Şekil 1 Talaş kaldırma işlemi

Ebat: px
Şu sayfadan göstermeyi başlat:

Download "Şekil 1 Talaş kaldırma işlemi"

Transkript

1 TALAġLI ĠMALAT YÖNTEMĠ Hammadde halindeki bir malzemeye belirli bir şekil vermek için ucu (ağzı) keskin takımlar yardımıyla parça üzerinden küçük parçacıklar halinde malzeme kaldırma işlemidir, kaldırılan malzemeye talaş denir. Şekil 1 Talaş kaldırma işlemi İşlemin esası takım ile iş parçası malzemelerinin birbirinden farklı sertlikte olmaları ve böylece talaş kaldırılabilmesidir. Örnek olarak bıçakla ağacın yontulabilmesi, çelikle aliminyumun çizilebilmesi gösterilebilir. Talaşlı imalat yöntemi çoğunlukla endüstride döküm, dövme ve ön şekillendirilmiş metal bloklarına, tasarımda istenen ölçü ve yüzey kalitesi değerlerine uygun olarak şekil verme işlemi için kullanılır. Talaşlı imalatta iş parçası üzerinden parçacıklar kaldırmaya yarayan ve sert malzemelerden yapılmış gereçlere takım adı verilir. İş parçasının üzerinden istenilen şekil ve ölçülerde talaş kaldırabilmek için takım ve iş parçasının hareketinin kontrolü ve bu hareketi sağlaması için güç gereklidir. Gerekli olan hareketi ve gücü sağlayan araçlara takım tezgahları denir. Talaş kaldırma işlemleri çeşitli takım tezgahlarında yapılır. Bunlar başlıca: torna, freze, matkap, taşlama, planyalama, broş ve testere tezgahlarıdır. A-TALAġ KALDIRMA YÖNTEMENĠN ESASI Talaş kaldırma işlemi takım ile iş parçasının izafi (bağıl) hareketlerinin bir sonucudur. Takım ile iş parçası arasında kesme, ilerleme ve yardımcı hareketler olmak üzere üç çeşit hareket vardır. Kesme hareketi iş parçası üzerinden belirli kalınlıkta talaşın kaldırıldığı harekettir. İlerleme hareketi parçanın uzunluğu veya genişliği boyunca belirli bir kısmının işlenmesi hareketidir. Yardımcı hareketler ise takımın parçaya yaklaşma hareketi, ilerleme hareketi bittikten sonra takımı başlangıç noktasına geri getirme gibi çeşitli ayar hareketlerini kapsar. Genellikle kesme hareketi dönme veya doğrusal, ilerleme hareketleri doğrusal hareketlerdir. Bu hareketlerin parça veya takım tarafından yapılması çeşitli talaş kaldırma yöntemlerini meydana getirmiştir.

2 Tüm talaş kaldırma işlemlerinde belirtilmesi gereken, takım ve işlenecek parça arasındaki izafi hareketleri başlıca talaşlı imalat yöntemlerinden biri olan tornalama yöntemi üzerinde inceleyelim. Şekil 2 Tornalama ile talaş kaldırma işlemi Tornalama işlemi şekil-2 de görüldüğü gibi parçaya takım önünde dönme hareketini vererek talaş kaldırma işlemidir. Tornalama işleminde kesme hareketi (V) tezgaha bağlı olan ve dönen iş parçası ile hareketsiz olan takım arasındadır. Ölçüm sistemlerinde dakikada inç (in/dak), dakikada metre (m/dak) veya saniyede metre (m/s) birimlerinde kullanılabilir. İlerleme parçadan ne kadar uzunlukta (L) talaş kaldırılacağının ölçüsüdür. İlerleme hızı da önemli bir parametredir. Ölçüm sistemlerinde devir de inç (in/dev), dakikada da inç (inç/dak), diş açmada inç (inç/diş) veya dakikada milimetre (mm/dak) birimlerinde kullanılabilir. Takımın ilerleme hareketi iş parçasının dönme eksenine paraleldir. Tornalama işleminin diğer önemli parametreleri; parçanın başlangıçtaki çapı: (D1), işlem sonrası çap: (D2), kesme derinliği: (d), işlem esnasındaki motor devri: ( )dir. Bu değerler kullanılarak aşağıdaki formüller türetilmiştir. = kesme derinliği = kesme hızı

3 Tornalama işleminde parçaya dönme hareketini motora bağlı mil sağlamaktadır. Mil dönme hareketini bir ayna vasıtasıyla parçaya aktarır, aynalar iş parçasını, üzerinde bulunan çeneler yardımıyla sabitler. Ayna üzerinde sabitlenmiş iş parçası aynanın milden almış olduğu hareketle döner. Dönen parça üzerinden kesme takımıyla talaş kaldırılır. Takım kesme ağzı dönme hareketinin tersi yönünde olmalıdır. Kesme takımları talaşlı imalat için önemli bir bileşendir. İşlem yapılırken takım geometrisi ve malzemesi göz önüne alınmalıdır. Tornalama işleminde tezgaha girilen kesme hızı, talaş derinliği, ilerleme hızı, milin devri, takım malzemesi, takım geometrisi, ayna-iş parçası bağlantısı ve işlenecek malzemenin türü oluşacak ürünün özelliklerini belirler. Bu nedenle işlem öncesi bu değerler kararlaştırılmalıdır. Ayrıntılı olarak incelenirse üretilecek parçanın özelliklerini etkileyen birçok faktör vardır ve istenilen parça özelliklerine göre belli değerler alırlar. Bu değerlerin birçoğu deneyimler sonucu elde edilir ve tornalama problemlerinin çözümünde kullanılır. Endüstride kullanım kolaylığı açısında çoğu zaman bu değerler tablolaştırılmıştır. Tornalama işleminde kaldırılacak talaş derinliği çoğu zaman tek işlemle yapılmaz. İş parçasına kaldırılması gereken talaş derinliğini bir seferde uyguladığımızda hem takıma hem üretilen parçanın yüzey kalitesine zarar verir. Bu nedenle talaş derinliğinin iş parçasına uygulanması 2 veya daha fazla ilerleme hareketi ile gerçekleşir. İlk olarak parça üzerindeki pürüzlü yüzeyin alınması ve takımın parça üzerinde konumlandırılması açısından kaba tornalama, eğer kaldıracağımız talaş derinliği değeri fazla ise ara talaş kaldırma işlemleri ve son tornalama işlemi yapılarak işlem tamamlanmış olur. İşlemin bu şekilde kademeler şeklinde yapılmasının en büyük nedeni daha iyi bir yüzey kalitesinin elde edilmesidir. İnce bir talaşın yüksek ilerleme hızıyla parçadan kaldırılması yüzey kalitesini artırır. Bu yüzden bitiş tornalaması kaba tornalama ve ara tornalama işlemlerine göre daha yüksek hızlarda gerçekleştirilir. Tablo da yapılacak işlenecek malzemeye göre kesme hızı, ilerleme oranı ve talaş derinliği değerleri için aralıklar (bu değerlerin sanayide kullanabilirliği yoktur. Önbilgiye sahip olabilmemiz için çok geniş aralıklar verilmiştir. Sanayide kullanılan daha özel tablolar düzenlenmiştir.) verilmiştir. Şekil 3 Tornalamada talaş oluşumu

4 İŞ PARÇASI MALZEMESİ KESME HIZI (m/dak) İLERLEME ORANI (m/dak) TALAŞ DERİNLİĞİ (mm) Kaba Bitiş Kaba Bitiş Kaba Bitiş Kolay işlenir karbon çelikleri: AISI 1100_1200 serileri, BHN _ ,25-2,16 _ 0,13-0,38 3,18-17,15 _ 4,57 Karbon çelikleri: BHN, AISI 1000 serileri _ ,25-2,16 _ 0,13-0,38 3,18-17,15 _ 4,57 Alaşımlı çelikler: AISI 1300, 4000, 5000, 8000 ve 9000 serileri _ ,25-2,16 _ 0,13-0,38 3,18-17,15 _ 4,57 Dökme demir: gri _ ,25-1,40 _ 0,13-0,38 3,18-17,15 _ 4,57 Martenzitik paslanmaz çelikler: BHN, işlenmiş 400 ve 500 serileri _ ,025-1,02 _ 90,13-0,38 3,18-12,70 _ 4,57 Tablo -1 İşlenecek malzemenin türüne göre kesme hızı, ilerleme oranı ve talaş derinliği değerleri

5 Bu değerlerin yanı sıra talaş kaldırma oranını tahmin edebilmemiz için yaklaşık değerler veren aşağıdaki denklem kullanılır. TKO = 12V d = Talaş kaldırma oranı Bu formülde V kesme hızı, ilerleme oranı, d talaş kaldırma derinliğidir. Talaş kaldırma oranı ise aşağıdaki denklemler kullanılarak da bulunabilir. TKO = Bu formüllerle birlikte diğer unsurlarda göz önüne alınarak tornalama ile talaşlı imalat daha iyi bir şekilde uygulanabilmektedir. Önemli talaşlı imalat yöntemlerinden olan frezeleme yöntemi de incelendiğinde talaşlı imalatın temel unsurlarının takımla iş parçası arsında oluşan izafi hareketler olduğu bir kez daha görülmektedir. Frezelemeyi tornadan ayıran sadece bu izafi hareketlerin çeşitli özelliklerinin farklı olmasıdır. Zaten talaş kaldırma yöntemlerini birbirinden ayıran temel unsur bu farklılıklardır. Freze ile talaş kaldırma yönteminin esası şekilde gösterilmiştir. Şekil 4 Frezeleme işlemi

6 Şekilde görülen n; freze kesicisinde bulunan diş sayısı, V; kesme hızı, ; ilerleme, d; kaldırılan talaş derinliği, kesicinin devri ve D kesicinin çap değerleridir. Şekil 5 frezeleme işlemi Şekil de frezeleme işleminin farklı bir boyutta görünüşü verilmiştir. Burada W kaldırılan talaş genişliği değerinin de frezeleme koşullarını etkileyen bir değer olduğu görülmektedir. 1-TALAġ OLUġUMUNU ANLAMA Talaş kaldırma takım ile iş parçası arasında oluşan izafi(bağıl) hareketlerin bir sonucudur. Talaş kaldırılırken daha sert bir malzemeden yapılmış olan takım ile iş parçası belli doğrultular, hızlar ve kuvvetler altında temas halindedir ve iş parçasından küçük boyutlarda malzeme koparılmaktadır. Malzemeyi iş parçası üzerinden koparma işlemindeki temel mekanizma takımın kesici kenarının, hemen önündeki malzemede kesme şekil değiştirmesi oluşturmasıdır. Kesme sırasındaki takım ve iş parçası arasındaki bağıl hareket takım önündeki malzemeyi sıkıştırır ve malzeme üzerinde kesme şekil değiştirmesini oluşturur. Talaşın takım üzerinde kayması ve kesmeden dolayı ek bir şekil değiştirmeye uğradığı da saptanmıştır. Talaş kaldırılırken iş parçasına uygulanan gerilim ve bu gerilimlerin sonucu oluşan deformasyon bölgeleri Şekil-3 de gösterilmiştir.

7 Şekil 6 talaş kaldırılırken malzemede oluşan iç kuvvetler ve şekil değiştirmeler Bu iki plastik şekil değiştirme işlemi karşılıklı olarak birbirine bağlıdır. Çıkan talaş, kesme işlemi sırasında kesme yüzeyine sürtünerek ısınır ve plastik şekil değiştirmeye uğrar. Bundan dolayı da ikinci şekil değiştirme kesme düzlemindeki bu olaydan etkilenir. Aynı anda, kesme yönü de, doğrudan doğruya, kesme yüzeyindeki şekil değiştirmeden ve sürtünmeden etkilenir. Kesme yönü, kesme işlemindeki talaşın ısınmasını ve gerilmesini etkiler. Buradan kesme gerilimi ve kesme yönünün birbirini etkileyen ve aynı anda çözümlenmesi gereken değerler olduğu görülmektedir. Talaşın oluşumunu etkileyen kesme şekil değiştirmeleri, ek şekil değiştirmeler, vektörel hızlar, kuvvetler ve takım geometrisi karmaşık bir sistem oluşturmaktadır. Bu sistemin yapısı üç boyutludur ancak sistem basitleştirilerek iki boyutlu (ortogonal) yapıda da incelenebilir. Üç boyutlu kesme geometrisi, kesme kenarı ve kesme hareketi doğrultusu birbirine dik olmadıkları zaman oluşur. Ortogonal durum, kolaylıkla modellenebildiğinden şekil değiştirme işlemini açıklamak için kullanılır.

8 Şekil 7 talaş oluşumuna etki eden kuvvetlerin iki ve üç boyutta gösterimi (a) Üç boyutlu işlemede üç kuvvet: kesme kuvveti, ilerleme kuvveti, radyal kuvvet (b) Ortogonal işlemede iki kuvvet: kesme kuvveti, ilerleme (teğetsel) kuvvet. Burada takımın kesme kenarının hareket yönüne dik olduğu görülür. (c) Ortogonal kesmede kesme yüzeyi : kesme açısı, w kesme genişliği ve t ilerleme ile tanımlanan bölgede meydana gelir. Şekil-7 de talaş kaldırma işlemini iki ve üç boyutlu incelenmesi karşılaştırıldı. Talaş oluşumunun incelenmesi ve anlaşılması için talaş oluşumunu incelerken göz önüne alacağımız bazı ölçüleri şekil-8 de gösterilmiştir.

9 Şekil 8 talaş oluşumunu etkileyen değerlerin gösterimi Şekilde iş parçasının takıma doğru hızı (V), takımın iş parçası üzerinden talaş kaldırma(paso) derinliği (t), talaş genişliği (w), Takımın dikey ile yaptığı açı eğim açısı ( ), kesme düzleminin yatay ile yaptığı açı; kesme yüzeyi açısı( ), takımın yeni oluşan yüzeyle yaptığı açı; boşluk açısı ) değerleri gösterilmiştir. Takımın kesme kenarı iş parçasının yaptığı hareket yönüne diktir. Bu model bize talaş oluşu sürecini yeterince inceleme imkanı sağlar. Bu veriler göz önüne alındığında talaş oluşumunu etkileyen önemli unsurlar; takım geometrisi (takım kenarı çapı ve eğim açısı ), takım ile henüz işlenmemiş iş parçası yüzeyinin etkileşimi, işlenmiş yüzeyin pürüzlülüğü ve takıma gösterdiği sürtünme direnci son olarak talaş oluştuktan sonra takımın dış yüzeyine gösterdiği sürtünme direncidir. Esasında talaş oluşumu çok dar bir bölgede oluşan kesme işlemi ile oluşur. Bu bölge kesme alanı olarak adlandırılır. Bu bölge yüksek gerilmeler ve dairesel sıkıştırmalar sonucu plastik deformasyona uğrar. Plastik deformasyona uğramış bölge takımın önünden üzerine geçerek talaş halinde iş parçasından kaldırılmış olur. Takımın hemen önünde plastik deformasyona uğramış olan bu bölge kesme önü bölgesi olarak adlandırılır. Dairesel deformasyonlar bu bölgede plastik ve elastik deformasyon durumunda olabilirler. Takım ucuna en yakın olan bölge artık akma mukavemetini aşmıştır ve plastik deformasyon durumundadır. Bu bölgede oluşan deformasyonlar malzemenin yapısında dislakasyonlara ve malzeme ağının daha karışık bir yapıya dönüşmesine neden olarak malzemeyi sertleştirir. Malzeme pekleşmesi doyma safhasına geldiği zaman kopma işlemi başlamaz. Kesme işleminin ilk başlangıcı kesme düzleminin olabileceği en alt bölgeye geldiğinde başlar. Teorik olarak tanımlanan kesme yüzeyi açısı( ) olsa da kesme ilk başlangıcını ( ) açısı daha uzandıktan sonra başlar. Bu bölge talaşın malzemeden koptuğu bölgedir. Kesme gerilmeleri bu bölgede malzeme yapısını küçük parçacıklar haline getirmiştir. Gerilmeler sonucu oluşan dislokasyonlar bu parçacıklar arasında boşluklar oluşturur. Yeteri kadar

10 boşluk oluştuğunda kesme düzlemi boyunca talaş iş parçasından ayrılmaya başlar ve kopar. Şekil 9 talaşın iş parçasından ayrılması Kopmanın oluştuğu bu bölgede malzeme yapısında dislokasyonlar sonucu birbirinden ayrılmaya çalışan küçük parçacıklar grubu (şekil-9 da kesme düzlemi boyunca gösterilmiştir.) aynı zamanda kaldırılmış talaş ve henüz kaldırılmamış talaş arasında sıkıştırılmış bir bölge durumundadır. Sert malzemelerin işlenmesinde bu bölgede oluşan parçacıklar sıkıştırmayla iç içe geçemezler ve bu düzlemde bir bariyer görevi görerek talaşın daha erken kopmasına neden olurlar. Yumuşak malzemelerde iç içe geçmenin sert malzemelere oranla daha fazla olduğu bu nedenle de talaşın kopmasının daha geç olduğu ve talaş boyunun sert malzemelere oranla daha fazla olduğu görülmüştür. Talaş oluşumunu anlamak ve hangi değerlere bağlı olduğunu belirlemek, daha kolay ve daha kaliteli talaşlı imalat yöntemleri geliştirmemizde bize yardımcı olur. 2-ORTOGONAL TALAġ GEOMETRĠSĠ Ortogonal işleme kurgusu üç boyutlu işleme işlemi modellemesinde kullanılır. Tornalama, frezeleme, delme planyalama gibi işlemler üç kuvvetli kesme yöntemleridir. Şekil-7 Üçüncü boyutun etkisinin olmadığı üç boyutlu işlemin davranışlarını gösteren ortogonal modelin çok iyi bir gösterimidir. Modelleme amacıyla aşağıdaki kabuller yapılmıştır. Kesme işlemi bir düzlemde olmaktadır. Kesme kenarı mükemmel derecede keskindir. Takım yan yüzeyi ile iş parçası arasında sürtünme teması yoktur. Bu kabullere göre aşağıdaki denklemler elde edilir. Talaş oranı r, kesilmemiş talaş kalınlığı t nin talaş kalınlığı ye oranıdır. Şöyle ki :

11 r = Buradan çekilirse = olur. Pratikte, ortalama talaş kalınlığı formülle kolayca bulunabilir. : talaşın L boyu ve W dikkatli ölçülmesiyle aşağıdaki = Burada p malzemenin yoğunluğu, t paso derinliğidir. Kesme açısını ölçmek yada hesaplamak için pek çok yol vardır.bunlar genellikle statik ve dinamik yöntemlerdir. Statik yöntemde ani durdurma hareketi ile kesme durdurulur ardından tarama mikroskopları ile açı ölçülür. Dinamik yöntemde ise kesme yüksek hızlı kameralarla incelenerek hesaplanır. kesme hızı ve V bileşke hızı ölçülür aşağıdaki formüle göre açı = = r = Denklemde : üst eğim açısı, kesme açısı, t kesilmemiş talaş kalınlığı, kalınlığı, talaş hızı, V bileşke hızdır. talaş Hızlar aynı zamanda talaş oluşumu ile ilgili güç hesaplamalarında, ısı hesaplamalarında ve titreşim analizlerinde de önemlidir. Ortogonal modellemeyle üretilecek parçanın kalitesini ve takım ömrünü etkileyen kesme işleminin koşulları elde edilir ve gözlenir. Kesme işlemi esnasında takımla talaş arasındaki ilişki üretim maliyetini her açıdan etkilemektedir. Takım talaş arasında temas uzunluğu kesme esnasında kesici takım üzerinde oluşan sıcaklık dağılımını etkileyen en önemli unsurdur. Bu mesafenin uzun olması, meydana gelen sıcaklığın kesici takımda daha geniş bir alanda görülmesine neden olmakta dolayısıyla oluşabilecek hasarlara zemin hazırlamaktadır. Oluşabilecek hasarlara engel olabilmek için etken olan değerlerin

12 dikkatlice kararlaştırılması gerekir. bu değerlerin incelenmesi ve kararlaştırılabilmesi için ortogonal modelleme geliştirilmiştir. B-TORNA VE TEZGAHLARI 1-Tornanın tanımı ve endüstrideki önemi: Dairesel olarak dönen iş parçasından uygun ölçülerde bilenmiş bir kesici yardımıyla talaş kaldırma işlemine tornalama adı verilir. Bu amaçla kullanılan tezgahlara torna denir. Torna tezgahlarında genellikle silindirik tornalama, delik delme, kılavuz çekme, pafta çekme, raybalama, konik tornalama, alın tornalama, vida çekme gibi işlemlerin yanında taşlama, frezeleme, profil tornalama, yay sarma, demir, çelik, ağaç, plastik alaşımlar ve yumuşak gereçlere istenilen şekil verme işlemleri uygulanabilir. Torna tezgahlarının makine endüstrisindeki yeri, diğer tezgahlarınkinden daha büyüktür. Bu tezgahlar, makine parçalarının tam ölçüsünde, hassas ve çabuk yapımı sağlamada kolaylıkları bakımından önemlidir. Endüstrinin gelişmesine paralel olarak, ilk ilkel torna tezgahlarından günümüz teknolojisi hidrolik kumandalı ve numerik kontrollü takım tezgahları geliştirilmiştir. 2-Torna tezgahı çeģitleri ve sınıflandırılması: Torna tezgahları, farklı çeşitte yapılır ve kullanılır. Türü nasıl olursa olsun tüm tornalar aynı prensiple çalışır. Tornalar, üniversal torna tezgahları, özel torna tezgahları olmak üzere iki gruba ayrılır. a-üniversal torna tezgahı: Makine atölyelerinde en fazla kullanılan tezgah türüdür. Genel amaçlı tornalama işlemleri için uygundur. Üzerlerine çeşitli aparatlar takılarak özel amaçlar içinde kullanılabilir. Şekil 10 üniversal torna tezgahı ve kısımları

13 b-özel torna tezgahları: Özel işlerin yapılmasında kullanılan torna tezgahlarıdır. Üniversal tornanın haricindeki tüm tornalar bu gruba girer. Saatçi torna tezgahları Dikey torna tezgahları Bilgisayar kontrollü torna tezgahları (CNC) torna tezgahları Çok amaçlı tora tezgahları Otomat torna tezgahları Revolver torna tezgahları Kopya torna tezgahlar Saatçi torna tezgahı: genellikle vida çekme ve otomatik ilerleme gibi dişli çark tertibatları yoktur. Boyutları çok küçük olan bu tür makineler ile saat parçaları gibi küçük parçaların üretimi yapılır. Bu nedenle adı saatçi tornası olarak anılır. Şekil 11 Saatçi torna tezgahı Dikey torna tezgahları: Çapları büyük boyları küçük iş parçaların işlenmesinde kullanılır. Endüstride ender olarak karşımıza çıkar. Diğer torna tezgahlarında olduğu gibi parça, yatay olarak değil dik olarak bağlanır. Aşağı yukarı doğru hareket eden bir kesici, iş parçasından talaş kaldırır. Yatay torna tezgahlarında fener mili x ekseni etrafında dönme hareketi yaparken dikey torna tezgahlarında y ekseni etrafında dönme hareketi yapar. Yatay torna tezgahlarında kesicinin bağlandığı spot ve araba x ekseni doğrultusunda hareket ederken dikey torna tezgahlarında y ekseni doğrultusunda hareket eder.

14 Şekil 12 Dikey torna tezgahı (solda) ve CNC torna tezgahı Bilgisayar kontrollü (CNC) torna tezgahı: karmaşık şekilli ya da çok sayıda üretilecek parçanın imalatında kullanılır. İşlem süreleri çok kısa fiyatları pahalıdır. Tezgah bilgisayar yardımıyla programlanır. Bilgisayar, yapılan programa göre tezgahı kumanda eder ve parçanın kısa sürede işlenmesini sağlar. Devir sayısı, ilerleme, kullanılacak kesiciler, işlem sırası gibi bilgiler programda belirtilir. Çok amaçlı torna tezgahı: torna tezgahı üzerine delme başlığı yerleştirilmiştir. Bu başlık sayesinde, basit bir takım frezeleme ve delik delme işlemleri yapılır. Makine atölyelerinde kullanımı pek yaygın olmayan bu tezgahın boyutları küçüktür. Otomat torna tezgahı: Çok sayıda üretilecek, küçük parçaların imalatında kullanılır. Mekanik olarak ayarlanan tezgah tam otomatik tornalama yapabilir. Tezgahın ayarı, üzerinde bulunan kamların yer ve konum değiştirmesiyle yapılır. Tornalanacak silindir çubuklar otomatik olarak tezgaha sürülür. Şekil 13 Otomat torna tezgahı Motordan alınan sabit devir sayısı, fener mili kutusunun içindeki hız dişlileri ile değişik oranlarda fener miline aktarılır. Devir değiştirme işlemi, kollar yardımıyla yapılır. Devir

15 değiştirmeden önce dişlilerin tamamen durması beklenmelidir. İş parçalarının bağlanmasında kullanılan ayna adı verilen bağlama elemanı, fener mili başına takılır. 3-TORNA TEZGAHININ KISIMLARI a-gövde: Tornanın dökümden yapılan kısmıdır. Makinenin temel organıdır. Tornanın temel elemanlarını taşır. Üzerinde hassas işlenmiş düz v kayıtlar vardır. Kayıtlar hareketli elemanların fener mili eksenine paralel konumunu korumasını sağlar. Arabanın ve gezer puntanın düzgün hareketini sağlar. Şekil 14 torna tezgahı gövdesi b-fener mili ve kutusu: Torna tezgahının sol tarafında sabit bir şekilde montaj edilmiştir. Dişli çark tertibatları ile dönen fener milini taşır. Dökme demirden yapılır. Ve hassas olarak işlenir. Fener mili, fener kutusunun uçlarında bulunan iki yatak üzerinde dönen bir mildir. Fener milinin ön kısmına çeşitli aynaların bağlanmasına imkan verecek şekilde biçim verilmiş veya bir kısmına üçgen profil vida çekilmiştir. Fener milinin salgısız dönmesi eksenin gövde kayıtlarına paralel olması ve yataklarının ayarlanmış olması gerekir aksi halde torna tezgahından düzgün bir iş elde edilmez. Fener milleri uçlarının şekillerine göre 4 çeşittir. a. Vidalı fener mili b. Kam kilitli fener mili c. Konik uçlu kamalı fener mili d. Cıvata ile sıkılmaya uygun flanşlı fener mili dir. c-diģli kutusu(norton kutusu), ana mil ve talaģ mili: Dişli kutusu, fener milinin ön alt tarafında bulunur. Görevi: içinde bulunan çok sayıdaki dişli yardımıyla, vida çekme ve

16 otomatik talaş kaldırma işlemlerinde, kesicinin ilerleme oranını ayarlamaktadır. Dişli kutusuna hareket, fener milinden gelir. Dişli kutusundan çıkıp arabaya doğru giden millerden vidalı olanına, ana mil; kama kanalı olanına, talaş mili adı verilir. Şekil 15 iş parçası bağlanmış torna tezgahı Talaş mili, otomatik talaş kaldırma işlemlerinde kullanılır. Talaş milinin ilerleme hareketi, fener milinin bir devrinde mm olarak ifade edilir (mm/dev). Ana mil, vida çekme işlemlerinde kullanılır. Vida çekme işleminde, fener mili bir tur döndüğünde kesici kalem, vida adımı kadar ilerlemelidir. İşte bu dönüş hareketi ana mil tarafından sağlanır. Şekil 16 Torna tezgahının kumanda ünitesi ve güç iletim organları d-gezer punta: Kayıtlar üzerinde ve fener mili doğrultusunda hareket ettirilen kısımdır. Delik delme, rayba, kılavuz, pafta çekme ve destekleme amaçlarla kullanılır. Karşılık puntasının kovanı, vidalı bir diş ve çevirme volanı yardımıyla boyuna hareket eder. Kovanın dış yüzeyinde bulunan milimetrik bölüntü, kovanın hareketini milimetrik olarak ölçmeye yarar.

17 Şekil 17 punta Gezer puntanın görevleri 1. Delik delme işleminde, matkabın bağlanmasını ve delme işlemini yapılmasına olanak sağlar. 2. Kılavuz pafta ve rayba çekme işlemlerinin yapılmasını sağlar. 3. İki punta arasında tornalamayı sağlar. 4. Alt parçaya göre gövdenin eksenden kaçırılmasını sağlayarak; konik çekme işlemi yapılabilir. 5. Uzun boylu parçaların tornalamasında desteklik yapar. Döner puntalar sap kısımlarından kovan içersindeki konik kısma takılır. Takma işleminde her iki yüzey temiz bir bezle silinmelidir. Döner puntaların ucu 60 açılı olarak yapılr. e-enine araba: Araba üzerinde bulunan kayıtlar yardımıyla enine hareket yapar. Tezgah kayıtlarına dik olarak düzenlenmiş kırlangıç kayıklar üzerinde hareket eder. Tabla hareketini hassasiyeti, kayık ve kızakların dikliği ve boşluğuna bağlıdır. Bu kısımlar özenle korunmalı ve belirli zaman aralıklarında temizlenip yağlanmalıdır.

18 Şekil 18 enine araba f-tabla: Araba üzerine kırlangıç kuyruğu kayıt kızakla yerleştirilmiştir. Kendine ait el tekeri ve mili ile kalemin, fener mili eksenine dik hareketini sağlar. Otomatik hareket için arabanın dişli kutusundan yararlanılabilir. g-siper: Enine hareket sisteminin üzerine oturtulmuş olup, açı bölüntü tablasından yatay düzlemde istenen açıya döndürülebilir. Kısa ilerlemeler için kullanılır. h-kalemlik: Takımların doğrudan doğruya veya kater yardımıyla bağlanabildiği 360 derece dönebilen kısımdır. ı-kater: Torna kalemlerinin kalemliğe düzgün bir şekilde bağlanması için kullanılır. Kalem biçimine ve ölçüsüne uygun olarak kare kesitli delikleri veya kanalları vardır. takımlar katere lehimle veya destek plakası yardımıyla bağlanabilirler.

19 Şekil 19 kater ve kesme takımına bağlanışı i-ayna: İş parçasının bağlandığı kısma verilen addır. Aynalar fener mili başına takılırlar ayna anahtarları ile sökülüp takılırlar. İşin, tezgahın, kesicini özelliğine göre değişen çeşitli ayna türleri vardır. Üç ve dört ayaklı üniversal aynalar: Klasik torna tezgahlarında kullanılan temel elemanlardır. Sıkma anahtarıyla açılıp veya sıkıldığında ayaklar birlikte hareket ederler. Üç ayaklı üniversal aynalara silindirik, üçgen, altıgen ve benzeri parçalar bağlanabilir, dört ayaklı üniversal aynalarda kare kesitli parçalarda bağlanabilir. Şekil 20 üç ayaklı ayna ve kısımları Mengeneli aynalar: yuvarlak, kare ve düzgün olmayan dökülmüş veya dövülmüş malzemelerin bağlanmasında kullanılır. Her bir ayak birbirinden bağımsız hareket eder. Bu bağlama işlemi istenilen hassasiyette yapılabilir.

20 Şekil 21 a) 3 ayaklı üniversal ayna. b) 4 ayaklı üniversal ayna. c) mengeneli ayna. Delikli düz aynalar: biçimleri bakımından ayaklı aynalara bağlanamayan parçalar delikli düz aynalara pabuçlar ve cıvatalar yardımıyla gövdeye bağlanır. Fırdöndü aynaları: Her iki tarafına da punta deliği açılmıştır. İki punta arasında tornalama yapabilmek için iş parçası üzerine takılan fırdöndüden esinlenerek bu isim verilmiştir. Silindirik parçaların tornalamasında kullanılır. Kombine aynalar: bu aynalar üniversal ve mengeneli aynaların özelliklerini taşır. İki aynaya da bağlayabildiğimiz parçalar bağlanabilir. Bu işler için ayakların beraber hareket etmesini alın vidası, tek başlarına hareket etmesini ayak hareket vidaları sağlar. Şekil 22 a) delikli düz ayna. b) fırdöndü aynaları ve fırdöndü. c) pensler. d) mıjnatıslı ayna. Mıknatıslı aynalar: bu aynalar mıknatıslanma özelliği ile iş paçalarının alın yüzeyine bağlanmasında kullanılır. Bu özelliği ile diğer aynalara bağlanamayacak küçük ve ince parçaların bağlanmasında kolaylık sağlar.

21 Pensler: tam yuvarlak ve düzgün işlenmiş parçaların tornaya bağlanmasını sağlayan esneyebilen kovanlara pens denir. Silindirik parçaları, puntaya alınamayan ince parçaları, aynaya bağlanamayan işleri penslerle bağlamak daha kolaydır. ĠĢ kalıpları: seri üretimde işin özelliğine göre oluşturulan aparatlara ve bağlama düzeneklerine iş kalıpları denir. Özdeş parçaların ayrı ayrı bağlanması zaman alabileceği gibi ekonomik de olmaz. Bu nedenle iş kalıpları seri üretimde zaman kazandırması açısından önemlidir. j-soğutma donanımı: Talaş kaldırma sırasında oluşan yüksek ısıyı uzaklaştırmak için kullanılır. Küçük bir elektrik motoru depo içindeki pompayı döndürür. Pompa emilen akışkanı kesme işlemi yapılan bölgeye, hortumlar yardımıyla gönderir. İşini bitiren akışkan tekrar depoya döner. Soğutma deposu belirli aralıklarla temizlenmelidir. Şekil 23 Torna tezgahında soğutma k-yağlama donanımı ve yağlamanın önemi: Yağlama amacıyla kullanılır. Tezgahın hassasiyetini korumanın ve ömrünü artırmanın yolu, yağlama işlemini gereğince yapılmasına bağlıdır. Torna tezgahı üzerinde bulunan bir yağ pompası, borular yardımıyla tezgahın gerekli kısımlarına yağı gönderir. Akan yağ, tekrar yağ deposuna döner. Yağ boruları, bakırdan yapılır. Kolayca ezilebileceği unutulmamalı ezilmemesine dikkat edilmelidir.

22 4-TORNA KALEMLERĠ VE KESME TEKNOLOJĠSĠ İş parçası üzerinden talaş kaldırarak kesme işlemi yapan aletlere takım veya kalem adı verilir. Şekil 24 Torna kalemleri a-torna Kalemlerinin kullanıldığı iģlemlere göre sınıflandırılması: Kalemlerin adları, birçoğu her kalemin biçimine ve yaptığı işe göre verilmiştir. Örneğin alın tornalama işlemi alın torna kalemleri ile, delik delme işlemi delik delme kalemleri ile, yüzey tornalama işlemi yüzey torna kalemleri ile, vida açma işlemi ise vida kalemleri ile gerçekleştirilir. Yaptığı torna işlemine göre sınıflandırma 9 başlık altında yapılmıştır: 1. Kaba talaş kalemi 2. İnce talaş kalemi 3. Sağ ve sol yan kalemler 4. Keski kalemi 5. Vida kalemi a. Üçgen b. Kare c. Trapez d. Testere e. Yuvarlak 6. Vida sonu oluk kalemi 7. Profil kalemi 8. Delik kalemi 9. Özel kalemler Kaba talaģ kalemi: Bunlar, millerden fazla talaş kaldırarak çaplarını düşürmek ve istenen ölçüye çabuk yaklaştırmak için kullanılırlar. Bu kalemler çok rahat keser fakat, düzgün bir yüz çıkarmazlar. Bu kalemlerin kullanılması sırasında ince talaş için uygun bir payın bırakılması gerekir. Kaba talaş kalemlerinin kesme yüzleri düzdür ve ucu

23 yuvarlatılmıştır. Bu yuvarlaklık 0,4 mm. yarıçapında küçük bir kavisle sağlanır. Böylece kalemin kırılması ve çabuk körlenmesi önlenmiş olur. Bu durum rahat kesmelerine zarar vermez. Şekil 25 Kaba tornalama kalemleri Ġnce talaģ kalemi: ince talaş için kullanılan yuvarlak uçlu bir kalemi göstermektedir. Bu kalem kaba talaş kalemlerine çok benzemektedir. Yalnız ucu 0,8 1,6 mm. yarıçapında yuvarlatılmıştır. Kalem iyi bilenmiş, gaz taşı ile kesici kenarının kılağısı alınmış ve araba ilerlemesi de uygun seçilmiş olursa çok düzgün bir yüz elde edilir. Gaz taşı ile kalemin kılağısını almak, kalemin ömrünü arttırdığı gibi iyi bir kesme de temin eder. Sağ ve sol tornalama kalemleri: Kalemleri sağ ve sol olmak üzere ikiye ayrırız. Sağ kalem, sağdan sola doğru ilerletildiğinde talaş kaldırır. Kesici ağız, kalemin sol yanındadır. Sol kalem ise, soldan sağa ilerletildiğinde keser. Kesici ağız, kalemin sağ tarafındadır. Şekil 26 Sağ el ve sol el kalemleri Keski kalemi : Silindirik parçalara kanalar açmak ve kesme işlemini yapmak için kullanılır.

24 Şekil 27 a) oluk açma b) kesme c) vida açma Vida kalemleri: Açılacak vidanın çeşidine göre çeşitleri vardır.. Ayrıca çekilecek vidanın erkek veya dişi olmasına göre değişir. Vida sonu oluk kalemi: Parçalar üzerine açılan kanallara oluk denir. Oluk açmak için özel oluk kalemleri kullanılır. Bunların ağız genişliği 3-5 mm arasında değişir. Kalem ağzının serbest açısı 7-8 olup serbestçe kesebilmesi için yanlarına 3 eğim verilmiştir. Kesme açısı 90 dir. Profil (form) kalemleri: Köşe kavisleri, silindirik ve konik kesitlere açılan oyuk çıkıntıların meydana getirilmesinde ve genellikle fazla büyük olmayan profillerin işlenmesinde kullanılırlar. Şekil 28 Profil kalemleri iç bükey ve dış bükey profillerin işlenmesinde kullanılır. Delik kalemleri: Delik tornalamada kullanılırlar. Önce matkapla, işlenecek çaptan

25 daha küçük delik açılır sonra açılmış olan bu delikten talaş kaldırılarak genişletmek ve asıl ölçüye getirmek için delik kalemi kullanılır. Şekil 29a: Sağ el kaba talaş tornalama kalemi, b: sağ el bitirme kalemi, c: sağ el yan yüzey tornalama kalemi, d: sol el kaba talaş kalemi, e: sol el bitirme kalemi, f: sol el yan yüzey tornalama kalemi Şekil 30 g: yuvarlak uçlu oluk açma kalemi, h: yuvarlak uçlu yüzey tornalama kalemi, j: yuvarlak köşe kalemi, k: oluk kalemi, ı: radius kalemi, m:vida açma kalemi, n: threading acme b-torna kalemlerinin gereçlerine göre sınıflandırılması: günümüzde kullanılan torna kalemleri 3 gruba ayrılır. Seri çelik kalemler: HSS (high speed steel), beyaz kalem yada yüksek hız çeliği olarak da adlandırılan bu kalemler, çok kullanılır. Fiyatları diğer torna kalemlerine göre daha ucuz ve genel kullanımlara uygundur. Seri çelikler; molibden(mo), kobalt(co), vanadyum(v) ve karbon gibi bazı elementler içerir. İdeal bir kesicinin aşınma direncinin ve esneme kabiliyetinin (tokluk) yüksek olması gerekir. Bilinmelidir ki aşınma direnci ve tokluk ters orantılıdır.

26 Şekil 31 Alaşım maddesi miktarına göre malzemenin özelliklerindeki değişim Sert metal kalemler: aşınma ve ısı dayanımı, yüksek hız çeliğinden yapılmış kalemlere göre daha fazladır. Sert malzemelerin işlenmesinde kullanılır. Darbeli kullanımlardan kaçınılmalıdır. Sert metaller esas itibariyle tungsten (wolfram) karbür ve kobalt tozlarının karışımından oluşur. Sertliğe ve aşınmaya karşı dayanımı sağlayan tungsten karbüre ilaveten, titanyum ve tantal karbürlerin de karışıma katılmaları ile yüksek sıcaklıklarda aşınmaya karşı dayanım özelliği artırılır. Sert metallerin imalatı: tungsten karbür, titanyum karbür, tantal karbür, kobalt tozları karışımı preslerde şekillendirilir. Bu parçalar fırında C sıcaklıklarda sinterlenir. Sinterleme işleminde kobalt ergir, karbür taneciklerinin etrafını sarar. Düzgün şekilli ya da yüksek sayıda üretilecek parçalar, kalıplar yardımıyla doğrudan preste şekillendirilir. Karışık şekilli ya da az sayıda üretilecek parçalar, pahalı oldukları için çelik gövdelere lehimle yada cıvata ile bağlanarak kullanılır. Lehimlemeli uçlara kaplama işlemi yapılmaz.

27 Şekil 32 Sert metal kalemlerin üretim aşaması Sert metallerin özelliklerini, karışımı oluşturan metal karbürler ve kobalt oranı belirler. Kobalt miktarı arttıkça aşınma direnci, Sertlik, termal şoklara dayanım direnci azalır. Kobalt miktarının artması sünekliliği artıracağı gibi, ucun kırılma dayanımını da artırır. Titanyum karbür (TiC) özellikle çeliklerin işlenmesinde, aşınma dayanımı, termal şoklara direnci artırır. Ancak ucun kırılma riski artar. Tantal karbür (TaC) sertliği artırırken kırılma dayanımını azaltır. Şekil 33 Kater ve kalemliğe bağlanışı Kaplamalı sert metal uçlar: TiN (titanyum nitrür), TiCN (titanyum karbonitrür), TiAIN(titanyum aliminyum nitrür) gibi kimyasal madde buharlarının yüksek sıcaklıkta sert metal uçlar üzerinde çökertilmesi sonucu mikron ölçüsünde sert tabakalar elde edilmektedir. Kaplama maddesine göre farklı özellik göstermelerine rağmen; dayanım, takım ömrü, kesme hızı ve ilerlemenin artmasını sağlar. Yüksek ısılarda çalışmaya uygun türleri vardır. Sert metal uçların gruplandırılması: uluslararası standart örgütü (ISO) tarafından uygulama sahalarına göre üç ana talaş kaldırma grubunda toplanmıştır. Bu gruplar, P-M-K

28 harfleri ile ifade edilir. P grubunun tanıtım rengi mavidir. Isınmadan dolayı aşınmayı önleyici vasıfları yüksektir. Çelik, çelik döküm, uzun talaş bırakan temper döküm vb. malzemelerin işlenmesinde kullanılır. Şekil 34 Sert metal uçların mukavemet değerleri değişimi M grubunun tanıtım rengi sarıdır. Kullanım sahaları çok yönlüdür. Isınma ve sürtünmeden kaynaklanan aşınmaya karşı dirençleri yüksektir. Çelik, çelik döküm, östenitik çelikler, mangan çeliği, otomata çeliği, alaşımlı gri döküm gibi malzemelerin işlenmesinde kullanılır. K grubunun tanıtım rengi kırmızıdır. Hem sert hem yumuşak ve sünek malzemelerin işlenmesinde iyi sonuç verir. Kısa talaş veren malzemelerde (sert döküm, demir döküm, kısa talaş bırakan temper döküm, sertleştirilmiş çelik.) kullanılır. Sermet uçlar: titanyum karbür ya da titanyum karbo nitrürden yapılan Sermet uçlar, yüksek sertlikte malzemelerdir. (92-93 rockwell) kaplamalı tungsten karbür uçlara göre takım ömrü ve kesme hızları daha yüksektir. Seramik uçlar: A (aliminyum oksit), S (silisyum nitrür) elementlerinden oluşur. Kaplamalı ya da kaplamasız türleri vardır. çok sert malzemelerin yüksek sıcaklıklarda işlenmesi için uygundur. Seramik uçların takım ömrü ve aşınma dirençleri yüksektir. CBN(cubic baron nitride): sinterlenmiş metallerin ve rockwell sertliğindeki malzemelerin işlenmesi için uygundur. İşlem süresini kısaltarak; makineleme süresini önemli oranda azaltır. İyi bir yüzey kalitesi sağlayan CBN uçlara kaba tornalamada 2 mm, hassas tornalamada 0,75 mm ye kadar talaş verilebilir. Çelik dökümlerde m/dak oranlarda kesme hızları kulanılabilir.

29 Şekil 35 Takımların kesme hızı, sertlik, ilerleme hızı, tokluk değerlerinin karşılaştırılması Yapımı zor ve pahalı oldukları için ucun tamamı CBN olarak yapılmaz. Çelikten yapılmış uç üzerine yaklaşık 0,5 mm kalınlığında CBN tabakası oluşturulur bu uçlarla taşlama kalitesinde yüzey elde edilebilir. Şekil 36 CBN Yukarıdaki açıklanan kalem malzemelerinden ser çelik ve sert metal olanlar klasik tornalarda kullanılır. Diğer kalem malzemeleri ise, bilgisayar kontrollü makinelerde (CNC) kullanılır.seri çelik ve kaplamasız tipte yapılan sert metal kalemler, köreldiklerinde yeniden bilenebilir. Diğer kalem türleri bir kez kullanıldıktan sonra atılır. 5-TORNALAMA ĠġLEMLERĠ a-alın ve boyuna tornalama: alın tornalama, iş parçasının alın yüzeyinden talaş kaldırılmasına verilen addır. İş parçalarının boy ölçüsüne getirilmesinde kullanılır. Boyuna tornalama, iş parçalarının dış yüzeyinden talaş kaldırılmasına verilen addır. İş parçalarının çap ölçülerine getirilmesinde kullanılır.

30 Şekil 37 Boyuna tornalama (solda) ve alın tornalama b-kademeli tornalama: farkl çaplardan olu an bir parçan n tornalanmas i lemine kademeli tornalama ad verilir. Kademeli tornalamada dikkat edilecek en önemli husus, kademe dikliğidir. Kalemin ayar aç s bu dikliği sağlayacak ekilde olmal d r. Şekil 38Kademeli tornalamada ayar açısı Tüm tornalama işlemlerinde oduğu gibi kademeli tornalamada da ayar açısı kalemlikten verilir. Şekil 39 Sağ ve sol yan kelam ile kademeli tornalama Kademeli tornalamada işlem sırası: 1. Parçanın önce alın tornalaması yapılmalıdır. 2. Kademeli tornalamada kalemin ayar açısı yaklaşık 95 olmalıdır.

31 3. Kalem, parçanın alın kısmına değdirilir ve araba tamburda sıfırlanır. 4. Kalem, kademe derinliği kadar ilerletilir. Ve kalemin ucuyla parça üzerine iz yapılır. 5. Kalem parçanın dış yüzeyine değdirilir ve enine Araba tamburu sıfırlanır. 6. Enine araba tamburundan talaş verilerek, araba ilerletilir. Ayarlanan değere gelindiğinde araba tekrar başa alınır. 7. Son talaşta, araba hareketini tamamladıktan sonra suport yardımıyla kalem geriye alınır. Ve kademenin dikliği sağlanır. Bir bakıma alın tornalama yapılır. 8. Kademeli tornalama durumuna göre sol yan veya sağ yan kalem kullanılır. 9. Kademe ucuna pah kırılması için eğe ya da pah kaleminden yararlanılır. Pah kırma işlemi eğe ile yapılacaksa eğe sol elle kullanılır. c-konik tornalama: silindirik bir parçanın çapında meydana gelen düzenli değişime konik adı verilir. Koniklik, büyük çap ve küçük çap arasındaki ölçü farkının konik boyuna oranıdır. Örneğin 1:50 konikliğe sahip olduğu verilen bir parçanın çapının her 50 mm de 1 mm değiştiği bilinmelidir. Eğim açısı (tg α) = D-d/l formülüyle hesaplanır. Şekil 40 Konik tornalama Şekil-40 da bir konik parçanın tornalamada ve eleman hesaplaması işlemlerinde kullanılan değerlerini göstermektedir. Bu değerler: l -konik boyu α-eğim açısı D- büyük çap1 d-küçük çap Konik tornalama, torna tezgahında belirli bir eğim açısında; suportu çevirerek, gezer puntayı kaydırarak, sevk kızağı yarımıyla veya özel konik tornalama aparatı ile yapılabilir. d-tornada Punta deliği açma: tornalanan parçaların punta yardımıyla desteklenmesi, parça işlenirken salgının oluşmaması için gereklidir. Punta deliğin tam eksende olması salgı oluşumunu engelleyecektir.

32 Şekil 41 Tornada Punta deliği açma Punta deliği açmak amacıyla kullanılan matkaplara, punta matkabı denir. Punta matkabı iki farklı çapta kademeli olarak yapılır. punta matkabının küçük çapına uç çapı denir, farklı ölçülerde olabilir. Uç çapı 2,5 mm olan punta matkabı, 2,5 luk punta matkabı olarak adlandırılır. Şekil 42 Normal (solda) ve kademeli punta ucu Punta matkaplarının konik kısmı 60 açılı yapılır. punta matkapları normal ve kademeli olmak üzere iki gruba ayrılır. Normal punta matkapları genel uygulamalar içindir. Kademeli olanlar punta yuvasının bozulmasını önlemek amacıyla ya da alın tornalama işlemlerinde kullanılır. Şekil 43 Mandren e-tornada Delik delme: torna tezgahında delik delmenin, matkap tezgahında delik delmeden pek farkı yoktur. Buna rağmen bilinmesi gereken bazı hususlar vardır. Tornada matkaplar, mandren ya da kovanlar yardımıyla gezer puntaya bağlanır.

33 Şekil 44 Delik delme işlemi Tornada delik delerken şu hususlara dikkat edilmelidir. Küçük çaplı delikler bir seferde, büyük çaplı delikler kademeli delinmelidir. Kovan, mandren ve gezer puntanın konik yüzeyler temizlenmelidir. Küçük çaplı matkaplar mandren, büyük çaplı matkaplar kovanlar yardımıyla gezer puntaya takılmalıdır. Mandren, anahtarla ya da elle iyice sıkılmalıdır. Gezer puntanın yeri iş parçasının boyuna göre ayarlanmalıdır. Devir sayısı matkap çapına göre hesaplanmalıdır. Delik delme işlemine başlamadan önce punta yuvası açılmalıdır. Soğutma sıvısı kullanılmalıdır. Matkap sıkça geriye alınarak talaşlar temizlenmelidir. Matkap dışarı çıkarılırken baskı kuvveti azaltılmalıdır. 6-KALEMLERĠN AÇILARI a-talaģ açısı: 0-25 arasında, esas kesici kenara dik yataya paralel alınan doğrunun talaş yüzeyi ile yaptığı açıdır. Kesici kenar üzerinde olup talaşın kaydığı yüzeye doğrudur. Talaş açısı ne kadar büyük olursa, talaşın akması o kadar kolay olacağından kesme işlemi iyi olur. b-boģluk açısı: 0-10 arasında, esas kesici kenara ve yataya dik alınan doğrunun boşluk açısı yüzeyi ile yaptığı açıya denir. c-kama açısı: Talaş açısı ve boşluk açısı arasında kalan açıya denir. d-yardımcı kesici kenar boģluk açısı: 6 civarında olup esas kesici kenardaki gibidir. e-uç açısı: esas kesici kenar ile yardımcı kesici kenar arasında kalan açıdır. Kaba talaş ve yan kalemlerde 85 civarındadır. f-ayar açısı: arasındadır. g-eğim açısı: Kesici kenarın talaşı kıvırarak akıtmasını sağlar.

34 Şekil 45 Torna kalemi açıları 7-TORNA MAKĠNESĠ ÇALIġMA GÜVENLĠĞĠ 1. Çatlak ve budaklı parçalar tornaya bağlanmamalıdır. 2. Tutkallanmış parçaların tamamen kurumasını beklemeden tornaya bağlanmamalıdır. 3. Parçalar tornaya sağlam bir şekilde bağlanmalıdır. Gezer punta sıkıldıktan sonra kontrol edilmelidir. 4. Siperi, iş parçasına dokunmayacak en yakın mesafede ayarlamalı, parça inceldikçe, makineyi durdurarak siperi tekrar yaklaştırmalıyız. 5. Öğrenme aşamasında, makine çalışırken hiçbir ayarlama,ölçme ve kontrol işlemi yapmamalıyız. 6. Makineyi çalıştırmadan önce mutlaka parçayı elle döndürerek sipere dokunmadığı kontrol edilmelidir. 7. Daime keskin kalemlerle çalışılmalı. Körelen kalemler bilenmelidir. 8. Makine iş parçasının çapına uygun dönme hızında ayarlanmalı (kalın parçalarda, kare parçaların kaba işlemesinde ve alın tornalama işlemlerinde düşük devirle, ince parçalar ve perdah işlemlerinde yüksek devirle çalışılmalıdır.) 9. Torna kalemi, her iki elle sağlamca tutularak ve sipere iyiyce bastırılarak çalışılmalıdır. 10. Alın tornalamada oluklu kalem kullanulmamalıdır. 11. Dönen parçaya ve makine elemanlarına elimizi çarpmamalıyız. 12. Zımparalama ve cilalama işlerinde siperi geri çekmeli veya kaldırmalıyız. Aksi durumda parmaklarınız parça ile siper arasında sıkışabilir.

35 C-FREZE MAKĠNELERĠ VE ĠġLEMLERĠ Frezeleme, kesici dişleri bulunan kendi ekseninde dönen bir kesici yardımıyla metal parçaların üzerinden talaş kaldırma işlemidir. Torna tezgahında parçalar basit bir kalemle yapıldığı halde freze etmek için bir çok kesici ağzı bulunan aletler kullanılır. Bu aletlere kısaca freze veya freze çakıları denir. Silindirik biçimli freze çakılarının hareketine karşı, iş parçasının tabla üzerinde yavaş ilerlemesiyle talaş kaldırmaya freze etme denir. Bu işlem esnasında iş parçası tablaya sabitlenmiştir. Çeşitli frezeler vardır. Freze tezgahlarında farklı işlemler yapılabilir. Örneğin düzlem yüzeyler, çeşitli açı altındaki yüzeyler(kamlar, kavisler), faturalı yüzeyler, kanallar, vidalar, dişli çarklar, silindirik iç ve dış yüzeylerin imalatı yapılabilir. Şekil 46 Frezeleme işlemleri Frezeme işlemlerini alın ve çevresel frezeleme olmak üzere iki grup altında inceleyebiliriz: a-çevresel frezeleme: ferze çevresindeki kesici dişler talaş kaldırır ve meydana gelen yüzey, çakının dönme eksenine paraleldir. Bu usulle düzlemsel ve profilli yüzeyler elde edilir. b-alın frezeleme: freze çakısının alnındaki ve çevresindeki kesici dişlerin ortak etkisiyle elde edilen yüzey, çakının dönme eksenine dikeydir. Özellikle kesme işleminin büyük bir kısmı çevredeki dişler tarafından yapılır ve alındaki dişler de ince işleme etkisi yapar. İlk defa freze tezgahı 1818 yılında düşünülmüş ve geliştirilmiştir. Bugün teknolojinde otomatik, numerik kontrollu, hassas yapılı tezgahlar geliştirilmiştir.

36 Şekil 47 Alın frezeleme 1-FREZEDE KESME TEKNOLOJĠSĠ Çevresel frezelemede iki çeşit yöntemle talaş kaldırılabilir. Şekil-47-U da görülen metot, iş parçasının ilerleme yönü frezenin dönüş yönüne karşıdır.bu durum zıt yönlü frezeleme olarak adlandırılır. Burada freze dönerken tablanın yavaş hareketinde freze, iş parçasını boyuna itmeye ve tabladan yukarı kaldırmaya çalışır. Bu etki, tabla somunu, ilerleme somunu ve tabla vidasının gevşemesini önler sonuçta düzgün bir yüzey elde edilir. Şekil- 47-D de iş parçasının ilerleme yönü frezenin dönme yönündedir. Bu durum aynı yönlü frezeleme olarak adlandırılır. İş parçasını kendine doğru çeker ve tabla somunu ve vidasının gevşemesine sebep olur. Burada ince parçaların işlenmesi elverişlidir. Bu durumda kalem daha çabuk körleşecektir. Şekil 48 Dönme yönüne göre frezeleme işlemleri 2-FREZE TEZGAHI ÇEġĠTLERĠ Freze tezgahları yapılarına göre 4 grupta incelenir. a) Sütunlu ve konsollu tip freze tezgahları Yatay freze tezgahı Düşey freze tezgahı Üniversal freze tezgahı b) İmalat ve gövde tipi freze tezgahları (seri imalat için)

37 c) Planya tipi freze tezgahları d) Özel freze tezgahları Kopya freze tezgahları Bilgisayar kontrollü(cnc) freze tezgahları Masa üstü freze tezgahları a-sütunlu ve konsollu tip freze tezgahları Yatay freze tezgahları freze tezgahları: freze çakılarının takıldığı malafa mili yataya paraleldir. Bunlar tek tek işlenen parçaların yapımında olduğu kadar, seri imalat için elverişli tezgahlardır. Hafif madenler font ve çelik parçalarını işleyebilmek için elverişlidir. Diğer freze tezgahlarına göre daha az kullanılır. Şekil 49 Yatay freze tezgahı düģey freze tezgahları: Düşey freze tezgahında, freze çakıları makine tablasına dikey olarak bağlanır. Aynı zamanda freze başlığına açı vererek açılı yüzeylerin işlemesinde kullanılabilir.

38 Şekil 50 Dikey freze tezgahı üniversal freze tezgahları: hem yatay hem de dikey freze tezgahının işini yapabilir. Yatay ve düşey frezelerin aksine tabla açılı olarak sağa ve sola döndürülebilir. Bu özelliğinden dolayı çok çeşitli işlerin yapılması mümkündür. Şekil 51 Üniversal freze tezgahı

39 b-imalat ve gövde tipi freze tezgahları: Yalnız seri imalat yapan fabrikalarda kullanılır. Tezgahın sabitleştirilmiş bir tabla desteği veya gövdesi vardır. tabla yatay olarak ileri geri hareket edebilir. Fener mili, özel kutu biçimindeki bir araba içine bağlanmıştır. Freze çakısının içeri ve dışarıya doğru ayarları fener milinin hareketi ile sağlanır. Şekil 52 imalat ve gövde tipi freze tezgahları Tezgah bir kere hazırlandıktan sonra işlem kısmen otomatik veya yarı otomatik olarak yapılır. Sonra tezgahta yalnız iş parçasının bağlanması sökülmesi gibi hazırlıklar yapılır. c-planya tipi freze tezgahları: Planya tezgahına benzer. Fakat yatay ve yan yüzeyleri üzerinde bağlanmış freze tezgahı başlıkları vardır. büyük veya oldukça uzun iş parçaları üzerine bir çok işlemi uygulamak bu tezgahlarda mümkündür. d-özel freze tezgahları: Kopya freze tezgahı: yapımı zor, karmaşık şekilli parçaların üretiminde kullanılır. Gezici ve kesici olmak üzere iki başlığa sahiptir. Şekil 53 Kopya freze tezgahı

40 Orijinal büyüklükteki iş parçası mastar olarak kullanılır. Mastar üzerinde dolaştırılan gezici uç, buradaki şekil ve ölçüleri kesici başlığa aktarır. Bilgisayar konrollu(cnc) freze tezgahları: Diğer freze tezgahlarında yapımı zor yada mümkün olmayan işlerin üretiminde kullanılır. Özellikle seri üretimde büyük avantaj sağlar. Şekil 54 Bilgisayar konrollu(cnc) freze tezgahı Üretilecek parça resme uygun olarak bilgisayar yardımıyla programlanır. Makinenin kumandasını sağlayan bilgisayar, yapılan programa uygun komutlar vererek parçanın üretimini sağlar. masa üstü freze tezgahları: küçük ebatlı, basit yapılı parçaların yapımında kullanılır. Boyutları küçük olduğu için masa üstü olarak adlandırılır. Taşınması kolay olan bu tezgahlar, basit işlemlerin yapılmasında kullanılır. Şekil 55 Masa üstü freze tezgahı 3-FREZE TEZGAHININ ÖNEMLĠ KISIM VE PARÇALARI a-gövde: Büyük iş parçalarının zorlanmasına dayanabilecek şekilde imal edilir. Tezgahın en büyük kısmını teşkil eder. Font dökümden yapılır. Darbe ve titreşimlere

41 dayanıklı et kalınlığında olmalıdır.. Tabla, başlık, hız kutusu, kumanda panosu, araba ve konsol gibi kısımları üzerinde taşır. b-tabla yuvası: iki kızaktan oluşur kızakların biri altta birisi üsttedir. Birbirlerine 90 olarak konumlandırılmışlardır. Tablanın x ve y eksenlerinde hareketlerini sağlarlar. c-dirsek: konsolun önüde tablayı destekleyen ve z ekseninde aşağı ve yukarı tablanın hareket etmesini sağlayan parçadır d-konsol: Üzerinde arabayı ve tablayı taşıyan destekli, dik doğrultuda aşağı ve yukarı hareket eder. Döküm malzemeden içi boş olarak yapılır. bir ucundan gövdenin alın kısmına; kayıt ve kızaklarla tutturulmuştur. e-araba: Tablanın enine hareketini sağlayan elemandır. Yatay ve düşey freze tezgahlarında bulunur. Tabla üzerinde bulunan kayıt ve kızaklar yardımıyla ele ya da otomatik olarak hareket eder. f-tabla: Konsolun üzerine yerleştirilmiş, sağa sola hareket eden, iş parçasının üzerine bağlandığı tabladır. İş parçasını ve çeşitli aygıtları bağlayabilmek için tablanın üzerine T kanalları açılmıştır. Alt tarafına da hareketini sağlayabilmesi için kırlangıç kuyruğu kanallar açılmıştır. Fonttan yapılır. g-yardımcı aygıtlar: Şekil 56 Mengene yardımıyla parçanın tablaya bağlanması BaĢlık: Özel bir şekilde hazırlanan başlıklar, gövdenin başlık bağlanan kısmına bağlanarak tezgahın kapasitesini yükseltir. Ayrıca değişik işlere göre geliştirilmiş değişik biçimli başlıklar geliştirilmiştir. Döner Tabla: Sonsuz vida ve çark sistemi ile 360 döndürülebilen döner tablalar, tezgahın en önemli kısımlarından biridir. Büyük yapılı döner tablalar, hız kutusundan aldığı hareketi otomatik olarak döndürme imkanı vardır. Üzerine iş parçası bağlanabilmesi için, tablada olduğu gibi T kanalları vardır. Döner tabla ile işlerin döndürülerek açılması ya da açılı işlemler işlemek için elverişlidir.

42 Malafalar ve Yatakları: Malafalar, üzerine freze çakılarının bağlandığı bir mildir. İşin tabladaki konumuna göre çakının nereye bağlanacağını tespit için kısa boyda ve çok sayıda içi boş silindirik parçalardan ibaret olan bileziklerle tespit edilir. Bu bilezikler standart yapılmışlardır. Yan yana takılarak freze çakısı aralarına kamalanırlar. Malafa yatakları, freze tezgahı üzerinde iki adet bulunur ve tezgahın sarsıntısız, düzenli çalışmasını temin ederler. Divizör: İş parçasının çevresine eşit bölüntülü kanallar veya yüzeyler işlemek için hem tespite hem de döndürmeye yarayan aygıttır. Bunun bir bölme başlığı ve karşılık puntası vardır. İş parçası iki punta arasına bağlanır ve işlem yapılır. bu aygıtla bir mil veya cıvatanın ucuna kare veya altıgen baş işlemek, rayba veya kılavuz olukları açmak, ayrıca her çeşit dişli çarkların dişlerini açmada kullanılır. Mengene: tablaya parçaların sabitlenmesini sağlayan aparattır. Çeneleri yardımıyla parçayı sıkıştırarak tablaya sabitler. 4-FREZE ÇAKILARI Frezelerde kullanılan kesici takımlara freze çakısı veya kısaca freze denir. Freze tezgahlarında kullanılan başlıca freze çakıları şunlardır: Silindirik frezeler kanal frezeleri, alın frezeleri, açı frezeleri, parmak frezeler, t frezeler, modül frezeler profil frezeler, testere frezeler. Şekil 57 Freze çakıları a-silindirik helisel(vals) freze çakıları: Dişleri çevre dış yüzeyi üzerindedir. Bu çakılarla iş parçalarının düzlem yüzeyleri işlenir. Genelde seri çelik malzemelerden yapılır. dişlerin eksenle yaptığı açı nedeniyle helisel olarak adlandırılır. Seri çelikten yapılmış diğer freze çakılarına göre daha fazla talaş kaldırabilir.

43 b-silindirik düz freze çakısı: dişleri eksenine paralel olan freze çakılarıdır. Dişleri düz olduğu için dişler aynı anda malzemeye dalarak talaş kaldırmaya çalışır. Bu nedenle çok zorlanır ve titreşimli çalışır. Dar kenarlı düzlem yüzeylerin işlenmesi ve kanal açma işlemlerinde kullanılır. Tan yüzeyleri dişlenmediği için sınırlı kullanım alanına sahiptir. c-kanal freze çakısı: Kanal açmak veya mevcut kanalı genişletmek için kullanılır. Seri çelik malzemeden yapılmış freze çakılarıdır. Bir veya iki yan yüzeyi dişlenmiştir. Kesici dişler çakı eksenine paralel ya da açılı olabilir. Dişleri sert metalden yapılmış olanları da vardır. d-açı freze çakısı: Açılı kanalların veya açılı kenarların işlenmesinde kullanılır. Tek ve çift açılı türleri cardır. Bu frezeleri her birinin açısı ayrı olup üzerine yazılmıştır. Tek ya da çift tarafları dişlenmiştir. Seri çelik malzemeden yapılırlar. Saplı veya sapsız olanları mevcuttur. Şekil 58 Freze çakıları d-alın freze çakısı: seri çelik ya da sert metal uçlu malzemeden yapılan, hem alın yüzeyler hem de yan yüzeylerden talaş kaldırabilen freze çakısıdır. Bu çakılarla aynı anda birbirine dik iki yüzeyi işlemek mümkündür. Seri çelikten imal edilmiş olanlar çok sert olmayan malzemelerde, sert metal uçlu olanlar sert malzemelerin frezelenmesine kullanılır. e-parmak freze çakısı: çapları diğer freze çakılarına göre düşük olduğu için parmak freze olarak adlandırılır. En sık kullanılan çakı türlerinden biridir. Genelde 2, 3, 4 kanallı olarak yapılır. yapığı iş alın freze çakısına benzese de malafalara bağlanması, pensler yardımıyla yapılır. takma uçlu ve kaplamalı türleri vardır. dar kenarlı düzlem yüzey frezeleme, kanal açma, delik büyütme vb. işlerde kullanılır. f-modül freze çakısı: Sapsız olan frezelerdendir. Standart olan dişli çark profillerinin açılmasında kullanılır. Diş büyüklüklerine göre normlaştırılmış olup her normda 8 freze

44 bulunur. Bunlar 1-8 kadar numaralanmış olup her numaranın hangi sayılardaki dişli çarkı açacağı üzerine yazılmıştır. g-profil freze çakısı: iç bükey ve dış bükey profillerin elde edilmesi için kullanılır. Çeşitli türleri vardır. Talaş kaldırma esnasında sürtünen dış yüzeyi fazla olur. Bu nedenle çok zorlanırlar. Profil frezelerin kaldıracağı talaş miktarını azaltmak için, işlenecek yüzey önceden kanal frezeleri ile boşaltılabilir. Seri çelik malzemelerden saplı veya sapsız olarak yapılabilir. h-t freze çakısı: Tezgah tablaları, döner tabla v.b. yerlerde bulunan T kanallarının açılmasında kullanılırlar. Kesici dişler, yalnız çevrede veya hem çevre hem de iki alın yüzde bulunur.her iki alındaki dişlerin karşılıklı olmadığı görülür.dişlerin böyle oluşu talaşın atılmasını ve dişlerin bilenmesini kolaylaştırır.kama kanallarının açılması için de yapılmış T frezeler vardır. ı-testere freze çakısı: kanal freze çakılarına benzeyen, kanal açma ve kesme işlemlerinde kullanılan freze çakılarıdır. Seri çelikten yapılır. Diş sayıları çok olsa da ilerlemeleri diğer freze çakılarına göre düşüktür. Testere freze çakıları, çeşitli çap ve kalınlıklarda piyasadan temin edilebilir. Üzerlerinde iç çapları dış çapları ve kalınlıkları belirtilir. i-oluk freze çakısı: seri çelik malzemelerden yapılan, saplı freze çakılarıdır. Çevresi ve alnı dişlenmiş olan türleri t kanal oluklarının açılmasında kullanılır. Sadece çevresi dişlenmiş olan türleri ay kama (woodruf) oluklarının açılmasında kullanılır. j-azdırma freze çakısı: modül freze çakılarıonın helisel olarak yan yana sıralanmış haline benzer dişli çark yapımında kullanılan özel tezgahlarda kesici olarak kullanılır. Dişli çarkın modülüne göre farklı ölçülerde olur. Yapımı diğer freze çakılarına göre zor olduğundan fiyatları pahalıdır. k-frezede talaģın oluģumu: şekle bakılacak olursa dişin ön yüzeyiyle çarkı merkezinde kalan açıya talaş açısı ( ) ile gösterilir. Çakının talaş kaldırması için gerekli en önemli açıdır. Diş, kesme işlemini yaptıktan sonra arka yüzeyinin parçaya sürtünmemesi gerekir. Bunu sağlayan boşluk açısına ( ) ile gösterilir. Sürtünmenin engellenmesi için boşluk açısı normalde ( ) kadar olmalıdır. Ancak bu dişim dayanımını azaltır ve kolayca kırılabilir hale getirir. Bunu engellemek için boşluk açısı önce ( ) kadar, daha sonra ( ) kadar verilir. Boşlu açısı ve talaş açısı kama açısını ( ) belirler. 5-FREZELEME ĠġLEMLERĠ Takımların kesme yönüne göre frezeleme iki bölümde incelenir: a-yukarı talaģ kaldırarak frezeleme: takımın dönme yönü tablanın ilerlemesine zıt yöndedir. Genellikle frezeleme işlemleri bu yöntemle yapılmaktadır. Bunun nedeni tabla

45 ilerlemesinin bıçağın dönme yönüne zıt olmasının motor gücünü iş parçasına ileten dişlilerde oluşabilecek boşlukları önlemesidir. Şekil 59 Yukarı talaş kaldırarak frezeleme b-aģağı talaģ kaldırarak frezeleme: kesici takımın kesme yönü tablanın ilerlemesi ile aynı yöndedir. Bu işlem yapılırken motor gücünü ileten dişlilerin boşluk oluşturmadan frezelemeyi gerçekleştirmesi için makinenin geri besleme ve çıkan talaşı temizleme açısından donanımlı olmalıdır. Bu makineler genellikle bilgisayar destekli makinelerdir. Bu yöntemle yapılan frezeleme işlemlerinde daha iyi yüzey kalitesi elde edilir. Şekil 60 Aşağı talaş kaldırarak frezeleme c-temel frezeleme iģlemleri: Çevresel frezeleme: kesici eksenine paralel yüzeyden bir kat, freze ile talaş kaldırma işlemidir. Düşey veya yatay freze ile gerçekleştirilebilir.

46 Şekil 61 Çevresel frezeleme Alın frezeleme: kesici eksenine dik olan yüzeyden bir kat talaş kaldırma işlemidir. Şekil 62 Alın frezeleme Grup frezeleme: grup frezeleme bir yatay frezeleme operasyonudur. Bir çok freze çakısı birleştirilerek birlikte çalışması sağlanır. Üretilecek parçaya göre farklı tip ve büyüklüklerde çakılar seçilerek birleştirilir ve parçanın bir defada üretilmesi sağlanır. Şekil 63 Grup frezeleme Ġki taraflı frezeleme: iki paralel yüzey ve kenarın işlenmesi için kullanılır. İki freze çakısı da kenar yüzeylerini işleyecek şekilde konumlandırılır ve bir ara eleman yardımı ile mile bağlanırlar.

47 Şekil 64 İki taraflı frezeleme 6-FREZEDE KESME HIZI VE ĠLERLEME a-kesme hızı: freze tezgahlarında, freze çakısının kesme hızı, çevresindeki bir noktanın dakikada metre cinsinden aldığı yoldur. Bu demektir ki, iş parçasından normal şartlar altında bir dakikada çıkarılan talaşın boyu ölçüsüne eşittir.( çevre= x D ) Kesme hızı: V = m/dak. Formülü ile hesaplanır. V: kesme hızı m/dak D: freze çakısı çapı (mm) N: devir sayısı dev/dak Formülde freze çapı mm cinsinden verilmiştir fakat sonuç m/dak cinsinden istendiğinden 1000 ile bölme işlemi yapılır. b-ġlerleme miktarının bulunması: verimli talaş kaldırabilmek için ilerlemenin uygun seçilmesi gerekir. ilerleme freze çakısı altından geçen iş parçasının hareket hızıdır. Malzemenin cinsine ve freze çakısına göre ilerleme: S = f. Z. N mm/dak. Olur. Bu formulde, S: ilerleme miktarı mm/dak f: her iş için ilerleme miktarı( çizelgeden alınır ) Z: freze çakısının diş sayısı N: devir sayısı dev/dak

48 7-SOĞUTMA SIVISI VE YAĞLAMA Freze tezgahlarıyla çalışırken soğutma sıvısı mutlaka kullanılmalıdır. Aksi halde sürtünmeden dolayı oluşan yüksek ısı kalemin yanmasına ve çabucak körlenmesine neden olur. Soğutma sistemi torna tezgahında olduğu gibi pompa sistemi ile sıvının devir daim yaptırılmasıyla çalışır. Ayrıca tezgahın yağlanan kısımlarının yağı ihmal edilmemelidir. İyi bir yağlamada tezgahın bakımı içerisine girer. Hiçbir kötü tesir tezgaha uygun bir yağlamanın yapılmaması kadar zarar veremez. Uygun kesme sıvısının seçimi ve önemi: kesme sıvısı yağlama ve soğutma amacıyla kullanılır. İyi bir kesme sıvısı kesici ve parça arasındaki sürtünmeyi azaltmak amacıyla yağlama; oluşan ısıyı engellemek amacıyla soğutma yapmalıdır. Kesme sıvılarının çeşitleri, özellikleri ve hazırlanması tornacılık kısmında anlatılmıştır. Malzemenin cinsi Sert çelikler Veya alaşımlı çelikler Yumuşak çelikler veya temper döküm Bronz Prinç Bakır çinko Dökme demir Kesme sıvısından istenen özellik Yüksek basıç katıklı ve organik yağ katıklı kesme yağları. %10-15 lik bor yağı emilsiyonu veya az katıklı susuz yağlar. Kaba işlemlerde%5-10 luk bor yağı emilsiyonu kullanılır. İnce işlemlerde ise kuru olarak çalışılabilinir. Kuru çalışılabilir ya da talaşların uzaklaşması için %5 lik emilsiyon kullanılır. Frezelemede uygun kesme sıvıları seçilmezse, istenen soğutma ve yağlama şartları gerçekleşmez tabloda malzeme cinsine göre kullanılması gereken kesme sıvıları görülmektedir. Yanlış seçim yapıldığı takdirde, malzemede paslanma oluşabileceği gibi kesme sıvıları bozulur yada içinde bakteriler oluşur.

49 FREZELEMEDE GÜVENLĠ ÇALIġMA 1. Makinenin kullanılması tam olarak öğrenilmelidir. 2. Freze çakısı ve iş parçasının sağlam olarak bağlanıldığından emin olunmalıdır. 3. İş parçası uygun yükseklikte bağlanmalıdır. 4. Çakının İş parçasına ya da tezgahın diğer aksamlarına çarpıp çarpmayacağı kontrol edilmelidir. 5. Devir sayısı uygun olarak hesaplanmalı ve devir bu yönde değiştirilmelidir. 6. Kılık ve kıyafet iş kazalarına yol açmayacak şekilde olmalıdır. 7. Makine üzeri ve çevresi düzenli tutulmalıdır.

50 D-BROġLAMA (TIĞ ÇEKME) Broşlama (veya boşaltma) doğrusal kesme hareketi yapan. Çok ağızlı çubuk şeklinde bir takımla talaş kaldırma işlemidir. İlke olarak, parça tezgaha bağlanır ve üzerinde kesme dişleri bulunan ve broş adını taşıyan takım, çekilerek veya basılarak işlem yapılır. Takımlar silindirik çubuk veya tığ da denilen prizmatik çubuk şeklinde olabilirler. Genellikle kama kanallarının açılmasında kullanılırlar. Takımların üzerindeki dişlerin baş kısımları koni veya eğik bir yüzey oluşturacak şekilde tertiplenir, Bu şekil de dişlerin yükseklikleri takımın baş kısmından sonuna doğru büyümektedir. Şöyle ki iki diş arasındaki yükseklik farkı, kesme sırasında ki ilerleme değerini oluşturmaktadır, Son dişlerin yükseklikleri, işlenecek yüzeyin tam boyutuna göre yapılmaktadır ayrıca dişler, kaba ve ince talaş kaldıracak şekilde tertiplenmektedir. Böylece broşlama işleminde, bir pasoda (takımın bir strokunda) kaba ve ince talaş kaldırma işlemi tamamlanmakta ve çok düzgün ve yüksek kalitede bir yüzey meydana gelmektedir. Bu bakımdan broşlama çok prodüktif ve kaliteli bir talaş kaldırma işlemidir. Bu üstünlüklere karşın takım maliyetinin yüksek olmasından dolayı pahalı bir yöntemdir. Şekil 65 Broşlama Broşlama diğer talaşlı imalat şekillerinden farklılık göstermektedir. Besleme takım dişlerinin parça içerisine daldırılması şeklinde gerçekleşir; bu sebeple takımın her kenarı birbirini takip edecek şekilde arka arkaya tabaka kaldırır. Malzemenin çoğunluğu broşun ön kısmında bulunan kaba dişler tarafından işlenir ve işlem çok iyi yüzey elde etmek için bulunan yüzey bitirme dişleri tarafından sona erdirilir. Takımın şekli işlenecek kısmın şeklini tayin eder. Broşlama yukarıda da belirtildiği gibi kesici takımın doğrusal hareketi ile gerçekleştirilir. Her şekil ve boyut için ayrı broşların yapılmasına gereksinim duyulduğu için broşlama seri imalatta kullanılır. İş parçası rijit bir şekilde bağlanarak broşa iyi bir şekilde kılavuzluk edilir. Takım tezgahının rijitliği özellikle bir yüzeyin düz broş ile broşlandığı zaman çok daha önemlidir, çünkü kesme kuvvetleri broşun iş parçası üzerinden kaldırılmasına yol açabilir. İç broşlar delik kısımlar boyunca hareket ettirilerek istenen kısımlar açılabilir. Dış broşlar ise parçanın dış yüzeyinde çalışırlar. Parçalar broş boyunca itilirler veya çekilirler. Her iki usulde de broşlar belirli bir dereceye kadar kendi kendine kılavuzluk etmektedir.

51 Şekil 66 Broşlama işlemi 1-BROġLAMA ĠġLEMLERĠ a-ġç broģlama İş parçasında bulunan boşlukların ve deliklerin işlenmesinde kullanılan broşlama yöntemidir. İş parçası içerisinden talaş boşaltma işlemi olarak da adlandırılır. İç broşlama, çoğunlukla kama kanallarının açılması, delik çaplarının büyütülmesi ve iç yüzeylerde daha hassas yüzeyler elde etmek için kullanılır. Şekil 67 a) hegzoganal iç broş b) spiral iç broş c) helisel iç broş İç broşlamada iş parçası yeterli rijitliği ve yataklamayı kendiliğinden sağlar. İşlem esnasında, broşla oluşturulan profilde diklik ve eksen kaçıklığı hataları olmamasında dikkat edilmelidir. (Şekil 68) a, b) iç broşlama c) dış broşlama

52 b-dıģ broģlama İş parçasının dış yüzeyinden talaş kaldırılır. Talaş kaldırma işlemi takımın parça üzerinden geçirilmesi veya parçanın takım üzerinden yatay veya dikey olarak geçirilmesiyle olur. Dış broşlama yapılırken rijitliğin sağlanması için parçanın tezgaha dikkatlice bağlanması, bağlama aparatlarının hassasiyeti, takımın imal toleransları göz önünde bulundurulmalıdır. Şekil 69 kenar yüzeylerin işlenmesinde kullanılan dış broş Şekil 70 a) iç broşlama ile elde edilmiş yüzeyler. b) dış broşlama ile elde edilen yüzeyler. 2-BroĢlama Tezgahları Oldukça basit olan broş tezgahlan yatay veya dikey olarak iki gruba ayrılır. Parça tezgahın, tutturma tertibatına bağlanır ve takım genellikle hidrolik bir tertibatla çekilir. Çok yer işgal ettikleri için genellikle yatay tezgahların yerine dikey tezgahlar kullanılır.

53 Şekil 71 a) yatay broşlama tezgahı b) dikey broşlama tezgahı 3-BroĢ takımları geometrisi ve imalatı Broş takımı ön sap, ön kılavuz, dişli, kılavuz ve nihai sap gibi kısımlardan meydana gelir. Dişli kısmı kaba talaş, ince talaş ve boyuta getirme (kalibrasyon) dişlerinden oluşur Şekil- 72 de broş takımın dişlerinin geometrisi verilmiştir. Diğer takımlarda olduğu gibi burada da serbest açısı ( ) ve talaş açısı (λ) vardır. Takımın geometrisini belirleyen diğer özellikleri; broş hatvesi(p), diş derinliği(d), kesme kenarı arkası ölçüsü(l), her diş başına yükselme miktarı(adım), kaba talaş diş sayıs( ), bitirme öncesi dişleri sayısı( ), bitirme dişleri sayısı( ), kaba talaş dişleri adımı( ), bitirme öncesi dişleri adımı( ), bitirme dişleri adımı( ), broş boynu uzunluğu( ), arka pilot uzunluğu( ), diş ucu çapı( ), diş dibi çapı( ), kanal eğimi yarıçapı(r) dir Şekil 72 broşların geometrisi Broş geometrisini oluşturan bu değerler kullanılarak elde edilen başlıca bağıntılar: Hatve değerinin hesaplanması ( : işlenecek yüzey uzunluğu) Kaba talaş dişleri sayısının hesaplanması:

54 Broşun toplam uzunluğu( ): Toplam işlem zamanı: V: kesme hızı İtme veya çekme için gerekli olan kuvvet: : malzemenin Brinell sertlik değeri n: malzemeyle temas eden diş sayısı W: broş dişi genişliği dir. Broş takımı ile kesme işlemi diğer takımlarla yapılan talaş kaldırma işlemine benzemektedir. Daha öncede belirtildiği gibi broşlamada kesme, takımın doğrusal hareketi ilerleme ise dişler arasındaki yükseklik veya yan kenar farklılığı ile gerçekleşir. Şekil 73 Broş Broş takımları genelde, yüksek hız çeliklerinden (HSS) imal edilir. Bununla beraber basit profillerin işlenmesinde Tungsten karbûrlü (sert metal) uçlardan imal edilmiş takımlarda kullanılabilir.

55 İmal edildikten sonra takım, mutlaka ısıl işlemlerine tabi tutulmalıdır. Örneğin: sertliği Rc olması gereken broş takımının imalatı aşağıdaki işlem sırasına göre gerçekleştirilir. Dişlerin kaba işlenmesi İstenilen profile göre ince işleme Su verme işlemi Isıl işlemler Dişlerin taşlanması Kesici dişlerin tasarımında, en ekonomik talaş kaldırma ve takımın ekonomik ömrü gibi temel konular önemle dikkate alınması gerekir. Çekme tipli tığ çekmede takım uzunluğu, bitirme diş çapının 35 katından fazla olmamalıdır. İtme türündeki tığ çekmede takımın uzunluğu ise bitirme diş çapının 75 katından daha fazla olmamalıdır. Tığ çekme takımlarının ölçüleri 0.13 mm den 500 mm çapa kadar yapılabilmektedir. Tığ çekme hareketi; parçanın cinsine, ölçüsüne, tamlık derecesine ve gerekli bitiş yüzeyine bağlıdır. Her bir durumda da uygun broş kullanılmalıdır. Tığ çekme tek bir işlem için benimsendiğinden diğer metotlardan farklıdır. Takımın ilerleme miktarı önceden belirlenmeli ve ilerleme sabit kalmalıdır. Bu iş malzemesi ve kullanılacak tezgah içinde gereklidir. Birkaç tip düz veya düzensiz şekilli broşlar yapılabilir. Bir tığ tasarımı ve yapımında şu faktörler dikkate alınmalıdır: Tığ çekilecek malzeme cinsi Kesilen şeklin ölçüsü ve biçimi Bitirme yüzeyi kalitesi Malzemenin sertliği Elde edilecek tolerans Yapılacak parça sayısı Kullanılacak tezgah çeşidi broşlama metodu Parçaya uygulanacak basınç Bir broşta; kaba, orta ve bitirme ( ince ) olmak üzere 3 türlü diş mevcuttur. İlk kaba diş broş üzerindeki en küçük dişle orantılıdır. Dişlerin çapları kademeli olarak ilk bitirme dişine kadar artar. Bütün bitirme dişleri aynı ölçüde, her bir dişin alanı, kesici kenarı, kertiği, yüzey açısı, ana diş ve hatvesi bulunur. Hatve olarak bilinen kesici dişler arasındaki mesafe, kesme uzunluğu, kesilen malzeme ve ana dişlerin ölçüsüne göre belirlenir. Ana dişlerin ölçüsü, oluşan talaş cinsi, kesilen malzeme ile ilgili olup talaşların kesici kenardan uzaklaşması için diş kökü radyus tasarlanır. Bazı broşlarda dişler kayma açısına sahiptir. Bunun muhtemel sebebi ise kayma açılı dişlere sahip bir takım daha iyi bitirme yüzeyi vermesi ve takım ortalamasını azaltmasıdır. Bir broşlama takımı üzerindeki açılar ve şekillerin takımın bütün uzunluğu boyunca dişi üzerinde 1,5 4 derece, genellikle boşluk açısı verilerek bilenir. Bitirme dişi ise daha küçük açıya sahip olup 0 1,5 derece arasında

56 değişir. Çoğu değişmeler broşun ölçüsünü değiştirir. Yeniden dişlerin bilenmesi ön veya alın yüzeyleri taşlanarak gerçekleştirilebilir ve talaş açısı olarak adlandırılır. Talaş açısı da kesilen malzemeye göre değişir. Fakat genellikle süneklilik artığında artar. Bu açının değeri 0 ila 30 derece arasında değişir fakat çeliklerin çoğu için bu değer yaklaşık derece olarak tavsiye edilir. Bu açının kesme kuvveti üzerine büyük etkisi vardır. Daha büyük açı mükemmel sonuç verebilir. Fakat takım ömrü dikkate alındığında daha küçük açı kullanılmalıdır. Genellikle, ilk kesme işleri küçük talaş açılı ilken bitirme dişleri ise daha büyük talaş açısına sahip olmalıdır. Bitirme yüzeyini iyileştirmek içinde yaklaşık derece yan talaş açılı takımlar yaygın şekilde kullanılır. Kesme işlemi esnasında talaş kırıcı olarak adlandırılan çentikler, talaş paketlenmesini önlemek için yarı bitirme ve kaba bitirme dişleri taşlanır ve talaşın kolay ayrılmasını sağlar. Çoğu tığlar yüksek hız çeliğinden yapılır. Bazılarında tığ takım gövdesi üzerine karbürlü uçlar sert lehimlenerek de yapılabilmektedir. Yukarıda da bahsedildiği gibi, kesme sıvıları, kesici takımı yağlamak, kesme sıcaklığını azaltmak, bitirme yüzeyini iyileştirmek, takın ömrünü iyileştirmek ve talaşı uzaklaştırmak amacıyla kullanılabilmektedir. 4-BroĢlama(tığ çekme) ĠĢlemi Delik içlerinin belirli bir profile göre önceden hazırlanmış tığlarla boşaltılması farklı bir talaş kaldırma işlemidir bu tür makinelerin çalışma sistemi genelde hidrolik sistemdir. Tığ çekme işleminin birçok avantajları vardır. Bunlar geniş uygulama alanına sahiptir. Bunlar kısaca şöyle sıralanabilir: Tığla düzensiz şekilde herhangi bir parçanın işlenmesinin mümkün olabilmesi Bütün kesme işleminin bir pasoda tamamlanabilir olması Kaba ve bitirme işleminin aynı anda gerçekleştirilmesi İç ve dış yüzeylerin aynı anda işlenebilir olması Bütün bu avantajlara rağmen şu dezavantajları bulunmaktadır. Özellikle, büyük ve düzensiz şekiller için takım maliyeti yüksektir. Bu nedenle, küçük parçalar için uygun değildir. Bunun yanında tığ çekilecek parçalar kafi derecede rijit olmalı ve fazla talaş kaldırma miktarlarında tavsiye edilmemelidir. Tığ çekme, iş parçası içine ya itilerek yada çekilerek yapılabilir. İlk birkaç kaba dişte talaş kırıcıların mevcut olduğuna dikkat edilmelidir. Tığ çekmeyle sert malzemeler veya fazla talaş derinliklerinde kesme yapılacaksa daha çok sayıda diş talaş kırıcıya sahip olabilir. Bitirme dişleri üçten fazla olabilmektedir. Tığ çekme çok küçük karmaşık şekilli parçalardan çok ağır döküm motor bloklarına kadar her boyuttaki parçalarda gerçekleştirilebilir. Bu tür işlerin yapılmasında dikey, yatay ve sürekli zincir tığ çekme tezgahları kullanılır. Uzun tığ çekme işlemi, yatay stroklu tezgahlar ile yapılırken dikey tezgahta döşeme alanında faydalanılarak tığ çekme deliğini çevreleyen malzemenin daha az defleksiyon uğraması nedeniyle daha hassas parça üretilebilir. Sürekli zincir tipi tezgah ise ya dikey yada yatay konumlu olabilir. Bu tezgahlar temelde seri üretim işlemlerinde kullanılır. İş parçası özel tasarlanmış bağlama elemanlarıyla tesbit edilir.

57 5-BROŞLAMANIN AVANTAJLARI Yüzey kalitesi Broşla işlenen yüzeylerde, çeşitli nedenlere bağlı olarak, farklı sonuçlar elde edilir. İşlenen parçanın malzeme cinsi ve muhtevası, kullanılan soğutma sıvısı, broş tığının dizaynı ve çalışma şartları, sonuçta elde edilen yüzeyin kalitesini belirler. Çelik bir malzemenin broşlanması sırasında Rt=( 6 25 ) mikron yüzey kalitesi, normal ve devamlı olarak sağlanabilir. Bazı durumlarda Daha iyi yüzey kalitesi için, kesici uçların daha hassas olarak parlatılması gibi daha pahalı bir yöntemle sağlanabilir. Hafif metaller ile bazı çeşitli bronz alaşımlarında, çeliklere göre daha iyi yüzey kalitesi sağlanabilir. Broşun kullanılarak körelmesi ile yüzey kalitesi de kötüleşir. Bu durumda broşun yeniden bilenmesi gerekecektir. Bir broş tığı pek çok kereler bileme yapılabilir. Kaç sefer bilenebileceği, üretilecek parçanın ölçü hassasiyeti, broş tığının dizaynı ile belirlenir. Ölçü hassasiyeti(tolerans) Diğer talaşlı imalat yöntemlerine oranla, broşlamada elde edilen ölçü hassasiyeti ve bu sağlanan hassasiyetin sürekli olarak elde edilmesinin maliyeti daha ucuzdur. İyi bir sonuç alabilmek için broş tığı ve parça tutucunun imalat toleransları ve hassasiyetleri, bütün bağlantıların rijitliği, bütün tezgah ayarları çok iyi olmalıdır. Ölçülerdeki değişmeler aparatlardaki aşınma ve takım körelmeleri ile meydana gelir. İç broşlarda konum değişmeleri çoğunlukla önemli değildir. Ancak dış broşlamada, broş kızaklarında ve aparatların gereken yerlerinde ayarlanabilir Plaka veya saclar kullanmak uygun olacaktır.

58 E-MATKAPLAMA Kendi ekseni etrafında dönen matkap ucuyla veya başka bir takımla, matkap tezgahında takımın düşey hareket ettirilmesiyle yapılan talaş kaldırma işlemidir. 1-MATKAP TEZGAHI ÇEġĠTLERĠ a-el Breyizleri: Kolla ve elektrikle çalışanları vardır. Kolla çalışanları basit yapıdadırlar. Bir dayanak, mandren ve dairesel hareketi sağlayan bir koldan ibarettir. Elektrikle çalışanları ise, kumanda tertibatı, elektrik motoru ve doğrudan doğruya motor miline takılı bir mandrenden ibarettir. b-sütunlu Matkap Tezgahları: Orta büyüklükteki işler için elverişli olan bu tezgahların çalışma prensipleri masa matkaplarının aynısıdır. Kayış kasnaklarla veya dişli çarklı sistemle çalışır. Silindirik ve prizmatik sütunlu olmak üzere değişik tiplerde yapılırlar. Silindirik sütunlularda tablanın eksen etrafında hareketi kolaylaşırken, prizmatik sütunlularda bu kolaylık yoktur. Yalnız prizmatik sütunlularda tabla aşağı yukarı hareket eder. Yer tipi olarak sağlam yapılı olan bu tezgahlar hassas işler için elverişlidir. c-radyal Matkap Tezgahı: Sütunlu matkap tezgahında, sütun ile matkap mili arasındaki mesafe büyük işler için yeterli olamaz. Ayrıca ağır parçaları eksenli olarak delmek daha güç, hatta imkansızdır. Bu elverişsizlikler, radyal matkap tezgahları ile giderilmiştir. Şekil 74 Radyal matkap tezgahı Büyük ve ağır parçalar üzerine birden fazla delikler delmek için elverişlidirler. Radyal matkap tezgahının geniş bir çalışma alnı vardır. Büyük iş kapasitesi ve ayar kolaylığı bakımından çok daha büyük ölçülü tezgahlarının yerini almıştır. Bu tezgahlar genel olarak bir sütun etrafında 360 dönebilen ve üzerinde yatay kayıt bulunan bir kol ve bu kolun yatay kaydı üzerinde ileri geri hareket edebilen bir matkap durumundadır. Çok çeşitli devir sayılarına sahip oluşu hem büyük hem de küçük matkaplarla delmeyi mümkün kılar mm. derinliğe kadar delikler delinebilir. d-yatay Delik Delme Tezgahı: Bu tezgahlarda kesici alet yatay bir eksen etrafında döner. Kesici aleti taşıyan fener mili kendi taşıyıcısı içerisinde yatay olarak ilerlemektedir. Fener milinin düşey hareketleri de mümkündür. Delme işleminden başka frezeleme, tornalama ve raybalama işleri de yapmak mümkündür.

59 Şekil 75 Yatay delik delme tezgahı Yatay delik delme tezgahlarında, diğer tezgahlarda işlenmesi zor, ağır ve büyük gövdeli parçalar üzerine delikler açmak mümkün olmaktadır. e-çok Milli Matkap Tezgahları: Bu tezgahlar seri imalatta kullanılır. İş parçası üzerinde bulunan birden fazla deliklerin delinmesi işlemlerinde kullanılır. Miller düşey konumda olmak üzere tek bir tablası vardır. Mil sayısı 4 ile 48 arasındadır. Çalışma prensipleri bakımın dan diğer tezgahların aynısıdır. Yalnız gördükleri iş bakımından özel bir tezgahtır. Şekil 76 Çok milli matkap tezgahı 2 den 6 ya kadar çok milli olarak yapılan işlem sıralı tezgahlarda iş parçası delme kalıplarına bağlanır. Peş peşe gelen işlemler için bir milden ötekine kaydırılarak delme işlemleri tamamlanmış olur. Bu tür tezgahlara da çok milli matkap tezgahları denir. Hidrolik Kumandalı Matkap Tezgahları: eni teknolojinin geliştirdiği bu tezgahlar çok sayıda özdeş parçaların yapımı için elverişlidirler.

60 Bu tezgahlar hidrolik prensiplerle basınçlı yağ vasıtası ile mekanik hareketler elde edilerek çalıştırılır. Matkabın dönmesi hidrolik motorlarla sağlanır. Tablanın ileri geri ve aşağı yukarı hareketi elektronik kumanda ile hidrolik güçle sağlanır. Bu tezgahlarda hidroliğin avantajlarından yararlanılarak zamandan tasarruf ve iş çabukluğu sağlanmış olur. 2-MATKAP TEZGAHININ BELLĠ BAġLI KISIMLARI a-mil : Matkap mandrenini ve kovanını tutan parçadır. b-tabla: İş parçasının, mengeneye ve diğer bağlama araçlarının üzerine bağlandığı bölümdür. c-taban : Tabla ve sütun için sağlam bir temel sağlar. d-sütun : Üzerinde başlığın hareket ettirildiği kısımdır. e-baģlık : Üzerinde matkap ucu, ilerletme mekanizması ve hız ayar sistemini taşıyan kısımdır. f-hız kutusu : Milin hızını ayarlayan dişlerin bulunduğu kısımlardır. g-hız değiģtirme kolu : Hız değiştiren dişli çarkları kontrol eder. h-motor : Sisteme hareket verir. ı-talaģ verme kolu : Milin düşey hareketini sağlar. 3-MATKAP TEZGAHI KISIMLARI a-uç: Matkabın konik kısmıdır. Taşlama sonunda elde edilir. b-gövde: Matkabın helisel oluk bulunan kısmıdır. c-sap: Bağlayıcı araca giren kısmıdır. d-helisel Oluk: Oluklar, matkabın boşaltılmış kısımlarıdır. Bunlar talaşları dışarı atılmasına ve soğutucunun içeri girmesine yarar. e-dil: Matkabın konik sapının düzeltilmiş kısmıdır. Matkabın çıkarılmasını sağlar. f-ağızlar: Matkabın kesici ayrıtlarıdır. g-zırh: Helisel kanallar boyunca meydana getirilmiş dar bir yüzeydir. Matkabın çapını belirterek merkezlemesini sağlar. h-öz: İki helisel oluk arasında kalan dar kısımdır. Omurgadır.

61 ı-ölü Merkez: Matkap iyi bilenmişse iki kesici ağzın kesiştiği noktadır. 4-MATKAP ÇEġĠTLERĠ Dönen ve eksenel bir hareketle iki ağza sahip bir kesiciye iş parçası üzerinde silindirik boşluklar elde etmek üzere yapılan işleme delme, bu delikleri açan kesiciye de matkap adı verilir. Teknikte ve imalat atölyesinde en çok kullanılanları helisel matkaplarıdır. Çeşitleri : Helisel matkaplar Doğrusal oluklu matkaplar Düz (namlu) matkabı Yağ delikli matkaplar Havşa veya yuva matkapları a-helisel Matkaplar:Teknikte en çok kullanılan bu matkaplar bir silindirik gövde ve üzerine açılmış iki helis oluk ile bir saptan ibarettir. Matkap sapları 10mm. çapa kadar silindirik daha büyük çaplarda ise konik yapılırlar. Helisel matkapların yapısı incelenirse şu adları alırlar: Şekil 77 Matkap ucu ve geometrisi b-doğrusal Oluklu Matkaplar: Pirinç, bakır ve yumuşak metalleri delmek için kullanılan matkaplardır. Soğutucu olarak terebentin kullanıldığı zaman yumuşatılmamış çelikler ve font gereçler delinebilir. Şekil 78 a) Helisel Oluklu Matkap, b) Punta Matkabı, c) Havşa Matkabı c-düz Namlulu Matkaplar: Derin veya uzun delikleri açmak için kullanılır. Talaşları dışarı çıkarmak için matkap sık sık dışarı çıkarılır. Düz matkaplar kolay ve çabuk yapılırlar. Uçlarına punta açılarak sap kısmı istenilen şekilde silindirik olarak işlenir.

62 d-yağ Delikli Matkaplar: Büyük çaptaki delik parçalar üzerine seri halde delikler açmak için matkapların gövdesine boydan boya helisel yağ delikleri açılarak kesici ağızların yağlanması sağlanır. e-havģa veya Yuva Matkabı: Delinmiş deliklerin ağız kısımlarına havşa veya silindirik yuva açar. Bu matkaplar delik delmez. Punta matkapları da bu gruba girer. 5-MATKAP TEZGAHINDA YAPILAN ĠġLEMLER Matkap tezgahında yapılabilen bazı işlemler şunlardır. a-delme: Parçadan talaş kaldırarak dairesel delik elde etme işlemine delme denir. Kullanılan kesici alete matkap denir. b- Raybalama: Üzerinde birden çok kesici ağız bulunan bir raybalama aleti ile deliğin yüzeyini iyileştirme ve hassas yüzey elde etme işlemidir. c- Delik büyütme: Yalnız bir kesici ucu bulunan ve ayarlanabilen bir kalemle deliği büyütme işlemidir. d- Silindirik havşalama : Deliklerin başlangıç kısımlarına, vidaların başlangıç kısımlarını yuva olacak şekilde büyütmektir. e-konik havşalama: Bir deliğin ve vidaların başlangıç kısmını yuva olacak şekilde konik bir yüzey halinde büyütmektir. f-alın havşalama: Deliklerin etrafını somun veya cıvata başının düzgün oturması için eksene dik olacak şekilde düzeltmektir. g-kılavuz çekme: Kılavuz denilen aletle dişi vida açma işlemidir. F-RAYBALAMA Matkapla delinen deliklerin iç yüzeylerini düzgünleştirmek, istenilen ölçüye getirmek için kullanılan alete rayba denir. Deliği rayba ile işleyerek hassas bir yüzey kalitesi ile tam ölçüsüne getirme işlemine raybalama denir. Bu nedenle raybalanacak olan delik matkap ile biraz küçük delinir, sonra tam ölçüsüne raybalanır.

63 Şekil 79 Raybalama Raybalar karbonlu veya alaşım çeliğinden, Makinede veya elde çekileceğine göre birbirinden farklı yapılır. El raybası buji denen bir tutamağın ortasındaki deliğe takılarak kullanılır. Raybanın baş kısmı dört köşedir. Bujinin ortasındaki delik bu dört köşe başa takılabilecek şekilde yapılmıştır. Raybanın kesici ağızları düz veya helisel oluklardan meydana getirilmiştir. Bunlar yapılışları bakımından soldan sağa doğru döndürülerek çalışırlar. Makine raybalarına gelince bunlar matkap, torna yahut revolver tezgâhlarına bağlanarak kullanılırlar. Şekil 80 El raybası Raybayı kendi çapından daha küçük bir deliğe kolayca sokabilmek için uç kısmı konik yapılmıştır. Buna başlangıç kesme ucu adı verilmiştir. Asıl kesme işlemini bu uç yapar. Silindirik kısımdaki zırh yüzeyler raybaya klavuzluk eder. kesme uçlarının boyu deliğin cinsine ve malzemenin sertlik derecesine göre değişir. Başlangıç kesme uçlarının boyu, yumuşak malzeme için kısa yapılır. Boydan boya açılmış deliklerle sert olan malzemenin raybalanması için kesme ucu uzun yapılır.

64 Şekil 81 Raybanın kısımları ve geometrisi 1-RAYBA ÇEġĠTLERĠ a-makine raybaları Makine raybalarının konik ve düz uçlu olmak üzere iki tipi vardır. konik uçlu rayba sürtünüp sarmaması için hafif konik ve kademeli yapılır. kesme işini yalnız uçtaki ağızlar yapar. Oluklar talaşın dışarıya çıkmasını ve kesme sıvısının kesme bölgesine ulaşmasını sağlar. Düz uçlu raybaların konik uçlu raybalardan daha fazla kesici ağzı vardır. kesici ağız sırtları daha dar olup bütün boyda boşluk açısı mevcuttur. Şekil 82 Makine raybası b-delikli raybalar Bu tür raybalar makinelerde rayba çekme esnasında kullanılır. Delikler boydan boya gövde üzerindedir. Delikli olmasındaki amaç makinenin göndermiş olduğu soğutna sıvısını direk malzeme ve kesme yüzeyine iletmektir. Böylelikle hem kesme kalitesi artar hem de ısınma önlenir.

65 Şekil 83 Delikli rayba c-el raybaları El raybaları özellikle ince işleme ve bitirme raybası olarak kullanıldığından ağızları boydan boya düz taşlanır. Rayba sapının ucu buji kolunun takılması için dört köşe yapılır. el raybası için 0,125 mm den fazla rayabalama payı bırakılmamalıdır. Şekil 84 El raybası d-ayarlı raybalar Raybaların en verimlisi ayarlı raybalardır. Ölçülerinin üstünde ve altında yeterli bir aralıkta istenilen çapa göre ayarlanabilirler.ayarlı raybalarda kesici ağızlar gövde üzerine açılmış konik yarıkjlar içinde bulunur. Kolay bilenmeleri, istenilen çapa ayarlanabilmeleri ve uzun ömürlü olmaları sebebiyle çok kullanışlıdırlar. Şekil 85 Ayarlı rayba

66 e-konik raybalar Konik deliklerin raybalanmasında kullanılırlar. Kesici ağızlar düz veya helis şeklinde olabilir. Konik rayabalar; konik pim deliklerinin, mors kovanlarının ve konik bileziklerin yapılması gibi alanlarda sık kullanılır. f-sert metal uçlu raybalar Büyük kuvvetlere dayanması gereken raybalar, sert maden uçlu olarak yapılırlar. Sert maden uçlar yüksek sıcaklıkta sertliklerini korurlar ve aşınmaya karşı dayanıklıdırlar. Bu nedenle, ölçülerini uzun zaman bozulmadan koruyabilirler, seri imalatta tercih edilirler. 2-Raybalamada dikkat edilece husular a-elle raybalama Raybanın delik içerisinde yataklanabilmesi için delik derinliği en az rayaba çapı kadar olmalıdır. Mutlaka kesme yağı kullanılmalıdır. Rayba dik konumda tam eksende ağızlatılmalıdır. Rayba daima kesme yönünde döndürülmelidir. Kama kanallı deliklere helis oluklu raybalar salınmalıdır. Rayba az ve düzenli baskı ile ilerletilmelidir. b-makinde rayba çekme İş parçası ve rayba dikkatli bir şekilde makineye bağlanmalıdır. Raybanın devir sayısı deliği delmiş olan matkabın devir sayısına göre 1/3 oranında olmalıdır. Sert çeliklerde kesme hızı 5 m/dak ı geçmemelidir Raybalama esnasında mutlaka kesme sıvısı kullanılmalıdır. 3-Raybalamada uygun kesme yağı kullanılması Kesme sıvıları kesmeyi kolaylaştırır. Kesme esnasında çıkan talaşı malzemeden uzaklaştırır. Isınmayı önler. Bu sebeplerden dolayı kesme yağı kullanılmalıdır.

67 Şekil 86 Raybalamada soğutma 4-Raybalamada otlamanın önlenmesi Raybalama esnasında pürüzlü ve tırtıllı yüzey oluşmasına otlama denir. Rayba kuvvetlice bastırılınca deliğin içerisine sıkışır ve ağızlar malzemeye dalar. Bu nedenle deliğin yüzeyinde rayba ağız sayısı kadar ağız yeri meydana gelir. Bu elverişsiz durumu gidermek için rayba gevşetilerek döndürülürse ağızlar eski yerine takılmayacağı için raybalama kolayca yapılır. aynı zamanda otlama önlenmiş olur.

68 G-PLANYA VE VARGEL TEZGAHLARI 1-PLANYALAMA Planyada torna kalemine benzeyen tek uçlu kesici takımlar ile yapılır. Torna işleminin tersine planyada aralıklı kesme yapılabilir. Talaş, kesici taklımın ileri geri hareketi ile kaldırılır. Planyada kesici takım kafa denilen takım bağlama aparatına bağlanır. Kesici kalem menteşeli bir kafaya bağlanmıştır. Bu menteşe sayesinde kafa geri dönüş kursu sırasında dik bir düzlem içerisinde yukarı doğru kalkar. Planyalama ve vargel tezgahlarında yapılan işlemler birbirinin aynı olduklarından, tezgah isimleri farklı olsa da bu işlem planya etmek şeklinde isimlendirilebilir. Planya ile: Düzlemsel yüzeyler işlenebilir. Bu yüzeyler eğik,basamaklı veya düz yüzeyler olabilir. V profilleri işlenir. Çeşitli kanallar işlenebilir. Eğrisel yüzeyler elde edilebilir. Kama kanalları açılabilir. Tesviyecilikte düzgün yüzeyler elde etme de kullanılan planya tezgahları, gördükleri iş bakımından aynı olmalarına rağmen, kullanma alanı bakımından planya ve vargel tezgahı olarak, iki grubta incelenir. 2-VARGEL TEZGAHI Düzgün yüzeyler elde etmekte kullanılır. Prensip olarak, dairesel hareketin düzgün doğrusal harekete çevrilmesiyle kesme hareketini tamamlayan tezgahtır. Her ne kadar düzlem yüzeyler elde etmek için daha yüksek verimle çalışan tezgahlar varsa da, basit yapılışları ve basit kesici takımlarla çalışmaları, bu tezgahlardan yararlanmamızı sağlar. Şekil 87 Dikey vargel tezgahı

69 Vargel tezgahları özellikle, tablasına civatalarla tutturulmuş bir mengeneye bağlanabilen küçük parçaların işlenmesinde kullanılır. Kalemlik yatay, düşey ve eğik duran yüzeylerden talaş kaldırabilecek şekilde düzenlenmiştir. Şekil 88 yatay vargel tezgahı a-vargel tezgahanın temel parçaları: Taban: tezgahı destekleyen ağır döküm bir parçadır. Sütun: içinde işleten parçaların çalıştığı boşluklu bir döküm parçadır. Ayrıca üzerinde çeşitli kumanda kolları ve kayıtlar bulunur. BaĢlık: sütunun kayıtları üzerinde be tezgahın en üstünde bulunan, ileri geri hareket eden çelik dökümden bir parçadır. Siper(kalemlik): başlığın ön kısmında olup eğik yüzeyleri işlemek için her iki yönde döndürülebilen elemendır. Talaş derinliğini ayarlamak için kalem aşağı ve yukarı hareket ettirilir. Üzerine kalemlik denilen mafsallı parça bağlanmıştır. Mafsallı parça ile, kalem ileri kursta parçaya dalma veya kesme yapar. Geri kursta ise mafsal ile parçaya dalması önlenir. Tabla: konsol üzerindedir. Değişik parçaları işlemek için, tabla konsol ile birlikte aşağı ve yukarı doğru hareket ettirilebilir. Üzerine mengene ile iş parçası bağlamaya yarar. Kulis v diģli çark gurubu: elektrik motorundan aldığı hareketle düzgün dairesel hareketi, doğrusal harekete çevirten kısımdır.

70 Şekil 89 Vargel tezgahı hareket mekanizması Elektirik motoru: tezgaha esas hareketini veren ana elemandır. 3-VARGEL TEZGAHI ÇEġĠTLERĠ: a-üniversal vargel tezgahı (yatay): normal yapıda ve büyüklükteki vargel tezgahlarına ilave ile sağa, sola, öne ve arkaya eğilebilen üniversal tablası oldukça kullanışlıdır. Bununla eğik veya konik yüzeyleri işlemek oldukça kolaydır. Bu tezgahların bir çok modellerinde otomatik siper ilerlemesi ve hızlı tabla ayarı vardır. b-düģey vargel tezgahları: kanal açma tezgahı da denilen bu tezgah, yatay vargel tezgahına hayli benzer. Yalnız burada başlık düşey olarak aşağı yukarı hareket eder. Siper, yatay konumda bulunabilir, kalemlik 180 döndürülebilir. Tabla elle veya otomatik olarak sağa sola, ileri geri hareket ettirilebilir. İş tablası üzerinde genellikle bir döner tabla bulunur. c-hidrolik vargel tezgahı: günümüzde yüksek kesme gücüne sahip büyük kapasiteli vargel tezgahları hidrolik güç ile çalışabilecek kapasitede yapılmaktadır. güçlü, sessiz ve titreşimsiz çalışması, ayar imkanı ve az arıza yapması gibi avantajları olduğu için endüstride yaygın olarak kullanılır. Bu tezgahlarda bütün kumanda ve hareketler hidrolikve elektronik 9olarak yapılmaktadır. 4-VARGEL TAKIMLARI a-malzemelerine göre Adi karbonlu çelik kalemler Seri çelik kalemler Sert maden uçlu kalemler b-biçimlerine göre kaba talaş kalemleri yan kalemler ince talaş kalemler Vargel kalemleri torna kalemlerine benzemektedir. Bu benzerlik adlandırmada da görülmüştür. Vargel kalemleri de ilerleme yönlerine göre kendi aralarında sağ kalem veya sol kalem olarak adlandırılırlar.

71 Şekil 90 Vargel tezgahı kalemleri 5-TAKIM GEOMETRĠSĠ a-talaģ açısı: esas kesici kenara dik, yataya paralel olarak alınan doğrunun talaş yüzeyi ile yaptığı açıya denir. Kesici kenar üzerinde olup, talaşın kaydığı yüzeye doğrudur arasındadır. Talaş açısı ne kadar büyük olursa talaşın akması o kadar kolay olur. b-boģluk açısı: esas kesici kenara ve yataya dik alınan doğrunun boşluk açısı yüzeyi ile yaptığı açıdır. Şekil 91 Vargel yezgahı takımları geometrisi c-kama açısı: talaģ açısı ve boģluk açısı arasında kalan açıdır. d-yardımcı kesici kenar boģluk açısı: yardımcı kesici kenara ve yataya dik olarak alınan doğrunun yardımcı kesici kenar boşluk açısı yüzeyi ile yaptığı açıdır. e-uç açsısı: esas kesici kenar ile yardımcı kesici kenar arasında kalan açıdır. Kaba talaş ve yan kalemlerde 85 civarındadır. f-ayar açısı: 40 ile 60 arasındadır

72 g-eğim açısı: kesici kenarın talaşı kıvırarak akıtmasını sağlar. h-vargel tezgahında kesme hızının hesaplanması: vargel tezgahında kesme hızının hesaplanması diğer tezgahların hesaplamalarından farklıdır. Çünkü vargelde kesme, yalnız iş kursunda olur. Ayrıca dönüş kursu kesme kursundan hızlıdır. Gidiş dönüş esnasında geçen zamanın 3/5 i kesme için harcanmıştır. Kesme hızı dakikada metre olarak ifade edildiğinden ve genelde kurs boyları cm cinsinden verildiğinden bunu 1/100 ile çarparak bir sabit elde edilir. 1/100 x 3/5 = 0,0166 Bu sabit hesaplamayı kolaylaştıracaktır. V = 0,0166 x L x n (m/dak) V: kesme hızı (m/dak) L: kurs boyu (cm) n: kurs sayısı Bu formül yardımıyla vargelde kesme hızı değeri hesaplanabilir. 6-PLANYA TEZGAHLARI Planya tezgahlarında, vargel ve freze tezgahında işlenmesi mümkün olmayan parçaları uygun yüzeylere işlemek mümkündür. Her ne kadar büyük ölçülü freze tezgahları bazı parçaların işlenmesinde planyaların yerini alıyorlarsa da, bunlar, düzgün ve pürüzsüz yüzeylerin elde edilmesinde planya tezgahlarıyla boy ölçüşemezler. Örneğin torna arabalarının kızakları, fener ve punta gövdelerinin tabanları, vargel tezgahlarının sütun, kayıcı yüzey ve tablaları, freze tezgahlarının iş tablaları gibi işler planya tezgahında işlenir. Örneklerden de anlaşılabileceği gibi ağır ve kayıcı yüzeyleri bulunan parçaların işlenmesi planyalarda yapılır. Planya tezgahlarında iş parçası, kalemliğin altında gidiş geliş yapan tablaya bağlanır. Kalem sadece tablanın iş kursunda keser. Kalem sabit iş parçası hareketlidir. 7-PLANYA TEZGAHI ÇEġĠTLERĠ a-tek sütunlu planya tezgahı: Tek sütunlu planyanın önemi, aynı büyüklükte olan çift sütunlu planyanın sütunları arasına girmeyecek genişlikteki parçaları işleyebilmesidir. Normal işler için bu planya, standart olanların yerini alamaz. Fakat belli amaç için uygun tezgah olarak düşünülebilir.

73 Şekil 92 Tek sütunlu planya tezgahı Tek sütunlu planya, en büyük eğilme momentini emniyetle karşılayabilecek şekilde yeterince dayanıklı ve rijit olarak yapılmıştır. b-çift sütunlu planya tezgahı: iş parçasının çift sütun arasında gidiş geliş hareketi yaparak çalıştığı bir tezgahtır. İş parçasının sütunlar arasına girebilecek büyüklükte olması gerekmektedir. Çift sütunlu olması nedeniyle, talaş kaldırmada hiç zorluk çekilmez. Şekil 93 Çift sütunlu planya tezgahı

74 Planya tablasının gidiş grliş kursları bir reosta veya hidrolik sistemlerle ayarlanır. Çift sütunlu planyalarda, bütün başlıklar her yönde hızla ilerletilebilir. Ve belli bir ilerlemeye göre ayarı da mümkündür. Bir çok planyada rastlanan özelliklerden biriside kalem kaldırıcıların bulunmasıdır. Kalem, dönüş kursunda mafsallı bir şekilde yukarı kalkar, iş parçasına çarpması engellenir. Aynı zamanda kalemin sürtünmesi ve ısınması da engellenmiş olur. 7-PLANYA TEZGAHININ ESAS ORGANLARI a-planya yatağı: oldukça ağır olan bu organ, üzerine gelen yükleri taşıyabilecek dayanıklılıkta ve rijitlikte yapılır. tablanın gövde üzerinde kaydığı kayıt yüzeyleri planyalanmış ve raspalanmıştır. Yatağın sıkça temizlenmesi istenir. b-tabla: iş parçasını üzerinde taşıyan elemandır. Tablanın üzerinde, iş parçasının bağlanmasına yarayan cıvata, pabuç, araç ve gereçlerle (T) kanalları bulunur. Tablanın biçimini bozmaması için en iyi fonttan yapılı8r ve gerginliği giderilir. Yapısındaki gerginlikler giderildikten sonra hassas olarak işlenir. c-köprü: araba ve kalem başlığını taşır. Köprü, sandık biçimli bir kesitte olup, içinde aşağı doğru ilerleme ve normal ilerleme (yatay) için talaş mili bulunur. Köprünün sütunla ilgili yatak yüzeyinin başlık taşıyıcılarına ait kayıt yüzeylerinin düzgün ve paralel olmasına önem verilmelidir. d-kalemlik baģlığı: planya başlıkları gerek yapısı gerekse kullanış yönünden vargel başlıklarına çok benzer. Planya başlıkları aşağı yukarı inip çıkacak şekilde ayarlanır. 8-PLANYA KALEMLERĠ Makine parçalarının tezgahlarında işlenmesi için değişik biçimde kalemler yapılır. Planya kalemleri vargel kalemleri ile benzemekle beraber planya kalemlerinin boyutları daha büyüktür. İş parçalarının, bir bağlanışta hassas olarak bütün yüzeylerinin işlenmesi için sağ ve sol kalemler birlikte kullanılabilir. Çeşitleri: a-sağ ve sol düz planya kalemleri: istenilen ölçüye çabuk yaklaştırmak için kullanırlar. Bunlara kaba talaş kalemleri de denir. b-sağ ve sol büyük planya kalemleri: bu kalemlerde kaba talaş almada kullanılır. Fazla talaş kaldırmak ve işi çabuk bitirmek için kullanılır. c-yan kalemler: sağ ve sol olmak üzere iki çeşidi vardır. eğik ve basamaklı yüzeyleri işlemek için kullanılır.

75 Şekil 94 Planya kalemleri d-ġnce talaģ kalemleri: ucu fazla yuvarlatılarak ve iyi bilenerek ince talaş almada kullanılır. e-deveboynu planya kalemleri: tam ölçüsünde ve temiz olarak elde edilmesi gereken iş parçaları bu kalemlerle işlenir. Uç kısımları kıvrılarak kesici ucu ile tesbit yüzeyi aynı hizaya getirilerek iş parçalarının düzgün ve ölçüsünde işlenmesi sağlanır. Şekil 95 Sık kullanılan planyalama işlemleri Planya kalemlerinde açılar, vargel kaleminde olduğu gibi aynı değerler arasında alınır.

TORNACILIK. Ali Kaya GÜR Fırat Ün.Teknik Eğitim Fak.MetalFırat Ün.Teknik Eğitim Fak.Metal Eğ.Böl. ELAZIĞ

TORNACILIK. Ali Kaya GÜR Fırat Ün.Teknik Eğitim Fak.MetalFırat Ün.Teknik Eğitim Fak.Metal Eğ.Böl. ELAZIĞ TORNACILIK Ali Kaya GÜR Fırat Ün.Teknik Eğitim Fak.MetalFırat Ün.Teknik Eğitim Fak.Metal Eğ.Böl. ELAZIĞ TORNANIN TANIMI VE ENDÜSTRİDEKİ ÖNEMİ Bir eksen etrafında dönen iş parçalarını, kesici bir kalemle

Detaylı

TALAŞLI İMALAT SAKARYA ÜNİVERSİTESİ MAKİNE MÜHENDİSLİĞİ BÖLÜMÜ KALIPÇILIK TEKNİĞİ DERS NOTU. Doç.Dr. Akın Oğuz KAPTI. Talaşlı İmalat Yöntemleri

TALAŞLI İMALAT SAKARYA ÜNİVERSİTESİ MAKİNE MÜHENDİSLİĞİ BÖLÜMÜ KALIPÇILIK TEKNİĞİ DERS NOTU. Doç.Dr. Akın Oğuz KAPTI. Talaşlı İmalat Yöntemleri TALAŞLI İMALAT MAKİNE MÜHENDİSLİĞİ BÖLÜMÜ KALIPÇILIK TEKNİĞİ DERS NOTU Doç.Dr. Akın Oğuz KAPTI Talaşlı İmalat Yöntemleri 2 Talaşlı İmalat; iş parçası üzerinden, sertliği daha yüksek bir kesici takım yardımıyla,

Detaylı

MAK-204. Üretim Yöntemleri. Frezeleme Đşlemleri. (11.Hafta) Kubilay ASLANTAŞ Afyon Kocatepe Üniversitesi Teknik Eğitim Fakültesi Makine Eğt.

MAK-204. Üretim Yöntemleri. Frezeleme Đşlemleri. (11.Hafta) Kubilay ASLANTAŞ Afyon Kocatepe Üniversitesi Teknik Eğitim Fakültesi Makine Eğt. MAK-204 Üretim Yöntemleri Freze Tezgahı Frezeleme Đşlemleri (11.Hafta) Kubilay ASLANTAŞ Afyon Kocatepe Üniversitesi Teknik Eğitim Fakültesi Makine Eğt. Bölümü Freze tezgahının Tanımı: Frezeleme işleminde

Detaylı

02.01.2012. Freze tezgahında kullanılan kesicilere Çakı denir. Çakılar, profillerine, yaptıkları işe göre gibi çeşitli şekillerde sınıflandırılır.

02.01.2012. Freze tezgahında kullanılan kesicilere Çakı denir. Çakılar, profillerine, yaptıkları işe göre gibi çeşitli şekillerde sınıflandırılır. Freze ile ilgili tanımlar Kendi ekseni etrafında dönen bir kesici ile sabit bir iş parçası üzerinden yapılan talaş kaldırma işlemine Frezeleme, yapılan tezgaha Freze ve yapan kişiye de Frezeci denilir.

Detaylı

Klasik torna tezgahının temel elemanları

Klasik torna tezgahının temel elemanları Klasik torna tezgahının temel elemanları Devir ayar kolları Dişli Kutusu Ayna Soğutma sıvısı Siper Ana Mil Karşılık puntası Çalıştırma kolu ilerleme mili (talaş mili) Araba Acil Stop Kayıt Öğr. Gör.Ahmet

Detaylı

Torna tezgahının kısımları

Torna tezgahının kısımları Torna tezgahının kısımları Bu yazımızda torna tezgahının kısımları konusunu işleyeceğiz.torna tezgahı kısımları resimli anlatım şeklindedir. Tornanın kısımları her tesviyeci-tornacı tarafından bilinmelidir.tornanın

Detaylı

Freze tezgahları ve Frezecilik. Page 7-1

Freze tezgahları ve Frezecilik. Page 7-1 Freze tezgahları ve Frezecilik Page 7-1 Freze tezgahının Tanımı: Frezeleme işleminde talaş kaldırmak için kullanılan kesici takıma freze çakısı olarak adlandırılırken, freze çakısının bağlandığı takım

Detaylı

Tezgahın tablosına göre kullanılan devir hız kolları Siper (Support) Devir hız \ kutusu Ayna l i---- hareket düzeni.

Tezgahın tablosına göre kullanılan devir hız kolları Siper (Support) Devir hız \ kutusu Ayna l i---- hareket düzeni. Elektrik motoru \ Tezgahın tablosına göre kullanılan devir hız kolları Siper (Support) Devir hız \ kutusu Ayna l.------------ i---- \ \ Enine (Tabla) hareket düzeni Gezer punto Ana mil Talaş mili Şalter

Detaylı

İmalat Teknolojileri. Dr.-Ing. Rahmi Ünal. Talaşlı İmalat Yöntemleri

İmalat Teknolojileri. Dr.-Ing. Rahmi Ünal. Talaşlı İmalat Yöntemleri İmalat Teknolojileri Dr.-Ing. Rahmi Ünal Talaşlı İmalat Yöntemleri 1 Kapsam Talaşlı imalatın tanımı Talaş kaldırmanın esasları Takımlar Tornalama Frezeleme Planyalama, vargelleme Taşlama Broşlama Kaynak

Detaylı

METAL İŞLEME TEKNOLOJİSİ. Doç. Dr. Adnan AKKURT

METAL İŞLEME TEKNOLOJİSİ. Doç. Dr. Adnan AKKURT METAL İŞLEME TEKNOLOJİSİ Doç. Dr. Adnan AKKURT Takım Tezgahları İnsan gücü ile çalışan ilk tezgahlardan günümüz modern imalat sektörüne kadar geçen süre zarfında takım tezgahları oldukça büyük bir değişim

Detaylı

Mak- 204. Üretim Yöntemleri - II. Vargel ve Planya Tezgahı. Kubilay ASLANTAŞ Afyon Kocatepe Üniversitesi Teknik Eğitim Fakültesi Makine Eğt.

Mak- 204. Üretim Yöntemleri - II. Vargel ve Planya Tezgahı. Kubilay ASLANTAŞ Afyon Kocatepe Üniversitesi Teknik Eğitim Fakültesi Makine Eğt. Mak- 204 Üretim Yöntemleri - II Talaşlı Đmalatta Takım Tezgahları Vargel ve Planya Tezgahı Kubilay ASLANTAŞ Afyon Kocatepe Üniversitesi Teknik Eğitim Fakültesi Makine Eğt. Bölümü Takım Tezgahlarında Yapısal

Detaylı

Parmak Freze çakıları

Parmak Freze çakıları Parmak Freze çakıları Parmak freze çakısı nedir? Parmak freze, Makine parçaları imalatında, kalıpçılıkta önemli bir yere sahip olan frezeleme işleminde kullanılan, helezonik kesici kenarlara sahip kesici

Detaylı

BURSA TEKNİK ÜNİVERSİTESİ DOĞA BİLİMLERİ, MİMARLIK VE MÜHENDİSLİK FAKÜLTESİ MAKİNE MÜHENDİSLİĞİ BÖLÜMÜ TALAŞLI İMALAT TEZGÂHLARININ TANITIMI

BURSA TEKNİK ÜNİVERSİTESİ DOĞA BİLİMLERİ, MİMARLIK VE MÜHENDİSLİK FAKÜLTESİ MAKİNE MÜHENDİSLİĞİ BÖLÜMÜ TALAŞLI İMALAT TEZGÂHLARININ TANITIMI BURSA TEKNİK ÜNİVERSİTESİ DOĞA BİLİMLERİ, MİMARLIK VE MÜHENDİSLİK FAKÜLTESİ MAKİNE MÜHENDİSLİĞİ BÖLÜMÜ TALAŞLI İMALAT TEZGÂHLARININ TANITIMI Deney n Amacı Talaşlı imalat tezgahlarının tanıtımı, talaşlı

Detaylı

İmalat Teknolojileri. Dr.-Ing. Rahmi Ünal. Talaşlı İmalat Yöntemleri malzemebilimi.net

İmalat Teknolojileri. Dr.-Ing. Rahmi Ünal. Talaşlı İmalat Yöntemleri malzemebilimi.net İmalat Teknolojileri Dr.-Ing. Rahmi Ünal 1 Talaşlı İmalat Yöntemleri malzemebilimi.net Kapsam Talaşlı imalatın tanımı Talaş kaldırmanın esasları Takımlar Tornalama Frezeleme Planyalama, vargelleme Taşlama

Detaylı

CNC FREZE TEZGAHLARININ PROGRAMLANMASI

CNC FREZE TEZGAHLARININ PROGRAMLANMASI CNC FREZE TEZGAHLARININ PROGRAMLANMASI Frezelemenin Tanımı Çevresinde çok sayıda kesici ağzı bulunan takımın dönme hareketine karşılık, iş parçasının öteleme hareketi yapmasıyla gerçekleştirilen talaş

Detaylı

MAK-204. Üretim Yöntemleri-II

MAK-204. Üretim Yöntemleri-II MAK-204 Üretim Yöntemleri-II Tornalama Đşlemleri (6.Hafta) Kubilay ASLANTAŞ Afyon Kocatepe Üniversitesi Teknik Eğitim Fakültesi Makine Eğt. Bölümü Kesici Takım Geometrisi γ: Talaş açısı: Kesilen talaşın

Detaylı

FREZE TEZGÂHINDA BÖLME İŞLEMLERİ

FREZE TEZGÂHINDA BÖLME İŞLEMLERİ Üniversal Bölme Aygıtları(Divizörler) Freze tezgâhında her çeşit bölme işlemleri, divizör yardımıyla yapılabilir. Divizör ile, silindirik parçalar üzerine değişik sayılarda bölme yapma, konik parçalara

Detaylı

MAK-204. Üretim Yöntemleri

MAK-204. Üretim Yöntemleri MAK-204 Üretim Yöntemleri Torna Tezgahı ve Tornalama Đşlemleri (10.Hafta) Kubilay ASLANTAŞ Afyon Kocatepe Üniversitesi Teknik Eğitim Fakültesi Makine Eğt. Bölümü Klasik torna tezgahının temel elemanları

Detaylı

MAKİNE MÜHENDİSLİĞİNE GİRİŞ Ders 8

MAKİNE MÜHENDİSLİĞİNE GİRİŞ Ders 8 İmalat Yöntemleri MAKİNE MÜHENDİSLİĞİNE GİRİŞ Ders 8 Doç. Dr. Yüksel HACIOĞLU Talaşsız İmalat Talaşlı İmalat Fiziksel-Kimyasal Hammaddeye talaş kaldırmadan bir şekil verilir Döküm Dövme Presleme Haddeleme

Detaylı

Üst başlık hareket. kolu. Üst başlık. Askı yatak. Devir sayısı seçimi. Fener mili yuvası İş tablası. Boyuna hareket volanı Düşey hareket.

Üst başlık hareket. kolu. Üst başlık. Askı yatak. Devir sayısı seçimi. Fener mili yuvası İş tablası. Boyuna hareket volanı Düşey hareket. Frezeleme İşlemleri Üst başlık Askı yatak Fener mili yuvası İş tablası Üst başlık hareket kolu Devir sayısı seçimi Boyuna hareket volanı Düşey hareket kolu Konsol desteği Eksenler ve CNC Freze İşlemler

Detaylı

MAK-204. Üretim Yöntemleri. (8.Hafta) Kubilay Aslantaş

MAK-204. Üretim Yöntemleri. (8.Hafta) Kubilay Aslantaş MAK-204 Üretim Yöntemleri Vidalar-Vida Açma Đşlemi (8.Hafta) Kubilay Aslantaş Kullanım yerlerine göre vida Türleri Bağlama vidaları Hareket vidaları Kuvvet ileten vidaları Metrik vidalar Trapez vidalar

Detaylı

Freze Tezgahları ve Frezecilik

Freze Tezgahları ve Frezecilik Freze Tezgahları ve Frezecilik Freze tezgahının Tanımı: Frezeleme işleminde talaş kaldırmak için kullanılan kesici takıma freze çakısı olarak adlandırılırken, freze çakısının bağlandığı takım tezgahlarına

Detaylı

MAK-204. Üretim Yöntemleri

MAK-204. Üretim Yöntemleri MAK-204 Üretim Yöntemleri Taşlama ve Taşlama Tezgahı (12.Hafta) Kubilay ASLANTAŞ Afyon Kocatepe Üniversitesi Teknik Eğitim Fakültesi Makine Eğt. Bölümü Taşlama Đşleminin Tanımı: Belirli bir formda imal

Detaylı

BİLECİK ŞEYH EDEBALİ ÜNİVERSİTESİ MÜHENDİSLİK FAKÜLTESİ MAKİNE MÜHENDİSLİĞİ BÖLÜMÜ

BİLECİK ŞEYH EDEBALİ ÜNİVERSİTESİ MÜHENDİSLİK FAKÜLTESİ MAKİNE MÜHENDİSLİĞİ BÖLÜMÜ BİLECİK ŞEYH EDEBALİ ÜNİVERSİTESİ MÜHENDİSLİK FAKÜLTESİ MAKİNE MÜHENDİSLİĞİ BÖLÜMÜ CNC TORNA DENEY FÖYÜ Deney Yürütücüsü: Dr.Öğr.Üyesi Emre ESENER Deney Yardımcısı: Arş.Gör. Emre SÖNMEZ Hazırlayan: Arş.Gör.

Detaylı

MEKANİK TEKNOLOJİLERİ DERS NOTLARI

MEKANİK TEKNOLOJİLERİ DERS NOTLARI MEKANİK TEKNOLOJİLERİ DERS NOTLARI NAMIK KEMAL ÜNİVERSİTESİ HAYRABOLU MESLEK YÜKSEK OKULU TARIM MAKİNELERİ BÖLÜMÜ Öğr. Gör. Ahmet DURAK Teknoloji toplum ve bireylerin ihtiyaçlarını karşılamak için bilimin

Detaylı

A TU T R U G R AY A Y SÜR SÜ M R ELİ

A TU T R U G R AY A Y SÜR SÜ M R ELİ DÜZ DİŞLİ ÇARK AÇMA Düz Dişli Çarklar ve Kullanıldığı Yerler Eksenleri paralel olan miller arasında kuvvet ve hareket iletiminde kullanılan dişli çarklardır. Üzerine aynı profil ve adımda, mil eksenine

Detaylı

Freze Tezgahları ve Frezecilik. Derleyen Doç. Dr. Adnan AKKURT

Freze Tezgahları ve Frezecilik. Derleyen Doç. Dr. Adnan AKKURT Freze Tezgahları ve Frezecilik Derleyen Doç. Dr. Adnan AKKURT Freze tezgahının Tanımı: Frezeleme işleminde talaş kaldırmak için kullanılan kesici takıma freze çakısı olarak adlandırılırken, freze çakısının

Detaylı

Doç. Dr. Ahmet DEMİRER 1. Torna Tezgahları

Doç. Dr. Ahmet DEMİRER 1. Torna Tezgahları Doç. Dr. Ahmet DEMİRER 1 Parçaya kesici alet yönünde bir hareket vererek talaş kaldırmaya tornalamak, bu işlemleri yapan tezgahlara da torna tezgahları denir. Tornada genellikle eksenel hareketle dış iç

Detaylı

T.C. BİLECİK ŞEYH EDEBALİ ÜNİVERSİTESİ MÜHENDİSLİK FAKÜLTESİ MAKİNE VE İMALAT MÜHENDİSLİĞİ BÖLÜMÜ MÜHENDİSLİKTE DENEYSEL METODLAR II DERSİ

T.C. BİLECİK ŞEYH EDEBALİ ÜNİVERSİTESİ MÜHENDİSLİK FAKÜLTESİ MAKİNE VE İMALAT MÜHENDİSLİĞİ BÖLÜMÜ MÜHENDİSLİKTE DENEYSEL METODLAR II DERSİ T.C. BİLECİK ŞEYH EDEBALİ ÜNİVERSİTESİ MÜHENDİSLİK FAKÜLTESİ MAKİNE VE İMALAT MÜHENDİSLİĞİ BÖLÜMÜ MÜHENDİSLİKTE DENEYSEL METODLAR II DERSİ CNC TORNA UYGULAMASI Deneyin Amacı: Deney Sorumlusu: Arş. Gör.

Detaylı

ZİNCİR DİŞLİ ÇARKLAR. Öğr. Gör. Korcan FIRAT CBÜ Akhisar MYO

ZİNCİR DİŞLİ ÇARKLAR. Öğr. Gör. Korcan FIRAT CBÜ Akhisar MYO ZİNCİR DİŞLİ ÇARKLAR Öğr. Gör. Korcan FIRAT CBÜ Akhisar MYO ZİNCİR DİŞLİ ÇARK NEDİR? Tanımı: Güç ve hareket iletecek millerin merkez uzaklığının fazla olduğu durumlarda, aradaki bağlantıyı dişli çarklarla

Detaylı

CNC FREZE UYGULAMASI DENEY FÖYÜ

CNC FREZE UYGULAMASI DENEY FÖYÜ T.C. BİLECİK ŞEYH EDEBALİ ÜNİVERSİTESİ MÜHENDİSLİK FAKÜLTESİ MAKİNE VE İMALAT MÜHENDİSLİĞİ BÖLÜMÜ MIM331 MÜHENDİSLİKTE DENEYSEL METODLAR DERSİ CNC FREZE UYGULAMASI DENEY FÖYÜ ÖĞRETİM ÜYESİ YRD.DOÇ.DR.BİROL

Detaylı

KESME VE KESKİLER EĞELER

KESME VE KESKİLER EĞELER KESME VE KESKİLER Esas olarak ucu kama biçiminde olan ve metal malzemeden ufak parçaların kesilmesinde ve koparılmasında yararlanılan ve elle kullanılan bir araçtır. Keskiler, kaliteli çelikten yapılmış,

Detaylı

Chapter 24: Frezeleme. DeGarmo s Materials and Processes in Manufacturing

Chapter 24: Frezeleme. DeGarmo s Materials and Processes in Manufacturing Chapter 24: Frezeleme DeGarmo s Materials and Processes in Manufacturing 24.1 Giriş Frezeleme, düz bir yüzey elde etmek için yapılan temel bir talaş kaldırma işlemidir Freze bıçakları bir veya birden fazla

Detaylı

Chapter 22: Tornalama ve Delik Açma. DeGarmo s Materials and Processes in Manufacturing

Chapter 22: Tornalama ve Delik Açma. DeGarmo s Materials and Processes in Manufacturing Chapter 22: Tornalama ve Delik Açma DeGarmo s Materials and Processes in Manufacturing 22.1 Giriş Tornalama, dışı silindirik ve konik yüzeylere sahip parça işleme sürecidir. Delik açma, işleme sonucunda

Detaylı

ÖĞRENME FAALİYETİ-1 1. ÜÇGEN VİDA AÇMA

ÖĞRENME FAALİYETİ-1 1. ÜÇGEN VİDA AÇMA AMAÇ ÖĞRENME FAALİYETİ-1 ÖĞRENME FAALİYETİ-1 Torna tezgâhında üçgen vida açabileceksiniz ARAŞTIRMA Torna tezgâhlarının olduğu işletmeleri ziyaret ederek, çalışanlardan üçgen vidalar hakkında bilgi alınız

Detaylı

ÖĞRENME FAALİYETİ-1 ÖĞRENME FAALİYETİ-1 1. FREZEDE DELİK DELME VE BÜYÜTME

ÖĞRENME FAALİYETİ-1 ÖĞRENME FAALİYETİ-1 1. FREZEDE DELİK DELME VE BÜYÜTME ÖĞRENME FAALİYETİ-1 ÖĞRENME FAALİYETİ-1 AMAÇ Frezede delik delme ve delik büyütme işlemlerini yapabileceksiniz. ARAŞTIRMA Freze tezgâhlarının olduğu işletmeleri ziyaret ederek delik delinmiş parçalardan

Detaylı

TALAŞLI İMALAT. Koşul, takım ile iş şekillendirilmek istenen parça arasında belirgin bir sertlik farkının olmasıdır.

TALAŞLI İMALAT. Koşul, takım ile iş şekillendirilmek istenen parça arasında belirgin bir sertlik farkının olmasıdır. TALAŞLI İMALAT Şekillendirilecek parça üzerinden sert takımlar yardımıyla küçük parçacıklar halinde malzeme koparılarak yapılan malzeme üretimi talaşlı imalat olarak adlandırılır. Koşul, takım ile iş şekillendirilmek

Detaylı

02.01.2012. Kullanım yerlerine göre vida Türleri. Vida Türleri. III. Hafta Đmal Usulleri. Vidalar ve Genel özellikleri Kılavuz çekmek Pafta çekmek

02.01.2012. Kullanım yerlerine göre vida Türleri. Vida Türleri. III. Hafta Đmal Usulleri. Vidalar ve Genel özellikleri Kılavuz çekmek Pafta çekmek III. Hafta Öğr.Grv. Kubilay ASLANTAŞ Vidalar ve Genel özellikleri Kılavuz çekmek Pafta çekmek Page 1-1 Page 1-2 Vida Türleri Kullanım yerlerine göre vida Türleri Bağlama vidaları Hareket vidaları Kuvvet

Detaylı

Silindirik iç ve dış yüzeyler üzerine açılan helisel girinti ve çıkıntılara vida denir.

Silindirik iç ve dış yüzeyler üzerine açılan helisel girinti ve çıkıntılara vida denir. 9. VİDALAR Silindirik iç ve dış yüzeyler üzerine açılan helisel girinti ve çıkıntılara vida denir. Vida Helisi Vida Adımı Bir kenarı silindirin çapına eşit dik bir üçgen, silindirin üzerine sarıldığında

Detaylı

Mak-204. Üretim Yöntemleri. Delme ve Raybalama. Kubilay ASLANTAŞ Afyon Kocatepe Üniversitesi Teknik Eğitim Fakültesi Makine Eğt.

Mak-204. Üretim Yöntemleri. Delme ve Raybalama. Kubilay ASLANTAŞ Afyon Kocatepe Üniversitesi Teknik Eğitim Fakültesi Makine Eğt. Mak-204 Üretim Yöntemleri Delme ve Raybalama Kubilay ASLANTAŞ Afyon Kocatepe Üniversitesi Teknik Eğitim Fakültesi Makine Eğt. Bölümü Üretim Yöntemleri 1 Delme ve Raybalama Delik delme işlemi talaşlı imalat

Detaylı

III. Hafta İmal Usulleri. Öğr.Grv. Kubilay ASLANTAŞ. Vidalar ve Genel özellikleri Kılavuz çekmek Pafta çekmek

III. Hafta İmal Usulleri. Öğr.Grv. Kubilay ASLANTAŞ. Vidalar ve Genel özellikleri Kılavuz çekmek Pafta çekmek III. Hafta Öğr.Grv. Kubilay ASLANTAŞ Vidalar ve Genel özellikleri Kılavuz çekmek Pafta çekmek Page 1-1 Page 1-2 Vida Türleri Page 1-3 Kullanım yerlerine göre vida Türleri Bağlama vidaları Hareket vidaları

Detaylı

TALAŞLI ÜRETİM YÖNTEMLERİ

TALAŞLI ÜRETİM YÖNTEMLERİ ÜNİTE-5 TALAŞLI ÜRETİM YÖNTEMLERİ ÖĞR. GÖR. HALİL YAMAK KONU BAŞLIKLARI Giriş Üretim Yöntemlerinin Sınıflandırılması Talaşlı Üretimin Temelleri Talaşlı Üretim Yöntemleri CNC İle İşleme GİRİŞ Bir ham maddenin

Detaylı

T.C. TRAKYA ÜNİVERSİTESİ MÜHENDİSLİK FAKÜLTESİ MAKİNE MÜHENDİSLİĞİ BÖLÜMÜ BİLGİSAYAR DESTEKLİ TALAŞLI İMALAT DENEYİ LABORATUVAR FÖYÜ

T.C. TRAKYA ÜNİVERSİTESİ MÜHENDİSLİK FAKÜLTESİ MAKİNE MÜHENDİSLİĞİ BÖLÜMÜ BİLGİSAYAR DESTEKLİ TALAŞLI İMALAT DENEYİ LABORATUVAR FÖYÜ T.C. TRAKYA ÜNİVERSİTESİ MÜHENDİSLİK FAKÜLTESİ MAKİNE MÜHENDİSLİĞİ BÖLÜMÜ BİLGİSAYAR DESTEKLİ TALAŞLI İMALAT DENEYİ LABORATUVAR FÖYÜ 1 Deneyin Amacı: Üretilmesi istenen bir parçanın, bilgisayar destekli

Detaylı

Mak-204. Üretim Yöntemleri II. Delme Delme Đşlemi Delme Tezgahları Đleri Delik Delme Teknikleri

Mak-204. Üretim Yöntemleri II. Delme Delme Đşlemi Delme Tezgahları Đleri Delik Delme Teknikleri Mak-204 Üretim Yöntemleri II Delme Delme Đşlemi Delme Tezgahları Đleri Delik Delme Teknikleri Kubilay ASLANTAŞ Afyon Kocatepe Üniversitesi Teknik Eğitim Fakültesi Makine Eğt. Bölümü Üretim Yöntemleri 1

Detaylı

BÖLÜM 25 TAŞLAMA VE DİĞER AŞINDIRMA İŞLEMLERİ

BÖLÜM 25 TAŞLAMA VE DİĞER AŞINDIRMA İŞLEMLERİ 25.1 TAŞLAMA BÖLÜM 25 TAŞLAMA VE DİĞER AŞINDIRMA İŞLEMLERİ Taşlama, taş adı verilen disk şeklindeki bir aşındırıcıyla gerçekleştirilen bir talaş kaldırma işlemidir. Taşın içinde milyonlarca küçük aşındırıcı

Detaylı

SinterlenmişKarbürler. Co bağlayıcı ~ Mpa Sertlikliğini 1100 ⁰C ye kadar muhafaza eder Kesme hızları hız çeliklerine nazaran 5 kat fazladır.

SinterlenmişKarbürler. Co bağlayıcı ~ Mpa Sertlikliğini 1100 ⁰C ye kadar muhafaza eder Kesme hızları hız çeliklerine nazaran 5 kat fazladır. SinterlenmişKarbürler Co bağlayıcı ~ Mpa Sertlikliğini 1100 ⁰C ye kadar muhafaza eder Kesme hızları hız çeliklerine nazaran 5 kat fazladır. Seramikler 3 Katogoride Toplanır: 1) Alumina (Al2O3) 2) Alumina

Detaylı

CNC TORNA TEZGAHLARI. Gümüşhane Üniversitesi, Makina Mühendisliği

CNC TORNA TEZGAHLARI. Gümüşhane Üniversitesi, Makina Mühendisliği CNC TORNA TEZGAHLARI 1 TORNALAMA En genel ifadeyle tornalama; iş parçasının döndüğü ve kesicinin ilerleyerek parçadan talaş kaldırdığı kesme işlemidir. Tornalama işlemi iç ve dış tornalama olmak üzere

Detaylı

CNC FREZE BAHAR DÖNEMİ DERS NOTLARI

CNC FREZE BAHAR DÖNEMİ DERS NOTLARI CNC FREZE BAHAR DÖNEMİ DERS NOTLARI Frezeleme; mevcut olan en esnek işleme yöntemidir ve neredeyse her şekli işleyebilir. Bu esnekliğin dezavantajı, optimize etmeyi daha zor hale getirecek şekilde uygulama

Detaylı

Frezeleme takım kompansasyonu # /49

Frezeleme takım kompansasyonu # /49 Frezeleme takım kompansasyonu Kesici pozisyonlandırma Dikkate alınması gereken: Aşağı frezeleme - Yukarı frezeleme. Aynı anda temas eden diş sayısı Giriş sorunları Çıkış sorunları Kesici pozisyonlandırma

Detaylı

TAKIM TEZGAHLARI BÖLÜM 3 TESTERE İLE KESMEK, TESTERE TEZGAHLARI VE ÇALIŞMA PRENSİPLERİ. Öğr.Gör.Dr. Ömer ERKAN

TAKIM TEZGAHLARI BÖLÜM 3 TESTERE İLE KESMEK, TESTERE TEZGAHLARI VE ÇALIŞMA PRENSİPLERİ. Öğr.Gör.Dr. Ömer ERKAN TAKIM TEZGAHLARI BÖLÜM 3 TESTERE İLE KESMEK, TESTERE TEZGAHLARI VE ÇALIŞMA PRENSİPLERİ Öğr.Gör.Dr. Ömer ERKAN 2 TESTERE TEZGAHLARI Metalleri kesen aletler,kendisinden daha sert ve dayanıklı olan,kısa sürede

Detaylı

ME220T Tasarım ve İmalat TALAŞLI İMALAT YÖNTEMLERİ VE TEZGAHLARI. 15. Talaşlı İmalat Yöntemleri. Talaş Kaldırma

ME220T Tasarım ve İmalat TALAŞLI İMALAT YÖNTEMLERİ VE TEZGAHLARI. 15. Talaşlı İmalat Yöntemleri. Talaş Kaldırma TALAŞLI İMALAT YÖNTEMLERİ VE TEZGAHLARI Groover, Fundamentals of Modern Manufacturing, Bölüm 22 ME220T Tasarım ve İmalat 15. Talaşlı İmalat Yöntemleri Mehmet DEMİRKOL 1. Tornalama ve ilgili işlemler 2.

Detaylı

Plastik Şekil Verme

Plastik Şekil Verme Plastik Şekil Verme 31.10.2018 1 HADDELEME Malzemeleri, eksenleri etrafında dönen iki silindir arasından geçirerek yapılan plastik şekil verme işlemine haddeleme denir. Haddeleme, plastik şekillendirme

Detaylı

MAKİNE ELEMANLARI - (8.Hafta) VİDALAR -1

MAKİNE ELEMANLARI - (8.Hafta) VİDALAR -1 A. TEMEL KAVRAMLAR MAKİNE ELEMANLARI - (8.Hafta) VİDALAR -1 B. VİDA TÜRLERİ a) Vida Profil Tipleri Mil üzerine açılan diş ile lineer hareket elde edilmek istendiğinde kullanılır. Üçgen Vida Profili: Parçaları

Detaylı

MASTARLAR MASTAR ÇEŞİTLERİ. 1 - Tampon Mastarlar. 2 - Vida Mastarları. 3 - Çatal Mastarlar. 4 - Johnson Mastarları. 5 - Prizmatik Mastarlar

MASTARLAR MASTAR ÇEŞİTLERİ. 1 - Tampon Mastarlar. 2 - Vida Mastarları. 3 - Çatal Mastarlar. 4 - Johnson Mastarları. 5 - Prizmatik Mastarlar MASTARLAR Makine parçalarının ölçme ve kontrol işlemlerinde ölçme ve kontrol aletleri ile birlikte kullanılan yardımcı aletlere Mastarlar denir. Bunların bazıları direkt bazıları ise endirekt olarak ölçme

Detaylı

KONİK DİŞLİ ÇARKLAR. Öğr. Gör. Korcan FIRAT. CBÜ Akhisar MYO

KONİK DİŞLİ ÇARKLAR. Öğr. Gör. Korcan FIRAT. CBÜ Akhisar MYO KONİK DİŞLİ ÇARKLAR Öğr. Gör. Korcan FIRAT CBÜ Akhisar MYO TANIMI Eksenleri kesişen millerde kuvvet ve hareket iletmek için kullanılan ve yanal yüzeylerinin çevresine ve kesik koni tepe noktasında birleşecek

Detaylı

MLM 3005 TALAŞLI ÜRETİM TEKNİKLERİ VE UYGULAMALARI

MLM 3005 TALAŞLI ÜRETİM TEKNİKLERİ VE UYGULAMALARI MLM 3005 TALAŞLI ÜRETİM TEKNİKLERİ VE UYGULAMALARI Doç.Dr. Mustafa Kemal BİLİCİ Uygulamalı Bilimler Yüksekokulu Kuyumculuk ve Mücevherat Tasarımı Bölümü Öğretim Üyesi C OO8 Temel İşlemler Atölyesi GSM:

Detaylı

TORNALAMA. Tornalama, kesme hareketi parçanın dönme hareketi ve ilerleme hareketi takımın ilerleme hareketi ile gerçekleşen talaş kaldırma işlemidir.

TORNALAMA. Tornalama, kesme hareketi parçanın dönme hareketi ve ilerleme hareketi takımın ilerleme hareketi ile gerçekleşen talaş kaldırma işlemidir. TORNALAMA Tornalama, kesme hareketi parçanın dönme hareketi ve ilerleme hareketi takımın ilerleme hareketi ile gerçekleşen talaş kaldırma işlemidir. Takımın ilerleme hareketi, parçanın dönme eksenine paralel

Detaylı

Silindirik Düz Pim : Sertleştirilmeden kullanılan silindirik bir pimdir. Şekilde görüldüğü gibi iki tipi mevcuttur.

Silindirik Düz Pim : Sertleştirilmeden kullanılan silindirik bir pimdir. Şekilde görüldüğü gibi iki tipi mevcuttur. PİMLER Tanım : Birden fazla sayıda parçayı istenilen konumda tutma, parçalar arası yatay ve düşey kaymayı önleme, merkezlemeyi sağlamak amacıyla kullanılan makine elemanlarına PİM denir. Silindirik Düz

Detaylı

BÖLÜM#5: KESİCİ TAKIMLARDA AŞINMA MEKANİZMALARI

BÖLÜM#5: KESİCİ TAKIMLARDA AŞINMA MEKANİZMALARI BÖLÜM#5: KESİCİ TAKIMLARDA AŞINMA MEKANİZMALARI Kesici Takımlarda Aşınma Mekanizmaları Aşınma, kesicinin temas yüzeylerinde meydana gelen malzeme kaybı olarak ifade edilir. Kesici Takımlarda Aşınma Mekanizmaları

Detaylı

Kesici takım malzemesi, talaş kaldırma sırasında aşağıdaki yüksek zorlanmalara maruz kalırlar:

Kesici takım malzemesi, talaş kaldırma sırasında aşağıdaki yüksek zorlanmalara maruz kalırlar: Kesici takım malzemesi, talaş kaldırma sırasında aşağıdaki yüksek zorlanmalara maruz kalırlar: a)devamlı ve darbeli tarzda kesme kuvvetleri b)yüksek sıcaklıklar ve sıcaklık değişimleri c)sürtünme ve aşınma

Detaylı

Parça tutturma tertibatları

Parça tutturma tertibatları Parça tutturma tertibatları Parçalar, l/d (l:parça uzunluğu, d:çap) oranına göre çeşitli şekillerde tezgaha bağlanır. Uzunluğu l < d olan parçalar sadece aynaya bağlanır (serbest tutturma) Uzunluğu l 2d

Detaylı

14.09.2014 TALAŞ KALDIRMA TEORİSİ. IML 313 İmal Usulleri II Talaşlı İmalat. Talaşlı İmalat Yöntemleri

14.09.2014 TALAŞ KALDIRMA TEORİSİ. IML 313 İmal Usulleri II Talaşlı İmalat. Talaşlı İmalat Yöntemleri TALAŞ KALDIRMA TEORİSİ IML 313 İmal Usulleri II Talaşlı İmalat 1. Talaş kaldırma teknolojisine genel bakış 2. Metallerin talaşlı işlenmesinde talaş oluşumu 3. Kuvvetler ve Merchant dairesi 4. Talaş kaldırmada

Detaylı

İmalat İşlemleri II TEKNİK BİLİMLER MESLEK YÜKSEKOKULU. Torna Tekniği ve Uygulamaları. Yrd. Doç. Dr. Hasan Tahsin KALAYCI Yrd. Doç. Dr.

İmalat İşlemleri II TEKNİK BİLİMLER MESLEK YÜKSEKOKULU. Torna Tekniği ve Uygulamaları. Yrd. Doç. Dr. Hasan Tahsin KALAYCI Yrd. Doç. Dr. TEKNİK BİLİMLER MESLEK YÜKSEKOKULU İmalat İşlemleri II Torna Tekniği ve Uygulamaları Yrd. Doç. Dr. Hasan Tahsin KALAYCI Page 1 ÜRETİM NEDİR? Hammaddeyi veya yarı mamul maddeyi işleyerek insanlığa yararlı

Detaylı

Talaşlı İşlenebilirlik

Talaşlı İşlenebilirlik Talaşlı İşlenebilirlik Bir malzemenin (genellikle metal) uygun takım ve kesme koşullarıyla göreli olarak kolay işlenebilirliği Sadece iş malzemesine bağlıdır. Talaşlı işleme yöntemi, takım ve kesme koşulları

Detaylı

tanımlar, ölçüler ve açılar DIN ISO 5419 (alıntı baskı 06/98)

tanımlar, ölçüler ve açılar DIN ISO 5419 (alıntı baskı 06/98) temel bilgiler tanımlar, ölçüler ve açılar DIN ISO 5419 (alıntı baskı 06/98) helisel matkap ucu silindirik saplı/ konik saplı matkap ucu-ø kanal sırt döndürücü dil (DIN 1809' a göre) sap-ø eksen gövde

Detaylı

CoroMill QD. Yüksek güvenlikli kanal frezeleme

CoroMill QD. Yüksek güvenlikli kanal frezeleme CoroMill QD Yüksek güvenlikli kanal frezeleme Kanal frezelemedeki ana zorluk, özellikle derin ve dar kanallar işlenirken genelde talaş boşaltmadır. CoroMill QD içten kesme sıvısına sahip türünün ilk kesicisidir.

Detaylı

Havalı Matkaplar, Kılavuz Çekmeler, Hava Motorları KILAVUZ

Havalı Matkaplar, Kılavuz Çekmeler, Hava Motorları KILAVUZ 2016 Havalı Matkaplar, Kılavuz Çekmeler, Hava Motorları 1. Çalışma Prensibi Matkaplar, kılavuz çekmeler ve paletli tip hava motorları aynı çalışma prensibine sahiptir. Rotorlu (vane) motor ve dişli kutusu

Detaylı

Mak-204. Üretim Yöntemleri II. Talaşlı Đmalatın Genel Tanımı En Basit Talaş Kaldırma: Eğeleme Ölçme ve Kumpas Okuma Markalama Tolerans Kesme

Mak-204. Üretim Yöntemleri II. Talaşlı Đmalatın Genel Tanımı En Basit Talaş Kaldırma: Eğeleme Ölçme ve Kumpas Okuma Markalama Tolerans Kesme Mak-204 Üretim Yöntemleri II Talaşlı Đmalatın Genel Tanımı En Basit Talaş Kaldırma: Eğeleme Ölçme ve Kumpas Okuma Markalama Tolerans Kesme Kubilay ASLANTAŞ Afyon Kocatepe Üniversitesi Teknik Eğitim Fakültesi

Detaylı

Metal kesmeyi anlama # /71

Metal kesmeyi anlama # /71 Kesme işlemi Metal kesmeyi anlama Metal kesmeyi anlama Frezeleme ile tornalama arasındaki fark Değişen kesme kuvvetleri (stres). Değişen kesme sıcaklıkları (uç gerilimi). İşlemeden ödün verme Kesme koşulları

Detaylı

MAKİNE MÜHENDİSLİĞİNE GİRİŞ Doç.Dr.İrfan AY-Arş.Gör.T.Kerem DEMİRCİOĞLU CIVATA-SOMUN ve RONDELALAR

MAKİNE MÜHENDİSLİĞİNE GİRİŞ Doç.Dr.İrfan AY-Arş.Gör.T.Kerem DEMİRCİOĞLU CIVATA-SOMUN ve RONDELALAR CIVATA-SOMUN ve RONDELALAR CIVATALAR Cıvatalar: Özel baş biçimine sahip silindirik gövde üzerine belli boylarda diş açılmış bağlantı elemanlarına cıvata denir. Cıvataların diş açılmış kısımları üçgen vida

Detaylı

14.09.2014 TALAŞ KALDIRMA YÖNTEMLERİ VE TAKIM TEZGAHLARI TALAŞ KALDIRMA YÖNTEMLERİ VE TAKIM TEZGAHLARI. Talaş Kaldırma - İşleme

14.09.2014 TALAŞ KALDIRMA YÖNTEMLERİ VE TAKIM TEZGAHLARI TALAŞ KALDIRMA YÖNTEMLERİ VE TAKIM TEZGAHLARI. Talaş Kaldırma - İşleme TALAŞ KALDIRMA YÖNTEMLERİ VE TAKIM TEZGAHLARI TALAŞ KALDIRMA YÖNTEMLERİ VE TAKIM TEZGAHLARI 1. Tornalama Torna Tezgahı 2. Frezeleme Freze Tezgahı 3. Delik Delme Matkap Tezgahı 4. Planyalama Planya Tezgahı

Detaylı

ISO KODLAMA SİSTEMİ

ISO KODLAMA SİSTEMİ ISO KODLAMA SİSTEMİ ISO KODLAMA SİSTEMİ ISO KODLAMA SİSTEMİ ISO KODLAMA SİSTEMİ ISO KODLAMA SİSTEMİ ISO KODLAMA SİSTEMİ ISO KODLAMA SİSTEMİ ISO KODLAMA SİSTEMİ ISO KODLAMA SİSTEMİ ISO KODLAMA SİSTEMİ ISO

Detaylı

Talaş oluşumu. Akış çizgileri plastik deformasyonun görsel kanıtıdır. İş parçası. İş parçası. İş parçası. Takım. Takım.

Talaş oluşumu. Akış çizgileri plastik deformasyonun görsel kanıtıdır. İş parçası. İş parçası. İş parçası. Takım. Takım. Talaş oluşumu 6 5 4 3 2 1 Takım Akış çizgileri plastik deformasyonun görsel kanıtıdır. İş parçası 6 5 1 4 3 2 Takım İş parçası 1 2 3 4 6 5 Takım İş parçası Talaş oluşumu Dikey kesme İş parçası Takım Kesme

Detaylı

TORNA TEZGAHINDA KESME KUVVETLERİ ANALİZİ

TORNA TEZGAHINDA KESME KUVVETLERİ ANALİZİ İMALAT DALI MAKİNE LABORATUVARI II DERSİ TORNA TEZGAHINDA KESME KUVVETLERİ ANALİZİ DENEY RAPORU HAZIRLAYAN Osman OLUK 1030112411 1.Ö. 1.Grup DENEYİN AMACI Torna tezgahı ile işlemede, iş parçasına istenilen

Detaylı

Adres bilgileri ve diğer bilgilerin bazıları

Adres bilgileri ve diğer bilgilerin bazıları Adres bilgileri ve diğer bilgilerin bazıları G şifreleri (kodları) CNC programlarının yazımında kullanılan talaş kaldırma işlemlerini doğrudan ilgilendiren kodlardır. G kod numaraları G00 - G99 arasındadır.

Detaylı

İmal Usulleri 2. Fatih ALİBEYOĞLU -2-

İmal Usulleri 2. Fatih ALİBEYOĞLU -2- İmal Usulleri 2 Fatih ALİBEYOĞLU -2- Giriş 1.Tornalama ve ilgili işlemler 2.Delme ve ilgili işlemler 3.Frezeleme 4.Talaş kaldırma merkezleri ve Tornalama merkezleri 5.Diğer talaş kaldırma yöntemleri 6.Yüksek

Detaylı

BURSA TECHNICAL UNIVERSITY (BTU) 2 DİŞLİ ÇARKLAR I: GİRİŞ

BURSA TECHNICAL UNIVERSITY (BTU) 2 DİŞLİ ÇARKLAR I: GİRİŞ Makine Elemanları 2 DİŞLİ ÇARKLAR I: GİRİŞ 1 Bu bölümden elde edilecek kazanımlar Güç Ve Hareket İletim Elemanları Basit Dişli Dizileri Redüktörler Ve Vites Kutuları : Sınıflandırma Ve Kavramlar Silindirik

Detaylı

Ezerek parlatma. iç çap mikroler ID. dış çap mikroler OD. iç konik mikroler MIC. düz yüzey mikroler MFF. dış konik mikroler MOC. www.aksan-tm.

Ezerek parlatma. iç çap mikroler ID. dış çap mikroler OD. iç konik mikroler MIC. düz yüzey mikroler MFF. dış konik mikroler MOC. www.aksan-tm. Ezerek parlatma iç çap mikroler ID dış çap mikroler OD YAMATO - Ezerek parlatma takımlarıyla işparçalarının parlatılması, ölçüye getirilmesi, yüzey sertleştirmesi saniyeler içinde tamamlanır Delik içi

Detaylı

Karışık ve birbirine göre oldukça farklı görünen takım tezgahları, basite indirgendiğinde parça(p)-takım(t)-işlem(i) üçlüsünden meydana gelir.

Karışık ve birbirine göre oldukça farklı görünen takım tezgahları, basite indirgendiğinde parça(p)-takım(t)-işlem(i) üçlüsünden meydana gelir. TAKIM TEZGAHLARI Takım Tezgahlarının Blok Şeması ve Sınıflandırılması Karışık ve birbirine göre oldukça farklı görünen takım tezgahları, basite indirgendiğinde parça(p)-takım(t)-işlem(i) üçlüsünden meydana

Detaylı

Vargel. Vargel düzlem ve eğik profile sahip yüzeylerin işlenmesinde kullanılır.

Vargel. Vargel düzlem ve eğik profile sahip yüzeylerin işlenmesinde kullanılır. Planya, Vargel Vargel Vargel düzlem ve eğik profile sahip yüzeylerin işlenmesinde kullanılır. Yatay ve Düşey Vargel Tezgahı Yatay vargel tezgahı Düşey vargel tezgahı Planya Tipi Vargel Tezgahı Hidrolik

Detaylı

KAMALAR, PİMLER, PERNOLAR

KAMALAR, PİMLER, PERNOLAR KAMALAR, PİMLER, PERNOLAR 1 Mil ve Göbeğin Kamayla Bağlantısı Kama: Mil ile göbek arasında bağlantı kurarak, kuvvet veya hareketin milden göbeğe aktarılmasını sağlayan makina elemanıdır. Kamalı birleştirme:

Detaylı

Kaynaklı Kesici Takımlar. Kesici Takımlar İ Ç E R İ K. Kaynaklı Takımlar için Teknik Bilgiler. Döner Kaynaklı Takımlar. Madencilik & İnşaat Takımları

Kaynaklı Kesici Takımlar. Kesici Takımlar İ Ç E R İ K. Kaynaklı Takımlar için Teknik Bilgiler. Döner Kaynaklı Takımlar. Madencilik & İnşaat Takımları Kaynaklı Kesici Takımlar Kaynaklı Kesici Takımlar İ Ç E R İ K için Teknik Bilgiler 0 0 KOROY Ultraİnce Kalite : FSerisi Korozyon & Manyetizma Önleyici Kalite : INSerisi Genel Kesici Takımlar 0 0 0 0 0

Detaylı

TEMEL İŞLEMLER TEKNOLOJİSİ VE UYGULAMALARI Dr. Salim ASLANLAR

TEMEL İŞLEMLER TEKNOLOJİSİ VE UYGULAMALARI Dr. Salim ASLANLAR 8 DİŞ AÇMA 8.1 Kılavuz İle Diş Açma Deliklere diş açmada kullanılan yüksek hız çeliğinden yapılmış, üzerinde kesici dişleri bulunan aletlere Kılavuz denir. Metrik ve whitworth olarak yapılmışlardır. Şekil

Detaylı

Delme. Diş. Tornalama. Frezeleme. Tutucu sistemler. Delme

Delme. Diş. Tornalama. Frezeleme. Tutucu sistemler. Delme Delme Tornalama Frezeleme Tutucu sistemler Delme Karbür delme ve diş açma frezeleri 2xD Aynı takımla ve tek bir işlemle delme, diş açma ve pah kırma gerçekleştirilir. OSM M 50 85... MF 50 87... G 50 828...

Detaylı

BASMA DENEYİ MALZEME MÜHENDİSLİĞİ BÖLÜMÜ. 1. Basma Deneyinin Amacı

BASMA DENEYİ MALZEME MÜHENDİSLİĞİ BÖLÜMÜ. 1. Basma Deneyinin Amacı 1. Basma Deneyinin Amacı Mühendislik malzemelerinin çoğu, uygulanan gerilmeler altında biçimlerini kalıcı olarak değiştirirler, yani plastik şekil değişimine uğrarlar. Bu malzemelerin hangi koşullar altında

Detaylı

TAKIM TEZGÂHLARI LABORATUARI

TAKIM TEZGÂHLARI LABORATUARI TAKIM TEZGÂHLARI LABORATUARI Sorumlu Öğretim Üyeleri Prof.Dr.Ali ĠNAN Yrd.Doç.Dr. HaĢim PIHTILI Yrd.Doç.Dr.Latif ÖZLER Yrd.Doç.Dr. Cihan ÖZEL Yrd.Doç.Dr. Nihat TOSUN DENEY NO:1 KONU: Delik Delme ve Delik

Detaylı

HSS alanında etkinlik

HSS alanında etkinlik New Haziran 2017 Talaşlı imalat da yenilikler HSS alanında etkinlik Yeni HSS-E-PM UNI matkabı, HSS ile VHM arasındaki boşluğu dolduruyor TOTAL TOOLING=KALITE x SERVIS 2 WNT Önasya Kesici Takımlar San.

Detaylı

İmal Usulleri. Fatih ALİBEYOĞLU -8-

İmal Usulleri. Fatih ALİBEYOĞLU -8- Fatih ALİBEYOĞLU -8- Giriş Dövme, darbe veya basınç altında kontrollü bir plastik deformasyon sağlanarak, metale istenen şekli verme, tane boyutunu küçültme ve mekanik özelliklerini iyileştirme amacıyla

Detaylı

TORNALAMA Walter ISO tornalama 8 Kanal açma 19 Takım tutucu 25 Sipariş sayfaları 26 Teknik bilgi 96

TORNALAMA Walter ISO tornalama 8 Kanal açma 19 Takım tutucu 25 Sipariş sayfaları 26 Teknik bilgi 96 TORNALAMA Walter ISO tornalama 8 Kanal açma 19 Takım tutucu 25 Sipariş sayfaları 26 Teknik bilgi 96 DELME Walter Titex Karbür matkap 104 Sipariş sayfaları 106 Teknik bilgi 122 Walter Delik genişletme ve

Detaylı

DERS BİLGİ FORMU Bilgisayarlı Sayısal Denetim Tezgâh İşlemleri (CNC) Makine Teknolojisi Frezecilik, Taşlama ve Alet Bilemeciliği

DERS BİLGİ FORMU Bilgisayarlı Sayısal Denetim Tezgâh İşlemleri (CNC) Makine Teknolojisi Frezecilik, Taşlama ve Alet Bilemeciliği Dersin Adı Alan Meslek / Dal Dersin Okutulacağı Sınıf / Dönem Süre Dersin Amacı Dersin Tanımı Dersin Ön Koşulları Ders İle Kazandırılacak Yeterlikler Dersin İçeriği Yöntem ve Teknikler Eğitim Öğretim Ortamı

Detaylı

SONDAJ BORULARINI İŞLEMEK İÇİN BÜYÜK DELİKLİ İŞ MİLLERİ. CNC Ağır Hizmet Tipi Tornalar

SONDAJ BORULARINI İŞLEMEK İÇİN BÜYÜK DELİKLİ İŞ MİLLERİ. CNC Ağır Hizmet Tipi Tornalar SONDAJ BORULARINI İŞLEMEK İÇİN BÜYÜK DELİKLİ İŞ MİLLERİ CNC Ağır Hizmet Tipi Tornalar ŞİRKET PROFİLİ 1980 lerde Chen Kardeşler tarafınca kurulduğundan bu yana firmamız tüm Dünya ya en mükemmel, verimli,

Detaylı

Tornalama Operasyonları

Tornalama Operasyonları Tornalama Operasyonları Tornalama Delik İşleme Diş açma Profil işleme Kanal açma Delme Yüzey tornalama Kesme METOD BELİRLEME En iyi prosesi oluşturmak için 3 konuya dikkat edilmelidir; 1. Parça Özelliği

Detaylı

TEMEL İŞLEMLER VE UYGULAMALARI Prof.Dr. Salim ASLANLAR

TEMEL İŞLEMLER VE UYGULAMALARI Prof.Dr. Salim ASLANLAR 1. ÖLÇME TEKNİĞİ Bilinen bir değer ile bilinmeyen bir değerin karşılaştırılmasına ölçme denir. Makine parçalarının veya yapılan herhangi işin görevini yapabilmesi için istenen ölçülerde olması gerekir.

Detaylı

CNC TORNA UYGULAMASI DENEY FÖYÜ

CNC TORNA UYGULAMASI DENEY FÖYÜ T.C. BĠLECĠK ġeyh EDEBALĠ ÜNĠVERSĠTESĠ MÜHENDĠSLĠK FAKÜLTESĠ MAKĠNE VE ĠMALAT MÜHENDĠSLĠĞĠ BÖLÜMÜ MIM331 MÜHENDĠSLĠKTE DENEYSEL METODLAR DERSĠ CNC TORNA UYGULAMASI DENEY FÖYÜ ÖĞRETĠM ÜYESĠ YRD.DOÇ.DR.BĠROL

Detaylı

Tornalama İşlemleri. Derleyen Doç. Dr. AdnanAKKURT. Dokümanı Kullanılan Değerli Hocalarımıza Teşekkürü Borç Biliriz

Tornalama İşlemleri. Derleyen Doç. Dr. AdnanAKKURT. Dokümanı Kullanılan Değerli Hocalarımıza Teşekkürü Borç Biliriz Tornalama İşlemleri Derleyen Doç. Dr. AdnanAKKURT Dokümanı Kullanılan Değerli Hocalarımıza Teşekkürü Borç Biliriz Klasik torna tezgahının temel elemanları Torna tezgahının çeşitleri Yatay Torna Tezgahları

Detaylı

HSS Matkaplar. Delme. Matkap ucu Tip UNI TiN, DIN 340 uzun 24. Diş. Tornalama. Frezeleme. Tutucu sistemler. Delme. Sayfa

HSS Matkaplar. Delme. Matkap ucu Tip UNI TiN, DIN 340 uzun 24. Diş. Tornalama. Frezeleme. Tutucu sistemler. Delme. Sayfa Delme Matkaplar Matkap ucu Tip UI, DI 340 uzun 24 Diş 10xD ye kadar olan deliklerin matkapla delinmesinde ilk tercih, Üniversal, -E kaplamalı ve kendinden merkezlemeli matkap ucu. Mükemmel fiyat-performance

Detaylı

İmalatta İşlenebilirlik Kriterleri

İmalatta İşlenebilirlik Kriterleri Bölüm 24 TALAŞLI İŞLEMEDE EKONOMİ VE ÜRÜN TASARIMINDA DİKKAT EDİLECEK HUSUSLAR Talaşlı işlenebilirlik Toleranslar ve Yüzey Kesme Koşullarının Seçimi konuları İmalatta İşlenebilirlik Kriterleri Takım ömrü-

Detaylı

CNC TORNA TEZGAHLARININ PROGRAMLANMASI

CNC TORNA TEZGAHLARININ PROGRAMLANMASI CNC TORNA TEZGAHLARININ PROGRAMLANMASI Yardımcı fonksiyonu (soğ. sıvısı, mili on/off) İlerleme miktarı Kesme hızı Blok(Satır) numarası Dairesel interpolasyonda yay başlangıcının yay merkezine X,Y veya

Detaylı

TAKIM AŞINMA MEKANİZMALARI VE AŞINMA TİPLERİ

TAKIM AŞINMA MEKANİZMALARI VE AŞINMA TİPLERİ 1 TAKIM AŞINMA MEKANİZMALARI VE AŞINMA TİPLERİ Prof. Dr. Süleyman YALDIZ Selçuk Üniversitesi Teknoloji Fakültesi KESİCİ TAKIMLAR 2 Takım ömrü, genellikle belirli bir kritere ulaşmak için gerekli olan etkili

Detaylı

T.C. ERCİYES ÜNİVERSİTESİ MÜHENDİSLİK FAKÜLTESİ MEKATRONİK MÜHENDİSLİĞİ BÖLÜMÜ MEKATRONİK LABORATUVARI II. CNC Programlama ve Tornalama Uygulamaları

T.C. ERCİYES ÜNİVERSİTESİ MÜHENDİSLİK FAKÜLTESİ MEKATRONİK MÜHENDİSLİĞİ BÖLÜMÜ MEKATRONİK LABORATUVARI II. CNC Programlama ve Tornalama Uygulamaları T.C. ERCİYES ÜNİVERSİTESİ MÜHENDİSLİK FAKÜLTESİ MEKATRONİK MÜHENDİSLİĞİ BÖLÜMÜ MEKATRONİK LABORATUVARI II CNC Programlama ve Tornalama Uygulamaları DENEY SORUMLUSU Arş. Gör. Şaban ULUS Ocak 2013 KAYSERİ

Detaylı