İZMİR VE ÇEVRESİNDE KÜLTÜR BALIKÇILĞI

Transkript

1 İZMİR VE ÇEVRESİNDE KÜLTÜR BALIKÇILĞI HAZIRLAYANLAR 1- Deniz Karagülle 2- Alkım Ateşli 3- Cansu Eroğlu 4- Pelin Pazarcıoğlu 5- Alper Köse 6- Ömer Bodur REHBER ÖĞRETMEN Hasan Necmi YÜCEL 2003-İZMİR

2 İÇİNDEKİLER 1-Amaç Konu Anahtar Sözcük ve Kavramlar Kirlilik Yurdumuzda Kültür Balıkçılığı Kültür Balıkçılğının Sakıncaları ve Yararları Sonuç Resimler

3 AMAÇ Ege Denizinde kültür balıkçılığı, kültür balıkçılığı nedir? Nasıl ve nerede yapılır? Kültür balıkçılığının ülke ekonomisindeki yeri, kültür balığının Türk mutfağındaki yeri, yurt ekonomisine katkıları nelerdir? Doğaya olan zararları var mıdır? Projemizde bu konuları araştırıyoruz.

4 KONU Türkiye üç tarafı denizle çevrili ama deniziyle çok barışık olmayan bir ülkedir pek çok tanımlamalarda.. Balıkçılık sadece teknolojik desteklerle artırılırken çalışan insan sayısı ve yaşam kalitesi artmaz. Teknolojinin artırdığı balık avcılığı ise bilinçsizce yapıldıkça balığın sonunu hazırlamaktadır. Balıkçılık gibi deniz taşımacılığımızında yeterli olmadığı her iki alanda da Yunanistan ın gerisinde olduğumuz söylenir yazılır durur. Bu perspektifte son yirmi yıl içinde ticari olarak özellikle Ege kıyılarında başlayan kültür balıkçılığı masaya yatırılıyor bu projede.

5 ANAHTAR SÖZCÜK VE KAVRAMLAR Deniz Balıkçılığı: Doğada balık avı Kültür Balıkçılığı: Kuluçhane veya doğadan tutulan yavru balıkların ağ kafesler içinde özel olarak büyütülmesi Kuluçhane: Deniz balıklarının yumurtalarının insanlar vasıtasıyla sağılarak larva halinde, larvaların yaşayabileceği su sıcaklığı ve oksijeni deniz ortamına uygun olacak şekile getirilerek bu larvaların yavru haline gelmesini sağlayan ortama kuluçhane denir. Güven Kurt: Üretici hem de balık pazarlamacısı. (10 yıldır üreticilik yapıyor)

6 KİRLİLİK Kıyısal gelişme ve kalkınmanın en ciddi ve tehlikeli etkilerinden biri, kirliliğin su kalitesinde meydana getirdiği gerilemedir. Bu kirlenme aşağıdaki kaynaklardan ileri gelebilir: a) Kentsel Atıklar Uygun ve yeterli düzeyde arıtılmadan denizsel ortama bırakıldığında başta cutrofikasyon olmak üzere bir çok soruna yol açabilmektedir. b) Eutrofikasyon (Denizdeki organik maddelerin oluşturduğu kirlilik) Organik atıkların denizsel ortama bırakılması sonucu meydana gelen yüksek besin elementleri düzeyidir. Rtg. Pattamatanna yol açarak sucu ortamdaki türler arasındaki dengenin bozulmasına yol açabilmektedir. c) Tarımsal Atıklar Tarımsal atıklar (hayvan gübresi, inorganik gübre, pestisid) gübre ve böcek öldürücüler gibi zehirli madde olarak sucul ortama bırakılmalardır. d) Endüstriyel Atıklar Endüstriyel atıklar, ağır metaller (kurşun, civa, kadminyum, vs.) radyoaktif elementler ve asit gibi çok sayıda toksik (zehirli) maddelerin denizsel ortama bırakılması ile kirliliğe yol açmaktadır. e) Petrol Sızmaları Deniz trafiği arttıkça petrol sızmalarının tehlikesi ve boyutu büyümektedir. f) Doğanın Etkileri Doğal felaketler de çevre açısından duyarlı olan canlıları olumsuz yönde etkilemektedir. Büyük oranda ölümlere yol açan ve kendiliğinden ortaya çıkan hastalıklar (1980 li yıllara Karayip adalarında deniz kestanelerinin ölümüne yol açan hastalık) ve iklimdeki değişmeler (Atmosfer sıcaklığının artması) gibi doğal felaketler doğadaki dengenin bozulmasına yol açabilmektedir.

7 Kuluçkahane: BALIK YETİŞTİRİCİLİĞİ Balık üretim çiftliklerinde, deniz balıklarının larva halindeyken yaşayabileceği su sıcaklığı ve oksijen ortamı deniz ile aynı duruma getirilmiş yuvalara denir. Larvalar bu ortamda balık yavrusu haline gelir. Balık Üretim Çiftliklerinin Faydaları: Balık üretim çiftlikleri sayesinde, denizlerimizde kaçak balıkçılık yapılarak nesli azalan bazı balık türlerinin üretilmesi sağlanmıştır, bu sayede az olan balıkların çoğaltılarak insanların daha bol ve daha ucuza balık bulabilme imkanı sağlanmıştır. Ülkemizin üç tarafının denizlerle çevrili olması bu iş kolunun daha da gelişmesinde iman sağlamaktadır. Gerekli yasal düzenlemeler yapılırsa bir çok kişi bu konuda iş sahibi olabilir ve üretim daha da artırılarak günümüzde az miktarda olan balık ihracatı geliştirilebilir. Balık Üretim Çiftliklerinin Zararları: Balık üretim çiftliklerinin bulunduğu bölgelerde su akıntısının az olduğu durumlarda balık yemlerinin ve balık dışkılarının denizlerde kirlenme yaptığı görülmüştür. Bundan dolayı Su Ürünleri Fakültesi bu tesisleri kirlenme riski az olan açık denizlere projelendirmiştir. Balık Üretiminin Zorlukları Balık üretiminde kullanılan yemlerin yurt dışında getirilmesi nedeniyle fiyatların yüksek olması bu iş kolunu zora sokmaktadır. Yetiştirilen balıkların zaman zaman bazı hastalıklara yakalanması toplu balık ölümlerine sebep olmaktadır, bu konuda ülkemizde yeterli bilgi düzeyine ulaşmış insan sayısı yetersiz düzeydedir. Doğa koşullarının uygun olmadığı kış aylarında ve rüzgarlı havalarda yemleme sorunu meydana gelmekte ve balıkların kontrol edilmesi güçleşmektedir. Ayrıca denizde yaşayan fok balıkları gibi iri hayvanlar ile karabatak ve martı gibi deniz kuşları balık kafeslerine zarar vermektedirler.

8 YURDUMUZDA KÜLTÜR BALIKÇILIĞI Muğla Bölgesinde küçük kafes ve havuzcuklar da, restoranlarının kendi mönülerini karşılama amacına yönelik başlayan bu faaliyet bugün tüm Ege kıyılarını özellikle İzmir-Muğla arası sarmış olup Büyük Holding sahipleri bile yıllar önce Karadeniz de balık çiftlikleri kurmuş, burada Somon üretimi için yatırım yapmıştır. Konu bu yönüyle de ile de iyi kazanç konusunda çok hassas olan Türk yatarımcısının, girişimcisinin ilgi alanındadır artık... Günümüzde en çok çipura ve levrek ile görünen kültür balığı yatırım ve üretimi, kamuoyunda deniz balığı kadar lezzetli değil düşüncesinin de yaygınlaşması ve böyle düşünen alım gücü yüksek tüketici göz önüne alınarak Mercan gibi yeni türler in üretilmesine yol açmıştır. Bu özel tür balıkları denizden yakalandıklarında, miktarları az olan türler olduğu için satış rakamları yüksek olmakta.. Kültür balıkçılığı bu bağlamda, deniz balığı ile aynı lezzetleri taşımadığı bilinse de, daha ucuz fiyatlar ile çipura, levrek vs. balıkların tüketilmesine olanak sağlamaktadır. Türkiye nin yıllık deniz balığı üretimi (büyük çoğunluğu hamsi) olmak üzere 1,5 milyon tondur.. Günümüzde kültür balıkçılığı artık bir sanayi kolu olmuş durumda... Restoranların kendi mönülerini karışlama gayretinden çıkıp tüm ülkeni tüketimine hatta önemli oranda da ihracata ürün yetiştirmeye çalışır bir sektör.. Özellikle levrek ve çipura cinsinden yoğunlaşan sektör üretimi ilk kez bu yıl Bodrum da mercan üretimine deneme olarak başlanması ile çeşitlenirken, ORKİNOS ÇİFTLİKLERİ de yeni ve iştah kabartan bir ticari ürün olarak kıyılarındaki yerlerini alıyor... Orkinos yani TON balığı özellikle Japonların Sushi yemeğinde kullandıkları beyaz etli büyük bir balık. Dünyanın tüm denizlerde en çok avlanan, türlerden biri.. Ancak Akdeniz de yaşayanları özellikle de Ege de avlananları en lezzetlisi olarak kabul ediliyor. Yaklaşık kiloluk bu dev balıklar kilosu 2 Dolardan ihraç edilmekte. Avcılığı için özel ve büyük tekneler takımlar kullanmakta... Geçtiğimiz aylarda Çeşme de ve antik kent üzerine kurulduğu iddiası ileride tüm ülke de gündeme oturan Çanakkale deki orkinos çiftlikleri bu işe yeni ivme kazandıracak boyutta. Çünkü ihracat rakamları şimdiden 250 milyon USD olarak telaffuz edilmekte.. Türkiye deki tüm deniz ve kültür balığı ihracatından elde edilen rakamdan daha fazla bir rakam ve artması için iç ve dış çaba var... Japonlarla üniversitelerimiz ortak bir çalışma içindeler adet orkinos yakalanıp, solungaçlarına bilgisayar çipi yerleştirilecek... Üreme, beslenme ve barınma yerleri bu yolla belirlenecek... Şu an yavru elde edilemeyen bu çalışmada yavru orkinoslar yakalanıp havuzlarda beslenerek büyütülüyor. Talep fazla olduğu için (Japonyadan) daha fazla üretim için yapılıyor bu çalışmalar... Bu ürün belki tam Türkiye ye özgü bir ürün olmasa da uluslar arası pazarda ulusal bir marka yaratmamıza yardımcı olabilir. Örneğin Norveç Uz kumrusu var... Tüm dünya gibi bizde de tüketiliyor. Üstelik ucuz ve doğru pişirilince kalbe en yararlı yiyecekler den biri (kızartma değil ızgara yada buğulama). Mesela dünyada en çok hamsi yurdumuzda üretiliyor. Ancak biz bunu çoğunu un yapıp önemli bir ürünü yok bahasına değerlendiriyoruz. Oysa konserve üretimi yapılıp tüm dünyaya pazarlanabilir.

9 KÜLTÜR BALIKÇILIĞININ SAKINCALARI VE YARARLARI Ekonomik anlamda bazı ipuçlarını verdiğimiz kültür balıkçılığının zarar ve faydalarını, her iki düşünceye de sahip farklı ortamlarda araştırdık. Sakıncaları: Ekonomik değerlere de bireysel tüketici ve ülke ekonomisi açısından ele almalı. Kültür balığının deniz balığının tadını tutmadığı herkesin kabul ettiği bir gerçek. Kültür balığı suni yem ağırlıklı beslendiği için bazı toksik maddelerin insan sağlığına zarar vermesine yol açabilir. Çok tüketenlerde daha ciddi hormonol rahatsızlık yaratacağı da kaçınılmaz görünüyor. Küçük bir deniz parçası olarak adlandıracağımız havuzcuklarda yoğun balık olduğu için bu balıkların dışkısı ve yenen yemin artıkları, deniz tabanında ve deniz suyunda değişme hatta kirlenme yaratmakta. Kültür havuzlarının çevresi yukarıdaki atıklar yüzünden, denizdeki doğal balıkları da çekmekte, bu balıkların kendi doğal beslenme zincirini bozmakta tembelleşmelerine, yaşama alanlarının ve alışkanlıklarının da değişmesine yol açmaktadır. Dolayısıyla ekolojik sisteme olumsuz etkisi vardır. Üretim fabrikasyonlaştığı için deniz emekçisinin ürettiği balığın Pazar değerini düşürme gibi de ekstrem sakıncaları olabilmektedir. Bazı kıyılarda da köpekbalığı artışı, havuz atıklarına bağlı olarak, gözlemlenmiştir. Olumlu Yanları Olumlu yönleri de şöyle sıralanabilir: İnan sağlığına etkisini tartışılır bulmakla birlikte, zaten pek çok yediğimiz şey doğal değil, katkılı diyorsak, bu bakış açısı ile ucuz olarak beyaz etli lüks balık tüketimine olanak sağlamaktadır. Diyet yapan kişilerde beslenmelerine ekonomik katkı sağlar. Ülke ekonomisine ihracat yolu ile katkı sağlar. Yeni bir iş alanı olarak personel istahdamı sağlamış, Su ürünleri fakülteleri mezunlarına iş olanakları sağlamıştır. Balığı avlama ve avlarken pahalı mazot tüketme gibi girdilerden tasarruf edilerek risk faktörünü ortadan kaldırır.

10 SONUÇ Tüm bu sorunlar ulusal bir politika olmaması ile açıklanıyor. Özellikle balıkçılar ve çiftlikler Denizcilik Bakanlığı olmasını şart koşuyorlar. Böylece ulusal markalar yaratılabilir deniyor. Bu markalaşma kültür balıkları içinde geçerli. Muğla yöresi çipura ve levrekler Yunanistan, İtalya gibi balık zengini ülkeler tarafından bizden alınıp dünyaya pazarlanmakta... Özetle ekonomik anlamda olumlu diyebileceğimiz kültür balıkçılığı doğa ve insan sağlığı açısından aynı olumlu katkıyı yapmamakta, söz konusu ettiğimiz insan ve doğa olduğuna da göre de soru işaretinin çok olduğu bir etkinlik olmaktadır. Canlı türlerinin ve yaşadıkları habitatın karşı karşıya kaldığı global tehlikelerin başlıcaları, arazi kullanımındaki değişmeler, kaynakların aşırı kullanımı, doğal alanların başka amaçlara yönelik kullanılması, kirlilik ve iklimdeki değişmelerdir. Artan kentleşme, endüstriyel gelişme, tarımsal faaliyetlerin yoğunlaşması, kültür balıkçılığı ve turizmin genişlemesi doğal habitat ve türleri üzerinde büyük etkiye sahiptir. Gaz, sıvı ve katı endüstriyel atıklar çevreyi olumsuz yönde etkilemektedir. Genişleyen karayolu ağı, yeni inşaa edilen barajlar, endüstriyel kompleksler ve alt yapı çalışmaları ekosistemi ve tür çeşitlerini bozmaktadır. Sorunun çözümünün yine kendimizde olduğu, bilimsel araştırma ve uygulamalarla desteklenmiş uzun vadeli çözümler eşliğinde, doğa ve çevreyle barışık, sağlam bir balıkçılık politikasının ne kadar gerekli olduğu unutulmamalıdır. Türkiyemizi çevreleye denizlerden yeteri gibi yararlanmak, bu kaynaklara gerçekçi ve bilimsel yöntemlerle eğilmeyi gerektirmektedir. 21. yüzyılın besin açısından tek umudunun denizler ve buna ulaşmanın tek yolunun da su ürünleri üretimi olduğunu unutmamız gerekir.

11 KAYNAKÇA Deniz Balıkları ve Üretim Tekniği Prof. Dr. Doğan Atay, Dr. Süleyman Bekcan Ankara Üniversitesi Ziraat Fakültesi Ankara 2000 sf Güven Kurt balık üreticisi ve pazarlamacısı. Ali Ardor Okul Halkla İlişkiler Müdürü. Gazete kupürleri.

12

13

14