Seveso II Direktifi Ocak 2012 Ankara

Transkript

1 Çevre Alanında Kapasite Geliştirme Projesi Seveso II Direktifi Ocak 2012 Ankara

2 İçerik Giriş DEA Seveso Direktifi AB Uygulamaları Türkiye Mevcut Durum Fayda ve Maliyetler Politika Alanları İdari Yapı Risk Analizi Çerçevesi Arazi Kullanımı İdari Yaptırımlar Değerlendirme

3 DEA Seveso Direktifinin Türkiye ye getirmesi muhtemel sosyal, çevresel ve ekonomik etkilerin değerlendirilmesi Olumlu etkileri arttırmak ve olumsuz etkileri azalmak için önemli politika alanlarının belirlenmesi Belirlenen her bir politika alanı altında Türkiye için en uygun politika seçeneğinin tespit edilmesi

4 Seveso Ön Bilgi Dünya genelinde ve Avrupa da gerçekleşen endüstriyel kazalar sonucu ciddi çevresel, sosyal ve ekonomik olumsuzluklar ortaya çıktı yılında İtalya nın Seveso kentinde gerçekleşen kazadan kişi etkilendi, 1800 hektar alan zehirlendi, hayvan itlaf edildi de Hindistan ın Bhopal şehrinde gerçekleşen kazada, özellikle gaz yayılımı sonucu kaza anında 2000, ve takip eden zaman içerisinde üzerinde ölüm gerçekleşti. Endüstriyel kazaların olumsuz sonuçlarını azaltmak için 1982 yılında Seveso Direktifi çıkarıldı, zaman içerisinde direktif güncellenerek başta arazi kullanımı olmak üzere yeni önleme ve koruma araçları eklendi.

5 BUNCEFIELD KAZASI MALİYETLER (2005) Sektör Maliyet (Milyon ) Tesis Sahipleri 625 Havacılık 245 Yetkili İdare ve Hükümet Önlemleri 15 Acil durum Önlemleri 7 Çevresel etki (İçme suyu) 2 Toplam 894 Bir petrol depolama tankına aşırı dolum yapılması, petrolün akmasına, alevlenmesine ve tankın patlamasına yol açtı. Patlama 2.4 şiddetinde sallantı yarattı. 43 kişi yaralandı. Buncefield civarında bulunan yerleşim birimleri ve ticari binalar büyük zarar gördü. Yaklaşık 2000 kişi evlerinden tahliye edildi. Yangın 5 gün sürdü, ortaya çıkan duman güney İngiltere bölgesi boyunca büyük bir alana yayıldı. Kaza soncu ortaya çıkan tüm etkilerin maliyeti yaklaşık 1 milyar Avro olmuştur.

6 Kapsam Direktifin kapsamı Ek-1 de belirtilmiş olan eşik değerlere eşit ya da bunları aşan miktarlarda adlandırılmış veya adlandırılmamış tehlikeli maddelerin bulunduğu tesisleri içerir. Kapsam belirlenirken Kimyasalların bulundurulması Kimyasalların bulundurulma olasılığı (kapasite) Endüstriyel-kimyasal işlem üzerindeki kontrolün kaybı halinde ortaya çıkma olasılığı Toplama kuralı dikkate alınır.

7 Kuruluş İçi Öne Çıkan Yönler Güvenlik Yönetim Sistemleri Risk Değerlendirmesi ve Yönetimi Güvenlik Raporları Büyük Kaza Önleme Politikası Dahili Acil Durum Planı Kuruluş Dışı Arazi Kullanımı Planlaması Domino Etkisi Halkın Bilgilendirilmesi Harici Acil Durum Planlaması (ve Tatbikatlar) Seveso Denetimleri Seveso Eğitimleri Kaza İnceleme & Değerlendirme

8 AB Seveso Deneyimi Yaklaşık Seveso Kuruluşu Kaza sayılarında bir azalma trendi var ancak Direktifin olumlu etkisi beklenenin altında Ayrıntılı rehber doküman ihtiyacı var Seveso kuruluşlarına yapılan denetimin oranı düşük (%66) 2008 Sürekli iyileştiriliyor Ülkelerin uygulamalarında önemli farklılıklar bulunuyor Seveso III çalışmaları devam ediyor, özellikle Direktifin kapsamı görüşülüyor

9 Seveso Kuruluşları Figür 1 SPIRS Veritabanına Kayıtlı Seveso Kuruluşları, Source: REC Turkey, SPIRS Database, 2010

10 Seveso Kuruluşları Figür 2 AB ve Türkiye de Seveso Kuruluşları

11 Seveso Kuruluşları Figür 3 AB Seveso Kuruluşlarının Sektörel Dağılımı

12 TÜRKİYE Mevcut Durum Genel Değerlendirme Seveso Kuruluşlarının Sayısı Sektörel Dağılımı Coğrafi Dağılımı Türkiye AB Sektörel Karşılaştırma

13 Türkiye Seveso Deneyimi arası Seveso Kuruluşu Yaklaşık %50 si 6 ilde bulunuyor Yönetmelik 2010 yılında çıkartıldı Sorun Tanımı: Direktifin Uygulanması Kamu Kurumlarına, Yerel Yönetimlere ve Seveso İşletmecilerine Maliyet Getiriyor: Direktif farklı kamu kurumlarının Yoğun İşbirliğini ve koordinasyonunu gerektiriyor Direktifin gereklilikleri Detaylı Uzmanlık ve Teknik Altyapı gerektiriyor Türkiye nin Arazi Kullanım Planlama düzenlemeleri Direktifin gerekliliklerini karşılamıyor Direktifin uygulanması için Caydırıcı Yaptırımlar gerekiyor Kuruluşların belli bir bölümü KOBİ kapsamına giriyor

14 Seveso Kuruluşları Figür 3 AB Seveso Kuruluşlarının Sektörel Dağılımı

15 Seveso Kuruluşlarının İllere Dağılımı

16 Seveso Kuruluşları Kuzey-Batı Türkiye Her bir nokta 1 Seveso tesisine işaret etmektedir. Noktalar, Seveso tesislerinin bulundukları ilçe sınırları içerisinde rastlantısal dağıtımı ile yerleştirilmiştir.

17 Seveso Kuruluşları Figür 5 Türkiye AB Seveso Kuruluşları Sektörel Dağılım Karşılaştırması Kaynak: REC Türkiye, Veri Kaynağı: SPIRS 2010 ve ÇŞB Bildirim Sistemi, Haziran 2011

18 Politika Alanları İdari Yapı İki «Yetkili İdare» Tek «Yetkili İdare» Üç «Yetkili İdare» ve Koor. Merkezi Risk Analizi Çerçevesi Kamu Kontrolünde Performans Odaklı Arazi Kullanımı Etki Temelli Arazi Kullanımı Risk Temelli Arazi Kullanımı İdari Yaptırımlar Katı İdari Cezalar Kademeli İdari Cezalar

19 Çalışılan Politika Seçenekleri: İdari Yapı Koordinasyon olmadan iki -yetkili idare- Tek -yetkili idare- Direktifin yükümlülüklerinin yerine getirilmesinin izlenmesi ülkelerde «Yetkili İdare(ler)» tarafından yapılmaktadır. Yetkili idareler belirlenirken ülkenin sosyo-ekonomik durumu, kazalar ile ilgili yaşanan tarihsel süreç ve bu süreçte görev alan kurumların etkisi ön plana çıkmaktadır. Üç -yetkili idare- ve koordinasyon merkezi

20 İdari Yapı: İki -Yetkili İdare- Direktifin gerektirdiği farklı uzmanlık alanlarına ilişkin yetki ve sorumlulukların "İş Sağlığı ve Güvenliği" ve "Çevre" ile ilgili faaliyet gösteren iki kamu İdaresi tarafından ayrı ayrı yürütülmesi. Gerekli koordinasyon ihtiyacının ad-hoc bir şekilde sağlanması. Yetkili İdareler: Çevre ve Şehircilik Bakanlığı Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı Öne Çıkan Etkiler: + Mevcut ilişkilerin korunması Standartların oluşturulmasında ve Değerlendirmeler ve Denetimlerin yürütülmesinde işbirliği ve görüş alışverişinin yetersiz kalması Standartların belirlenmesinde gecikme ve zorluklar Denetimlerin kalitesinin ve etkililiğinin düşük olması Ayrı denetimlerin yapılması sonucu işletmeciler için zaman ve işgücü kaybı

21 İdari Yapı: Tek -Yetkili İdare- Direktifin gerektirdiği farklı uzmanlık alanlarında yetkin kişi ve meslek gruplarının tek idare altında toplanması Tek Yetkili İdare olabilir veya Mevcut ilgili kurumlardan biri tüm sorumlulukları üstüne alabilir Öne Çıkan Etkiler: + Konunun sahibinin net olarak belli olması + Yüksek uzmanlaşma + Daha etkin ve hızlı hareket edebilme imkanı + İşletmeciler üzerinde daha düşük maliyet Taşra teşkilatı olmaması nedeni ile yerelde (illerde) etkinliğinin az olması (Yeni Kurulması Durumunda) Uzun bir geçiş dönemi ihtiyacı Yeni kurum kurulması için gerekli bütçe ihtiyacı

22 İdari Yapı: Üç -Yetkili İdare- ve Koordinasyon Merkezi Direktifin gerektirdiği farklı uzmanlık alanlarının etkin bir şekilde harekete geçirilmesi için ilgili 3 Kamu İdaresine yetki ve sorumluluk verilerek, aralarında işbirliğini sağlamak için bir «Koordinasyon Merkezi» nin kurulması Yetkili İdareler: Çevre ve Şehircilik Bakanlığı Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı Afet ve Acil Durum Yönetimi Başkanlığı Öne Çıkan Etkiler: + Standartların belirlenmesinde, değerlendirme ve denetimlerin yürütülmesinde etkililik + Kamu görüşlerinin daha tutarlı ve net olması + Daha şeffaf işleyen bir yapı + İşletmeciler Üzerinde daha düşük maliyet (7.000 gün ve karşılığı EUR/YIL) Koordinasyon Merkezi için EUR/YIL bütçe

23 İdari Yapı Finlandiya da yetkili idare Finnish Safety and Chemicals Agency (TUKES) İrlanda da yetkili idare Health and Safety Authority (HSA) İngiltere de HSE ve Environmental Agency Seveso yükümlülüklerini birlikte yerine getirmekte. Hollanda da 3 farklı yetkili idarenin yanı sıra,bu idareler Arasında koordinasyon sağlayan LAT Bureau adlı kurum Bulunmakta. Avrupa üye devletlerinde genel idari çerçeve; Çevre, Çalışma(İş) ve Acil durum idarelerinin bir araya gelmesiyle oluşmuştur.

24 Risk Analizi Çerçevesi İşletmeciler, tesislerindeki tehlikeli maddelerden kaynaklanabilecek kazaları ve etkilerini, risk analizine dayalı bir değerlendirme ile kabul edilebilir bir düzeye çekmek ve bu durumu ispatlamak zorundadır. Risk analizi için farklı metotlar, standartlar ve araçların kullanılması gerekmektedir. Çalışılan Politika Seçenekleri: Kamu Kontrolünde Risk Analizi Çerçevesi Performans Odaklı Risk Analizi Çerçevesi

25 Risk Analizi Çerçevesi: Performans Odaklı İşletmeci, risk analizi ile ilgili yazılım, araç ve standartları kendisi seçer ve bunların doğru bir şekilde uygulanmasından sorumlu olur. Yetkili İdare(ler), İşletmelerin hedefe nasıl ulaşacağını değil, hedefin kendisini düzenler. Öne Çıkan Etkiler: + Piyasa rekabet düzeni içerisinde başarılı firmalar öne çıkar + Hazırlıklı İşletmeler için ilave maliyet gerektirmez + Ar-Ge faaliyetlerini destekler + İşletmeler sistemlerini seçtikleri için, Yetkili İdare(lere) ek maliyet getirmeyecektir. Farklı yöntemler kullanılacağı için karşılaştırılabilir sonuçlar ortaya koyması zordur. Risk Analizinin kontrolü ve denetimini zorlaşacaktır. Yetkili İdare(lerin) maliyetlerini artar. Özellikle KOBİ'lerin ilk yatırım ve eğitim maliyetleri yüksek olacaktır

26 Risk Analizi Çerçevesi: Kamu Kontrolü Yetkili İdare(ler), risk analizi ile ilgili yazılım, araç ve standartları tanımlar ve bunların uygulanmasını zorunlu hale getirerek risk analizi çerçevesini belirler. Öne Çıkan Etkiler: + Yeknesak bir sistem karşılaştırılabilir sonuçlar ortaya koyar + Risk Analizinin kontrolü ve denetimini kolaylaştırarak Yetkili İdare(lerin) maliyetlerini azaltır + Özellikle KOBİ'lerin ilk yatırım ve eğitim maliyetleri düşük kalacaktır + İşletmeciler ve Yetkili İdare(ler) arasında ortak bir anlayış geliştirilmesini sağlar Zorunlu tutulan araçlar, münferit ihtiyaçları karşılayamayabilir Ar-Ge faaliyetlerini olumsuz etkiler Hazırlıklı İşletmeler için ilave maliyet gerektirecektir Ar-Ge faaliyetlerini olumsuz etkiler Yetkili İdare(ler) sistemi kurmak için zaman ve bütçeye ihtiyaç duyulacaktır

27 Risk Analizi Çerçevesi Ülke Örnekleri : AB üyelerinin çoğunluğunda riskler, kaza etki modellemeleri, kaza senaryoları ve ilgili hesaplamaların olduğu rehberler hazırlanmıştır. Ocak 2006 dan beri Hollanda da, Safeti-NL programını kullanarak Sayısal Risk Analizi (QRA) yapılmaktadır. Ayrıca QRA için rehber doküman hazırlanmıştır. Birleşik Krallıkta işletmeler risk analizi için istedikleri aracı/yöntemi kullanabilmektedir. Fakat arazi kullanımı planlaması HSE tarafından geliştirilen PADHI+ programı kullanılmaktadır. Amerika'da, bazı işletmeciler EPA tarafından hazırlanan ve ücretsiz olan ALOHA (CAMEO) programını kullanmaktadır. Bazı AB ülkelerinde (İrlanda, vs) Seveso kapsamındaki temel sektörler için arazi planlamasında standartlar hazırlamıştır.

28 Risk Analizi Çerçevesi: Kamu Kontrolü

29 Çalışılan Politika Seçenekleri: Etki Temelli Arazi Kullanımı Risk Temelli Arazi Kullanımı Arazi Kullanımı Seveso Direktifinin temel amacı kazaların, kuruluş çevresinde meydana getireceği olumsuz çevresel, sosyal ve ekonomik etkileri azaltmaktır Bu nedenle Direktif kuruluş çevresindeki etkiyi en aza indirmek için «Arazi Kullanımı Planlaması» yapılmasını zorunlu tutmuştur

30 Arazi Kullanımı: Etki Temelli Yaklaşım Tanımı: Bu yaklaşım, büyük endüstriyel kazalardan doğabilecek olumsuz etkilerin, insanlara ve çevreye olan zararlarının «en kötü durum senaryosu» ile sıfıra indirilmesi için arazi kullanımı planlamasının yapılmasını ve bu kapsamda tüm önlemlerin belirlenmesini amaçlanmaktadır Öne Çıkan Etkiler: «worst-case scenario» + Risk değerlendirmesi sonucunda arazi kullanımının sınırlandırılacağı alan risk temelli yaklaşıma göre daha büyük + Kaza durumunda, tesisin etrafında yer alan ve olumsuz etkiye maruz kalacak kişilerin sayısı daha düşük olacak Türkiye nin nüfus yoğunluğu AB ülkelerine oranla düşük olmasına rağmen SEVESO kuruluşu %50 si 6 şehirde toplanmış bulunuyor. İstanbul Kocaeli, Avrupa içerisinde birim alan başına en yüksek tesis düşen alanlardan biri En kötü durum senaryosunun belirlenmesi uzman görüşüne bağlı olduğundan uzmanlık derecesine göre değişmektedir

31 Arazi Kullanımı: Risk Temelli Yaklaşım Tanımı: Bu yaklaşım, büyük endüstriyel kazalardan doğabilecek olumsuz etkilerin, insanlara ve çevreye olan zararlarının azaltılması için «kabul edilebilir risk sınırları» içinde arazi kullanımı planlamasının yapılmasını ve bu kapsamda tüm önlemlerin belirlenmesini amaçlanmaktadır Öne Çıkan Etkiler: «Risk is not zero and cannot be made zero» + Ölümcül etki açısından, bin km 2 ve yaklaşık kişi arazi kullanım planlamasında kabul edilebilir risk sınırı dışında kalıyor + Geri dönüştürülemez etki açısından, 15 bin km 2 ve yaklaşık 6 milyon kişi arazi kullanım planlamasında kabul edilebilir risk sınırı dışında kalıyor Kaza durumunda, olumsuz etkiye maruz kişi sayısı daha yüksek Sayısal risk analizi (QRA) mevcut verilerin doğruluğuna, ve güncelliğine dayanmaktadır

32 Risk Temelli Yaklaşım ile İrlanda da Uygulanan Arazi Kullanımı Standart Güvenlik Mesafe Tablosu Seveso Tesisleri Arazi Kullanımı Standart Güvenlik Mesafeleri Tür Mesafe (m) LPG:Yerüstü depolama 600 LPG: Kaynaklı ya da yeraltı 100 LPG: Kaynaklı ya da yeraltı > 100t 200 Rafineri Amonyak Kimyasal Depo 700 Yığın Halinde Yanıcı Madde Depolama 300 Yığın Halinde Toksik Madde Depolama 700 Kimyasal İşleme: Yanıcı veya Toksik Madde İçeren Kimyasal İşleme: Patlama Riskli Madde İçeren 300 Patlayıcı Madde İmalatı ANF Depolama 700

33 Etki ve Risk Temelli Yaklaşımın Arazi Kullanımı İçin Farkı

34 Etki ve Risk Temelli Yaklaşımın Arazi Kullanımı İçin Farkı

35 AB Ülkelerinde Risk Değerlendirme ve Arazi Kullanımı ile ilgili Yaklaşımlar Risk Değerlendirme Yaklaşımı Ülke Etki Temelli Risk Temelli Belçika X (Valon) X (Flamen) Finlandiya Fransa* X X Standart Güvenlik Mesafe Tabloları Almanya X X Italya* Polanya Romanya İrlanda X X İspanya X İsveç X X Hollanda Birleşik Krallık X X X X X *Yarı-risk Temelli

36 İdari Cezalar Direktif İşletmecilerin maliyetlerini arttırmakta. Bazı İşletmeler maliyetten kaçınmak için Direktifin gerekliliklerine uymayabilir Olası uyumsuzlukları caydırmak ve uyumu arttırmak için idari cezaların kullanılması Çalışılan Politika Seçenekleri: Katı İdari Cezalar Kademeli İdari Cezalar

37 İdari Cezalar: Kademeli Ceza Uyumsuzluk halinde, uygulanacak idari cezanın uyumsuzluğun niteliğine göre tespit edilmesi Uyumsuzluk ve ceza arasında belli bir orantının bulunması Öne Çıkan Etkiler: + Uyumsuzluk ve cezalar arasında oranın korunması ile daha adil bir ceza sistemi + Üretimin durmaması nedeni ile ekonomi üzerinde daha az olumsuz etki + Yetkili İdare(ler) üzerinde oluşabilecek baskının azaltılması + Uygulamasının daha kolay olması Caydırıcılığın azalması Kaza sonrasında Yetkili İdare(ler) üzerinde daha yüksek baskı Ceza verilmesi sırasında ceza oranının belirlenmesinde sıkıntılar

38 İdari Cezalar: Katı İdari Cezalar Uyumsuzluk halinde, uygulanacak idari ceza, gerekli şartlar yerine getirilinceye kadar işyerinin kapatılması Uyumsuzluk ve ceza arasında belli bir orantının bulunmaması Öne Çıkan Etkiler: + Uyumsuzluklar nedeniyle oluşabilecek kaza riskinin kabul edilmemesi, çalışanların, halkın ve çevrenin daha etkin korunması + Kuruluşlar üzerinde caydırıcılığın daha yüksek olması Büyük tesislerin kapatılmasının ekonomi üzerinde yaratacağı olumsuz etkiler Kuruluş çalışanları ve kuruluş alt yüklenicilerin de cezalandırılması İşletmecilerin, Yetkili İdare(ler) ve personeli üzerinde yüksek baskı yapılması Kapatma veya durdurma cezalarına ilişkin işletmelerin yasal yollara başvurması (mahkeme)

39 Teşekkür Ederiz