2...Çöplerimize Ne Oluyor? 7...Do ay Temizleyen Canl lar 8...At k Kutular

Transkript

1 2...Çöplerimize Ne Oluyor? 7...Do ay Temizleyen Canl lar 8...At k Kutular K rç l Zor Durumda! 12...Gerikazan m flareti Nerede? 14...Tamircileri Tan maya Ne Dersin? Evde Tamir Günü! 19...Tamir Aletlerinin Gölgesi 20...Karamel in Yatak Örtüsü 22...Ka t Yapal m 24...Çok Merak Ediyorum 26...Haydi Mutfa a Çakçak Keflfediyor 30...Küçük Eller flbafl nda K rç l n Seçtikleri

2 2

3 3

4 4

5 5

6 6 Asl Zülal Çizimler: Tülay Sözbir Seidel

7 At k Kutular Karamel ve Çekirdek, evdeki at k kâ tlar, cam flifle ve kavanozlar, plastik kaplar ve metal kutular ay rarak üst üste y m fllar. Hangi at klar hangi at k kutusuna at lacak? Labirentte, at klar do ru kutulara götüren yollar çiz. Asl Zülal Çizim: Tülay Sözbir Seidel 7

8 ) Biliyor musun, do ay koruyan birçok canl var. Bizim çöp dedi imiz pek çok malzeme bu canl lar için çok de erli. Örne in, meyve, sebze, yumurta kabuklar ve yapraklar... Onlar bu at klarla kar nlar n doyuruyorlar. Bu sayede bu at klar n büyük ço unlu u ortadan kalk yor. Geriye kalan çok küçük parçalar da, ya daha küçük canl lara besin oluyor ya da topra a kar flarak topra zenginlestiriyor. Bu, tam bir gerikazan m ifli! Bu canl lardan baz lar n tan mak ister misin? Solucanlar n en sevdi i at k maddeler, sebze, meyve ve yumurta kabuklar. Mantarlar meyve kabuklar n, kurumufl dallar ve yapraklar parçalar! 8

9 Tespihböcekleri, sebze ve meyve at klar n, kurumufl bitkileri parçalar. Veeee k rkayaklar! Kurumufl bitkiler tam onlara göre! Hande Kaynak: Çizim: Bengi Gençer 9

10 K rç l bahçede dolafl rken s rt nda bir fazlal k hissetti. Dikenlerine bir kâ t parças tak lm flt. Bu kâ t parças ndan bir türlü kurtulam yordu. Neyse ki Çekirdek geldi. Kâ t parças n çekip ald. 10

11 Bahçede daha bir sürü kâ t çöp buldular. Hemen insanlar n buraya çöp atmas n engelleyecek bir çözüm aramaya bafllad lar. Sen de onlar n çözüm bulmalar na yard m edebilirsin. Buraya da buldu un çözümün resmini yapabilirsin. Zuhal Özer Çizim: Tülay Sözbir Seidel 11

12 12

13 Gerikazanım Kutusu Meltem Yenal Coflkun Çizim: Bengi Gençer 13

14 14 Bisiklete binmek çok e lenceli! Ama yolda giderken Patlarsa tekerle i, Yenisini almak yerine Gitmeli bisiklet tamircisi ne!

15 Tik tak çal fl r saatler! Bozulunca onlar, Saatçi tamir eder. Y rt k pantolonlar, Sökülmüfl elbiseler. Terzi tamir edince Yeniden giyilecekler! 15

16 Otomobil çal flmay nca, Tamir etmek gerekir. Bu iflin üstesinden Otomobil tamircisi gelir. En sevdi in ayakkab Eskidi ya da y rt ld m? Ayakkab tamircisi Eskisi gibi yapar onu! 16 Ayflenur Us Foto raflar: Visual Photos

17 Evde Tamir Günü! Çekirdbüyük bir alet kutusu ortaya ç kard. Karamelo gün Çekirdek e yard m edece ine söz vermiflti. Sözünde durdu, ifle koyuldu. Önce musluk tamir edilecek! Karmel, alet kutusundan kurba ac k ve somun ç kard. babas muslu un contas n de ifltirdi. Böylece musluk art k damlatmayacak, su bofl yere akmayacak! Henüz iflleri bitmedi ancak, Minik, çocuklarla oynamak istiyordu. Haydi gelin! der gibi onlar pantalonlar ndan çekifltiriyordu. Karamel, Çok iflimiz var, daha sonra dedi. Çocuklar tamir iflini çok sevmifllerdi. Bir iflleri daha vard. Hep birlikte Çekirdek in odas na gittiler. Çekirdek babas n n nelere gereksinimi oldu unu biliyordu. 17

18 Yan na bir tornavida ve birkaç vida ald ald. Çekirdek in en sevdi i oyuncak bozulmufltu: Çöp kamyonu Daha do rusu, oyunca n bir vidas ç km flt. Çekirdekn k sa sürede bunu da tamir etti. Alet kutusunun yan na geri döndüklerinde bir de ne görsünler! Saatlerdir oyun oynamak için bekleyen Minik, kutudan aletleri kaç r yor, bunlar bir yerlere sakl yor! Çekirdek ve Karamel, Minik in bu haline çok güldüler. Karamel, Tamam iflimiz bitti. fiimdi oyun oynayal m! dedi. Çekirdek Alet kutusu Karamel Musluk Kurba ac k Conta Çekirdek in babas Minik Tornavida Vida Çöp kamyonu 18 Tu ba Can Çizimler: Tülay Sözbir Seidel P nar Büyükgüral

19 Tamir Aletlerinin Gölgesi Tamir atölyesindeki aletler etrafa da lm fl! Durmalar gereken yerlerde yaln zca gölgeleri var. Bu aletleri gölgeleriyle efllefltirir misin? Ayflenur Us Çizim: P nar Büyütgüral 19

20 Karamel'in çok sevdi i baz elbiseleri ona art k küçük geliyordu. Karamel'in annesinin akl na bir fikir geldi. Bu elbiselerden, Karamel'e bir yatak örtüsü dikebilirlerdi. Hemen ifle koyuldular. Karamel'in elbiselerinden üçgen parçalar kestiler. Bu parçalar dikerek birlefltirdiler. Böylece Karamel in k rkyama bir yatak örtüsü oldu. Karamel in yatak örtüsündeki üçgen parçalar belli bir s raya göre yerlefltirilmifl. Ama baz parçalar yerlerine konulmam fl. Bu parçalar ç kartmalar n aras ndan bulup yerlerine yap flt r r m s n? 20

21 Dilan Bay nd r Çizim: Tülay Sözbir Seidel 21

22 1 Eski gazetelerden yepyeni kâ tlar elde etmek ister misin? Bu kâ tlardan kartpostal, davetiye, resim kâ d gibi bir sürü fley yapabilirsin. Gazete kâ tlar n küçük parçalara böl. Bunlar, kovaya koyup üzerine 6 bardak l k su ekle. Bir gece beklet. 2 Bir sonraki gün gazete kâ tlar yumuflad nda suyunu süzmen gerekiyor. Suyunu süzdü ün kâ tlar kafl kla iyice ezerek hamur haline getir. Bunun için istersen büyüklerinden yard m alarak elektrikli kar flt r c da kullanabilirsin. 22

23 3 Hamurlaflm fl kâ d le en ya da genifl bir kab n içine koy. Üzerini örtecek kadar su ekle. Su ve hamuru iyice kar flt r. Kâ d n n renkli olmas n istersen suya boya da ekleyebilirsin. Yaprak gibi malzemeler ekleyerek farkl kâ tlar da elde edebilirsin. fiimdi, süzgeç yard m yla hamuru yavaflça le enden ç kar. 4 Alüminyum folyoyu, süzgeçteki hamurun üzerine koy ve bast r. Böylece, hamurun fazla suyu akacak. 5 Süzgeci ters çevir. Hamuru alüminyum folyoyla birlikte süzgeçten ay r. 6 Hamuru kurumaya b rak ve birkaç gün bekle. Çabuk kurumas için saç kurutma makinesi de kullanabilirsin. Hande Kaynak Çizim: P nar Büyükgüral 23

24 ,. Kâ t, fabrikada yap l r. Kâ t yapmak için a açlar kesilir. Ancak bunun için yafllanm fl a açlar seçilir. Kesilen a açlar küçücük odun parçalar haline getirilir. Küçük odun parçalar, büyük kazanlar n içinde s cak suyla kar flt r l r ve birçok ifllemden geçirilir. Bu ifllemler s ras nda odun parçalar yumuflamaya bafllar. 24

25 Sonunda, odun parçalar yumuflac k ve bembeyaz olur. Odun parçalar n n bu haline kâ t hamuru denir. Kâ t hamurunun suyu iyice süzülür ve kurumas için makinelerin özel bölümlerine yay l r. Fabrikadaki görevliler, kâ t hamurunu s k s k kontrol ederler. Tüm ifller bittikten sonra kâ t kupkuru olur. Kocaman makineler yard m yla silindir borular n üzerine sar l r. Ard ndan kâ ttan defter, kitap ve daha birçok malzeme üretilir. Zuhal Özer Foto raflar: Visual Photos 25

26 T 1 yemek kafl tereya (oda s cakl nda) T 3 yemek kafl keçiboynuzu tozu T 3 yemek kafl kakao (keçiboynuzu tozu kullanmazsan z 6 yemek kafl kakao kullan n) T 6 yemek kafl süt T 3 yemek kafl bal ya da pekmez Süslemek için 80 graml k siyah ve beyaz çikolata 26

27 Bütün malzemeleri iyice kar flt r n. Elde etti iniz hamura tavflan biçimi verin. Ard ndan küçük bir tencerenin içine su koyun. Bu tencerenin içine girebilecek baflka bir s ya dayan kl kaba da siyah çikolata parçalar n koyun. Kaplar iç içe yerlefltirin ve k s k ateflte devaml kar flt rarak çikolatay eritin. Erimifl çikolatay bir f rça yard m yla tavflan n gövde bölümüne sürün. Beyaz çikolatay da ayn biçimde eritin ve onu da tavflan n bafl bölümüne sürün. Beyaz çikolatay damlatarak, tavflan n ayaklar n oluflturun. Son olarak havuç, portakal kabu u, kuru üzüm gibi malzemelerden tavflan n gözlerini ve burnunu yap n. Bu tarifle baflka figürler yapmay da deneyebilirsiniz. Yaz ve foto raflar: pek Kuflcu 27

28 Oyun park nda... Evde... 28

29 10 dakika sonra... Ertesi gün... Çivinin üzerinde oluflan kahverengi lekelere pas denir. Suyun paslanmaya neden oldu unu düflünebilirsin. Ancak, demirden yap lm fl eflyalar n paslanmas na neden olan asl nda havad r. Su, paslanmay h zland r r. Bu arada paslanma, eflyalar n zamanla eskimesine, afl nmas na iyi bir örnektir. Eflyalar m za bak m yaparak onlar daha uzun süre kullanabiliriz. Hangi eflyalara nas l bak m yapabiliriz? Tu ba Can Deney çizimleri: P nar Büyükgüral 29

30 Ocak ay nda at k malzemeler kullanarak yeni bir eflya tasarlaman z istemifltik. flte tasar mlar n z ve siz! işbaşında Ahmet Ege Özler - 5 yafl - Bursa Küçük fieyler Akademisi Anaokulu Çöp Yeme Makinesi Ahmet Poyraz Güler 6 yafl - Kayseri Ata Hanc o lu - 4 yafl - zmir Dü meden Pano S. Ahmet Özdemir 5 yafl - stanbul CD Arabas Alp Tuna Turan - 4 yafl - Antalya Mars Uzay Arac Buse Yüksel 6 yafl - Ayd n Lamba Aybüke Balç k - 5 yafl - Elaz Abajur Ceren Adal 5 yafl - Bursa Kalemlik S la Duru Alkan 5 yafl - zmir Ayfle Sude Ifl k 6 yafl - stanbul Takvim Asmin Dikici - 6 yafl - Tokat Aselsan Anaokulu - Ankara Ayna Aziz Onat fiahin 6 yafl - Ankara Baflak Suiçmez, Zeynep Sevimli 6 yafl - Ankara Sünger Bob Maketi Bengi dil Güneysu 5 yafl - Ankara Trompet ve Fülüt Beyza Erkan 6 yafl - Malatya Efe Ekiz - zmir Resim Çerçevesi 30 Tayfun Oral 4.5 yafl - stanbul Kukla Can Y rtman 5 yafl - Ankara Alp Kufl - 6 yafl stanbul Deniz K r yafl Ankara Telsiz Egemen lke Adak 5 yafl - Kocaeli Sepet fiehit Polis Muzaffer Öztafl ÖO - Merzifon

31 Ege Tan yafl - Kocaeli Araba Ekin Ifl ksal 7 yafl - Gaziantep Robot Hamdi Kaan fiimflek 5 yafl - zmir May s say m z için yepyeni bir içecek haz rlaman z ve bu içece e bir ad vermenizi istiyoruz. çeceklerinizle çekilmifl foto raf n z, ad n z, yafl n z, oturdu unuz ili ve içece inizde kulland n z malzemeleri yazarak, 15 Nisan a kadar ister postayla ister e-postayla bize gönderebilirsiniz. TÜB TAK Merakl Minik Dergisi Küçük Eller flbafl nda Köflesi Atatürk Bulvar No: Kavakl dere / ANKARA merakli.minik@tubitak.gov.tr dil Altunkaynak 4,5 yafl - stanbul dil Buldan 4 yafl - Samsun Takvim, Kitap Ayrac Eflal fieker - 5 yafl - Rize Kukla Ilg n Eker - 5 yafl Bart n - Oyun Evi Irmak Orhan - 6 yafl Ankara - Araba Celalettin Sayhan ÖO - Adana Kalemlik layda Ezgi Koca - 6 yafl - Konya Abajur ve Gelin Zeynep Sude Çil - 6 yafl stanbul - Otobüs Taha Olçun (6) rem zgü (3) Sever - Ardahan - Tren Kaan Arslan - 6 yafl - Tekirda Boya Kutusu Eren Gencer 6 yafl - stanbul Müzik Aleti Kerem Özçam 6 yafl - Ankara Duvar Saati Maya Ar kan - 7 yafl - stanbul Elbise Dolab 100. Y l ÖO - Elaz Nil Eren Ekrem 4.5 yafl - Bursa Ritim Aleti ve Zil Nilsu Karatafl 5 yafl - Ankara Maske Öykü Duru fiimflek 4.5 yafl - Suriye Kalemlik Mustafa Melih Tilki 6 yafl - Isparta Tavflan Sarp Y lmaz 3.5 yafl - Isparta Helikopter rem Tunus 6 yafl - Bal kesir Çanta Deniz Sa ifl 5 yafl - Ankara Zaman Makinesi Melisa Bakar 4.5 yafl - Ankara Lahana Kaplumba a 31

32 Eski Çoraplardan Kukla Yapal m Teki kaybolmufl ya da y pranm fl çoraplar de erlendirmenin en güzel yolu! Evde buldu unuz dü meler, art k kumafl parçalar, yün ve biraz kartonla çok e lenceli kuklalar yapabilirsiniz. A z aç l p kapanan bir kukla yapmak için, çorab n parmak ucunu kesin. Kartondan, çap çorab n eni kadar olan bir daire kesin. Karton daireyi ortadan ikiye katlay n. Kesi in a z na gelecek biçimde çorab n içine yerlefltirin. Çorab n kesik yerlerini k v rarak kartonun üzerine silikon ya da tutkalla yap flt r n. Kartonun aç kta kalan yerlerine pembe ya da k rm z renkli bir kumafl parças n kesip yap flt r n. Kuklaya dü melerden göz, yün ya da kumafl parçalar ndan kol, bacak, dil vb yapabilirsiniz. A aç ve Ben Bir a ac n büyümesini çocu unuzla birlikte gözlemlemeye ne dersiniz? Bir fidanl ktan, küçük boylu ve h zl büyüyen bir a aç fidan sat n al n. Fidan çocu unuzun seçmesini sa layabilirsiniz. Fidan evinizin yak nlar na ya da bahçenize dikin. Çocu unuzun fidanla birlikte bir foto raf n çekin. Birlikte fidan n boyunu ve geniflli ini ölçün. Bu ölçümleri, bir deftere kaydedin. Çocu unuzun fidanla birlikte çekilmifl foto raf n da ayn sayfaya yap flt r n. Zaman içinde, a ac n boyunu ölçmeyi ve çocu unuzun a açla foto raf n çekmeyi sürdürün. Bunu, örne in her y l a ac dikti iniz günde yapabilirsiniz. Y llar sonra çok de erli bir albüme sahip olacaks n z. 32

33 Gerikazan m Gerikazan m, at klar n bir ölçüde azalmas n, çevre kirlili inin önüne geçilmesini, do al kaynaklar n daha yavafl tükenmesini ve enerji tasarrufu yap lmas n sa lar. Gerikazan m en yayg n olarak yap lan at klar, kâ t, alüminyum, cam ve plastik gibi malzemelerden yap lm fl olanlar. Ancak, günümüzde birçok ülkede kullan lm fl motorya, eski beyaz eflyalar, araba lastikleri gibi pek çok baflka ürünün de gerikazan m yap l yor. Ülkemizde, çöp alanlar na giden çöplerin yaklafl k % sini gerikazan labilir nitelikli at klar n oluflturdu u belirlenmifl. Do al kaynaklar n h zla tükendi i, çevrenin ve do al yaflam n h zla zarar gördü ü bir dünyada, gerikazan m uygulamalar n yaflam m za geçirmek için geç bile kalm fl olabiliriz. Gerikazan m ve ülkemizdeki uygulamalarla ilgili bilgi için: Çöp Alan nda Neler Oluyor? Günümüzdeki çöp alanlar, çöplerin yeralt sular ndan, ya murdan ve havadan yal t larak sakland, özel tasarlanm fl yerler. Bu yerlerin amac, çöplerin çevreye zarar vermeden depolanmas. Her gün, çöp alan na getirilen çöpler üst üste y l r, buldozerler gibi a r araçlar n yard m yla s k flt r l r ve y nlar n üzeri toprakla örtülür. Belli bir bölüm dolunca, üzeri plastik bir malzemeyle örtülür. Böylece çöplerin hava almamas ve kufllar, fareler ve böcekler gibi canl lardan korunmas sa lan r. Plastik kaplaman n üzeri de toprakla örtülür ve erozyonu önlemek için buraya kökleri çok derine gitmeyen bitkiler ekilir. Çöp alan nda çöplerden s zan s v lar toplamak ve ar tmak için de özel sistemler bulunur. Çöplerin bozunmas s ras nda aç a ç kan metan gaz da borularla d flar verilir. Baz çöp alanlar nda, bu gaz n toplanarak yak t olarak kullan lmas n sa layan sistemler de bulunur. Asl Zülal 33