Arter Kan Gazı Analizi. Doç. Dr. Banu Eriş Gülbay AÜTF Göğüs Hastalıkları AD

Transkript

1 Arter Kan Gazı Analizi Doç. Dr. Banu Eriş Gülbay AÜTF Göğüs Hastalıkları AD

2 Arter Kan Gazı (AKG) Analizi Klinik olarak; Oksijenizasyon ve Asit-baz bozukluğunun Tanı ve Tedavisinde temel bir inceleme yöntemidir

3

4 AKG analizi nasıl yapılır? İnvaziv yöntemler Non-invaziv yöntemler kullanılmaktadır. AKG örneği nasıl alınır? Heparinize 20 G lık enjektör kullanılır

5 AKG örnekleri alınırken dikkat edilmesi gerekenler; Örnekleme oda havasında (Oksijensiz) İstirahat koşullarında yapılır Kan örneği tek seferde alınmaya çalışılmalıdır Ponksiyon bölgesinde yara ya da enfeksiyon olmamalı Enjektör içine hava girmemeli Kan örneği 5 dk içinde çalışılmalıdır 5 dk dan fazla bekleyecekse buz içinde saklanmalıdır

6 AKG da hangi parametreler vardır? ph = arter kanındaki ph P a C0 2 (PC0 2 )= arter kanındaki parsiyel C0 2 basıncını (mmhg) P a 0 2 (P0 2 )= arter kanındaki parsiyel 0 2 basıncını (mmhg) HC0 3- = serum bikarbonat konsantrasyonunu (meq/l) P(A-a) 0 2 = Alevoler-arteriel oksijen gradienti (mmhg)

7 Arter Kan örneğindeki Normal değerler: ph: P a 0 2 : mmhg P a C0 2 : mmhg S a 0 2 : %97- %98 HC0 3 : 24 ± 2 meq/l BE: 0 ± 2 meq/l P(A-a)0 2 : 5-15 mmhg

8 AKG analizinde izlenmesi gereken sıra; 1) Asit-baz durumu (ph) 2) Basic problem ya da problemler (P a C0 2, HC0 3 ) 3) Compensation varlığı 1) ph 2) P a C0 2 3) HC0 3 4) P a 0 2

9

10

11

12

13

14 Asit-Baz Dengesi Serbest [H + ] aralığı oldukça dar, normal hücresel fonksiyonlar için [H + ] regülasyonu çok önemli Vücuttaki [H + ] yüksek oranda [C02] ve [HC03] ile regüle edilir. Kandaki gerçek [H + ] oldukça düşük (40 neq/l) Bu nedenle serbest [H + ] negatif logaritması olan ph (= log[h+]) kullanılıyor. Henderson-Hasselbalch denklemi: ph = pka + [HCO 3] 0.03 PCO2

15 Asit-Baz Dengesi [H + ] salan maddeler ASİT [H + ] bağlayan maddeler BAZ Kan ph sı ASİDİK ve BAZİK maddeler arasındaki dengenin sonucudur.

16 Asit-Baz Dengesi Kan ph sının dinamik regülasyonunda; Bikarbonat Non-bikarbonat (Hg, fosfat,prt )

17

18 Asit Baz Bozuklukları

19 Ventilasyon Solunum gazlarının akciğere giriş çıkış işlemidir. Ortalama dakika ventilasyonu 6lt/dk dır. İki tip ventilasyon bulunmaktadır; Ölü boşluk ventilasyonu (VD);( gaz alışverişinde rol almayan bölümdür Alveoler ventilasyonu (VA);( C0 2 atılımından sorumlu olan bölümdür VT= VA +VD

20 Oksijenizasyon Bu amaçla; P a 0 2 P a 0 2 ile F i 0 2 arasındaki ilişki S a 0 2 C a 0 2 = (HbX1.34XS a 0 2 ) + (0.003XP a 0 2 ) Oda havasındaki F i 0 2 ~ %20 Normal koşullarda; P a 0 2 ~ 4-5 X F i 0 2 Oksijenizasyon oranı P a 0 2 / %F i 0 2 = 5

21 Oksijenizasyon Hipoksemi= Arter kanında P a 0 2 değerinin düşük olması (P a 0 2 < 80 mmhg). Pulmoner status P a 0 2 / F i 0 2 P a 0 2 / %F i 0 2 Normal Orta derecede pulmoner disfonksiyon Belirgin pulmoner disfonksiyon <200 < 2.0

22 Hipoksemi Mekanizmaları Normal gaz alışverişi Fi02 azalmış Şant Alveoler hipoventilasyon V/Q uyumuzluğu Diffüzyon defekti

23 Pulmoner Gaz Alışverişi Alveolaarteriyel oksijen gradienti [(A-a)D0 2 = P(A-a)0 2 ] P A 0 2 ve P a 0 2 farkıdır. Akciğerin gaz alışveriş fonksiyonu hakkında genel bilgi verir. *Pratik hesaplama yöntemi* (oda havası + deniz seviyesinde) P (A-a) 02 = 149 (Pa02 + PaC02)

24 Hipoksemide Ayırıcı tanı

25 Hipoksemi Hipoksi

26

27 Olgu 1 72 yaşında bayan hasta bacak kırığı nedeniyle ameliyat ediliyor. Postoperatif 3.günde ani başlangıçlı nefes darlığı, hemoptizi ve göğüs ağrısı gelişiyor. Vital bulgular Kan basıncı SS Nabız Ateş Dakika ventilasyon AKG 135/90 mmhg 30/dk 112/dk 37 C ph 7.41 PaC02 Pa02 Sa02 %88 HC03 18 L/dk 38 mmhg 50 mmhg 24 meq/l

28 Olgu 1 Normal asit-baz statusu (+) Orta derecede hipoksemi (+) AKG ph 7.41 PaC02 38 mmhg Pa02 50 mmhg Sa02 %88 HC03 24 meq/l

29 Olgu 1 Normal asit-baz statusu (+) Orta derecede hipoksemi (+) Artmış dakika ventilasyonu ile PaC02 arasındaki fark DEAD SPACE varlığını düşündürüyor Artmış dead space nedenleri Anatomik Alveoler Gerçek Rölatif Hızlı, yüzeyel solunum Pulmoner emboli Q KOAH PPV DEAD SPACE de artma; solunum işinde artma ile sonuçlanır.

30 Olgu 2 47 yaşında erkek hasta abdominal cerrahiyi takiben 48 saat sonra odasına alınıyor. Fizik muayenesinde AC bazallerinde solunum sesleri hafiflemiş Vital bulgular Kan basıncı 140/90 mmhg SS 24/dk Nabız 106/dk Ateş 39 C AKG ph 7.51 PaC02 29 mmhg Pa02 52 mmhg Sa02 %86 HC03 22 meq/l

31 Olgu 2 Dekompanse respiratuar alkaloz (+) Orta derecede hipoksemi (+) AKG ph 7.51 PaC02 29 mmhg Pa02 52 mmhg Sa02 %86 HC03 22 meq/l

32 Olgu 2 Dekompanse respiratuar alkaloz (+) Orta derecede hipoksemi (+) Postop ağrı + anestezi atelektazi, pnömoni olasılığını (ŞANT; fonksiyonel alveol kaybına bağlı) varlığını düşündürüyor Artmış şant nedenleri Anatomik Kapiller Gerçek Rölatif Konjenital kalp hastalıkları KKY ARDS Pnömoni Atelektazi Pulmoner sekresyonlar PPV

33 Olgu 3 55 yaşında bayan hasta kardiyak cerrahiyi takiben YBU de izleniyor Hasta soluk ve son derece rahatsız görünümde Tam kan sayımı Hb 5gr/dl WBC 8000/mm3 Vital bulgular Kan basıncı 130/85 mmhg SS 25/dk Nabız 90/dk Ateş 37 C AKG Fi ph 7.30 PaC02 37 mmhg Pa02 94 mmhg Sa02 %95 HC03 20 meq/l

34 Olgu 3 Dekompanse metabolik asidoz (+) (laktik asidoz) Normoksemi (+)** AKG Fi ph 7.30 PaC02 37 mmhg Pa02 94 mmhg Sa02 %95 HC03 20 meq/l

35 Olgu 3 Dekompanse metabolik asidoz (+) (laktik asidoz) Normoksemi (+)** Ciddi anemi (+) (muhtemel kanama) P a 0 2 /%F i 0 2 = 1.56 (<2) C a 0 2 düşük (% 6.7) Normal C a 0 2 = (Hbx 1.34x S a 0 2 ) + (0. 3) ml/dl

36 Olgu 4 62 yaşında erkek hasta Akut solunum sıkıntısı ile acil servise geliyor Hasta soğuk ve terli görünümlü Tam kan sayımı Hb 13gr/dl WBC 9000/mm3 Vital bulgular Kan basıncı 85/N mmhg SS 22/dk Nabız 132/dk Ateş 37 C AKG Fi ph 7.32 PaC02 31 mmhg Pa02 74 mmhg Sa02 %93 HC03 18 meq/l

37 Olgu 4 Dekompanse metabolik asidoz (+) (laktik asidoz/ anerobik glikolizis ile LA oluşur) Hafif hipoksemi (+) AKG Fi ph 7.32 PaC02 31 mmhg Pa02 74 mmhg Sa02 %93 HC03 18 meq/l

38 Olgu 4 Dekompanse metabolik asidoz (+) (laktik asidoz/ anerobik glikolizis ile LA oluşur) Hafif hipoksemi (+) P a 0 2 /%F i 0 2 = 1.85 (<2) C a 0 2 düşük (% 16.5) Şok (dolaşımsal hipoksi)

39 Olgu 5 AKG 52 yaşında erkek hasta ARDS nedeniyle MV (1.saat) ABY (+) İlk AKG da; ph; 7.12 normokapni (+), hafif hipoksemi (+), 2 amp HC03 iv veriliyor Fi ph 7.10 PaC02 56 mmhg Pa02 52 mmhg Sa02 %70 HC03 16 meq/l

40 Olgu 5 Dekompanse mikst metabolik ve respiratuar asidoz (+) Orta hipoksemi (+) P a 0 2 /%F i 0 2 = 1.04 (<2) HC03 infüzyonu sonrası (VA arttırılamadığı için; HC03 C02 ye hidrolize olur) ARDS + akut hiperkapni hipoksemi kötüleşmiş

41 Olgu 6 68 yaşında KOAH lı erkek Hasta ; Öksürük, Pürülan balgam, Nefes darlığı, Uykuya eğilim ile acil servise geliyor AKG Fi ph 7.21 PaC02 68 mmhg Pa02 45 mmhg Sa02 %82 HC03 34 meq/l

42 Olgu 6 Dekompanse (parsiyel kompanse) Respiratuar asidoz Orta dereceli hipoksemi P a 0 2 /%F i 0 2 = 1.73 (<2)

43 Olgu 7 52 yaşında hastanede yatan pnömonili bayan hastada nöbette gelişen ND, aritmi ve hipotansiyon nedeniyle AKG alınıyor. Yatış AKG Fi ph 7.37 PaC02 Pa02 Sa02 %93 HC03 37 mmhg 72 mmhg 25 meq/l Nöbette alınan AKG Fi ph 7.28 PaC02 29 mmhg Pa02 49 mmhg Sa02 %84 HC03 13 meq/l

44 Olgu 6 Dekompanse (parsiyel kompanse) Metabolik asidoz Orta hipoksemi P a 0 2 /%F i 0 2 = 0.98 (<2) P(A-a) 0 2 = artmış

45 Olgu 7 Vital bulgular Kan basıncı SS Nabız 100/60 mmhg 8/dk 55/dk 25 yaşında erkek hasta overdoz i.v ilaç kullanımı sonrası acil servise getiriliyor. Aspirasyon şüphesi (+). Ateş 37 C AKG Fi ph 7.45 PaC02 36 mmhg Pa mmhg HC03 23 meq/l Pulse oksimetre Sa02 %80

46 Olgu 7 (2) Vital bulgular Kan basıncı SS Nabız 100/60 mmhg 8/dk 55/dk 25 yaşında erkek hasta overdoz i.v ilaç kullanımı sonrası acil servise getiriliyor. Aspirasyon şüphesi (+). Ateş 37 C AKG Fi ph 7.21 PaC02 64 mmhg Pa02 48 mmhg HC03 24 meq/l Pulse oksimetre Sa02 %80

47 Olgu 7 (2) AKG Fi ph 7.21 PaC02 64 mmhg Pa02 48 mmhg HC03 24 meq/l Pulse oksimetre Sa02 %80

48 Olgu 8 Vital bulgular Kan basıncı 170/110 mmhg 46 yaşında bayan hasta Komatöz bir tablo ile acil servise getiriliyor. Bilinen bir hastalık öyküsü yok SS 18/dk Nabız 110/dk Ateş 37 C AKG Fi ph 7.22 PaC02 25 mmhg Laboratuvar sonuçları Glc 110 mg/dl BUN/Cre 130/11 mg/dl Pa02 96 mmhg Sa02 %80 HC03 10 meq/l Laktat 12 mg/dl

49 Olgu 8 AKG Fi ph 7.22 PaC02 25 mmhg Pa02 96 mmhg Sa02 %80 HC03 10 meq/l

50 Olgu 9 Vital bulgular Kan basıncı SS 150/90 mmhg 28/dk 17 yaşında astımlı erkek hasta 2 gündür devam eden şiddetli nefes darlığı ile acil servise getiriliyor. Nabız 132/dk Ateş 37 C AKG Fi ph 7.35 PaC02 Pa02 22 mmhg 41 mmhg Sa02 %77 HC03 12 meq/l

51 Olgu 9 Vital bulgular Kan basıncı SS Nabız Ateş 150/90 mmhg 28/dk 132/dk 37 C AKG Fi ph 7.35 PaC02 22 mmhg Pa02 41 mmhg Sa02 %77 HC03 12 meq/l

52 Olgu 9 (2) Aynı hastaya tedavi veriliyor. Tedavi sonrası AKG Vital bulgular Kan basıncı 140/90 mmhg SS 22/dk Nabız 120/dk Ateş 37 C AKG Fi ph 7.47 PaC02 24 mmhg Pa02 55 mmhg Sa02 %92 HC03 16 meq/l

53 Olgu 9 (2) Vital bulgular Kan basıncı SS Nabız Ateş 140/90 mmhg 22/dk 120/dk 37 C AKG Fi ph 7.47 PaC02 24 mmhg Pa02 55 mmhg Sa02 %92 HC03 16 meq/l

54 Olgu 9 (3) Aynı hasta tedavinin 3. gününde oldukça sıkıntılı görülüyor. Belirgin wheezing (+). AKG Vital bulgular Kan basıncı 150/100 mmhg SS 18/dk Nabız 135/dk Ateş 37 C AKG Fi ph 7.32 PaC02 35 mmhg Pa02 52 mmhg Sa02 %83 HC03 17 meq/l

55 Olgu 9 (3) Aynı hasta tedavinin 3. gününde oldukça sıkıntılı görülüyor. Belirgin wheezing (+). AKG Vital bulgular Kan basıncı 150/100 mmhg SS 18/dk Nabız 135/dk Ateş 37 C AKG Fi ph 7.32 PaC02 35 mmhg Pa02 52 mmhg Sa02 %83 HC03 17 meq/l

56 Olgu 10 Üç gün önce; intestinal obstrüksiyon nedeni ile NG tüp yerleştirilen 32 yaşında bayan hastanın AKG Laboratuvar sonuçları Na K Cl 142 meq/l 3.2 meq/l 86 meq/l Vital bulgular Kan basıncı 110/70 mmhg SS 18/dk Nabız 105/dk Ateş 37 C AKG Fi ph 7.53 PaC02 49 mmhg Pa02 92 mmhg Sa02 %98 HC03 39 meq/l

57 Olgu 10 ph 7.53 PaC02 49 mmhg HC03 39 meq/l

58 Olgu 11 8 aylık hamile olan 28 yaşında bayan hasta, son 5 gündür artan kusma nedeniyle acil servise başvurdu. AKG Laboratuvar sonuçları Na K Cl 130 meq/l 3.1 meq/l 86 meq/l Vital bulgular Kan basıncı 130/80 mmhg SS 18/dk Nabız 110/dk Ateş 37 C AKG Fi ph 7.58 PaC02 31 mmhg Pa02 65 mmhg Sa02 %92 HC03 28 meq/l

59 Olgu 11 ph 7.58 PaC02 31 mmhg HC03 28 meq/l

60 Olgu yaşında erkek hasta progresif KKY nedeniyle kardiyak arrest olmuş ve MV de. AKG Laboratuvar sonuçları Na K Cl BK Laktat 140 meq/l 5.4 meq/l 105 meq/l mm3 75 mg/dl Vital bulgular Kan basıncı 70/N mmhg SS 20/dk Nabız 100/dk Ateş 37 C AKG Fi ph 7.20 PaC02 50 mmhg Pa02 64 mmhg Sa02 %85 BE -9 meq/l

61 Olgu 12 AKG Fi ph 7.20 PaC02 50 mmhg Pa02 64 mmhg Sa02 %85 BE -9 meq/l

62 Olgu yaşında kız, erkek arkadaşı ile tartışmayı takiben fenalaşıyor. Her hangi bir ilaç kullanmıyor, FM de AC N Vital bulgular Kan basıncı 100/70 mmhg SS 34/dk Nabız 110/dk Ateş 36.5 C AKG Fi ph 7.51 PaC02 15 mmhg Pa mmhg Sa02 %98 HC meq/l

63 Olgu 13

64 Olgu yaşında gebede nefes alırken ortaya çıkan ND (+) Ek bir yakınma ve hastalık öyküsü yok. Vital bulgular Kan basıncı 110/100 mmhg SS 20/dk Nabız 112/dk Ateş 36 C Sa02 %99 AKG ph 7.45 PaC02 35 mmhg Pa02 35 mmhg Sa02 %74 HC03 24 meq/l

65 Olgu 14 Normal asit-baz statusu (+) Ciddi derecede hipoksemi (+) Venöz örnek

66 Olgu yaşında bayan acil servise akut başlangıçlı, yaygın abdominal ağrı ile acil servise başvuruyor. AF (+) Karında yaygın hassasiyet (+) Laboratuvar Glc 80 mg/dl K 4.6 mg/dl Laktat 25 mg/dl AKG ph 7.28 PaC02 33 mmhg Pa mmhg Sa02 %99.8 HC03 12 meq/l

67 Olgu 15 Mesenter iskemisi (+) Dekompanse metabolik asidoz (parsiyel respiratuar kompansasyon var) Hiperoksemi (+); Fi02=%40 AKG ph 7.28 PaC02 Pa02 33 mmhg 215 mmhg Sa02 %99.8 HC03 12 meq/l

68 Olgu yaşında erkek, yanan bir evden çıkartılarak; sabah saatlerinde acil servise getiriliyor. Yaralının ~ 20 dk yoğun dumana maruz kaldığı tahmin ediliyor. Acil serviste, hastanın BK, BA ve konfüzyonu (+) Laboratuvar Glc 78 mg/dl K 3.6 mg/dl Hg 14g/dl AKG ph 7.36 PaC02 34 mmhg Pa mmhg Sa02 %100 HC03 18 meq/l

69 Olgu 16 Kompanse metabolik asidoz (+) Pa02 artmış; ama hipoksemi (+) C0 zehirlenmesi (+)

70 Olgu 16 Kompanse metabolik asidoz (+) Normal Pa02; ama hipoksemi (+) C0 zehirlenmesi (+) Bir sonraki aşamada ne yapılmalı???

71 Olgu 16 Kompanse metabolik asidoz (+) Normal Pa02; ama hipoksemi (+) C0 zehirlenmesi (+) C0 düzeyi ölçülmüş % 40 Sigara içmeyenlerde; <%3 Sigara içicilerinde; <%10 Bir sonraki aşamada ne yapılmalı???

72 Olgu yaşında DM öyküsü olan bayan hasta, acil servise letarji ve konfüzyon ile geliyor. Laboratuvar Glc BUN Laktat Na K Cl 750 mg/dl 38 mg/dl 30mg/dl 136 meq/l 6.3 meq/l 95 meq/l Vital bulgular Kan basıncı 90/50 mmhg SS 32/dk Nabız 118/dk Ateş 37 C AKG Fi ph 7.04 PaC02 15 mmhg Pa mmhg Sa02 %95 HC03 10 meq/l

73 Olgu 17 Parsiyel kompanse metabolik asidoz (+) Hiperoksemi (+) AG= 35 meq/l AKG Fi ph 7.04 PaC02 15 mmhg Pa mmhg Sa02 %95 HC03 10 meq/l

74 Olgu yaşında pnömonili bayan hastada, ani GA, ND, aritmi ve hipotansiyon gelişiyor. AKG (geliş) Fi ph 7.37 PaC02 37 mmhg Pa02 72 mmhg Sa02 %93 HC03 25 meq/l AKG (nöbet) Fi ph 7.28 PaC02 29 mmhg Pa02 49 mmhg Sa02 %84 HC03 13 meq/l

75 Olgu 18 Dekompanse metabolik asidoz (+) Orta derecede Hipoksemi (+) Pa02/%Fi02= 0.98 (<2) AKG (2.saat) Fi ph 7.28 PaC02 Pa02 29 mmhg 49 mmhg Sa02 %84 HC03 13 meq/l

76 Olgu yaşında erkek hasta 3 gündür devam eden ishal nedeniyle; acil servise başvuruyor. Vital bulgular Kan basıncı SS Nabız Ateş 90/50 mmhg 24/dk 118/dk 38 C AKG Fi ph 7.23 PaC02 35 mmhg Pa02 72 mmhg Sa02 %91 HC03 10 meq/l

77 Olgu 19 Dekompanse metabolik + respiratuar asidoz (+) Hafif derecede Hipoksemi (+) Pa02/%Fi02= 0.98 (<2) AKG (2.saat) Fi ph 7.23 PaC02 Pa02 35 mmhg 72 mmhg Sa02 %91 HC03 10 meq/l

78 Olgu yaşında morbid obez (49 kg/m2) hasta, bariatrik cerrahi öncesi; preoperatif değerlendirme için Göğüs hastalıkları polikliniğine başvuruyor AKG Fi ph 7.35 PaC mmhg Pa02 74 mmhg Sa02 %94 HC03 29 meq/l

79 Olgu 20 Kompanse respiratuar asidoz (+) Hafif derecede Hipoksemi (+) Pa02/%Fi02= 3.5 (<2) AKG Fi ph 7.35 PaC02 Pa mmhg 74 mmhg Sa02 %94 HC03 29 meq/l

80 Olgu yaşında erkek hasta toksikoloji ünitesine bilinmeyen bir madde alımını takiben getiriliyor. Bulantı ve yüksek perdeli seslere aşırı duyarlılığı (+). Vital bulgular Kan basıncı SS Nabız Ateş 130/100 mmhg 26/dk 100/dk 37.6 C Laboratuvar Glc 80 mg/dl Laktat 10 mg/dl Na 140 meq/l K 3.6 meq/l Cl 99 meq/l AKG Fi ph 7.41 PaC mmhg Pa02 97 mmhg Sa02 %99 HC meq/l

81 Olgu 21 Kompanse respiratuar alkaloz (+) Normoksemi (+) Pa02/%Fi02= 3.5 (<2) AKG Fi ph 7.41 PaC02 Pa mmhg 97 mmhg Sa02 %99 HC meq/l

82 Tesekkürler

83 C02 Transportu HC0 3 iyonları halinde Plazmada eriyik halinde* Karbamino bileşiği halinde Karbonik asit

84 C02 metabolizması VC02 Metabolizmanın miktarı ve tipine bağlıdır C02 atılımı Alveoler ventilasyon ile ilişkilidir PaC02= VC02 VA [(VT-VD) X f]