GÖSTERGELER STOPAJ DÜZENLEMESİ: Vadeye göre pay (Yüzde)

Transkript

1 Hazırlayan: Alaattin AKTAŞ GÖSTERGELER PROJEKSİYON STOPAJ DÜZENLEMESİ: TL mev. Vadesiz Vadeye göre pay (Yüzde) Bir Aya Üç Aya Altı Aya Bir Yıla ve Daha Uzun ,8 20,6 45,8 10,5 5, ,4 24,6 51,9 6,1 2, ,5 25,7 53,3 4,7 1, ,7 28,7 54,8 2,3 1, ,3 26,1 55,7 2,5 1, ,0 24,3 55,6 4,1 1, ,5 13,1 59,6 8,5 3, ,3 14,7 61,6 6,3 2,1 DTH ,3 26,9 31,4 9,7 8, ,6 31,4 33,1 6,2 8, ,1 31,3 33,8 5,8 9, ,0 35,0 35,0 5,6 9, ,3 29,7 40,1 4,7 8, ,8 27,0 41,9 4,8 8, ,5 17,1 48,1 6,3 9, ,2 16,7 46,1 6,3 9,8 Türk bankacılık sisteminin önemli sorunlarından biri, mevduat vadesinin çok kısa olmasıydı. Ortalama vadenin diğer ülkelerde de çok uzun olmadığı belirtiliyordu, ancak yine de vadeyi uzatmak sistemi rahatlatacaktı. Bu amaçla Merkez Bankası zorunlu karşılıklar yoluyla düzenleme yapmaya, uzun mevduattaki yükü azaltarak bankaların bu mevduata daha yüksek faiz vermesini özendirmeye çalıştı. Arzulanan sonuç alınamadı. Bu kez, üzerinde uzun süredir çalışılan vadeye göre farklı stopaj uygulamasına geçildi. Mevduat faizinde tüm vadeler için yüzde 15 olan stopajın uzun vadeyi cazip hale getirecek şekilde değiştirilmesine dönük çalışmalar nihayet tamamlandı ve yeni oranlar 1 Ocak tan geçerli olmak üzere yürürlüğe girdi. Yeni oranları kısaca hatırlatmak gerekirse TL cinsi mevduat ve katılım bankaları tarafından katılma hesabı karşılığı ödenen kar paylarında vadesiz, ihbarlı hesaplar ile 6 ay dahil olmak üzere 6 aya kadar hesaplar için daha önce olduğu gibi yüzde 15 stopaj kesilecek hesaplarda stopaj yüzde 12 ye, bir yıldan uzun olanlarda ise yüzde 10 a indirildi. Döviz tevdiat hesaplarında ise vadesiz ve 6 aya kadar lerde stopaj yüzde 18 e çıkarıldı, bir yıla kadar lerde yüzde 15 te tutuldu, bir yıldan uzun lerde ise yüzde 13 e indirildi. Belli ki döviz hesaplarının cazibesi biraz olsun azaltılmak isteniyor, bu yüzden de bu hesapların stopajı bir miktar yüksek tutuldu. Yapılan düzenlemeyle vade bitiminden önce hesaplardan para çekilmek istendiği takdirde, bankanın onayı koşuluyla vade bozulmaksızın ödeme yapılabileceği de hükme bağlantı. Vade bitiminden önce para çekilmesinin banka onayına bağlanması sıkıntı yaratır mı, yoksa tüm bankalar mevduat sahiplerine bu olanağı tanır mı, zaman gösterecek. VADEYİ UZATMAK ZOR Aralık ayı ortasındaki son durumu gösteren verilere göre TL mevduatın yüzde 15.3 ü vadesiz hesaplarda. Bir aya ve altı aya kadar olanların payı da yüzde 14.7 ve yüzde 61.6 düzeyinde. Yani TL mevduatın yaklaşık yüzde 92 si vadesiz ve üç aya kadar. Döviz hesaplarında da durum çok farklı değil. Bu hesapların da yüzde 84 ü vadesiz ve üç aya kadar tutuluyor. Şimdi, stopajın uzun vade için bir miktar düşürülmüş olması, tasarruf sahibini uzun vadeye yönelmesini sağlayacak bir etki doğurur mu? Doğrusu çok zor! Önce bankacılık sistemindeki ortalama faiz oranlarına bakalım. Merkez Bankası nın derlediği verilere göre, ekim Aralık 2012 k EKONOMİK FORUM 109

2 GÖSTERGELER ENFLASYON: ayı itibariyle TL mevduatta ortalama brüt faiz oranı bir aya kadar de yüzde 6.91, üç ay de yüzde 8.65, altı ay de yüzde 9.15, bir yıl de yüzde 9.86 düzeyinde lerin stopajı değişmiyor, yüzde 15 te kalıyor. Dolayısıyla bu faizlerin yüzde 15 stopaja göre sırasıyla yüzde 5.87, yüzde 7.35 ve yüzde 7.78 olan net faizleri değişmiyor. (Bu oranları hesaplarken birikimli faizden yola çıkmadığımızı belirtelim) Bir yıl mevduatın net faizi ise, stopajın yüzde 15 ten yüzde 12 ye çekilmesi sonucu yüzde 8.38 den yüzde 8.68 e çıkıyor. Yani, bir yıl için 0.30 puanlık bir artış. Döviz hesaplarında brüt faiz bir, üç ve altı ay ile bir yıl sırasına göre yüzde 2.01, yüzde 3.06, yüzde 2.91 ve yüzde 3.56 düzeyinde. Bu faizlerin neti ise yüzde 15 stopaja ve yeni stopaja göre bir ay de yüzde , üç ay de yüzde , altı ay de yüzde oluyor. Bir yıl nin yüzde 3.03 olan net faizi ise stopaj sabit kaldığı için değişmiyor. Yani stopaj düzenlemesi TL mevduatta bir yıl mevduatın net faizini 0.30 puan artırıyor; DTH de bir ay nin net faizini 0.06 puan, üç ve altı ay nin faizini ise 0.09 puan aşağı çekiyor. Tasarruf sahibi böylesine küçük farklar için vade tercihinde değişiklik yapar mı? 2012 yılı enflasyonu başlangıçta öngörülene göre yukarıda, yıl içinde tahmin edilene göre ise aşağıda gerçekleşti enflasyon hedefi yüzde 5, yıl içindeki tahmin ise yüzde 7.4 tü. Gerçekleşme bu iki oranın adeta tam ortasında oldu yılında TÜFE yüzde 6.16 oranında artış gösterdi. TÜFE de bu yılla birlikte üç yıllık dönemin artış hedefi yüzde 5 düzeyinde. Aslında bazı oranları sanki çok sevmiş gibi bir halimiz var! Enflasyonda yüzde 5 ten vazgeçemiyoruz örneğin, büyüme hızında yüzde 4 ten. Belli ki ekonominin makro dengelerini oluştururken enflasyon gibi, büyüme gibi temel büyüklüklerde bu oranların dışına pek çıkmamak gerekiyor. Yani tutmuyorsa da, bu oranlardan şaşmıyoruz, şaşamıyoruz! 2012 enflasyonunun yüzde 6.16 düzeyinde gerçekleşmesi, bir bakış açısıyla sevinilecek bir durum. Öyle ya, hem yıl içinde tahmin edilen oranın altında kalınmış, hem de çok uzun yıllar sonra ilk kez böylesine düşük bir oran ortaya çıkmış. Bu arada, 2012 artışının kaç yılın en düşük oranı olduğunu istatistiksel olarak irdelerken, farklı hesaplama yöntemlerinin kullanıldığı, farklı madde ağırlıklarının söz konusu -2 Ocak Şubat Mart Nisan Mayıs Haz. Tem. Ağus. Eylül Ekim Kas. Ara ,41 0,73 0,42 0,87 2,42-1,43-0,41 0,73 0,75 3,27 1,73 0, ,56 0,56 0,41 1,52-0,21-0,90-0,23 0,56 1,03 1,96 0,38 0, Ocak Şubat Mart Nisan Mayıs Haz. Tem. Ağus. Eylül Ekim Kas. Ara. 4,90 4,16 3,99 4,26 7,17 6,24 6,31 6,65 6,15 7,66 9,48 10,45 10,61 10,43 10,43 11,14 8,28 8,87 9,07 8,88 9,19 7,8 6,37 6,16 olduğu dönemlerle karşılaştırma yapmak pek doğru değil. Bu durum bir anlamda elma ile armut kıyaslaması gibi oluyor. En doğru kıyaslama, mevcut seri içinde yapılanı. Buna göre de, 2012 deki artış, 2003 bazlı yeni seri hesaplamaya göre en düşük oranı gösteriyor yi öngörülenin üstünde, tahmin edilenin altında; öngörülenle tahmin edilenin tam ortasında kapattık. Peki ya 2013 te bizi nasıl bir seyir bekliyor. Burada en büyük belirleyici baz etkisi olacak gibi görünüyor. Dolayısıyla bakmamız gereken geçen yılın aylık oranları. Bu yıl ilk üç ayda sanki geçen yıl aralıkta oluşan yüzde 6.16 nın biraz üstünde yıllık oranlar göreceğiz. Nisanda ise geçen yılın yüzde 1.52 nin oranının etkisi devreden çıkacağı için keskin bir düşüş olacak. 110 EKONOMİK FORUM l Aralık 2012

3 BİR BAKIŞTA ÜÇ YILIN EKONOMİK GÖSTERGELERİ ÜFE (% değ.) TÜFE (% değ.) İhracat (Aylık) İthalat (Aylık) Cari denge İç borç stoku (milyar ) İç borç faizi (%) Bütçe geliri (Aylık) (milyon ) Bütçe gideri (Aylık) (milyon ) Reel kur end. (TÜFE ye göre) (2003=100) Aylık Ort. $ ( ) Aylık Ort.Euro ( ) Mevduat DTH (Milyar $) Kredi Tük.kredileri Kredi kartları San.ür.ende.değ. (%) (Arındırılmamış endekse göre) San.ür.ende.değ. (%) (Arındırılmış endekse göre) Protestolu senet (Milyon ) Dış borç öde. (Milyon $) Ocak Şubat Mart Nisan Mayıs Haziran Tem. Ağus. Eylül Ekim Kasım Aralık ,58 1,66 1,94 2,35-1,15-0,50-0,16 1,15 0,51 1,21-0,31 1, ,36 1,72 1,22 0,61 0,15 0,01-0,03 1,76 1,55 1,60 0,65 1, ,38-0,09 0,36 0,08 0,53-1,49-0,31 0,26 1,03 0,17 1,66-0, ,85 1,45 0,58 0,60-0,36-0,56-0,48 0,40 1,23 1,83 0,03-0, ,41 0,73 0,42 0,87 2,42-1,43-0,41 0,73 0,75 3,27 1,73 0, ,56 0,56 0,41 1,52-0,21-0,90-0,23 0,56 1,03 1,96 0,38 0, ,9 339,4 340,7 343,2 340,5 343,1 345,2 347,3 347,8 347,8 350,8 352, ,3 357,5 359,9 362,0 362,7 362,7 363,9 366,6 366,6 368,0 366,4 368, ,2 377,0 375,2 374,7 375,9 377,7 382,1 384,9 387,7 391,3 387, ,79 8,65 8,67 8,75 8,83 8,87 8,79 8,73 8,65 8,59 8,51 8, ,73 8,08 8,20 8,32 8,42 8,48 8,55 8,61 8,56 8,55 8,69 8, ,49 10,05 9,93 9,86 9,85 9,82 9,64 9,32 9,14 9,05 8, ,88 124,27 123,16 127,55 128,36 127,64 125,85 127,21 128,62 131,36 131,01 125, ,19 117,35 115,87 118,33 117,25 113,30 109,38 103,52 104,92 106,70 110,48 109, ,42 115,87 114,22 115,87 116,79 116,96 118,20 118,83 116,24 117,37 119, ,4663 1,5056 1,5283 1,4879 1,5348 1,5703 1,5363 1,5016 1,4889 1,4185 1,4295 1, ,5538 1,5828 1,5747 1,5156 1,5642 1,5940 1,6467 1,7442 1,7865 1,8271 1,8038 1, ,8389 1,7511 1,7793 1,7798 1,7970 1,8161 1,8049 1,7858 1,7956 1,7941 1,7855 1, ,0973 2,0639 2,0755 1,9994 1,9395 1,9181 1,9561 1,9418 1,9438 1,9702 1,9626 1, ,0738 2,1597 2,2026 2,1869 2,2489 2,2934 2,3528 2,4998 2,4636 2,4990 2,4469 2, ,3723 2,3146 2,3504 2,3432 2,3052 2,2747 2,2222 2,2113 2,3051 2,3283 2,2909 2, ,2 316,0 320,1 316,3 328,4 341,7 343,1 343,4 344,7 349,6 355,9 380, ,1 388,2 394,8 394,7 408,9 411,2 415,2 421,7 414,5 408,0 409,7 417, ,7 412,3 416,5 420,9 419,4 427,3 434,3 436,5 445,7 449,5 454, ,1 95,1 95,4 99,6 90,9 91,0 97,3 98,9 105,7 108,8 105,3 100, ,3 100,3 106,0 108,3 104,0 104,0 102,5 100,7 98,0 103,8 100,3 100, ,1 107,9 106,6 108,6 106,0 108,3 107,8 107,9 109,8 110,8 110, ,6 307,2 313,6 324,8 336,4 346,6 358,5 365,1 370,4 385,6 397,8 423, ,0 442,5 452,0 467,4 485,2 499,0 514,6 534,0 544,6 545,3 552,0 565, ,6 564,8 581,9 590,2 601,3 615,0 612,1 625,8 632,0 635,5 649, ,6 93,5 95,8 99,4 101,9 104,8 107,8 110,3 112,7 116,5 119,3 124, ,3 130,5 134,4 140,3 144,6 149,7 152,7 154,8 157,0 159,3 159,8 162, ,1 162,9 165,3 167,0 169,1 172,3 173,2 175,4 177,4 179,5 182, ,7 35,7 35,9 37,3 37,9 38,5 39,8 39,7 40,8 41,5 41,8 43, ,9 43,4 43,1 45,1 46,3 47,6 49,8 49,9 51,8 52,1 52,3 53, ,9 54,7 56,5 57,5 58,6 61,6 61,8 64,1 65,6 66,4 67, ,8 17,6 21,4 16,9 14,9 10,0 8,8 10,8 10,4 9,9 9,4 16, ,2 14,0 10,6 8,9 8,2 7,0 7,0 3,8 12,1 7,5 8,5 3, ,5 4,4 2,6 1,5 5,9 3,0 3,3-1,8 6,2-5, ,9 17,7 17,9 17,2 14,4 10,2 9,0 14,4 13,1 13,0 8,6 17, ,0 14,1 10,8 9,1 5,2 7,1 10,0 3,8 6,0 7,5 5,3 3, ,2 1,6 2,6 4,2 5,9 3,1 3,3 0,9 6,2-0, ,8 413,7 489,7 463,8 430,8 473,1 557,8 467,2 476,5 430,9 442,9 521, ,9 326,3 380,4 368,0 362,1 369,3 384,4 395,0 458,2 474,6 479,1 485, ,2 430,0 414,0 467,0 510,6 583,3 571,4 615,8 690,6 721,8 769, Aralık 2012 k EKONOMİK FORUM 111

4 GÖSTERGELER GSYH (yüzde değişim) Birinci çeyrek 3,4 12,1 12,6 İkinci çeyrek 3,0 9,1 10,4 Üçüncü çeyrek 1,6 8,4 5,3 Dördüncü çeyrek 5,0 9,3 Yıllık 8,5 9,2 Fiyatlar (yüzde değişim) ÜFE TÜFE.Aralık -0,12 1,00.Aralık 0,38 0,58.Yıllık 2,45 13,33.Yıllık 6,16 10,45.Yıllık ortalama 6,06 11,09.Yıllık ortalama 8,89 6,47.Yıllık ortalama 6,98 11,09.Yıllık ortalama 9,26 6,13 Dış Ticaret (Milyon $) Kasım. İhracat ,82. İthalat ,53. Açık ,46.İhracat/ithalat (%) 65,9 59,4 Ocak-Kasım. İhracat ,34. İthalat ,59. Açık ,52.İhracat/ithalat (%) 64,6 55,6 Kasım itibariyle yıllık. İhracat ,56. İthalat ,44. Açık ,34.İhracat/ithalat (%) 64,2 55,8 Cari İşlemler Dengesi (Milyon $) (Ocak-Ekim) Fark Değ.(%) CARİ İŞLEMLER DENGESİ ,7 Döviz geliri ,7. İhracat ,4. Turizm ,1. Faiz ,4. Diğer ,5 Döviz gideri ,5. İthalat ,5. Turizm ,2. Faiz ,6. Diğer ,8 Ekim itibariyle yıllık ,3 Merkez Bankası Döviz Rezervi (Milyon $) 21/12/ /12/2011 Değişim (%) TOPLAM ,76.Döviz rezervi ,53.Altın ,96 Reel Kur Endeksi (2003=100) (TÜFE ye göre) Kasım ,93 Kasım ,50 Kasım ,48 Kasım ,01 Kasım ,95 Kasım ,48 Kasım ,25 Kasım ,21 Merkezi Yönetim Bütçesi (Milyon ) (Ocak-Kasım). Gelir ,60. Harcama ,67. Denge Faiz dışı denge ,41 Mevduat Bankaları Kredileri (Bin ) TOPLAM ,06 Yurtiçi krediler ,05. krediler ,80.Yabancı para krediler ,08 Yurtdışı krediler ,04 Repo Hacmi (Bin ). Müşterilerle yapılan ,23. Mali kuruluşlar arasında yapılan ,13 İç Borç Stoku Mevduatın Vade Dağılımı (Bin ). Kasım sonu 387,8 366,4 5,84 Yurtiçindekilerin toplam mevduatı (Bin ) TOPLAM ,62. Vadesiz , ,44 Bankalara göre. Kamu ,45. Özel ,94. Yabancı ,56 Yurtiçi Yerleşiklere Ait DTH (Milyon $) TOPLAM ,51. ABD Doları ,27. Euro ,14 (Dolar karşılığı) ,12.Diğer dövizler (dolar karşılığı) ,88 a- mevduat ,60. Vadesiz ve yedi gün ihbarlı ,01. Bir ay ,75. Üç ay ,74. Altı ay ,84. Bir yıl ve daha uzun ,28 b-yabancı para mevduat ,45. Vadesiz ve yedi gün ihbarlı ,93. Bir ay ,93. Üç ay ,45. Altı ay ,01. Bir yıl ve daha uzun ,34 Tüketici Kredileri ve Kredi Kartları (Bin ) 21/12/ /12/2011 Değ.(%). Tüketici kredileri ,47 Konut ,69 Taşıt ,12 Diğer ,54.Kredi kartları ,73 Tasfiye olunacak ,83. Tüketici kredileri. Kredi kartları ,07. Kredi kartları , EKONOMİK FORUM l Aralık 2012

5 En Yüksek Faiz Oranları (4 Aralık 2012 itibariyle) mevduata 3,00-20,00 4,00-20,00 5,00-18,00 5,00-18,00 Para Arzı (Bin ) M ,76 DOLAŞIMDAKİ PARA ,55 Dolaşıma Çıkan Banknot + Madeni Para ,61 Banka Kasaları (-) ,06 VADESİZ MEVDUAT ( ) ,11 Mevduat Bankaları ,40 Katılım Bankaları ,23 TCMB ,83 VADESİZ MEVDUAT (YP) ,52 Mevduat Bankaları ,00 Katılım Bankaları ,25 TCMB ,93 M ,48 VADELİ MEVDUAT ( ) ,88 Mevduat Bankaları ,35 Katılım Bankaları ,42 TCMB - - VADELİ MEVDUAT (YP) ,61 Mevduat Bankaları ,86 Katılım Bankaları ,27 TCMB - - M ,04 REPO ,15 PARA PİYASASI FONLARI (B TİPİ LİKİT FONLAR) ,42 İHRAÇ EDİLEN MENKUL DEĞERLER ,49 Tüketici Güven Endeksi Kasım 12 Ekim 12 Değ.(%) TÜKETİCİ GÜVEN ENDEKSİ 89,2 85,7 4,1.Satın alma gücü (mevcut dönem) 86,3 83,4 3,5.Satın alma gücü (gelecek dönem) 87,6 83,8 4,5.Genel ekonomik durum(gelecek dönem) 86,3 80,9 6,7.İş bulma olanakları (gelecek dönem) 90,4 89,1 1,5.Mevcut dönemin dayanıklı tüketim malları satın almak için uygunluğu 95,3 91,4 4,3 İmalat Sanayi Kapasite Kullanım Oranı (Yüzde) Aralık 73,6 75,5 Sanayi Üretimi Değişimi (%) Dış Borç Anapara ve Faiz Ödemesi (Milyon $) (Ocak-Kasım) Toplam ,26. Kamu ,26. Merkez Bankası ,71. IMF'ye ödemeler ,40 Turist Sayısı ABD Doları mevduata Euro mevduata 0,25-10,00 Ekim 2012 Ekim 2011.Arındırılmamış endekse göre (yıllık) -5,7 7,5.Takvim etkisinden arındırılmış endekse göre (yıllık) -0,9 7,5.Mevsim ve takvim etkisinden arındırılmış endekse göre (bir önceki aya göre) -2,6 4,4 Ocak-Kasım ,59 Şirket Kuruluşları (Ocak-Kasım). Kurulan ,93. Kapanan ,52 İnşaat Ruhsatı ve Yapı Kullanma İzin Belgesi Daire sayısı (İlk dokuz ay). Ruhsat ,95. Yapı kullanma izin belgesi ,14 Protestolu Senetler (Ocak-Kasım). Adet ,12. Tutar (Bin ) ,90 İşsizlik Verileri (Bin Kişi) Eylül 12 Ağustos 12 Eylül ve daha yukarı yaştaki nüfus İşgücü durumu İstihdam edilenler İşsizler İşsizlik oranı (%) 9,1 8,8 8,8.Tarım dışı işsizlik oranı (%) 11,6 11,3 11,3.Genç nüfusta işsizlik oranı (%) 18,0 17,2 17,3 DIŞ BORÇ STOKU (Milyon $) Ç Ç Ç Türkiye brüt dış borç stoku (toplam) Kısa Uzun Kamu sektörü (toplam) Kısa Uzun TCMB (toplam) Kısa Uzun Özel sektör (toplam) Kısa Uzun ÖNCEKİ DÖNEME GÖRE FARK (Milyon Dolar) Türkiye brüt dış borç stoku (toplam) Kısa Uzun Kamu sektörü (toplam) Kısa Uzun TCMB (toplam) Kısa Uzun Özel sektör (toplam) Kısa Uzun ÖNCEKİ DÖNEME GÖRE DEĞİŞİM (Yüzde) Türkiye brüt dış borç stoku (toplam) 1,3 1,5 3,9 4,6 8,4 Kısa 1,6 9,5 7,7 7,6 57,9 Uzun 1,2-1,6 2,5 3,5-2,6 Kamu sektörü (toplam) -1,7 1,6 7,3 5,9 6,7 Kısa -23,6 19,6 52,3 63,5 19,2 Uzun 1,4-0,5 3,6 3,0 6,2 TCMB (toplam) -9,0-10,0-0,2-15,8-12,0 Kısa -4,8-8,5-0,5 0,4-19,0 Uzun -9,6-10,2-0,1-17,8-11,1 Özel sektör (toplam) 3,2 2,0 2,6 5,2 10,7 Kısa 5,5 8,4 3,7 4,4 63,9 Uzun 1,7-1,8 1,9 5,8-7,3 Aralık 2012 k EKONOMİK FORUM 113