ÜÇ AYLIK UNICEF TÜRK YE BÜLTEN 60. YIL KUTLAMA SAYISI ÇOCUKLARLA B RL KTE 60YIL

Transkript

1 ÜÇ AYLIK UNICEF TÜRK YE BÜLTEN 60. YIL KUTLAMA SAYISI ÇOCUKLARLA B RL KTE 60YIL

2 UNICEF:ÇOCUKLARA GELECEK SA LAMA ÇABASINDA 60 YIL Konuk Baflyazar Prof. Dr. hsan Do ramac York taki UNICEF binas nda bir oda ve sekreter tahsis etti; bana verilen bir katalogdan tesisler için gerekli malzemeleri seçme imkan m oldu. Daha sonraki süreç içinde çeflitli ülkelerde milli komiteler kurulmaya baflland y l nda Türkiye Milli Komitesi nin baflkan oldum. Merkezi Ankara da olan bu komitenin birçok kentte flubeleri aç ld ve Türkiye Ulusal Pediatri Derne i nin flubeleriyle birlikte çal flmaya bafllad. Profesör Dr. hsan Do ramac Dünya Sa l k Örgütü Anayasas na imza atarken, New York, 22 Temmuz 1946 Aral k ay nda Birleflmifl Milletler Çocuklara Yard m Fonu nun (UNICEF) kuruluflunun 60. y l kutland. Bu 60 y l boyunca, üstlendi im çeflitli görevlerle, uluslararas toplulu un insani amaçl çabalar nda yer ald m. Gene 1946 y l nda kurulan Dünya Sa l k Örgütü nün anayasas n imzalayanlar aras nda bugün hayatta kalan tek kifli benim. UNICEF in çal flmalar ndan daha en bafl ndan haberdard m. yi bilindi i gibi, UNICEF kinci Dünya Savafl sonras nda Avrupa daki çocuklara yard m amac yla kurulmufltu. UNICEF in ilk direktörü Maurice Pate bu görevi, savafltan galip ç kan ülkeler kadar yenik ülkelerin de çocuklar na yard m edilmesi kofluluyla kabul etmiflti. Pate UNICEF in bafl na geçmesinden k sa bir süre sonra Ankara ya geldi. O s ralarda Ankara da bir çocuk hastanesi ve çocuk sa l enstitüsü kurulmas çabalar içindeydim. Bu kurulufllara gerekli ekipman n sa lanmas için UNICEF ten yard m talep ettim. Bu talebim üzerine Pate bana New UNICEF Türkiye Milli Komitesi baflkanl n 2003 y l na kadar sürdürdüm. Bundan sonraki görevi Prof. Talat Halman a teklif ettim. fiu anda görevimi onursal Baflkan olarak sürdürmekteyim. Bu arada, uluslararas planda, üç dönem UNICEF Yönetim Kurulu baflkan yard mc l nda bulundum ve Program Komitesi baflkanl - n üstlendim. Ard ndan, iki dönem için Yönetim Kurulu baflkanl yapt m. Ayr ca, 1968 y l ndan itibaren Uluslararas Pediatri Derne i nde baflkanl k, genel direktörlük ve son olarak da onursal baflkanl k görevlerinde bulundum. Bu görevlerim s ras nda kuruluflun üyelerini bütün çocuklar n haklar n n ve sa l klar n n korunmas yönündeki çal flmalara kat lmaya özendirdim. Derne in 500 bin üyesi, politikalar belirleyenleri etkilemeyi ve böylece çocuklar n sa l k ve geliflim haklar n yerine getirilmesini hedefleyen Sa l kl bir Dünya için Sa l kl Çocuklar giriflimi do rultusunda çal flmaya koyuldu y l May s ay nda gerçekleflen Birleflmifl Milletler Özel Çocuk Oturumu bu misyonu daha da ileriye götürmemizi mümkün k ld. Foto raflar Profesör Dr hsan Do ramac taraf ndan temin edilmifltir UNICEF Turkey EVET DEY N: ÜÇ AYLIK UNICEF TÜRK YE BÜLTEN 60. YIL KUTLAMA SAYISI

3 1938 y l nda stanbul T p Fakültesi nden mezun olduktan sonra, özellikle k rsal alanlarda çocuk ölümlerinin fazlal ve çocuklar n içinde bulunduklar sa l ks z koflullar hemen dikkatimi çekmiflti. O zamanlar, yeni do an bebeklerin üçte biri daha bir yafl na gelmeden ölmekteydi. Bu gerçek karfl s nda durumun iyilefltirilmesine katk m olabilece ini düflündüm. Sonuçta, bu alandaki çarp c ilerlemelere tan kl k etme flans m oldu lerin bafl nda UNICEF taraf ndan bafllat lan Çocuk Yaflatma Devrimi gibi etkinlikler sayesinde bebek ölüm h z az önce sözünü etti- im dönemdekinin onda birine indi; baflka bir deyiflle bin canl do umda yaklafl k 26 ya düfltü. 60 y l önce köylerimizin ço unda flebeke suyu yoktu. fiimdi durum de iflmifltir. Okur yazarl k da büyük oranda artm flt r. Ancak gene de yap lmas gereken pek çok fley var. Avrupa da bebek ölüm h z bir canl do amda 8-10; Japonya ve Finlandiya gibi ülkelerde daha da düflük. Bugün elimizde bu ülkeleri yakalamak için gerekli altyap var. Ne yaz k ki, do umu izleyen ilk alt ay içinde yaln zca anne sütüyle beslenen bebeklerin oran halen düflük. Bebek mamalar n hastanelerimizden ve do um evlerimizden uzak tutmak için daha fazla çaba göstermemiz gerekiyor. Bunlar benim uzmanl k alan m olan küçük çocuklar n yaflamas ve beslenmesi ile ilgili örnekler ki, bu ayn zamanda UNICEF in de as l çal flma alan n oluflturuyor. Bununla birlikte, baflka konular n da ele al nmas gerekiyor: bugün çocuklar n ço u birtak m art risklerle karfl laflt klar ve tam potansiyellerini gerçeklefltirmek için çaba gösterdikleri kentsel ortamlarda yafl yor. Çocuk yoksullu u bugün de bir sorun. Bütün çocuklara iyi bir e itim verilmesi yaln zca çocuklar n kendi esenlikleri aç s ndan de il daha iyi bir dünya yaratmak aç s ndan da büyük önem tafl yor. Küresel ölçekte, zenginler ile yoksullar aras ndaki fark büyüdü. Bugün e er dünya nüfusunun %20 si dünyadaki toplam gelirin %80 ine sahipse ortada yanl fl bir fley var demektir. Bar fl için afl r yoksullu u ortadan kald rmam z gerekiyor. Mali aç dan gelmifl ülkeler, sömürünün uzun erimde kendi zararlar na olaca n görmek zorundalar. Ayr ca, sömürüye, yolsuzlu a, ilhakç l a, yabanc düflmanl na ve farkl inançlara ve uluslara yönelik hoflgörüsüzlü e de karfl ç kmam z gerekiyor. Daha küçük yafllarda onlara hoflgörüyü ö retmek yerine çocuklar asker olmalar için yetifltiriyoruz ve savafllarda ölmelerine yol aç yoruz. UNICEF in 60. y l n kutlarken, UNICEF ile tüm dünyadaki ülkeler aras nda daha yararl ortakl klar için ileriye bak yoruz. Hakl olarak, çocuklar n do al haklar ndan yararlanabilmelerini sa layacak giriflimlere uluslararas toplulu un ve hükümetlerin azami deste ini bekliyoruz. Bu arada, tüm kariyerim boyunca beni hiç b rakmayan bir soruyu sürekli yinelemeliyiz: Bu konuda ne yapabilirim? Özel sektör, sivil toplum kurulufllar ve nerede olurlarsa olsunlar tek tek kifliler, Birleflmifl Milletler in çocuklar için uygun bir dünya vizyonunun gerçekleflmesinde giderek artan önemde rol oynayacaklard r. UNICEF Temsilcisi Edmond McLoughney, UNICEF Türkiye Milli Komitesi Yaflam Boyu Onursal Baflkan Profesör Dr. hsan Do ramac ve UNICEF Türkiye Milli Komitesi Baflkan Profesör Talat Halman Ankara Bilkent te UNICEF Evi nin aç l fl nda, Ankara, 5 Ekim 2004 Profesör Dr. Do ramac Ankara Bilkent Üniversitesi Mütevelli Heyeti Baflkan ; UNICEF Türkiye Milli Komitesi Onursal Bakan ; Uluslararas Pediatri Derne i Onursal Baflkan ; Ankara Uluslararas Çocuk Merkezi Kurucusu ve UNICEF Yönetim Kurulu eski baflkan. 60. YIL KUTLAMA SAYISI EVET DEY N: ÜÇ AYLIK UNICEF TÜRK YE BÜLTEN 3

4 UNICEF in tarihi, herkese sa l k hizmeti, yoksullu un ortadan kald r lmas, afetlerde yard m, e itim, kad nlarla çocuklar n haklar dahil olmak üzere son 60 y l n en önemli küresel konular yla özdeflleflmektedir. Kuruluflun, hiçbir çocu un açl a, hastal a ve bak ms zl a maruz kalmamas yolundaki kurucu ilkesi bu yüzy ldaki geliflmelerin kilometre tafl d r. ÇOCUKLARLA B RL KTE VE ÇOCUKLAR Ç N ÇALIfiMAK UNICEF/HQ /Giacomo Pirozzi Çocuk beslenmesinden çocuk korunmas na UNICEF dünya çocuklar na bir gelecek sa lama çal flmalar nda 60 yafl na ulaflt. Nilgün Çavuflo lu, EÇG Bölümü: Bizim iflimiz ortakl klardan olufluyor ve ortaklar m z da ço u kez bize yeni bir ufuk açt n z, nereye gitmemiz gerekti ini gösterdiniz diyor. BAfiLANGIÇ Birleflmifl Milletler Çocuklara Acil Yard m Fonu veya k saca UNICEF, Birleflmifl Milletlerin ilk kurulufllar ndan biri olan ve 2. Dünya Savafl n n sonlar na do ru yerlerinden olmufl yetiflkinlere ve çocuklara yard m eden Yard m ve Rehabilitasyon daresi nden (UNRRA) sonra kurulmufltur. UNRAA savafl n sonunda tasfiye edilmifl, ancak bu kuruluflun temel ifllevleri yeni oluflturulan BM kurumlar na aktar lm flt r. UNICEF ise, çocuklara öncelikle beslenme yard m yapmak üzere Birleflmifl Milletler taraf ndan kurulmufltur. Bütün çocuklara tam bir eflitlik içinde yaklafl lmas yönündeki politika daha en bafl ndan UNICEF i flekillendirmifltir. Gerçekten de, kuruluflun ilk Genel Direktörü olan Maurice Pate bu görevi ancak savaflta ülkeleri hangi tarafta yer alm fl olursa olsun bütün çocuklara yard m sa lanmas kofluluyla kabul etmifltir. Her iki Dünya Savafl nda da Avrupa da aktif bir yard m görevlisi olarak çal flan Pate, Avrupa ve Asya da milyonlarca çocu a süt ve balina eti dahil olmak üzere di er besinlerin ulaflt r lmas çabalar nda UNICEF i baflar ya tafl m flt r. Di er BM kurulufllar ndan farkl olarak UNICEF bir tür hay r yard m kuruluflu olarak görülmüfltür ve kuruluflun ilk finansal kaynaklar n n büyük bölümü de ilk milli komitenin 1947 y l nda kuruldu u ülke olan ABD den gelmifltir. Pate, Avrupa dan daha fazla maddi katk sa lamak amac yla ayn y l içinde geçici olarak Çocuklara Yönelik BM Ça r s (UNAC) ad n tafl yan bir olufluma gitmifltir. Ba ms z biçimde çal flan UNAC komiteleri BM için 30 milyon dolar toplamay baflarm flt r ve bu kayna n üçte biri UNICEF e tahsis edilmifltir. Daha sonra, UNICEF in süreklili i güvence alt na al nd nda, ayr ca kuruluflun statüsü sürekli yard m ve ba fl gerektirdi inden, UNAC komiteleri gerçek anlamda UNICEF milli komitelerine dönüflmüfltür y l nda UNICEF in gelirlerinin %37 sini milli komiteler sa lam flt r. Çocuklar n kendi çal flmalar n n yan s ra Picasso, Dufy ve Matisse gibi uluslararas çaptaki sanatç lar n ürünü olan kartlardan gelir elde etme yolu da gene bu ilk dönemde ortaya ç km flt r. Pragl 7 yafl nda Dzitka adl bir k z ö rencinin yapt resmi tafl yan ilk UNICEF tebrik kartlar 1949 y l nda sat fla ç kar lm flt r. GEÇ fi Ba fl klama ve beslenme dahil çocuklara yönelik uzun erimli sa l k hizmetleri sa lama stratejisi, UNICEF in de deste iyle Avrupa da yürütülen kitlesel ölçekteki ve uluslararas nitelikteki verem savafl kampanyas ile daha 1947 y l nda gündeme gelmifl bulunuyordu. Bu, o zamana kadar gerçeklefltirilen en kapsaml afl lama kampanyas yd ve gene bu kampanyayla BCG afl s ilk kez klinikler d fl nda kullan l yordu. Teknolojide sa lanan aç l mlar ve ba fl klama maliyetinin düflmesi sayesinde daha sonraki kitlesel ba fl klama kampanyalar Asya ve Afrika n n ekvator kufla nda kalan ülkelerinde yürütüldü y l nda, geliflmekte olan dünyan n yeni ülkelerinin talebi üzerine UNICEF daimi bir BM kuruluflu statüsü kazand. UNICEF k saltmas 4 EVET DEY N: ÜÇ AYLIK UNICEF TÜRK YE BÜLTEN 60. YIL KUTLAMA SAYISI

5 UNICEF/HQ /Shehzad Noorani yerini korumakla birlikte, kuruluflun ad Birleflmifl Milletler Çocuk Fonu oldu. UNICEF 1950 li y llar boyunca, Dünya Sa l k Örgütü (DSÖ) k lavuzlu unda maliyeti düflük, ancak etkili sa l k çözümleri içeren bir sistem gelifltirdi. Haiti ve Endonezya gibi sa l k personelinin az oldu u yerlerde topluluklar n sa l k alan nda harekete geçirilmesi önem tafl maktayd ve böylece ö renciler dahil yerel gönüllüler sa l kla ilgili bilgileri yayg nlaflt rmak ve basit ifllemleri yapmak üzere e itimden geçirildi. UNICEF/WHO ortakl çiçek, çocuk felci ve verem gibi hastal klara karfl mücadelede baflar l oldu; bugün bu iflbirli i k zam k ve HIV/AIDS gibi hastal klara karfl yürütülen mücadeleyle sürmektedir. GEL fime 1960 lara gelindi inde Birleflmifl Milletler odak noktas n uluslararas güvenlikten yoksulluk ve açl a karfl mücadeleye ve ekonomik istikrar n sa lanmas çabalar na kayd rd. Çocuklar aç s ndan bu kayma en aç k ifadesini Çocuk Haklar Bildirgesi nin BM Genel Kurulu taraf ndan 1959 y l nda oybirli iyle benimsenmesinde buldu. Bildirge, çocuklar ve gereksinimlerini uluslararas gündeme sa lam biçimde yerlefltiriyor ve ilk kez açl, yoksullu u, hastal klar ve cehaleti çocuklar n yaflama, esenlik ve geliflim haklar - n n ihlali olarak de erlendiriyordu. UNICEF, sa l k ve beslenme alan ndaki yard mlar n sürdürerek bu Bildirge nin yaflama geçirilmesinde pratik bir rol oynamakla görevlendirildi. Ayn ay içinde, Maurice Pate tart flmalara yol açan bir giriflimle tüm dünyadaki UNICEF çal - flanlar na kuruluflun bundan sonraki yönelimleriyle ilgili görüfllerini sordu; böylece, sahada çok farkl bir tablonun görüldü ü ortaya ç kt. Bir önceki on y l n deneyimleri, saha çal flanlar na, çocuklar n gereksinimlerinin ailelerinin ve topluluklar n n gereksinimlerinden ayr ele alman n çok güç ve verimsiz oldu unu göstermiflti. Böylece UNICEF, Yönetim Kurulu nun da onay yla, Çocuklar n Gereksinimleri alan nda ç r aç c bir araflt rma bafllatt. Di er BM kurulufllar ile 24 ayr ülkeden gelen raporlarla birlikte bu araflt rma, en genifl anlam yla daha sonraki geliflme ve yönelimlerle ilgili olarak gerek UNICEF in gerekse BM nin bak fl aç s nda önemli bir dönüm noktas n temsil ediyordu. Geliflmekte olan ülkeler ellerinde altyap olarak ne varsa bunu gelifltirmeye çal fl yor, bir çok örnekte de ekonomik büyümenin nimetlerinden daha iyi yararlanabilmek için daha önce olmayan altyap lar n ilk kez oluflturuyorlard. Bu ülkelerde yat r mlara tahsis edilebilecek kaynaklar artt ndan, UNICEF in çabalar da bu yat - r mlardan makul bir bölümünün entegre ve etkili bir yaklafl mla çocuklar n esenli ine ayr lmas na yöneliyordu. ÇOCUKLAR, A LELER VE TOPLULUKLARLA 60 YILLIK ÇALIfiMA UNICEF acil durum gereksinimleri yaklafl m yla ifle bafllayarak II. Dünya Savafl ard ndan Avrupa daki 12 ülkede 5 milyon çocu a yiyecek, giyecek ve sa l k alan nda yard mlar yap yor UNICEF, çocuklara yönelik sa l k hizmetlerinin her yere ulaflmas için çal flmalar n yayg nlaflt - r yor ve BM bu ony l Çocuk Haklar Bildirgesi ile kapat yor UNICEF, ekonomik ve sosyal de iflimin gelecekteki öznesi olarak çocuk kavram ndan hareketle çocuklara yönelik yard mlar ulusal kalk nma politikalar ile iliflkilendiren ülke yaklafl m tan t l yor UNICEF, çocuklar n yaflam kalitesini yükseltmek için uluslararas, çok uluslu ve sivil toplum kurulufllar ndan ek destek al yor UNICEF, çocuk yaflatma ve geliflme alan nda küresel sessiz felakete karfl mücadelede ölçülebilir hedeflere odaklanan stratejik bir eylem plan benimsiyor ve Çocuk Haklar na Dair Sözleflme nin (ÇHS) ony l sonunda benimsenmesi amac yla süreci h zland r yor UNICEF, bütün k z ve erkek çocuklar n e itimi ve ba fl klanmas na öncelik tan yarak, HIV/AIDS in daha da yayg nlaflmas n önleyerek, çocuklar fliddet ve sömürüden koruyarak ve erken dönem çocuk e itimi için bütün ülkelerde çal flmalar yaparak ÇHS do rultusunda etkinlikler gerçeklefltiriyor UNICEF, çocuk sa l n ve geliflimini sa laman n en emin yolu olarak aciliyet ve sürekli iyileflme kültürü ö elerini vurgulayarak Biny l Kalk nma Hedefleri do rultusunda çaba gösteriyor. 60. YIL KUTLAMA SAYISI EVET DEY N: ÜÇ AYLIK UNICEF TÜRK YE BÜLTEN 5

6 Meral Talu, Sat n Alma Bölümü: UNICEF daha ilk günlerden bu yana günümüz dünyas nda çocuklar için ne gerekliyse onu vermeye çal flan bir kurulufl olarak s k çal flt ve böyle sürmesi için biz de elimizden geleni yap yoruz li y llarda UNICEF geliflmekte olan ülkelerde k tl kla karfl karfl ya kalan 500 milyon çocu un aç lar n dile getirerek durumu sessiz felaket olarak tan mlad. UNICEF bunun ard ndan çocuk sa l ndan daha bütüncül bir yaklafl ma yöneldi. Bu yaklafl mda çocuklar n sosyal refah ve düflünsel geliflimi de ön plana ç k yordu. Giderek yayg nlaflan ülke temsilcileri a, entegre hükümet programlar çerçevesinde, çeflitli bakanl klarla birlikte çal flarak bir bütün olarak çocu un gereksinimlerine yöneliyordu. G da, beslenme ve anaçocuk sa l gibi gelenekselleflmifl çal flma alanlar n n yan s ra e itim, kad n sorunlar, su ve sanitasyon gibi bafll klar da gündeme gelmiflti. Ony l n sonuna gelindi inde, sa l kl bir toplumda çocuklar n de iflimin özneleri olduklar ve kalk nma planlamas n n mutlaka çocuklar n gereksinimlerini de dikkate almas gerekti i yolundaki UNICEF tezleri kalk nmaya iliflkin tart flmalarda meflru bir zemin kazan yordu. SESS Z FELAKET 1970 lere gelindi inde UNICEF art k hem kalk nma hem de insani yard m kuruluflu olarak çal flmaktayd l y llar n ekonomik geliflmeleriyle umut ba lanan yoksullu un giderilmesi hedefi gerçekleflmemifl ve BM yeni bir kalk nma ony l ilan etmiflti. Maurice Pate n ard l, UNICEF in ikinci Genel Direktörü Henry Labouisse, k tl k tehdidi alt nda yaflayan yar m milyar çocu un ac lar n sessiz felaket olarak tan mlam flt. Sanayileflmifl ülkelerde olan model alan mevcut hizmet modelleri geliflmekte olan ülkeler için gerekli uyarlamalardan geçirilmemiflti. Bunu dikkate alan UNICEF geliflmekte olan ülkelerdeki çocuklara iliflkin, bir topluluktan di erine uyarlanabilecek esneklikte bir temel hizmetler sistemi önerisinde bulundu. Bu sistemde gönüllüler örne in bebeklerin tart lmalar, erken dönem ö renme ve tulumbayla su sa lama gibi birtak m temel görevler konusunda e itilecekti. Sonuçta, belirli bir bölgedeki s n rl say da e itilmifl profesyonel, gönüllüleri yönlendirmek üzere serbest b rak lacak, hizmetler de asgari bir maliyetle yayg nlaflt r labilecekti y l nda, bütün yurttafllara temel sa l k hizmetleri sunulmas n sa lamak üzere sa l k hizmeti sistemlerinde tüm dünyada gerçeklefltirilen yeniden yap land rma bu sistemi içsellefltirdi. Amaçlanan, s radan her yurttafl n sa l k hizmetlerinden yeterince yararlanabilmesiydi. Ony l sona ererken, sivil toplum kurulufllar n baflta çocuklar olmak üzere güç durumdaki kesimlerin gelece i konusundaki kayg lar n n giderek artmas sonucunda UNICEF in öncü rolüyle Uluslararas Çocuk Günü ilan edildi. Örne in sokaklarda yaflayan çocuklar, anas z babas z olanlar, mülteciler ve e itimden yoksun kalanlar gibi daha önce yeterince önem tan nmayan bafll klarda küresel duyarl l n artmas sonucunu veren bu etkinli in baflar s üzerine, çocuklar ad na daha ileri ad mlar atma zaman n geldi i ortaya ç kt. ÇOCUK YAfiATMA DEVR M UNICEF 1980 li y llarda üçüncü Genel Direktörü James Grant la girdi. Bu dönemin bafll ca temas fluydu: bebek ve çocuk ölüm h zlar geleneksel olarak kalk nm fll n göstergesi say ld ndan, yüksek bebek ve çocuk ölüm h zlar n n düflürülmesi kalk nmay da olumlu etkileyecektir. Tüm dünyada çocuk yaflatma hedefi do rultusunda düflük maliyetli tekniklerden oluflan bir paket haz rland. Bu paket, temel sa l k hizmetleri çerçevesinde dört ö eden oluflmaktayd : büyümenin izlenmesi, a zdan s v tedavisi, anne sütüyle besleme ve afl yla önlenebilir 6 hastal a karfl ba fl klama (verem, difteri, bo maca, tetanos, çocuk felci ve k zam k). UNICEF, Grant n önderli inde çocuk yaflatma devrimi için daha önce görülmemifl boyutlarda ulusal, uluslararas, kamusal ve özel destek sa lad ve böylece söz konusu devrimi küresel gündemin en bafl na yerlefltirdi. Evrensel ba fl klama k sa sürede halk sa l hareketinin öncelikli bafll haline geldi ve ulusal ba fl klama günleri fleklini alan kampanyalar UNICEF in yan s ra WHO, Uluslararas Rotary Kulüpleri, UNDP, Dünya Bankas ve Rockefeller Vakf gibi kurulufllar n da kat l m yla sürdürüldü. Baflar l denemeler daha önce çeflitli ülkelerde gerçeklefltirilmiflti; ancak Türkiye de sistemin ifllerli i 1985 y l nda hedef grup olarak çocuklar n %84 üne ulaflan kitlesel kampanyayla kan tlanm fl oldu. Çocuk yaflatma ve geliflimi devrimi, milyonlarca çocu un yaflam n kurtarma d fl nda, insan merkez alan kalk nma davas na yeni bir soluk katt ve çocuklar de iflimin öncü kolu konumuna yerlefltirdi. Ony l n sonunda UNICEF, çocuk yaflatma ve geliflimi ile çocuk haklar aras nda ortak bir amaç oldu unu saptayarak çocuklar n korunmas na yönelik bir hukuksal belgenin ortaya ç kart lmas yönünde giderek güçlenen harekete omuz verdi. Gerçekten de UNICEF in deste i Çocuk Haklar - na Dair Sözleflme nin (ÇHS) BM Genel Kurulunca kabul edilmesinde belirleyici rol oynad. ÇOCUK HAKLARI, KADIN HAKLARI ÇHS 1990 y l n n Eylül ay nda kabul edilirken yeni ony l uluslararas toplulu un çocuklara daha da güçlü biçimde sahip ç kaca n n iflaretlerini veriyordu. BM taraf ndan ÇHS yi tan t m yayg nlaflt rma gibi yeni bir görev de verilen UNICEF Çocuklar için Dünya Zirvesi ne toplad. Bu toplant da 159 ülke 2000 y l na kadar bebek ve çocuk ölümlerini afla ya çekme, kötü beslenme ve okumaz yazmazl ortadan kald rma, bu arada e itim, sa l k, su ve sanitasyon gibi temel hizmetlere eriflimi art rma taahhüdünde bulundu. Zirve nin hedefleri ile ÇHS aras ndaki güçlü iliflkinin ortaya ç kmas yla birlikte Sözleflme nin UNICEF/HQ /Roger LeMoyne 6 EVET DEY N: ÜÇ AYLIK UNICEF TÜRK YE BÜLTEN 60. YIL KUTLAMA SAYISI

7 UNICEF/SW2K00161/Giacomo Pirozzi yaflama geçirilmesi yönünde oluflan bas nç hükümetleri de bu hedefler do rultusunda harekete geçirdi. UNICEF aç s ndan ÇHS nin savunulmas ve yayg nlaflt r lmas çocuklar n korunmas anlam na geliyordu. Böylece, ÇHS ile birlikte gündeme gelen karmafl k konular kuruluflun amaçlar içinde eskisine göre daha merkezi bir yere oturdu ten bafllayarak yeni biny la geçifl sürecine yeni Genel Direktör Carol Bellamy yönetiminde yaflad. Bu süreçte, ÇHS de de yer ald gibi, her çocu un sa l k, e itim, eflitlik ve korunma haklar ön planda tutuldu. ÇOCUKLAR Ç N B RLEfi N Bu yüzy l n bafllar ndaki iki önemli olay UNICEF in çocuklara yönelik rotas n belirledi: 2000 y l Eylül ay nda gerçekleflen BM Biny l Zirvesi ve 2002 y l ndaki BM Çocuk Özel Oturumu. Zirve, Biny l Bildirgesi nin VI bölümü do rultusunda 2015 y l için sekiz hedef belirledi. Bunlar n hepsi, flu veya bu flekilde çocuklara odaklanmaktad r. Biny l Kalk nma Hedefleri (BKH) ve Çocuklar için Uygun bir Dünya bafll n tafl yan Özel Oturum sonuç belgesi, dünya liderlerini 1990 Çocuklar için Dünya Zirvesi gündemini tamamlamakla görevlendirdi. Belirtilmesi gereken önemli bir husus da, Özel Oturumda çocuklar taraf ndan oynanan aktif rolün, UNICEF in sahiplendi i çocuk kat l m ilkesi aç s ndan bir örnek teflkil etmesidir y l nda, Birleflmifl Milletler K z Çocuklar n E itimi Giriflimi (UNGEI) çerçevesinde öncü kurulufl statüsü tan nmas yla birlikte e itim UNICEF in gündeminde daha da büyük bir önem kazand. UNICEF BKH den biri olan dünyan n her yerindeki k z ve erkek çocuklar n ilkö retimi eksiksiz olarak tamamlamas hedefine ulaflmak için bir h zland rma stratejisi belirledi. Bu strateji k z çocuklar n n e itiminde sorun olan 25 ülke için 2005 e kadar 25 fleklinde tan mland ve UNICEF, k z çocuklar n e itimine yap lan yat r m n yaln zca bütün çocuklar n kaliteli e itim görme hakk n korumakla kalmay p di er BKH lerin de gerçekleflmesi için zemin oluflturaca n ileri sürdü E DO RU UNICEF, hükümetler, STK lar, özel sektör, donörler, çocuklar, aileleri ve topluluklar ile birlikte çal flmalar n sürdürmekte; BKH lerin 2015 y l na kadar gerçekleflmesine, dolay s yla dünyan n çocuklar için daha iyi bir yer haline getirilmesine katk da bulunacak programlar ve giriflimleri desteklemekte ve özendirmektedir. Ne var ki, bu u raflta baflar uluslararas topluluk ve hükümetler taraf ndan yap lan tercihlere ba l d r. UNICEF Genel Direktörü Ann Veneman 2007 y - l nda UNICEF Yönetim Kuruluna hitaben yapt konuflmada: Biny l Kalk nma Hedefleri ve Biny l Bildirgesi do rultusundaki çal flmalar - m zda somut ve ölçülebilir sonuçlar alman n önemini vurgulamaya devam edece iz. Çocuklar, bütün bu hedeflerin tam merkezinde yer almaktad r demifltir. Kurulufl yedinci ony l na girerken ortam, gerek UNICEF gerekse ortaklar aç s ndan çocuklar için uygun bir dünya infla etme taahhüdünün yenilenmesi ve bu hedefin gerçeklefltirilmesi aç s ndan her zaman oldu undan daha uygundur. UNICEF aç s ndan kad nlar n yaln zca anneler olarak de il ekonomideki kat l mc lar, örgütleyiciler ve liderler olarak da kapsanmas konusu 1990 l y llarla birlikte insan merkezli kalk nma konular n n gündemine yerleflti. Sema Hosta, letiflim Bölümü: Medya ile haber yapman n yan s ra stratejik ortakl k gelifltirdi imiz için çocuklar ad na daha büyük kazan mlar elde ettik 60. YIL KUTLAMA SAYISI EVET DEY N: ÜÇ AYLIK UNICEF TÜRK YE BÜLTEN 7

8 MÜMKÜN OLANI YAPMAK MKANSIZI GERÇEKLEfiT RMEK 56 y l önceki mütevaz bafllang c ndan bu yana Türkiye de UNICEF, hükümet, çeflitli STK lar, özel sektör, medya, donörler, çocuklar ve aileleri aras ndaki ortakl k giderek geliflmifl, kuruluflun tarihinde çocuk refah ve geliflimi alan nda ulusal uluslararas iflbirli inin en uzun ömürlü ve güçlü örneklerinden biri haline gelmifltir. Harika Dural, UNICEF nsan Kaynaklar Bölümü: Kimi zaman imkans z gibi görüneni mümkün k lmak için her zaman s k bir çal flma içinde olduk 1988 y l nda Türkiye yi ziyaret eden UNICEF iyi niyet elçisi Audrey Hepburn Türkiye için UNICEF ile iflbirli i gelifltirmeye haz r ülkelere gösterilebilecek en iyi örgütlenme örne idir demiflti. BAfiLANGIÇ UNICEF ile Türkiye Hükümeti aras ndaki ilk temel anlaflma 2 fiubat 1951 tarihinde imzalanm fl, böylece UNICEF kuruluflundan dört y l sonra Türkiye de ülke ofisini açm flt r. Yap lan anlaflma uyar nca UNICEF, tüm dünyadaki tan t m kampanyalar nda Türkiye den de söz edecek, çocuklar n yarar na sa l k hizmetlerinin ve materyallerinin da t m nda Türkiye ye yard mc olacakt. Ortakl n ilk y llar nda UNICEF in Türkiye deki rolü baflka ülkelerdekinin afla yukar ayn s yd : okullara süt da t lmas ve süt üretim ve temininde sürdürülebilirli in sa lanmas lara gelindi inde UNICEF ortaklar ile bu kez verem, s tma, trahom ve cüzam gibi hastal klara karfl kampanya yürütmüfl ve sa l k hizmetleri reformu konusunda tavsiyelerde bulunmufltur lerde e itimin ders saatlerinde bafllay p gene ders saatleriyle sona ermedi i görüflü yayg nl k kazand ve UNICEF de erken dönem çocuk e itiminin ötesinde Türkiye de okuma f rsat n kaç rm fl ergenler ve yetiflkinler için esnek e itim biçimlerinin avantajlar n vurgulamaya bafllad. Böylece UNICEF Milli E itim Bakanl (MEB) ile yetiflkinler okuma yazma e itimi dahil olmak üzere yayg n ve aç k e itim sistemleri gelifltirme çal flmalar na bafllad. Bugün bu iflbirli i henüz ilkokul e itimini tamamlamam fl yafl grubundan çocuklara yönelik telafi e itimi müfredat n n haz rlanmas ile sürmektedir. TÜRK YE KÜRESEL B R STANDART KOYUYOR UNICEF 1980 lerin ortas nda çocuk yaflatma ve geliflme devrimini bafllatt nda Türkiye ilk kapsaml afl lama hamlesine ev sahipli i yapmay kabul etti. O s ralarda ba fl klanma oran yüzde 20 gibi düflük bir düzeydeydi; her y l 29 bin çocuk afl yla önlenebilir hastal klar yüzünden ölmekteydi ve bebek ölüm h z da 1000 canl do umda 95 gibi hayli yüksek bir düzeydeydi. Kampanyan n bafllang c nda o zamanki UNICEF Genel Direktörü James Grant flöyle demiflti: Bugün mümkün olan yapmaya çal flarak, yar n imkans z görüneni gerçeklefltirmek için bir ad m daha atm fl oluyoruz. Kampanya, 45 bin afl lama noktas n, 12 bin sa l k ve 65 bin yard mc personelin e itilmesini gerektiren büyük bir iflti. 5 yafl ndan küçük 5 milyon çocu un tek de il gerekli 3 afl y da olmalar n sa lamak için aileleri ikna etmek üzere kamuoyunda tan nm fl kifliler ve ünlüler seferber oldular. Harika Dural taraf ndan temin edilmifltir UNICEF Turkey EVET DEY N: ÜÇ AYLIK UNICEF TÜRK YE BÜLTEN 60. YIL KUTLAMA SAYISI

9 Kampanya gerçekten bütün ülkeyi etkiledi ve kampanyan n bafllat ld Eylül ay n izleyen ilk iki ay içinde ba fl klama oran %84 e ulaflt y l nda Türkiye yi ziyaret eden UNICEF iyi niyet elçisi Audrey Hepburn Türkiye için UNICEF ile iflbirli i gelifltirmeye haz r ülkelere gösterilebilecek en iyi örgütlenme örne idir demiflti. Ülkedeki bebek ölüm h z n n çok yüksek oldu- unu TC Hükümeti ne bildirdik. Böylece resmi yetkililer New York a Kolombiya da tamamlad - m z bir program incelemek üzere bir ekip gönderdiler. Türkiye ye geri dönen ekip dört ayl k bir çal flma sonucunda kapsaml bir ba fl klama program haz rlad. Cumhurbaflkan ve Baflbakan bu konuda televizyona ç kt ; ö retmenler kürsülerinde, imamlar ise camilerde bu konuyu ele ald lar. Ordu bize elindeki tafl tlar, bal kç lar da afl nakli için so utmal araçlar n tahsis etti. Tarih belirlendikten sonra tüm ülke 10 günde afl land. Bu hiç de fena de il. Baflka ülkeler de Türkiye nin bu baflar s n örnek alarak kendi kampanyalar n bafllatt lar ve Türkiye de afl lar n gereklili i konusunda halk n duyarl l n gelifltirerek çocuklara yönelik sa l k hizmetleri sisteminde bir dönüflüm gerçeklefltirmifl oldu y l ndaki ba fl klama hamlesinden sonra çocuk yaflatma alan nda birçok baflar kazan ld. Bunlar n aras nda 2002 y l nda çocuk felcinin ortadan kald r lmas ve Sa l k Bakanl n n y llar nda çocuklar n %97 sine ulaflan k zam k eliminasyon hamlesi de yer almaktad r. Çocuk ölüm h zlar n n afla - ya çekilmesi aç s ndan bir sonraki ad m ise, bütün çocuklar n do umu izleyen ilk bir y l içinde afl lanmalar n sa layacak rutin bir sistemin yerlefltirilmesidir. ÇOCUKLAR Ç N LER YE BAKMAK 1989 tarihli UNICEF taraf ndan desteklenen Çocuklara Yönelik Politikalar Ulusal Kongresi Türkiye nin ele almas gereken öncelikli konular belirlemifltir. Bunlar n aras nda ana çocuk sa l, aile içi iliflkiler, k z çocuklar n e itimi, çocuklara hukuksal koruma sa lanmas ve çocuk iflçili ine karfl mücadele yer almaktad r. Politikalar belirleyenlerden çocuk haklar na duyarl olmalar istendi; özel sektör ve gönüllü kurulufllar çocuklar n esenli ini sa lamaya yönelik çal flmalara özendirildiler; çocuklar n bar nd klar kurumlar n belirli standartlar oluflturmalar ve çal flan personeli e itmeleri gerekiyordu; korunma gereksinimi olan çocuklara kaliteli e itim, bak m ve koruma sa lanmal yd. Ayr ca, medya çocuk haklar na yönelik ihlaller konusunda kamuoyunu bilgilendirmeli ve habercilerle yay nc lar n bu tür konularda daha duyarl olmalar n sa layacak kurallar belirlenmeliydi. TÜRK YE UNICEF N DE DESTE LE ÇOCUKLAR KONUSUNDA LERLEME SA LIYOR UNICEF ile Türkiye 1951 y l nda UNICEF in ilk ülke ofisini açmas n sa layan Temel Anlaflma y imzalad ; Profesör Dr hsan Do ramac 1958 y l nda UNICEF Türkiye Milli Komitesi ni dernek statüsünde kurdu Düflük gelirli ailelere g da yard mlar bafllat ld ; sa l k hizmetlerinde reforma gidildi; ülkede ilk kez anaçocuk sa l merkezleri kuruldu ve verem, s tma, cüzam ve trahoma karfl ülke ölçe inde kampanyalar bafllat ld Beslenme e itimi yayg nlaflt r ld ; yetiflkin e itimi, yayg n e itim ve depremden zarar gören okullar n onar mlar yla ilgili programlar haz rland Türkiye, 5 yafl ndan küçük çocuklar n %84 üne ulaflan kitlesel ba fl klama kampanyas ile tüm dünyadaki çocuk yaflatma ve geliflim devriminin bafllat c s oldu; bütün çocuklar n rutin ba fl klanmas yönünde talep oluflturuldu; Çocuklara Yönelik Politikalar Ulusal Kongresi 1989 y l nda yap ld Geniflletilmifl ba fl klama program bafllat ld, zorunlu ilkö retim 8 y la ç kar ld.türkiye, Marmara bölgesindeki depremlerden etkilenen çocuklara yönelik çocuk dostu ö renme ortamlar girifliminin öncülü ünü yapt Çocuk haklar na iliflkin ilgi ve kamuoyu duyarl l artt r ld ; ilkö retimde toplumsal cinsiyet aç n n kapat lmas için k z çocuklar n e itimi kampanyas bafllat ld ; Türkiye, AB ve UNICEF in de deste iyle çocuklara yönelik koruma ve adalet sistemi iyilefltirme çal flmalar n bafllatt li y llarda UNICEF küçük çocuklarla zaman nda okula gidememifl ergenler ve yetiflkinler için yayg n ö retimin avantajlar n savunmaya bafllad. 60. YIL KUTLAMA SAYISI EVET DEY N: ÜÇ AYLIK UNICEF TÜRK YE BÜLTEN 9

10 lkö retimde toplumsal cinsiyet aç n kapatmaya yönelik Haydi K zlar Okula! kampanyas Türkiye nin önemli bir toplumsal seferberlik örne idir Fatma Özdemir Uluç, E itim Bölümü: UNICEF olarak gücümüz, çocuklara ve ailelerine yönelik gerçekçi ve gerçekleflebilir programlarda baflka ortaklarla birlikte çal flabilmemizden kaynaklanmaktad r. ÇOCUK DOSTU ORTAM On y l n sonuna gelindi inde, 1999 y l nda Marmara bölgesinde meydana gelen deprem felaketi sonucunda 250 bini aflk n çocuk ve aile evsiz ve temel hizmetlerden yoksun kald nda, Türkiye nin kitlesel kaynak seferberli i kapasitesi de son s n rlar na kadar test edilmifl oldu. UNICEF, sa l k ve beslenme yard mlar ; su ve sanitasyon, MEB ile iflbirli i halinde çocuklara yönelik e itim ve psikososyal destek projeleriyle acil yard mlara katk da bulundu. Psikososyal proje kapsam nda Türkiye çocuk koruma ve e itim alan nda önemli bir ilerlemenin önünü aç yordu: çocuk dostu ortam. Çocuk dostu ortam n as l amac, okul faaliyetlerine ilk f rsatta bafllanmas ve böylece çocuklar için normal bir ortam yarat lmas yd. Bu çerçevede çocuklar n Psikososyal Okul Projesi yard m yla yaflanan felaketin ard ndan gelen kay p, güvensizlik, evsiz kalma ve di er travmatik durumlarla bafl etmeleri sa land. MEB/UNICEF Psikososyal Okul Projesi nden edinilen dersler, Türkiye nin depreme haz rl k program na katk da bulunman n ötesinde, UNICEF i dünyan n baflka bölgelerindeki afetler sonras nda da psikososyal destek vermek konusunda katk sa lam flt r. ÇOCUK HAKLARI Bu ony l n bafllar nda Çocuklar için Küresel Hareket in Çocuklar için Evet Deyin kampanyas çocuklarla ilgili konularda bilinç ve duyarl l k yaratmay, gerek kamuoyunu gerekse politikalar belirleyenleri 2002 BM Çocuk Özel Oturumu na haz rlamay amaçl yordu. UNICEF Türkiye de kampanyay tan tm fl, ÇHS nin Türkiye de tan nmas n ve uygulanmas n n izlenmesini sa layacak il Çocuk Haklar Komiteleri a n n oluflturulmas nda Sosyal Hizmetler ve Çocuk Esirgeme Kurumu na (SHÇEK) yard mc olmufltur. Kampanya, Türkiye nin toplum seferberli i gerçeklefltirme kapasitesinin bir baflka mükemmel örne ini ortaya koymufltur. Gerçekten de, bakanl klar, YÖK, gönüllüler, milli basketbol tak - m, gençlik gruplar, okul çocuklar ve emniyet mensuplar imza toplama iflinde görev alm fllar, çocuklar için öncelikli ad mlar n tan t m n üstlenmifllerdir. Kampanya sonunda, Türkiye den erkek, kad n ve çocuk imza verenlerin say s 16 milyon gibi inan lmaz bir say ya ulaflm flt. Baflka bir deyiflle, ülkedeki her dört kifliden biri imza vermiflti ve nüfusla orant land nda Türkiye tüm dünyada en çok imza veren ülke konumundayd. Bu da Özel Oturumun hemen öncesinde Nelson Mandela ya sunulan toplam imzalar n %17 si demekti. Mutlak say olarak bak ld nda ise Türkiye 20 milyon imza toplayan Çin in ard ndan ikinci s rada yer al yordu. ÇHS de de vurguland gibi, çocuklar, kendilerini etkileyecek konularda karar verme durumunda olan kiflilerle görüfllerini paylaflabilmeli ve bu konularda anlayabilecekleri biçimde bilgilendirilmelidir. SHÇEK, 2000 y l ndan bu yana UNICEF in de deste iyle Ulusal Çocuk Forumlar düzenleyerek bu ilkeyi yaflama geçirmeye çal fl- 10 EVET DEY N: ÜÇ AYLIK UNICEF TÜRK YE BÜLTEN 60. YIL KUTLAMA SAYISI

11 maktad r. llerden gelen çocuk delegeleri her y l ÇHS nin BM taraf ndan kabul edildi i gün Ankara da bir araya gelerek çocuk haklar yla ilgili konular tart flmaktad r y l nda gerçeklefltirilen ilk forum Çocuklar için Evet Deyin kampanyas n n tan t lmas ve baflar s nda hayli ifllevsel olmufltur. Çocuk kat l m, gerek UNICEF aç s ndan gerekse onun Türkiye deki ortaklar aç s ndan planlama ve programlama çal flmalar n n giderek önem kazanan bir yönü olmufltur. Örne in okullarda fliddete karfl mücadele, çocuk adalet sisteminin iyilefltirilmesi ve ergenlere yönelik yaflam becerileri e itimi gibi son dönemin önemli giriflimleri, çocuklar n görüfl ve düflünceleri de al narak bafllat lm fl ve yürütülmektedir y l nda gerçekleflen 7. Çocuk Forumu nda delegeler çocuk haklar n tüm Türkiye de yayg nlaflt rmak üzere kapsaml bir kampanya bafllatm fllard r. HAYD KIZLAR OKULA! 1970 lerden bu yana, yayg n e itim alan nda örne in aç k ö retim ve okuma yazma kurslar gibi UNICEF destekli giriflimler, temel e itim f rsat n kaç rm fl kad nlara okuma yazma ö reterek ve e itim vererek k z çocuklar n e itimi alan nda belirli bir mesafe al nmas n sa lam flt. Daha yak n zamanlarda ise ilkö retime evrensel eriflim, toplumsal cinsiyet eflitli i ve kad n n güçlendirilmesi, Biny l Kalk nma Hedefleri nin (BKH) 2015 y l na kadar gerçeklefltirilmesi yolunda önemli kilometre tafllar olarak görülmektedir. K z çocuklar n e itimi yukar daki üç konunun her biriyle yak ndan iliflkili oldu undan, UNICEF Türkiye de ilkö retimdeki cinsiyet aç n n kapat lmas do rultusunda ad mlar at lmas gerekti- ini savunmufltur y l nda MEB UNICEF in de deste iyle k z çocuklar n ilkö retime kaydedilip okula devam etmelerini sa lamak üzere Haydi K zlar Okula! kampanyas n bafllatm flt r. Kampanya çerçevesinde öngörülen çal flmalar aras nda, illerdeki resmi yetkililer, toplum önderleri ve ana babalar aras nda k z çocuklar n e itiminin tafl d öneme iliflkin duyarl l n gelifltirilmesi; kap kap dolafl larak kimi yerleflik tutumlar n de ifltirilmesi; medya deste inin al narak konunun yerel ve ulusal ölçeklerde ifllenmesi; ek derslikler için fon sa lanmas ve k z çocuklar n okula göndermeleri için yoksul ailelere hükümet kanal ile yap lan nakit yard mlar yer almaktad r. Kampanya, Türkiye nin kamusal ve özel destek sa lama seferberli i alan nda yeni bir baflar s oldu unu k sa sürede ortaya koydu. Haydi K zlar Okula! kampanyas daha sonraki üç y l içinde kademeli olarak Türkiye deki 81 ilin tamam n kapsar duruma gelirken, ilkö retimindeki cinsiyet aç %15 oran nda kapand. Kampanya halen MEB çocuk dostu okul girifliminin ülke ölçe- indeki yayg nl kapsam nda sürmektedir. GELECEK Türkiye nin AB ye haz rl k sürecinde yaflad siyasal, ekonomik, toplumsal ve kurumsal de iflimlerle birlikte gelen olumlu ortam, çocuk yoksullu una özgü toplumsal eflitsizliklerin azalt lmas bak m ndan ideal bir f rsat sunmaktad r. Avrupa ve Amerika n n çok daha varl kl ülkeleri dahil baflka birçok ülkede oldu u gibi Türkiye de de bu alanda belirli mesafeler al nm flt r: Türkstat n en son yoksulluk araflt rmas na göre 2005 y l nda Türkiye de 15 yafl ndan küçük çocuklar n %28 den biraz daha az bir bölümü yoksulluk içinde yaflamaktayd. Düflük gelirli aileleri gözeten daha çok mali politikalar n devreye sokulmas d fl nda, UNICEF Türkiye de yoksulluk riski alt ndaki çocuklar etkileyen toplumsal, kültürel, siyasal ve çevresel etmenleri göz önünde bulunduran çok daha kapsaml bir stratejiden yanad r. 25 yaflam kalitesi göstergesi (25 YKG) esas na dayal yeni bir veri toplama sistemi 2008 y l na kadar 81 ilin hepsinde devreye girmifl olacakt r. 25 YKG nin, çocuk ve kad n haklar n n yaflama geçirilmesinin daha iyi izlenmesi, çocuklara iliflkin sosyal politikalara girdi sa lamas ve çocuklar yoksulluktan koruyacak sistematik bir yap n n oluflturulmas bak - m ndan önemli katk lar sa lamas beklenmektedir. Çocuk koruma, e itim ve erken dönem çocuk geliflimine odaklanan UNICEF ile Hükümet aras ndaki yeni Ülke Program Eylem Plan (ÜPEP), insani geliflme göstergelerinin düflük kald alanlar, genel olarak düflük gelir düzeyindeki aileleri hedefleyecektir. ÜPEP, ilkö retimde cinsiyet aç n n kapat lmas n ve okul terklerinin azalt lmas n ; kurumsal bak mda asgari standartlar n oluflturulup güçlendirilmesini; kurumlar n ve kiflilerin çocuk haklar na yönelik ihlallerden sorumlu tutulmas n ; çocuklar için koruyucu ortamlar sa lanmas n ve çocuklar n daha iyi korunup geliflmesini sa layacak politikalar n, yasal düzenlemelerin ve izleme sistemlerinin benimsenmesini öngörmektedir. Haklar temel alan giriflimlerin kaynaflt r lmas ve kad nlarla çocuklar n durumunu izleyen, sa l kl ve ayr flt r lm fl veriler yaln zca eflitsizlikleri azalt p nüfusun bu büyük kesiminin refah n gelifltirmekle kalmayacak, ayn zamanda Türkiye nin uzun erimli kalk nma hedeflerine de katk da bulunacakt r. Yeni ÜPEP, Türkiye nin ÇHS ve CEDAW a, kat l m sürecine iliflkin olarak Avrupa Komisyonu nun yapt tavsiyelere uyum sa lamas na ve ülkenin BKH nin yan s ra Biny l Bildirgesi nin VI Bölümünde yer alan hedeflere 2015 y l na kadar ulaflmas na katk da bulunacakt r. UNICEF 2017 y l nda 70. ony l n kutlarken Türkiye nin de çocuklara uygun bir dünyada örnek ülke olmas umulmaktad r. Anna Kroon, Çocuk Koruma Bölümü: Çocuklar n istismar, sömürü ve ayr mc l a karfl korunmalar, evrensel yaflam, geliflme ve kat l m haklar n güvence alt na alman n önemli bir parças d r Mine Sungun, EÇG Bölümü: Ne zaman ki do umu izleyen ilk sekiz y l içinde çocuklar n gereksinimi olan temel hizmetleri tam sa layabilir duruma geliriz, o zaman UNICEF olarak Türkiye deki iflimizi baflar yla gerçeklefltirdi imizi söyleyebiliriz 60. YIL KUTLAMA SAYISI EVET DEY N: ÜÇ AYLIK UNICEF TÜRK YE BÜLTEN 11

12 SESS ZL BOZMAK 1991 y l ndan bu yana sa l k alan nda görev yapan Sumru Kutlu, UNICEF in Türkiye de en uzun süre hizmet veren görevlilerinden biridir. Kutlu, babas n n ordu mensubu, annesinin ise ö retmen olmas nedeniyle Türkiye nin birçok yerinde bulundu ve gene ayn nedenle iki k z kardefli ile birlikte Türkiye nin en zorlu yörelerinde büyüdü. zmir de üniversitede flletme ve Sosyal Bilimler e itimi gören Sumru Kutlu daha sonra ABD ye giderek bu ülkede 8 y l süre ile Texas ta yaflad ve Austin Üniversitesi nde Çocuklar için Özel E itim konusunda verilen derslere kat ld. Çocuklar da ABD de dünyaya gelen Kutlu 1988 y l sonunda Türkiye ye döndü ve Güneydo u Anadolu Projesi nde (GAP) çal flmaya bafllad. Buradaki görevi Kutlu ya k rsal kesimdeki sorunlar yak ndan tan ma olana sa lad. UNICEF te çal flmaya bafllama üzerine: Bu deneyim, bana, as l yapmak istedi im iflin böyle bir ifl oldu unu da gösterdi! GAP projesinde çal flmak, sars c bir gerçe i görmemi sa lad : Türkiye de daha yap lacak çok fley oldu unu bu vesileyle ö rendim. Bölgede birçok köye ulaflmak çok güçtü; bu köylerde ne okul, ne sa l k oca hatta nede flebeke suyu vard. nsanlar geleneklere göre yaflamaktayd lar ve yüzy llard r sahiplenilen bu gelenekler de insanlara her durumda yard mc olmuyordu. Çocuk ölümleri yaflam n öylesine do al say - lan bir parças haline gelmiflti ki, komflular m bu olguyu nadiren sorgulayabiliyorlard. shal çok yayg nken, ço u kifli bunun en iyi tedavi yolunun çocu a s v hiçbir fley vermemek oldu u inanc ndayd. Oysa, küçük çocuk s v kayb ndan ölebilece inden bu kesinlikle yanl fl bir uygulamayd. Art k yan mda derece ve aspirinle dolafl yordum; çünkü bir eve girdi inizde en basit bak mdan bile yoksun oldu u için hastalanan bir çocuk bulabilirdiniz. Birkaç y l bu deneyimi yaflad ktan sonra 1991 y l nda UNICEF te çal flmaya karar verdim. Çocuklar yaflam mda öylesine merkezi bir yere oturmufltu ki, günlük çal flmalar mda tan k oldu um durumlar n iyilefltirilmesinde benim de katk m olsun istiyordum. Baflvurum olumlu karfl land ve birkaç ay içinde yeni iflime bafllamam sa layacak düzenlemeler yap ld. Ancak, tam GAP tan ayr l rken, Türkiye hayli ciddi bir ola anüstü durumla karfl laflt y l nda Körfez Savafl s ras nda Irak tan yar m milyon kad n, erkek ve çocuk yanlar na yataklar n, biraz g da maddesini ve gerekli birkaç eflyay alarak Türkiye s n r na y lm flt. Böylesine s k nt l ve güç bir durumda her saniyenin çocuklar için büyük önemi vard. Bölgeye en yak n kifli durumunda oldu umdan UNICEF benden Diyarbak r da Kopenhag dan ulaflan acil yard m malzemelerini yerine ulaflt rma iflini üstlenmemi istedi. Deyimin gerçek karfl l yla yan ma çantam al p Diyarbak r a gittim. Orada dört ay kald m yaln zca Diyarbak r da de il, Hakkari, Uludere ve fiemdinli de. K fl gelip çatm flt ve yard ma gereksinimi olan çok say da insan vard. Evime ara s ra gitti imde çocuklar m Anne, ifline dön, oradaki çocuklar n sana bizden daha çok gereksinimi var diyordu. flte, UNICEF teki ilk görevim, bu anlamda bir acil durum s ras ndayd. Bu deneyim, bana, as l yapmak istedi im iflin böyle bir ifl oldu unu da gösterdi! lk on y l k r/kent aras ndaki farkl l klar n azalt lmas ile ilgili konularda görev yapt m. Yerinden ve yerel yöneticelere biraz çaba göstererek ve fazla bütçe de gerekmeden, yerel düzeydeki insanlar n katk lar n n da sa lanmas yla k rsal kesimde önemli de ifliklikler sa layabileceklerini göstermeye çal flt k. Harran daki birkaç köyü ziyaret etmem Hükümetin karfl karfl ya oldu u sorunlar n ne ölçekte oldu unu kavramama yard mc oldu. Örne in babalara kaç çocuklar oldu u soruldu unda k z çocuklar n saym yorlard. Bunu ö renmek için özellikle kaç k z çocu unuz var diye sormak gerekiyordu. Bir köyde 36 çocu u olan bir babayla karfl laflt m ve kendisine çocuklar n n adlar n bilip bilmedi ini sordum. Bana anneleri bilir yan t n verdi. Sa l k, e itim ve çocuk haklar gibi konularda ne yapmaya çal fl rsak çal flal m toplumsal cinsiyet eflitli i ana mesele olarak ortaya ç k yor. Ne var ki bunun önemi henüz yeni yeni görülüyor. nsanlar, k z çocuklar okula gitti inde daha geç evlenece ini, kendisinin de ailesinin de daha sa l kl olaca n bir türlü göremiyorlard. Birço u için durum hala böyle: kad nlar evlerde geri planda ifllerini yap yorlar, bu arada 12 EVET DEY N: ÜÇ AYLIK UNICEF TÜRK YE BÜLTEN 60. YIL KUTLAMA SAYISI

13 hamile kal yorlar, ama gene de herkesten daha fazla çal fl yorlar iflte, de ifltirmeye çal flt - m z bafll ca fleylerden biri de bu. Baflka türlü bu kad nlar n çocuklar nas l sa l kl olabilir? Bir kad n hiç okula gitmemiflse, en baflta kendisine nas l bakaca n ö renmemiflse kendi çocuklar n nas l sa l kl büyütebilir? Çocuklar na sa l kl ve daha iyi bir ortam nas l haz rlayabilir? flin asl na bak l rsa, herkesin iyili- i için k z çocuklar n e itim görmeleri gerekti i konusunda kad nlar ikna etmek görece daha kolay; ancak, erkeklerin bu konudaki sessiz direncini k rmak zor görünüyor. Komflular ve dostlar üç güzel k z çocu a sahip olduklar için ana babam za iltifatta bulunduklar nda onlar da bize flunu derlerdi: yi yurttafllar, anneler ve bireyler olarak iyi e itim görüp yaflamlar n za bir anlam verebilirseniz hem biz sizinle hem de siz kendinizle gurur duyacaks n z; as l gurur duyulmas gereken, bunlard r; fiziksel güzellik de il. ki cinsiyet aras ndaki bu farkl l gözlerimle görmek benim için gerçekten flafl rt c yd ; UNICEF le Hükümetin bu durumu de ifltirmek için verdikleri u rafl y da bu sayede daha iyi takdir edebildim y l nda ana-çocuk sa l alan nda çal flmaya bafllad mda art k baz fleylerin de iflmeye bafllad n görebiliyordum. Örne in 2003 y l TNSA s bebek ölüm h z nda bizim önceden bekledi imizden daha fazla bir düflüfl oldu unu gösteriyordu. Demek ki, yerel düzeyde yap lan projeler gerçekten ifle yar yordu. TNSA, ayr ca, annenin e itim düzeyinin yüksekli i ile çocuk ölüm h zlar n n düflüklü ü aras ndaki ba lant y da net biçimde ortaya koyuyordu. Sonuçta, bu bulgular n da katk s yla, art k anne sa l üzerinde daha fazla duruluyor. Kalk nma orta olarak gücümüzün büyük bölümü de buradan geliyor: birlikte elde etti imiz baflar lar sayesinde hükümetin bize güvenmesi. Onlarda elde edilen sonuçlara bakt klar nda yapt m z her iflin merkezinde çocuklar n oldu unu görüyorlar çocuklar n esenli i ise yüre imizin en derin yerinde. Biliyorlar ki, onlar desteklemek için buraday z ve her fley Türkiye nin gelece i için. Birkaç hafta önce, Bebek Dostu Hastane Giriflimi çal flmalar çerçevesinde fianl urfa da bir do umevini ziyaret ediyordum. Orada, 22 yafl nda bir anne yedinci çocu unu yitirmifl olman n üzüntüsünü benimle paylaflt. Kad n o kadar güçsüz ve zay ft ki durumuna çok üzüldüm. Ona dedim ki bak, alt çocuk sahibi olmak için daha çok gençsin; bir kere böyle bir durum senin için hiç de iyi de il ve kendini y prat yorsun, hastalan rsan onlara kim bakacak? E itimi olmayan bu genç kad n bu kadar genç bir yaflta bu kadar çocuk sahibi olman n, kendine yeterince bakamaman n kendisinin yan s ra çocuklar n n sa l n da tehlikeye ataca n n bilincinde de ildi. UNICEF görevlileri olarak insanlarla aile planlamas konusunu derinlemesine konuflmuyoruz; ancak, e itim, iyi beslenme ve daha geç evlenme gibi, kad nlar güç duruma düflmekten kurtaracak önemli bafll klardan söz ediyoruz. Kimse bu duruma gelmemeli. Bugünlerde ise Erken Çocukluk Dönemi E itimi ile ilgili çal fl yorum. Bu bafll a, çocuklar n n duygusal, fiziksel ve biliflsel geliflimine gerekli özeni göstermelerinde ana babalara yard mc olmak üzere gelifltirilmifl bir çocu un geliflimi için aile e itim program da yer al yor. Program ayr ca ana babalar daha az say da, daha sa l kl, daha mutlu, onlara bakarken kendilerine de özen gösterebilecekleri say da çocuk yapmaya özendiriyor. Umuyorum ki insanlar y l içinde çocuk yetifltirme konusundaki sorumluluklar n n daha fazla bilincinde olacaklar. Bu tutum de iflikli inin gerçekleflece inden her zaman umutlu oldum ve bana flevk veren de bu. Saha çal flmalar s ras nda yapacak o kadar çok iflimiz oluyor ki, kimi durumlarda oturup bir fley yiyecek, dinlenecek, hatta su içecek zaman bile bulam yoruz. Gene de, olumlu yönde en küçük bir de iflikli e tan k oldu um gün huzur içinde uyuyabiliyorum. fl arkadafllar ma her zaman saha çal flmas na belirli bir zaman ay rmalar n tavsiye ediyorum. Çünkü, as l motivasyonun geldi i yer oras : insanlar n yaflam nda iyiye do ru de ifliklikler oldu unu görmek Ana babalar olarak bir çocu u büyütmek için yap lmas gereken herfleye haz r olmal y z ve bu da asl nda çok ciddi bir ifltir Herkesin iyili i için k z çocuklar n e itim görmeleri gerekti i konusunda kad nlar ikna etmek görece daha kolay; ancak, erkeklerin bu konudaki sessiz direncini k rmak zor görünüyor 60. YIL KUTLAMA SAYISI EVET DEY N: ÜÇ AYLIK UNICEF TÜRK YE BÜLTEN 13

14 YALNIZCASÜTLEOLMAZ Bir saniye ne kadar uzundur? Bir saniye: parmaklar n z fl klatman z veya kalp at fl n z kadar bir süre. Ama bu k sa süre bile üç çocu un birden do mas için yeterlidir. Gerçekten de, tüm dünyada her saniyede üç çocuk dünyaya gelmektedir. Bu da her saatte 10 binden, her y l için 100 milyondan fazla do um demektir. Bu, her y l, yiyece e ve bak ma, hastal k ve tehlikelerden korunmaya, e itime ve yaflama haz rlanmaya ihtiyac olan yüz milyon yeni bebe in dünyaya gelmesi demektir. Parmak fl klatma sesi eflli inde dile getirilen bu gözlem, ayn zamanda Profesör Talat Halman n UNICEF yay n aç fl gözlemi oluyordu. Yaln zca Sütle Olmaz ad n tafl yan bu program 1963 y l nda Birleflmifl Milletler Radyosu nda yay nlanm flt. O s ralarda Profesör Halman UNICEF in çocuklara yard m amaçl daha uzun erimli planlar ve bu planlar n geniflleyen kapsam üzerine yazmaktayd. TC Hükümeti ilk Kültür Bakan, Ankara Bilkent Üniversitesi nsani Bilimler ve Edebiyat Fakültesi Dekan ve UNICEF Türkiye Milli Komitesi Baflkan Profesör Halman UNICEF in ilk y llar n an ms yor ve tüm dünyada gerek kurulufl gerekse çocuklar için daha parlak bir gelecek umuyor. Profesör Halman, UNICEF Türkiye Milli Komitesi Koordinatörü Alanor Olal ile birlikte: UNICEF in baflar s nda anahtar, insanlard r: kurulufl için çal flan insanlar ve bizi destekleyen genel kamuoyu. UNICEF hakk nda daha ilk kuruldu u günlerde bilgim vard ; Yaln zca Sütle Olmaz bafll kl radyo program n da böyle haz rlad m. Burada ileri sürülen fikir, UNICEF in tüm dünyadaki çocuklar için baflka birçok olumlu ifl yapmas gereklili iydi ve nitekim ifller de böyle geliflti. Aradan 40 y l aflk n bir süre geçtikten sonra Profesör Halman n zaman nda söyledikleri, çocuk ölümlerinin sürüp gitti i koflullarda gerçeklefltirilen baflar l Yoksullu u Tarihe Gömelim kampanyas nda yans ma buldu: Her üç saniyede bir, afl r yoksulluk yüzünden yok yere bir çocuk ölüyor Bununla birlikte Halman aradan geçen zaman içinde çocuklar n durumunun iyileflti ine ve zamanla daha da iyileflece ine olan inanc n koruyor: UNICEF in görev alanlar n n ve ifllevlerinin genifllemesi bugün ortaya hayli olumlu bir tablo ç karm flt r. Kan mca kurulufl geçmiflte oldu u gibi bugün de çocuklar için çok önemli ifller yapmaktad r; belki bir bak ma sonuçlar eskisi kadar çarp c olmasa bile durum böyledir. Örne in çocuk haklar gibi alanlardaki yeni görev ve geliflmeleri de memnuniyetle karfl l yorum. Türkiye ye bakt m zda ise, çocuklarla ilgili en ciddi ve acil sorunlara iliflkin ulusal bilincin, bundan da önemlisi ulusal vicdan n çok daha geliflkin oldu unu görüyoruz. Bunun sa lanmas kolay olmam flt r, ama sonunda sa lanm flt r. Örne in, bebek ölüm h z daha önce bin canl do umda 70 gibi yüksek bir düzeydeyken bugün 26 ya inmifltir. Dolay s yla, özellikle bu ülkede, çocuklar n yak n ve uzak dönemdeki gelece i konusunda çok iyimserim. UNICEF in Türkiye deki çal flmalar n n da ge- niflleyece ini umuyoruz. Çünkü, kimi alanlarda henüz s n rl l klar m z var ve UNICEF in öncelikli programlar n n kapsad kimi alanlarda Türkiye deki çocuklar birtak m sorunlar yaflamakta. E er benden çok say da çocu un durumunu iyilefltirecek tek bir bileflen seçmem istenseydi buna yan t veremezdim; çünkü çocuklar için kimi fleyleri de il her fleyi istiyoruz. Çocuklar n mutlu ve her yönden geliflmifl yetiflkinler olabilmeleri için gerekli bütün imkanlar kendilerine tan yacak, sa l k, e itim ve psikososyal destek gibi alanlar kapsayacak entegre bir programa gerek var. Bütün bileflenler bir arada olmal d r; bunlar ayr lamaz. Örne in yoksulluk elbette bir sorundur, ama bulafl c hastal klar da bir baflka önemli sorundur. Çocuklar tehdit eden birçok olumsuzlu a karfl mücadele etmek zorunday z. Keflke mümkün olsayd, ama hiçbir etken di erlerinden yal t k, tek bafl na ele al namaz. Gerek tüm dünyada gerekse Türkiye de UNICEF in gelece ine olan inanc m tam. Milli Komite olarak kuruluflu hem içerde hem de d - flar da desteklemek görevimizdir ve Türkiye nin tsunami felaketinden sonra yapt yard mlar uluslararas dayan flman n mükemmel bir örne- ini oluflturmufltur. Kamu kesiminden kurumlar ellerinden geleni yapm fl, fabrikalardaki iflçiler yard m toplam fl, küçük ö renciler de onlara kat lm flt r; kendi sorunlar olan bir ülkenin insanlar n n bu yard mseverli ine tan k olmak gerçekten yüreklendiricidir. UNICEF in baflar s nda anahtar, insanlard r: kurulufl için çal flan insanlar ve bizi destekleyen genel kamuoyu. UNICEF in çok da uzak olmayan bir gelecekte yoksullu un ve bunun çocuklar üzerindeki olumsuz etkilerinin hafifletilmesi çabalar nda baflar kazanmas n sa layacak olan da iflte bu gerçektir. 14 EVET DEY N: ÜÇ AYLIK UNICEF TÜRK YE BÜLTEN 60. YIL KUTLAMA SAYISI

15 ONLARIN DA YARDIMIYLA Geçen 60 y l ba flç lar m z n ve ortaklarlar m z n cömert katk lar n anmadan kutlayamay z. UNICEF hangi ifli yaparsa yaps n baflar ya ulaflmak için hükümetlerin, sivil toplum kurulufllar n n, özel sektör kurulufllar n n ve medyan n deste ine ihtiyaç duyar. Bu arada yapt m z her türlü planlama ve aktiviteye kat l mlar ile UNICEF in baflar s nda kilit rol oynayan tüm ailelere ve özellikle çocuklara teflekkür borçluyuz. Afla da belirtilen ba flç ülkelerin, kurulufllar n ve kiflilerin deste inin sürekli olmas n umuyoruz. Bu ülke, kifli ve kurulufllar n yard mlar olmasayd, Türkiye nin çocuk sa l, esenli i ve geliflimi alan nda kazand baflar lara katk da bulunmam z mümkün olmazd. ULUSLARARASI DONÖRLER Amerika Birlesik Devletleri UNICEF Komitesi ULUSAL DONÖRLER Profesör Dr hsan Do ramac Gülten Day o lu; Avrupa Birli i The Centers for Disease Control and Prevention UNICEF Birleflik Krall k Komitesi UNICEF Fransa Komitesi UNICEF Hollanda Komitesi UNICEF Hong Kong Komitesi UNICEF spanya Komitesi Algida Amway Türkiye Coca-Cola Türkiye Frito Lay brahim Etem Ulagay Afi Merkez ATV Televizyon Prodüksiyon NTV Televizyon Prodüksiyon Olcay Ulubor, Temsilci Ofisi: UNICEF için baflar, Türkiye nin baflar s d r. Hükümetle birlikte üzerinde çal flt m z programlar n çocuklara yönelik sistemin bir parças haline gelmesini görmek çok hofl bir fley. Teflekkür ederiz! UNICEF sviçre Komitesi Procter & Gamble UNICEF talya Komitesi Roche UNICEF Japonya Komitesi Türk Radyo ve Televizyon Kurumu UNICEF Kanada Komitesi UNICEF Türkiye Milli Komitesi UNICEF Yunanistan Milli Komtesi Turkuaz Vakko Vichy Laboratuvarlar 60. YIL KUTLAMA SAYISI EVET DEY N: ÜÇ AYLIK UNICEF TÜRK YE BÜLTEN 15

16 UNICEF TÜRK YE ÜLKE OF S ÇALIfiANLARI 2007 Arka s ra: Didem Akan, Anna Kroon, fiehnaz Tan lkan, Ertan Karab y k, Edmond McLoughney, Gürhan Aydeniz, Bürge Akbulut, Serdar Okan, Osman Tosun, Mine Süngün. Orta s ra: Harika Dural, Olcay Ulubor, Metin Özhayat, Meral Talu, Belün Ünlütürk. Ön s ra: Tuna Sundur, Gözde Sindel, Canan Sarg n, Gülden Yeroz, Lila Pieters, Nilgün Çavuflo lu, Fatma Özdemir Uluç, Sumru Kutlu, Sema Hosta. Resimde olmayan çal flanlar: Tuncay fieker, Yakut Temüro lu Sundur, Feyza Ulubatl, Bünyamin Y ld r m. UNICEF Türkiye, Evet Deyin her üç ayda bir yay nlanmaktad r, Birlik Mahallesi, 2. Cadde, No. 11, Çankaya, Ankara, Türkiye Telefon: +90 (0) Faks: +90 (0) Web: Eposta: ankara@unicef.org Evet Deyin içindeki fikir ve düflünceler UNICEF in görüfllerinin mutlak yans mas de ildir. Aksi belirtilmedi i takdirde foto raflar Rana Mullan taraf ndan çekilmifltir. Tasar m Bas m Pelin Ofset