Kullanılan muhasebe yöntemlerinin kısa bir. (5-10 yılı kapsayan mali tablo bilgileri, özellikle finansal planlama için) Varsa denetçilerin raporu.

Transkript

1 Finansal Analiz Finansal Analiz Doç.Dr. Oktay Taş 1 Finansal Analiz Bir işletmenin Faaliyetleri sonucu oluşan finansal tabloların incelenmesi değerlendirilmesi sürecidir. Đşletmenin faaliyet sonuçlarının, finansal yönden gelişiminin yeterli olup olmadığının, finansal tabloda yer alan hesap kalemleri ve hesap kümleri arasındaki ilişkilerin ve bu kalemlerin zaman içinde göstermiş olduğu eğilimlerin incelenmesi sürecidir. Finansal analiz işletmede planlama çalışmalarının yapılabilmesi için gereklidir. Başarılı bir planlama çalışması için finansal yönetim işletmenin mevcut durumunu hakkında detaylı bilgi sahibi olması gerekir. Finansal analiz ile işletmenin finansal durumu tespit edilir. Finansal Analiz Doç.Dr. Oktay Taş 2 Finansal Analiz Đçin Gerekli Bilgiler Finansal tablolar. Finansal tablo dipnotları. Kullanılan muhasebe yöntemlerinin kısa bir özeti. Varsa denetçilerin raporu. Karşılaştırılabilir uzun dönemli finansal veriler (5-10 yılı kapsayan mali tablo bilgileri, özellikle finansal planlama için) Finansal Analiz Doç.Dr. Oktay Taş 3 Finansal Analizde Kullanılan Yöntemler Mali tablolar incelenerek işletme ile ilgili pratik ve önemli bilgi elde edilebilir, Đşletmelerin kısa vadeli borç ödeme gücü (likidite), Đşletmelerin uzun vadeli borç ödeme gücü, Stoklar, alacaklar ve diğer varlıkların etkin kullanılıp kullanılmadığı, Đşletmelerin verimliliği, karlılığı, Đşletmelerin kaynak yapısı vb. Konularda bilgi sağlanır. I. Statik Analiz (sadece tek dönemlik analiz) II. Dinamik Analiz (dönemler arası karşılaştırmalı analiz) Finansal Analiz Doç.Dr. Oktay Taş 4

2 Finansal Analiz Yöntemleri Finansal analizde en çok kullanılan tablolar: bilaço ve gelir tablosudur, bu tabloların yanı sıra ve nakit akım ve fon akım tablosuda detaylı bir analiz için yararlanılan bir tablodur. Finansal analizin kapsamını belirlemek için öncelikle analizin amacı saptanmalıdır: Yatırım amaçlı analiz yapılabilir, Kredi amaçlı analiz yapılabilir, Yönetim amaçlı analiz söz konusu olabilir veya, Denetim amaçlı analiz yapılabilir. Finansal Analizi Yapacak Olan Kişilerin Taşıması Gereken Özellikler: Muhasebenin amaç, nitelik ve sınırları ve muhasebe kavram ve terimlerine hakimiyeti olmalıdır. Makro iktisat ve mikro iktisat konularıyla birlikte çok iyi bir finans bilgisine sahip olmalı ve işletme uygulamalarını bilmelidir. Finansal Analizin Yapılış Amacına Göre Türleri 1. Yönetim analizleri 2. Kredi analizleri 3. Yatırım Analizleri Finansal Analiz Doç.Dr. Oktay Taş 5 Finansal Analiz Süreci ANALĐZE HAZIRLIK Hesapların Kısaltılması Hesapların kümelenmesi Hesapların Ayıklanması Hesapların Arındırılması ANALĐZ ANALĐZ YÖNTEMLERĐ Yatay Analiz Dikey Analiz Trend Analizi Oran Analizi ANALĐZ SONUÇLARINI DEĞERLENDĐRME YORUM VE ÖNERĐLER Bilanço Analizi Varlık Yapısı Analizi Sermaye Yapısı Analizi Varlık - Sermaye Yapısı Analizi Sermaye- Gelir Tablosu Đlişkisinin Analizi Varlık- Gelir Tablosu Đlişkisinin Analizi Gelir Tablosu Analizi Finansal Analiz Doç.Dr. Oktay Taş 6 Finansal Analiz Yöntemleri Oran Analizleri Karşılaştırmalı TablolarAnaliz (Yatay analiz) Eğilim Yüzdeleri (Trend analiz) Yüzde Yöntemi ile Analiz (Dikey analiz) Nakit Akım ve Fon Akım Tabloları Yardımı Đle Analiz Finansal Analiz Doç.Dr. Oktay Taş 7 Yatay Analiz (karşılaştırmalı tablolar analizi) Yatay analiz veya karşılaştırmalı tablolar analizi, bir işletmenin birbirini izleyen en az iki veya daha fazla faaliyet dönemine ait finansal tabloların, karşılaştırmalı olarak düzenlenmesi ve bu tablolarda yer alan hesap kalemlerin zaman içinde göstermiş olduğu gelişmelerin ve değişikliklerin tespit ve incelenmesi işlemlerinden oluşur. Değ. yüzdesi = t 0 t t -1-1 x100 Cari Dönem Önceki YatayYüzde = Önceki Dönem Dönem x100 t 0 = önceki dönem (1.yıl) t 1 = cari dönem Finansal Analiz Doç.Dr. Oktay Taş 8

3 x100 = 25 = Yatay Analiz Değişimi Değ.% Değişim Değ.% Değişim Alacaklar % % % Değ.% Yukarıdaki örnekte yılları arası alacaklardaki artış 400YTL ve bu artışın yüzdesi %25 dir Yılları Yatay Yüzde = x100 = 25 Finansal Analiz Doç.Dr. Oktay Taş 9 Yatay Analiz (karşılaştırmalı tablolar analizi) Bilanço /98 Değişim (Tutar) 99/98 Yüzde Değişme 00/99 Değişim (Tutar) 00/99 Yüzde Değişim Dönen Varlıklar % % Kasa % % Banka % % Alacaklar % % Duran Varlıklar % % Demirbaşlar % 0 0% (-) B. Amortisman % % Aktif Toplam % % Kısa Vadeli Borçlar % % Satıcılar % % Banka Borcu % 0 0% Uzun Vadeli Borçlar % % Tahvil Borcu % % Öz Sermaye % % Ödenmiş Sermaye % % Net Kar % % Pasif Toplamı % % Finansal Analiz Doç.Dr. Oktay Taş 10 Trend Analizi (Eğilim yüzdeleri yöntemi) 5, 10 ya da 15 yıl gibi sürelerde finansal tablolarda meydana gelen değişme ve gelişmeleri eğilimleri ortaya koymaya çalışan bir analiz yöntemidir. Bu yöntemde belirli bir dönem temel yıl (baz dönem) olarak kabül edilerekbelirlenen dönemden sonrakiki bütün yıllar bu dönemle karşılaştırılılarak yüzde olarak ifade edilir. Miktarları %100 e eşit olacak şekilde bir baz yıl (temel yıl)seçilerek hesaplanır. Her takip eden yılın miktarları baz alınan miktarın yüzdesi cinsinden yazılır. Trend % = Cari yıl değeri (TL) Temel yıl değeri TL Finansal Analiz Doç.Dr. Oktay Taş 11 Trend Yüzdesi Yıl Satışlar 27,611 24,215 21,718 Satış Maliyeti 15,318 14,709 13,049 Brüt Satış Karı 12,293 9,506 8, temel yıl alınmıştır. Trend yüzdeleri nelerdir? Finansal Analiz Doç.Dr. Oktay Taş 12

4 Trend Yüzdesi Yıl Satışlar 127% 111% 100% Satış Maliyeti 117% 113% 100% Brüt Satış Karı 142% 110% 100% Bu yüzdeler her değerin temel alınan yıla bölünmesi ile elde edilmiştir. Finansal Analiz Doç.Dr. Oktay Taş 13 Dikey Analiz Dikey analiz yönteminde finansal tablolarda yer alan kalemlerin finansal tablolar içindeki ağırlığı hesaplanır. Yüzde yöntemi ile analizde mali tablo toplamı (gelir tablosunda net satışlar toplamı) 100 kabul edilir ve her bir mali tablo kaleminin toplam içindeki yüzde payı hesaplanmak suretiyle mali tablo yüzdelerle ifade edilir. Örneğin, aktif toplam içinde hazır değerlerin oranı, aktif toplam içinde duran varlıkların oranı veya dönen varlıklar kümesi içinde Kasa hesabının payı (yüzdesi) hesaplanır. Finansal Analiz Doç.Dr. Oktay Taş 14 Dikey Analiz Finansal tablodaki her değeri %100 e ayarlanmış bir temel değer ile karşılaştırır. Finansal tablodaki her değer bu temel değerin yüzdesi olarak ifade edilir. Finansal Analiz Doç.Dr. Oktay Taş 15 Dikey Analiz 1999 % Satışlar 38, Satışların Maliyeti(-) 19, Brüt Kar 18, Top.Faaliyet Giderleri(-) 13, Faaliyet Karı 5, Diğer Gelirler 2, Vergi öncesi kar 7, Vergi(-) 2, Net Kar 4, Finansal Analiz Doç.Dr. Oktay Taş 16

5 Dikey Analiz Varlıklar 1999 % Dönen Varlıklar: Kasa 1, Alacaklar 10, Stoklar 6, Önceden ödenmiş gider 3, Toplam Dön. Varlıklar 21, Makina ve Tesisler, net 6, Diğer Varlıklar 9, Aktif Toplam 38, Finansal Analiz Doç.Dr. Oktay Taş 17 Oran Analizi Oran analizi, finansal tablolarda (bilanço ve gelir tablosunda) yer alan kalemler arasındaki ilişkinin basit matematiksel ifadesidir. Bu yöntemde finansal tablolarda yer alan kalemler bir birine bölünerek elde edilen değerler yorumlanır ve işletme hakkında değerlendirme yapılır. Finansal Analiz Doç.Dr. Oktay Taş 18 Oran Analizi Likidite Oranları: Đşletmelerin kısa vadeli borçlarını ödeme gücü tespit için kullanılır. Faaliyet / Verimlilik / Çalışma Oranları: Đşletmenin varlıklarını etkin bir biçimde kullanıp kullanmadığını belirleme. Borçluluk/ Finansal Yapı Oranları: Uzun vadeli borç ödeme gücü ve kaynak yapısı Kârlılık Oranları:Đşletmenin faaliyet sonuçlarının yeterliliğini, yönetimin başarısını Piyasa Performansını Ölçen Oranlar: Özellikle halka açık şirketlerin piyasa performansını ölçmede kullanılan oranlardır. Finansal Analiz Doç.Dr. Oktay Taş 19 Oran Analizi Oran Analizi Đçin Gerekli Karşılaştırma Kriterleri: Standart Oranlarla Karşılaştırma (Bilimsel araştırma ve deneyimler sonucu bulunan oranlarla karşılaştırma) Zaman açısından karşılaştırma (Geçmiş zaman verileriyle kıysalama) Sektör ortalamalarıyla karşılaştırma (sektördeki benzer işletmelerin oranlarıyla kıyaslama) Finansal Analiz Doç.Dr. Oktay Taş 20

6 Oran Analizi Oran Analizinde Kullanılan Oran Grupları Likidite Oranları Finansal Yapı Oranları Faaliyet Oranları Karlılık Oranları Piyasa Performansını Ölçen Oranlar Finansal Analiz Doç.Dr. Oktay Taş 21 1.Likidite Oranları Likidite varlıkların nakde dönüşme yeteneği ya da işletme varlıklarının nakit sağlama gücü olarak tanımlanır. Likidite oranları işletmelerin kısa vadeli yükümlülüklerini (borç ödeme gücünü) yerine getirip getiremeyeceğini ölçmek amacıyla kullanılan oranlardan oluşur. Đşletmenin vadesi gelen borçlarınıo ödeyip ödemeyeceğini kestirmek hem yöneticiler için hem de borç verenler açısından önemlidir. Likidite Oranları Cari Oran (üçüncü derece likidite oranı) Asit-Test Oranı (ikinci derece likidite oranı) Nakit oranı (birinci derece likidite oranı) Nakit Ödeme Gücü Oranı Likidite oranlarını destekleyici oranlar Stok Bağımlılık Oranı Net Đşletme Sermayesi Stok devir hızı Alacak devir hızı Finansal Analiz Doç.Dr. Oktay Taş 22 1.Likidite Oranları Likidite varlıkların nakde dönüşme yeteneği ya da işletme varlıklarının nakit sağlama gücü olarak tanımlanır. Likidite oranları işletmelerin kısa vadeli yükümlülüklerini (borç ödeme gücünü) yerine getirip getiremeyeceğini ölçmek amacıyla kullanılan oranlardan oluşur. Đşletmenin vadesi gelen borçlarınıo ödeyip ödemeyeceğini kestirmek hem yöneticiler için hem de borç verenler açısından önemlidir. Likidite Oranları Cari Oran (üçüncü derece likidite oranı) Asit-Test Oranı (ikinci derece likidite oranı) Nakit oranı (birinci derece likidite oranı) Nakit Ödeme Gücü Oranı Likidite oranlarını destekleyici oranlar Stok Bağımlılık Oranı Net Đşletme Sermayesi Stok devir hızı Alacak devir hızı Finansal Analiz Doç.Dr. Oktay Taş 23 1.Likidite Oranları Cari Oran Cari Oran = Dönen Varlıklar Kısa Süreli Borçlar Likidite (asit- test ) Oran Dönen Varlıklar -Stoklar LikiditeOranı= Kısa SüreliBorçlar Nakit Oran Hazır Değerler + MenkulKıymetler Nakit Oran = KısaSüreliBorçlar Finansal Analiz Doç.Dr. Oktay Taş 24

7 1.Likidite Oranları Nakit Ödeme Gücü Oranı Nakit Ödeme Gücü Oranı= Haz.Değerler + Menkul Değ. + Tic.Alacaklar Faaliyetler Đçin Ortalama Nakit Çıkışı Stok Bağımlılık Oranı Stok Bağımlılık Oranı = KVYK (Haz.Değerler + Kolayca Nakde Dönüştürülebilir Kıymetler) Stoklar Net Đşletme Sermayesi (Net Çalışma Sermayesi) Net Çalışma Sermayesi= Dönen Varlıklar Kısa Vadeli Yabancı Kaynaklar Net Đşletme Sermayesi/ Top.Varlıklar Oranı Net Çalışma Sermayesi/ Toplam Varlıklar Oranı Finansal Analiz Doç.Dr. Oktay Taş 25 2.Faaliyet (etkinlik) Oranları Faaliyet oranları işletmenin varlıklarını ne kadar etkin kullandıklarını tespit etmek amacıyla kullanılan oranlardan oluşur. Faaliyet oranları işletmenin ne kadar verimli çalıştığını tespit etmektede kullanılır. Etkinlik oranları işletmenin verimliliğinin bir göstergesi olduğu gibi likidite oranlarını destekleyici ya da bu oranları destekleyici oranları da kapsamaktadır. Alacak Devir Hızı Oranı Alacakların Ortalama Tahsil Süresi (Alacak Devir Süresi) Stok Devir Hızı Oranı Stok Devir Süresi Aktif Devir Hızı Duran Varlık Devir Hızı Maddi Duran Varlık Devir Hızı Finansal Analiz Doç.Dr. Oktay Taş 26 2.Faaliyet (etkinlik) Oranları Alacak Devir Hızı Oranı KrediliSatışlar Alacak Devir Hızı= OrtalamaTicariAlacaklar Alacakların Ortalama Tahsil Süresi Alacakların Ortalama Tahsil Süresi= Ortalama Ticari Alacaklar x360 veya n OrtalamaTahsilSüresi= Alacakları 365 r Hızı AlacakDevi Finansal Analiz Doç.Dr. Oktay Taş 27 2.Faaliyet (etkinlik) Oranları Stok Devir Hızı Oranı Stok Devir Hızı = Satışların Maliyeti Ortalama Ticari Stoklar Stok Devir Süresi Stok Devir Süresi = Ortalama Stoklar Satışların Maliyeti/ 365 Hammadde Stokları Devir Hızı Yarı Mamul Stok Devir Hızı Mamul Stok Devir Hızı Finansal Analiz Doç.Dr. Oktay Taş 28

8 2.Faaliyet (etkinlik) Oranları Ticari Borç Devir Hızı Oranı Ticari Borç Devir Hızı = Alışların Maliyeti Ortalama Ticari Borçlar Borç Ödeme Süresi Ortalama Ticari Borçlar Borçların Ödeme Süresi = Satışların Maliyeti x360 Net Đşletme (çalışma) Sermayesi Devir Hızı Net Đşletme Sermayesi Devir Hızı = Ortalama Net Đşletme Sermayesi Finansal Analiz Doç.Dr. Oktay Taş 29 2.Faaliyet (etkinlik) Oranları Aktif Devir Hızı Oranı Aktif Devir Hızı = Aktif Toplamı Duran Varlık Devir Hızı Oranı Duran Varlık Devir Hızı = Net Duran Varlıklar Öz Kaynaklar Devir Hızı Öz Kaynak Devir Hızı = Ortalama Öz Kaynaklar Finansal Analiz Doç.Dr. Oktay Taş 30 3.Finansal Yapı (Borçluluk) Oranları Finansal yapı oranları, işletmenin uzun vadeli borç ödeme gücü ile kaynak yapısı hakkında bilgi veren oranlardan oluşur. Đşletmenin finansamnında yabancıların payı nedir, bunların dağılımı nasıldır, nekadarı kısa süreli ne kadarı uzun süreli borçlardan oluşur. Ortakların koyduğu kaynaklar nekadardır. Kaldıraç Oranı Özkaynak Oranı Kısa Vadeli Borçların Toplam Pasife Oranı Uzun Vadeli Yabancı Kaynak Oranı Finansman Oranı Özkaynak çarpanı Faizi Karşılama Oranı Duran Varlıklar/ Devamlı Sermaye Finansal Analiz Doç.Dr. Oktay Taş 31 3.Finansal Yapı (Borçluluk) Oranları Kaldıraç Oran Yabancı Kaynaklar Toplamı Kaldıraç Oran = Toplam Aktif Faizi Karşılama Oranı = (D. Karı+ Finansman Giderleri)/ Finansman Giderleri Öz Kaynaklar/Top.Aktif Oran Öz Kaynaklar Aktif Toplam Aktif Toplam Öz Kaynak Çarpanı ÖzkaynakÇa rpanı = Öz Kaynaklar Kısa Vadeli Yabancı Kaynakların Toplam Kaynaklara Oranı Kısa VadeliYabancıKaynaklar Kaynak Toplam(Pasif Toplam) Finansal Analiz Doç.Dr. Oktay Taş 32

9 3.Finansal Yapı (Borçluluk) Oranları Uzun Vadeli Yabancı Kaynakların Toplam Kaynaklara Oranı Uzun Vadeli Yabancı Kaynaklar Kaynak Toplam (Pasif Toplam) Faizi Karşılama Oranı Faizi Karşılama Oranı = (D. Karı+ Finansman Giderleri)/ Finansman Giderleri Faiz ve Vergi Öncesi Kar+ Faiz Giderleri Faiz Karşılama Oranı = Faiz Giderleri 7,8 Duran Varlıkların Devamlı Sermayeye Oranı Duran Varlıklar-Devamlı Sermaye Oranı Faiz = Duran Varlıklar Devamlı Sermaye Finansal Analiz Doç.Dr. Oktay Taş Karlılık Oranları Karlılık oranları, şirketin gerek bir bütün olarak tüm faaliyetlerinde karlı çalışıp çalışmadığını, gerekse her temel faaliyetinin verimliliğinin ölçülüp yorumlanmasında kullanılan oranlardır. Karlılık oranları değerlendirilirken işletmenin elde ettiği karın geçmiş yıllara göre ne oranda değiştiği ve benzer işletmeler veya sektör ortalamasıyla karşılaştırılırılarak yorumlanır. Net Kar Marjı Oranı Brüt Kar Marjı Faaliyet Karlılığı Öz kaynak Karlılığı Varlık Karlılığı Finansal Analiz Doç.Dr. Oktay Taş 34 3,4 4. Karlılık Oranları Net Kar Marjı Oranı Net Kar Marjı = Net Kar Brüt Kar Marjı Brüt Kar Marjı = Brüt Kar Faaliyet Karlılığı Faaliyet Karlılığı = Faaliyet Karı Finansal Analiz Doç.Dr. Oktay Taş Karlılık Oranları Özkaynak Karlılığı Öz kaynak Karlılığı = Net Kar Öz Kaynaklar Satışlar Aktif (Varlık) Karlılığı Net Kar/ Toplam Varlık Đşletmenin Zarar Etmesi Durumunda Kullanılacak Oranlar Dönem Zararı/ Özkaynaklar Finansal Analiz Doç.Dr. Oktay Taş 36

10 5. Piyasa Performansını ölçen Oranlar Özellikle halka açık şirket ortaklarının veya bu gibi şirketlere ortak olmayı düşünenlerin (potansiyel yatırımcıların), hisse senedi satın alarak yapmış oldukları yatırımları sonucu elde ettikleri kazançları hesaplamak ve gelecekteki elde edebilecekleri muhtemel getirileri tahmin etmek, hisse senetlerinin piyasada oluşan fiyatlarının gerçekçiliğini ve hisse senetlerinin piyasadaki performansını hesaplamak için kullanılan oranlardan oluşur. Hisse senedi yatırımlarının getirisinin hesaplanması. Fiyat Kazanç Katsayısı Piyasa Değeri/ Defter Değeri Hisse Başına Kazanç Finansal Analiz Doç.Dr. Oktay Taş Piyasa Performansını ölçen Oranlar Fiyat Kazanç Katsayısı Fiyat Kazanç Oranı (F/K) = Hisse Senedinin Piyasa Fiyatı Hisse Başına Kazanç Hisse Başına Kazanç Hisse başına Kazanç (Hisse Başına Kar) = Net Dönem Karı / Hisse Sayısı Piyasa Değeri/Defter Değeri Oranı Piyasa Değeri - Defter Değeri (P/D) = Hisse Senedinin Piyasa Fiyatı Defter Değeri Hisse Senedinin Defter Değeri= Öz kaynaklar / Hisse Sayısı Finansal Analiz Doç.Dr. Oktay Taş 38 DUPONT KONTROL SĐSTEMĐ Bir işletmenin karlılığının belirlenmesinde oranlar arasındaki ilişkiler Dupont sistemi ile açıklanmaktadır. Bu sistemin amacı işletme karlılığı üzerinde etkili olan unsurların ortaya konulması amaçlanmaktadır. Karlılık Oranları Öz Sermaye Karlılığı = Net Kar / Öz Sermaye Ö.S.Karlılığı= (Net Kar/ Satışlar) / (Öz Sermaye/ Satışlar) = Net Kar / Satışlar x Satışlar / Öz Sermaye Ö.S.Karlılığı= Net Kar Marjı x Ö.Serm.Devir Hızı Öz.Serm.Dev.Hızı = Satışlar/ ÖzSermaye =(Satışlar/ T.Varlıklar) x (T.Varlıklar/ ÖzSermaye) ÖSDH= Varlık Devir Hızı x Finansal Kaldıraç Oranı Öz Sermaye Karlılığı = Net Kar Marjı x Varlık Devir Hızı x Finansal Kaldıraç Oranı Finansal Analiz Doç.Dr. Oktay Taş 39 Dupont Kontrol Sistemi Net Kar Net Kar Marjı = Varlık Dönme Çabukluğu = Toplam Aktifler Varlık Dönme Çabukluğu = Toplam Aktifler Net Kar Toplam Aktif Karlılığı = Toplam Aktifler Toplam Aktif Karlılığı = NKM ADÇ. = Net Kar Net Kar = = Toplam Aktifler Toplam Aktifler Finansal Analiz Doç.Dr. Oktay Taş 40

11 Piyasa Performansını Ölçen Oranlar Hisse Fiyatı = 5 TL Yükümlülüklerin Pazar Fiyatı = TL Varlıkların Yerine Koyma Değeri = TL Hisse Sen. Piyasa Fiyatı Fiyat Kazanç Katsayısı (F/K) Hisse Başına Kar 5 5,1 0,98 Hisse Başına Kazanç = Tobin q oranı Net Kar Dolaşımdaki Adi Hisse Sayısı Piyasa Değeri/Defter Değeri (P/D)Oran Temettü Kazancı = = Hisse Başına Kar Hisse Sen. Piy.Fiyatı His.Sen.Piy.Fiyatı DefterFiyatı 0,48 0,98 9,6% = Yükümlülüklerin Pazar Değeri ,11 Varlıkların Yerine Koyma Değeri = ,61 3,1 Finansal Analiz Doç.Dr. Oktay Taş 41