Denetimde Teknoloji Kullanımının Denetim Kalitesi ve Verimlilik Üzerine Etkileri

Transkript

1 Denetimde Teknoloji Kullanımının Denetim Kalitesi ve Verimlilik Üzerine Etkileri Erdal ASLAN Yeminli Mali Müşavir Sorumlu Denetçi CPA (USA) Master of Sience in Accounting, UIUC/USA Master of Sience in Finance, UIUC/USA Aralık, 2017

2 Denetiminde Teknolojik Dönüşüm (1) YAKIN GEÇMİŞ Hesap Makinaları, Kağıt&Kalem ortamı Kişisel bilgisayarlar Entegre olmayan desktop yazılımları Muhasebe yazılımları İşlem kolaylığı, Zaman tasarrufu GÜNÜMÜZ Gelişmiş yazılımlar, & akıllı sistemler (entegre ERP, MIS, Muhasebe yazılımları) Gelişmiş veri paylaşım ve arşivleme sistemleri Internet, e-devlet, , e-imza, e-defter, e-fatura, e-beyanname, e-banka, e-... Gelişmiş Denetim yazılımları (CAAT; CaseWare, IDEA, ACL, vb.) Elektronik çalışma kağıtları Denetim şirketlerinin in-house entegre denetim yazılımları Büyük bölümü bilgi teknolojileri kullanılarak yapılan Denetimler Bilgi sistemleri (IS/IT) Denetimleri 2

3 Denetiminde Teknolojik Dönüşüm (2) Şirketlerin ürettiği veriler (işlem, müşteri, operasyon, finansal bilgi sayıları) geçmiştekiyle karşılaştırılamayacak ölçüde çok ve çeşitlidir. Veri setinin büyüklüğü ve karmaşıklığı artarken; Buna karşılık Finansal Piyasalarda denetimlerin mümkün olan en kısa sürede tamamlanması ihtiyacı artmaktadır. Yaygınlaşan bilgi teknolojileri Şirketlerin tüm faaliyetlerinin yürütüldüğü, takip edildiği ve arşivlendiği ortamları etkisi altına almıştır. İş süreçleri IS/IT üzerinden ilerlemektedir. IS/IT Denetimi finansal denetimin önemli bir parçası haline gelmiştir. Belirli veri büyüklüğünün üzerinde ileri teknoloji / yazılım / IS-IT Uzmanlığı kullanılmadan Denetimin kalitesi ve güvencesi sağlanması mümkün bulunmamaktadır. Tüm paydaşlar teknoloji kullanımının kullanılmasının denetim kalitesi ve verimliliğini arttıracağı konusunda hemfikirdir. 3

4 Finansal Raporlamada ve Denetimde Paydaşlar 4 Denetim firmalarının yıllık yaklaşık 4 Milyar USD teknoloji harcaması yaptıkları tahmin edilmektedir. CEO ların % 81 i yeni teknolojileri takip edemediklerini düşünüyorlar. (*) extensible Business Reporting Language (XBRL, Taxonomi)

5 Federation of European Accountants(FEE), Information Paper (Temmuz-2016) 5

6 Denetiminde Teknoloji Kullanımı 1. Entegre Denetim Yazılımları 2. Bilgisayar Destekli Denetim Teknikleri (CAAT) 3. Blgi Sistemleri (IS/IT) Denetimleri 4. Denetim Şirketlerinin iş süreçlerinde teknoloji kullanımı 1. Müşteri kabulünde 2. İdari süreçlerde 3. Denetçilerin eğitimi 6

7 Entegre Denetim Yazılımları Denetim çalışmalarının çoğunluğu yazılım firmaları ile birlikte geliştirilen elektronik ortamda yapılmakta ve arşivlenmektedir. Entegre Denetim yazılımları; Denetim süreçlerinin büyük bölümünü (Müşteri kabulü, Denetim planlaması, Ekip planlaması, Kapsam ve Risk belirleme, Önceki dönem finansal bilgilerin ve denetim bilgilerinin aktarımı, Müşteriden bilgi alma&arşivleme, Materiality belirleme, Örneklem seçimi, Denetçi yönlendirmeleri, Toplantı notları girişi, Tespitlerin arşivlenmesi&takibi, Denetçi görüşünün oluşturulması, Raporlama, Finansal rasyoların oluşturulması&analizi ve Kalite kontrol) içermektedir. Bilgi/belge/diğer ortamlarda oluşturulan çalışma kağıtları eklenmesine olanak vermektedir. 7

8 8 Audit Process Tool (APT)

9 Caseware, IDEA, ACL, vb. paket programlar veya Denetim şirketlerinin kendi geliştirdikleri yazılımlar; Örneklem seçimi Şirketin iş süreçlerine ilişkin bilgi, doküman incelemesi Mizanların sınıflandırılması, hesapların karşılaştırlılması, uyumsuz hesapların belirlenmesi, kontrolü Karmaşık hesaplama içeren detay testleri Finansal analizler İstenen kriterlere göre sorgulamalar, Muhasebe Kayıt Testleri (Journal Test) Kayıt gün ve saatleri, Kullanıcı bazında günlük, aylık kayıt sayıları En yüksek en düşük hareket tutarları Kayıtların yetkili kişiler tarafından yapılıp yapılmadığı kontrolü (Management Override) Uyumsuz ve olağan dışı kayıtların tespiti, suistimal oluşturabilecek kayıtların incelenmesi Fatura, İrsaliye, Fiş ve Satır numarası takibi Günlük veya aylık hareket tutarları trendi 9 Bilgisayar Destekli Denetim Teknikleri ComputerASSISTED Audit Techniques (CAAT)

10 Bilgi Sistemleri (IS-IT) Denetimleri IT Genel Kontrolleri IT Yönetimi ve Organizasyonu IT Operasyonları Erişim yetkileri Yazılım değişiklik yönetimi Fiziki koşullar ve çalışma ortamı Olağanüstü durum ve iş sürekliliği Sistemler arası veri akışları Otomatize edilmiş ve planlamış süreçler IT Uygulama Kontrolleri Bilgi girişleri Bilgi işleme ve hesaplamalar Raporlama ve diğer çıktılar 10

11 Denetimde Teknoloji / Müşteri Kabulünde Teknoloji, Denetimin vazgeçilmez parçası olan Bağımsızlık sorgulaması ve Müşteri Kabul süreçlerinde de Denetçilere büyük kolaylıklar sağlamaktadır. Bağımsızlık Kontrolü (Conflict check - Independence Check) Network çapında bağımsızlık sorgulaması Çalışanlar veya diğer ilişkili taraflar için bağımsızlık sorgulaması KAYİK veri tabanı sorgulaması Müşteri araştırması (World Check) Uluslararası veri tabanı, müşteri kabulü öncesi sorgulama yapılabilmesine olanak sağlamaktadır. 11

12 Denetimde Teknoloji / İdari Süreçlerde Denetim Ekibinin oluşturulması, planlaması ve yönetimi; denetim kalite ve verimliliğini önemli ölçüde etkilemektedir. Bu amaçla her denetim şirketinde geliştirilmiş yazılımlar ile; Teklif takip ve değerlendirmesi Sözleşmelerin takibi Proje bütçesinin belirlenmesi ve takibi Ekip planlaması, takip ve kontrolü Ekip verimlilik analizi ve raporlamaları yapılabilmektedir. 12

13 Denetimde Teknoloji / Eğitimde Teknoloji, Denetçilerin bilgi ve becerilerini güncel tutması ve diğer meslektaşları ile tecrübelerini paylaşması için de geniş bir altyapı sunmaktadır. Bilgiye kolay ulaşım denetçilerin verimliliğini ve denetim kalitesini önemli ölçüde etkilemektedir; Bağımsız Denetim Standartlarına ve uygulamalarına anında ulaşım ve analiz E-learning programları Bilgi & tecrübe paylaşımı Soru sorma veya yardım alma (portallar) Örnek dosya ve senaryolar üzerinde case çalışmaları yapabilme 13

14 Denetimde Teknoloji Kullanımı ve Kalite Denetim verileri kolayca elde edilebilmektedir. Risk değerlendirmesi daha doğru biçimde yapılabilmekte; Denetim planı etkin ve kolay bir şekilde oluşturulabilmektedir. Karmaşık hesaplama ve analizler kısa bir sürede ve daha doğru bir şekilde yapılabilmektedir. Denetim dosyalarına erişim kolaylığı ile farklı lokasyonlarda bulunan Denetçilerin ortak denetim yapmasına olanak sağlamaktadır. Denetim metodolojisinin takibini zorunlu kılmakta ve uyarı sistemleri ile Denetim kalitesini artırmaktadır. Bilgi teknolojileri genel kontrolleri ve uygulama kontrolleri ile denetimin güvence seviyesinin yükseltilmesine olanak vermektedir. Doğru ve analiz edilebilir verilere dayanarak daha kaliteli Denetim görüşü oluşturulmasını sağlamaktadır (KAM, KDK). Denetim dosyalarının Sorumlu Denetçi, Kalite Kontrol ve Gözetim kurumları tarafından «kalite kontrolü» daha kolay yapılabilmektedir. 14

15 Denetimde Teknoloji Kullanımı ve Kalite Denetimlerde teknoloji kullanımının; Denetim kalitesini ve güvence düzeyini artırdığı, Denetimin paydaşları için daha fazla katma değer yarattığı, Daha etkin hile denetimi yapılmasını mümkün kıldığı, Şirketlerin finans ve denetim departmanlarının teknolojik seviyesinin gelişmesine katkıda bulunduğu, kabul edilmektedir. 15

16 Denetim Teknolojilerinin Geleceği Yeni nesil ERP ve Muhasebe yazılımları (XERO) Driverless audit Veri analitiği / Cloud computing Öğrenen sistemler / Robot teknolojisi Internet of things Drone (Fiziki mal transferlerinin %100 takibi mümkün olduğunda Stok sayımına ihtiyaç kalmayabilecektir.) Gelişmiş, güvenli, erişilebilir veri arşivleri ; e-devlet, e-fatura, e-defter, e-beyanname, e-arşiv, Blockchain... Bilgiye hızlı ve güvenilir erişim Standart, kolay ve anlaşılabilir bilgi altyapısı Değiştirilemeyen, gizlenemeyen kayıtlar Kendi içinde tutarlılık, kontroller ve mutabakatlar 16

17 Denetimin Geleceği Denetimde büyük bir dönüşüm gerçekleşmektedir. Denetçiler ve Gözetim kurumları teknolojinin Denetim in özünü değiştirmeyeceği görüşündedirler. Ancak, Denetçinin kamuya sunulan bilgileri denetleyen konumunundan daha fazla katma değer üreten ve şirket yönetimlerine analizler sunan bir konuma geleceği öngörülmektedir. Denetim standartlarını teknolojik dönüşüme göre uyarlanması ve Denetim standartlarının IS/IT Teknolojilerini de kapsayacak şekilde yeniden yazılması gündeme gelecektir. «Denetim Mesleğinin» kendisini teknolojik dönüşüme paralel olarak yeniden organize etme zorunluluğu ortaya çıkmaktadır. Denetçilerin çok daha güçlü analitik, bilgi işlem sistemleri, ve IT yetenekleri geliştirmeleri gerekmektedir. 17

18 Forbes Insights (with KPMG) «Audit-2020» 18

19 Forbes Insights (with KPMG) «Audit-2020» 19

20 International Auditing and Assurance Standards Board (IAASB),

21 International Auditing and Assurance Standards Board (IAASB),

22 International Auditing and Assurance Standards Board (IAASB),

23 KATMA DEĞER & VERİMLİLİK & KALİTE KATMA DEĞER; Bağımsızlık & Uzmanlık & Kaynak (+) Teknoloji den Elde Edilecek Katma Değer Kaynaklarda Verimlilik & Kalite artışı (+) Bağımsız Denetim in Kapsam ve Katma Değerinin Artırılması Muhasebe Denetiminin Kapsamının Genişlemesi Daha çok alanda Bağımsız Uzman Görüşü İhtiyacı Diğer yasalara ve standartlar uyum denetimleri Diğer Güvence Hizmetleri Entegre Raporlama Hile Denetimi 23

24 Denetiminin Geleceği BİLGİ TOPLAMA, PLANLAMA, TEST, ANALİZ; GÖRÜŞ OLUŞTURMA Yerine İŞLENMİŞ, DOĞRULANMIŞ, ANALİZ EDİLMİŞ VERİLER ÜZERİNDEN; BAĞIMSIZ GÖRÜŞ OLUŞTURMA YENİ DENETİM TEKNOLOJİLERİ YENİ DENETİM İHTİYAÇLARI YENİ DENETİM STANDARTLARI BU TALEPLERİ KARŞILAYABİLECEK İLERİ TEKNOLOJİ KULLANABİLEN DENETÇİLER ZORLUKLAR Denetçilerde bakış açısı değişimi ihtiyacı Denetçi yeteneklerinde değişim ihtiyacı Denetim standartlarında değişim ihtiyacı Yatırım gerekliliği 24

25 TEŞEKKÜRLER Erdal ASLAN Yeminli Mali Müşavir Sorumlu Ddenetçi CPA (USA) Master of Sience in Accounting, UIUC/USA Master of Sience in Finance, UIUC/USA