Dr. Murat Çakan. İTÜ Makina Fakültesi Makina Mühendisliği Bölümü BUSİAD Enerji Uzmanlık Grubu 17 Nisan 2018, BURSA

Transkript

1 Dr. Murat Çakan İTÜ Makina Fakültesi Makina Mühendisliği Bölümü BUSİAD Enerji Uzmanlık Grubu 17 Nisan 2018, BURSA

2 1. Ön Bilgiler 2. Bina Soğutma Yüklerinin Azaltılması 2.1. Mimari Tasarım Önlemleri 2.2 Havalandırma Kaynaklı Kazançların Azaltılması 3. Soğutma Çevrimi 3.1. Kondenser 3.2. Yoğuşturucu - Soğutmada İç Sıcaklığı Arttırmanın Etkisi 4. Fanlarda Enerji Tasarrufu 5. Pompalarda Enerji Tasarrufu 6. Hava Kanalları, Boru ve Cihazlarda Isı Yalıtımı

3 1. Ön Bilgiler Soğutma çevrimi ile çalışan ilk makina 1914 yılında imal edildi. İlk buzdolapları 1930 yılında A.B.D. de piyasaya sürüldü yılına gelindiğinde her üç İngiliz evinden birinde buzdolabı bulunuyordu. Netherlands Environmental Assessment Agency nin yaptığı çalışmaya göre Dünya daki soğutma ihtiyacı, ısıtma ihtiyacını 2060 yılında geçecek. Konutsal soğutma için gerekli olan enerji 2000 yılında 300 TWh iken Intergovernmental Panel on Climate Change bu değerin 2050 de 4000 TWh e, 2100 yılında ise TWh e çıkacağını tahmin etmekte. Türkiye nin 2017 yılındaki enerji üretimi 270 TWh tir yılları arasında her yıl 60 milyon kişi elektriğe ilk kez ulaşabiliyordu den bu yana bu rakam 100 milyona yükseldi.

4

5 UEA : Uluslararası Enerji Ajansı Elektrik tüketimi Enerji Yoğunluğu= GSYİH AB - EED (Energy Efficiency Directive) %20 (2020) %30 (2030) energy-efficiency-directive

6 Isı Kaynakları: 1. Güneş Işınımı (700 W/m 2 ) 3 kwh/m 2 2. Havalandırma (duyulur + gizli) 3. Isı üreten metabolizmalar ve alet/cihazlar (fan, buzdolabı, tv, bilgisayar, insan ve hayvanlar, vd.)

7 2.1.1 Doğrudan Güneş Enerjisi Kazançlarının Azaltılması a. Dış Gölgeleme Elemanları Güneşi binanın içine ulaşmadan kestiği için etkindir. İçeride ısıya dönüşen ışınım ancak soğutma ile dışarı atılabilir. Dış gölgeleme sabit veya hareketli olabilir. Bu yolla ısının %75-%90 ı kesilebilir. Vejetasyon kışın yaprağını döken ağaçlar! Güneş kolektörleri, çatı veya duvar bahçeleri

8 2.1.1 Doğrudan Güneş Enerjisi Kazançlarının Azaltılması b. İç Gölgeleme Elemanları Uygulanması daha kolay ve ucuzdur. Ancak bu yolla ısı kazançları %20-%70 oranında azaltılabilir. İç Gölgeleme Elemanları Özel camlar, yansıtıcı filmler, pencere alan azaltımı, vd.

9 2.1.2 Opak Yüzeylerden Olan Güneş Enerjisi Kazançlarının Azaltılması Güneşe açık dış duvar yüzeylerini izole etmek etkili bir yöntemdir. %38-%58 kazanç sağlar. Yalıtım tabakasının önü ve/veya arkasına nem yalıtımı da sağlanmalıdır! Güneş ışınımının emilimini azaltan boya ve kaplamalar Çatı arasında etkin bir havalandırma sağlamak Ağaç ve gölgeleme elemanları kullanmak

10 Havalandırma Kaynaklı Kazançların Azaltılması Sıcak Bölge Şartı Sıcak bölge şartları altında içeri kabul edilen hava genellikle yüksek nem de içerir. Bu durum (yüksek gizli ısı) iç soğutma yükünü arttırır. Dönüş havasının aydınlatma armatürleri üzerinden, ya da asma tavan içerisinden yapılması tercih edilmelidir. İlk durumda aydınlatma cihazlarının yarattığı ısıl yük %50 oranında azaltılabilir. İkinci durumda ise çatıdan olan ısı kazançlarının bir kısmı dışarıya atılan hava tarafından süpürülür.

11 Havalandırma Kaynaklı Kazançların Azaltılması Havalandırmayı Dış Koşullara Göre Ayarlamak Taze hava miktarı yazın güneşten kazancın en fazla olduğu saatlerde azaltılabilir. Night Cooling (Free Cooling) özellikle ofis binalarında kullanılabilecek etkin bir yöntemdir. Taze hava miktarı mahalde bulunan insan sayısıyla orantılı olarak değişen CO2 in ölçülmesi suretiyle değişken hale getirilebilir. bina otomasyon sistemleri

12 Havalandırma Kaynaklı Kazançların Azaltılması Aydınlatmadan Olan Kazançları Azaltma Aydınlatmadan olan ısı kazancını doğrudan armatür üzerinden atan armatür sistemleri kullanmak Doğal aydınlatmadan yararlanmak Aydınlatma otomasyonu kullanmak

13 Havalandırma Kaynaklı Kazançların Azaltılması Alet/Cihazlardan Olan Isıl Kazançları Azaltma Bilgisayar, faks ve fotokopi makinalarının elektrik tüketimlerini azaltacak önlemler almak, Enerji verim sınıfı yüksek cihazlar kullanmak, Tekil su sebilleri kullanmak yerine merkezi olarak soğutulmuş su sebilleri kullanmak.

14 Soğutma Çevrimi Buhar sıkıştırmalı soğutma çevrimi (T-s) Doymuş sıvı Doymuş buhar

15 Soğutma Çevrimi 3.1 Kondenser (Yoğuşturucu)

16 Düşük Kondenser Sıcaklığı? Doymuş sıvı Doymuş buhar Kompresör çıkış basıncının azalması Kompresör güç sarfiyatının azalması

17 Soğutma Çevrimi Evaporatif (Buharlaştırmalı) Soğutma? Doymuş sıvı Doymuş buhar

18 Yoğuşma basıncı Soğutma Çevrimi Suyla Soğutma Soğutma sisteminin işletim masrafı kompresörün güç tüketimin ve soğutucu akışkanı yoğuşturmak için harcanan suyun maliyetinin toplamından oluşur. Sabit bir buharlaştırma sıcaklığı için, yoğuşturucu sıcaklığı arttıkça kompresörün harcadığı güç de artar. Öte yandan su soğutmalı sistemlerde soğutucu suyun sıcaklığı genellikle sabittir. Yoğuşma sıcaklığının artması sistemdeki soğutucu akışkanla dışarıdaki soğutma suyu arasındaki ortalama sıcaklık farkını arttırır; böylece soğutma suyu miktarı azalır. Masraf Toplam işletme masrafı Toplam işletme masrafı Kompresör için harcanan güç Su maliyeti

19 Soğutmada İç Sıcaklığı Arttırmanın Etkisi Klima sistemlerinin hemen hepsi etkin bir sıcaklık kontrolüne sahiptirler. İç sıcaklıkları belirlenen bir değer (set değeri) etrafında tutabilirler. Set değeri soğutma enerjisinin kullanımında önemli bir unsurdur. Sürekli içinde bulunulan mahallerde iç sıcaklık değeri yaz aylarında 24 C-25 C dir. Dış sıcaklık iç sıcaklık farkının genelde 6 C alınması yeterlidir. Daha düşük sıcaklıklara yapılacak ayarlamalar enerji sarfiyatını çok arttıracaktır. Oda sıcaklığının 1 C lik arttırılması soğutma yükünde %7-%10 oranında bir azalma yaratır.? Doymuş sıvı Doymuş buhar

20 Duvardan ışınım yoluyla soğutma Yüksek Sıcaklıkta Soğutma? Doymuş sıvı Doymuş buhar

21 Fanlarda Enerji Tasarrufu Sürekli çalıştıklarından HVAC sistemlerinde fanların enerji tüketim payları çok önemlidir. Binalarda fanların bulunduğu noktalar: Havalandırma fanları Klima santrali fanları Soğutma kulesi fanları Hava soğutmalı chiller fanları Fanların devir kontrolü vazgeçilmez bir unsur haline gelmiştir. Q (m 3 /h) N (d/dak.) DP (Pa) N 2 (d/dak.) Q %20 DP %36 Güç %50 Güç N 3 (d/dak.) Değişken debili sistem ve değişken devirli fan kullanılarak fan enerjisinde %45-%55, toplam HVAC sisteminin kullandığı enerjide de %20-%30 oranında enerji tasarrufu sağlanabilir.

22 Pompalarda Enerji Tasarrufu Merkezi sulu klima sistemlerinde değişken debili sistem ve değişken devirli pompalar kullanarak pompa enerjisinde %60-%70 oranında ve toplam HVAC sisteminin kullandığı enerjide de %7-%12 oranında tasarruf potansiyeli vardır. Bunun haricinde borulardaki basınç kayıplarının azaltılması pompalama için gereken enerjiden tasarruf sağlayacaktır!

23 Hava Kanalları, Borular ve Cihazlarda Isı Yalıtımı Isı yalıtımı gerekli her noktada eksiksiz yapılmalıdır.