Bayramlarda Yapılan Yardımların Tüm Mevzuatlar Karşısındaki Durumu

Transkript

1 Bayramlarda Yapılan Yardımların Tüm Mevzuatlar Karşısındaki Durumu I- GİRİŞ yaklaşmakta olan kurban bayramlarında işletmeler zaman zaman yardımlar yapmaktadır. Özellikle çalışanlarına yapılan gıda yardımları; nakdi ve ayni yardımlar olmakla birlikte ayrıca, ihtiyaç sahiplerine, dernek ve vakıflara bağış ve destek vermektedirler. Bayram yardımı; iş sözleşmesi ve toplu iş sözleşmelerinden gelen bir hak olmakla beraber ayrıca toplu iş sözleşme hükümleri olmaksızın çalışanlarına destek vermek amacıyla yapılmaktadır. Bu durum ise işletmeye bağlılığı artırmakta ve işletme ile çalışanlar arasında birlik beraberliğin güçlenmesine de katkıda bulunmaktadır. Buna göre, söz konusu yardımlar kanunen verilmesi zorunlu bir yardım olmadığı için bayram yardımları, toplu iş sözleşmesi kapsamında çalışan sendikalı personele Ramazan ve Kurban Bayramları öncesinde nakdi olarak ödendiği gibi erzak paketleri ve anlaşmalı kurumlarda kullanılmak amacıyla üzerinde belirli bir tutarı olan hediye çeklerini bazen bir şirket politikası bazen de sosyal yardım adı altında vermektedir. Hediye çeki-alışveriş çeki, hamiline üzerinde yazılı tutar kadar anlaşmalı kurumdan alışveriş yapma imkanı sağlayan bir ödeme aracıdır. Bu açıklamalara göre yukarıda belirtilen ödemelerin; Belirli bir tutarı olan hediye çeklerinin ücret olarak vergilendirilip vergilendirilmeyeceği ile damga, KDV ile diğer mevzuatlar karşısındaki durumu, Toplu iş sözleşmesi kapsamında işçilere dağıtılan giyim eşyası (pantolon, gömlek, ayakkabı vs.) ile Ramazan ve kurban bayramlarında verilen gıda gibi ihtiyaç maddeleri bedellerine ilişkin olarak ödenen katma değer vergisinin indirim konusu yapılıp yapılamayacağı, İşçilere, işyerinin kendi imal ettiği mamullerden olduğu gibi, dışardan satın almak suretiyle veya nakit olarak da yaptığı bu ödemeler üzerinden gelir vergisi ve damga vergisi tevkifatının yapılıp yapılmayacağı, Ayrıca söz konusu yardımların; SSK, Kıdem ve İhbar Tazminatlarının ilgili mevzuatları ve muhasebe kaydı hakkında da olmak üzere tüm yönleriyle aşağıdaki açıklamaların yapılmasına çalışılmıştır. II- BAYRAMLARDA YAPILAN YARDIMLARIN GELİR VERGİSİ YÖNÜNDEN DEĞERLENDİRİLMESİ Gelir Vergisi Kanunu nun 61. maddesinde; Ücret, işverene tabi ve belirli bir işyerine bağlı olarak çalışanlara hizmet karşılığı verilen para ve ayınlar ile sağlanan ve para ile temsil edilebilen menfaatlerdir..., 62. maddesinde ise İşverenler, hizmet erbabını işe alan, emir ve talimatları dahilinde çalıştıran gerçek ve tüzel kişilerdir... hükümleri yer almış, aynı Kanunun 63. maddesinde de ücretin gerçek safi tutarının tespitinde nelerin indirim konusu yapılacağı belirtilmiştir. Aynı Kanun un 27. maddesinin 2 numaralı bendine göre, resmi veya özel müesseseler tarafından hizmet erbabına demirbaş olarak verilen giyim eşyası gelir vergisinden istisna edilmiştir. İşverenler tarafından hizmet erbabına verilen giyim eşyasının gelir vergisinden istisna edilebilmesi için; - Hizmet erbabına verilen giyim eşyasının işin icabı olarak verilmiş olması, - İşte giyilen bir giyim eşyası olması, - Demirbaş niteliğinde bulunan bir giyim eşyası olması - Hizmet erbabının işten ayrılması halinde giyim eşyasının geri alınması gerekmektedir. Öte yandan, Kanunun 94. maddesinde tevkifat yapmak zorunda olan mükellefler sayılmış, aynı maddenin birinci fıkrasının (1)numaralı bendinde de Hizmet erbabına ödenen ücretler

2 ile 61. maddede yazılı olup ücret sayılan ödemelerden (istisnadan faydalananlar hariç), 103 ve 104. maddelere göre vergi tevkifatı yapılacağı belirtilmiştir. Buna göre, hizmet erbabına yukarıda yer alan şartlar dahilinde verilmeyen giyim eşyalarının gelir vergisinden istisna edilmesi mümkün değildir. Bu nedenle, personele verilen demirbaş niteliğinde olmayan ayakkabı ve elbise gibi giyim eşyaları ile yapılan gıda yardımlarının ücret olarak kabul edilmesi ve hizmet erbabının brüt ücretine dahil edilerek Gelir Vergisi Kanunu nun ücretin vergilendirilmesine ilişkin hükümleri doğrultusunda vergiye tabi tutulması gerekmekte olup, ayrıca genel giderler kapsamında indirim konusu yapılabilecektir. Ücret, işverene tabi ve belirli bir işyerine bağlı olarak çalışanlara hizmet karşılığı verilen para ve ayınlar ile sağlanan ve para ile temsil edilebilen menfaatlerdir. Ücret ödenek, tazminat, kasa tazminatı (mali sorumluluk tazminatı) tahsisat, zam, avans, aidat, huzur hakkı, prim, ikramiye, gider karşılığı veya başka adlar altında ödenmiş olması veya bir ortaklık münasebeti niteliğinde olmamak şartıyla kazancın belli bir yüzdesi şeklinde tayin edilmiş bulunması onun mahiyetini değiştirmez. hükmü yer almıştır. Bu hüküm uyarınca; işverenlerce; Toplu İş Sözleşmeleri hükümleri uyarınca veya bayramlarda, özel ve dini günlerde veya değişik durumlarda, yemek yardımı, süt, yoğurt, yağ, un, şeker vb. yiyecek yardımları ile giyecek ve temizlik yardımları adı altında çalışanlara yapılan ödemelerin ücret olarak kabul edilmesi gerekir. Ancak ayni ve nakdi yapılan bu yardımların, Gelir Vergisi Kanunu yönünden aşağıdaki şekilde işlem yapılması gerekir. A- BAYRAMLARDA VERİLEN YİYECEK YARDIMLARININ GELİR VERGİSİ KARŞISINDAKİ 193 sayılı Gelir Vergisi Kanunu nun 23. maddesinin 8 numaralı bendine göre, işverenlerin, personele civar lokantalar veya yemek verme hizmetini sağlayan yerlerde yemek verilmesi halinde, bu yemek bedellerinin bir günlük tutarının, 2018 takvim yılı için (KDV hariç) 16,00 TL yi aşmayan kısmının gelir vergisinden istisna edilmesi gerekir. Ancak işverenlerce, hizmet erbabına civar lokantalarda veya yemek verme hizmeti sağlayan kuruluşlar vasıtasıyla sağlanan menfaatlerin, gelir vergisinden istisna edilebilmesi için; 1- İşverenin, hizmet erbabına sağladığı yemek hizmetlerinin, civar lokantalarda veya yemek hizmeti veren kuruluşlardan sağlanması, 2- Yemek bedelinin fiilen çalışılan günlere ait bir günlük tutarının, 2018 yılı için 16,00 TL yi aşmaması, 3- İşverenlerce yemek bedelinin, doğrudan yemek verme hizmetini sağlayan veya bu işe aracılık eden kuruluşlara ödenmesi, 4- Hizmet erbabına sağlanan yemek bedelinin fiilen çalışılan günler için verilmesi, 5- Yemek bedeli faturasının, yemek yiyen hizmet erbabının adı ve soyadı belirtilmek suretiyle veya ad ve soyadı itibariyle liste halinde faturanın eki olarak düzenlenmesi, gerekir. Ancak, işverence hizmet erbabına işyerinde veya işyerinin müştemilatında yemek verilmek suretiyle sağlanan menfaatlerin, gelir vergisinden istisna edilebilmesi için; 1- Yemeğin işyerinde hazırlattırması, 2- Yemek dışardan hazırlattırılıyorsa, hazırlanan bu yemeğin işyerinde veya müştemilatında hizmet erbabına verilmesi, 3- Bu durumun dışında hizmet erbabına sağlanan yemek bedelinin nakit veya aynı olarak ödenmemesi, şartlarının bir arada gerçekleşmesi gerekir.

3 Bu çerçevede; işverenlerce hizmet erbabına işyerinde veya müştemilatında yemek verilmek suretiyle sağlanan menfaatlerin, herhangi bir tutarla sınırlı olmaksızın, gelir vergisinden istisna edilmesi gerekir Ancak yukarıda belirtilenler dışında nakden veya evlerinde istihlak edilmek üzere yapılan yiyecek yardımlarının (fasulye, pirinç, un, çay, şeker vb.), herhangi bir istisnaya ilişkin tutara tabi olmaksızın tamamının ücret olarak gelir vergisine tabi tutulması gerekir Bu konuda, Danıştay Dördüncü Dairesince; işçilere aynı olarak yapılan yiyecek yardımlarının tamamının ücret olarak kabul edilmesi gerekir. şeklinde karar verilmiştir B- BAYRAMLARDA VERİLEN GİYİM EŞYASININ GELİR VERGİSİ KARŞISINDAKİ DURUMU 193 sayılı Gelir Vergisi Kanunu nun 27. maddesinin 2 numaralı bendinde; demirbaş olarak verilen giyim eşyası (resmi ve özel daire ve müesseselerce hizmet erbabına işin icabı olarak verilen ve bunların işten ayrılmaları halinde geri alınan giyim eşyasının gelir vergisinden istisna edildiği hükme bağlanmıştır. Bu hükme göre; giyim eşyası bedelinin gelir vergisinden istisna edilebilmesi için: - İşin özelliğine göre giyime zorunluluğu olan giyim eşyası niteliğinde olması, - İlgililere demirbaş olarak verilmesi, - İşten ayrılması halinde de personelden geri alınması, - Sivil hayatta giyilmesi mümkün olmaması gerekir. Başka bir ifade ile demirbaş olarak verilen giyim eşyalarının, 193 sayılı Gelir Vergisi Kanunu nun 27. maddesinin 2 numaralı bendinde, gelir vergisinden istisna edilebilmesi için, resmi ve özel idare kuruluşları veya bazı işverenler tarafından; işin gereği olarak genellikle işte kullanılan, emaneten verilen ve işten ayrılmaları durumunda geri alınan veya bu elbiselerin işten ayrılmaları halinde, sivil hayatta giyilmesi mümkün olmayan yardımlardan olması gerektiği hükme bağlanmıştır. Bu konuda, Maliye Bakanlığı na yansıyan bir olayda Bakanlıkça; Güvenlik görevlilerine ve işçilere, mesai saati içerisinde giyilmek üzere verilen iş elbiseleri gibi Ancak, işyerinde çalışanlara yukarıda belirtilen durumların dışında aynı olarak veya nakit olarak yapılan giyim yardımlarının, ücret olarak gelir vergisine tabi tutulması gerekir. Takım elbise, ayakkabı, gömlek, kravat, palto veya iş elbisesine ait kumaş olarak verilmekle beraber ayrıca bu kumaşın elbise dikimi için dikiş parası verilmesi gibi....sendika üyelerine işverence, toplu iş sözleşmesi gereğince elbise bedeli kadar çek verilmesi halinde, yapılan bu ödemelerin ücret olarak kabul edilmesi ve Gelir Vergisi Kanunu nun ücretin vergilendirilmesine ilişkin hükümleri doğrultusunda vergiye tabu tutulması gerekmektedir. şeklinde görüşler verilmiştir III- BAYRAMLARDA PERSONELE VERİLEN MARKET VE ERZAK ÇEKLERİNİNDE TEVKİFAT VE GİDER KAYDI A- RAMAZAN AYINDA PERSONELE VERİLEN MARKET VE ERZAK ÇEKLERİNİN GELİR VERGİSİ KARŞISINDAKİ DURUMU İşverenler, çalışanlarına anlaşmalı kurumlarda kullanılmak üzere üzerinde belirli bir tutarı olan hediye çeklerini bazen bir şirket politikası bazen de sosyal yardım adı altında vermektedir. Hediye çeki-alışveriş çeki, hamiline üzerinde yazılı tutar kadar anlaşmalı kurumdan alışveriş yapma imkanı sağlayan bir ödeme aracıdır.

4 193 Sayılı Gelir Vergisi Kanunu nun Ücretin Tarifi başlıklı 61. maddesinde ücretin tarifi yapılmış, anılan Kanunun Ücretlerde Müteferrik İstisnalar başlıklı 23. maddesinin (8) numaralı bendinde; Hizmet erbabına işverenlerce yemek verilmek suretiyle sağlanan menfaatler (İşverenlerce, işyerinde veya müştemilatında yemek verilmeyen durumlarda çalışılan günlere ait bir günlük yemek bedelinin 2018 yılında 16,00 TL yi aşmaması ve buna ilişkin ödemenin yemek verme hizmetini sağlayan mükelleflere yapılması şart olduğu yukarıda açıklanmıştı. Bu açıklamalara göre, personele yemek bedelinin nakden ödenmemesi fatura karşılığında lokanta veya yemek veren benzeri yerlere ödemede bulunulması ve fiilen çalışılan günlere ait olması halinde Gelir Vergisi Kanunu nun 23. maddesinin (8) numaralı bendinde yer alan ve 2018 yılı için 16,00 TL olarak belirlenen miktara kadar istisnadan yararlanılması, söz konusu miktarı aşan kısmın ücret sayılarak Gelir Vergisi Kanunu nun 94/1. maddesine göre tevkifat yapılarak vergilendirilmesi gerekmektedir. Ancak, işyerinde yemek çıkmadığı zamanlarda çalışanların evlerinden yemek getirmeleri karşılığı gıda ve ihtiyaç maddesi satın alınması için verilen market ve erzak çeklerinin Gelir Vergisi Kanunun 23/8. maddesi kapsamında istisna olarak değerlendirilmesi mümkün olmadığından, verilen çek tutarının tamamının ücret olarak değerlendirilmesi ve söz konusu tutar üzerinden aynı Kanunun 94/1. maddesi kapsamında tevkifat yapılması gerekmektedir. Öte yandan, çalışanlara ücret mahiyetinde verilen market ve erzak çeklerinin tamamını, Gelir Vergisi Kanunun 40/1. maddesine göre kazancınızın tespitinde gider olarak dikkate alınması mümkün bulunmaktadır. B- BAYRAMLARDA PERSONELE VERİLEN MARKET VE ERZAK ÇEKLERİNİN KATMA DEĞER VERGİSİ KARŞISINDAKİ DURUMU 3065 sayılı Katma Değer Vergisi Kanunun 1.maddesine istinaden, Türkiye de yapılan Ticari, sınai, zirai faaliyet ve serbest meslek faaliyeti çerçevesinde yapılan teslim ve hizmetler katma değer vergisine tabidir. Aynı Kanunun 2.maddesine göre, bir mal üzerindeki tasarruf hakkının malik veya onun adına hareket edenlerce, alıcıya veya adına hareket edenlere devredilmesidir. Bir malın alıcı veya onun adına hareket edenlerin gösterdiği yere veya kişilere tevdii teslim hükmündedir. Kanuna göre, Hizmet, teslim ve teslim sayılan haller ile mal ithalatı dışında kalan işlemlerdir. Bu işlemler; bir şeyi yapmak ve işlemek, meydana getirmek, imal etmek, onarmak, temizlemek, muhafaza etmek, hazırlamak, değerlendirmek, kiralamak, bir şeyi yapmamayı taahhüt etmek gibi, şekillerde gerçekleşebilir. Aynı Kanunun Sosyal ve Askeri Amaçlı İstisnalarla Diğer İstisnalar bölümünde, külçe gümüş, döviz, para, damga pulu, harç pulu, değerli kağıtlar, taşıt pulu, hisse senedi ve tahvil teslimlerinin KDV den müstesna olduğuna ilişkin hükmüne istinaden; para niteliğinde olan ve para yerine geçen hediye çeklerinin-alışveriş çeklerinin personele tesliminin KDV ye tabi tutulmaması gerekmektedir IV- BAYRAMLARDA PERSONELE NAKİT OLARAK YAPILAN YARDIMLARDA TEVKİFAT VE GİDER KAYDI Gelir Vergisi Kanunu nun 96. maddesinde, Vergi tevkifatı, ücretler dışında kalan ödemelerde gayrisafi tutarlar üzerinden yapılır. Kesilmesi gereken verginin ödemeyi yapan tarafından üstlenilmesi halinde bu vergi bilfiil ödenen miktar ile ödemeyi yapanın yüklendiği verginin toplamı üzerinden hesaplanır. hükmü yer almıştır. Öte yandan, 193 sayılı Gelir Vergisi Kanunu nun 63. maddesinin son fıkrasında, Hizmet erbabına verilen ayınlar, verildiği gün ve yerdeki ortalama perakende fiyatlarına göre; konut tedariki ve sair suretle sağlanan menfaatler, konutun emsal kirasına veya menfaatin emsal bedeline göre değerlenir. hükme bağlanmıştır. Bu hükümlere göre, işverenler tarafından; Ramazan ayında işçilere, yiyecek, içecek ve giyecek adı altında yapılan ayni yardımlar, hizmet erbabına ücretleri dışında net olarak sağlanmış bir menfaat olduğundan, ücret olarak kabul edilmesi ve verildiği gün ve yerdeki ortalama perakende fiyatlarına (Katma Değer Vergisi dahil) göre değerlendirilmesi sonucu tespit edilen tutarın

5 brütünün bulunarak, bu tutar üzerinden hesaplanan gelir vergisinin işverence üstlenilmesi suretiyle, Gelir Vergisi Kanunu nun 94, 103 ve 104. Maddelerine göre gelir vergisi tevkifatının yapılması gerekmektedir. Ancak, hesaplanan bu verginin işverence üstlenilmesi suretiyle personele net ödeme yapılması mümkün olabileceği gibi hesaplanan söz konusu vergi çalışanlardan da kesilebilecektir. Bu konuda, Maliye Bakanlığı na intikal eden bir olayda Bakanlıkça; yukarıda belirtilen istisna kapsamına girmeyen ve Başkanlığınız tarafından işçilerinize bayramlarda giyilmek üzere verilen ayakkabı, elbise veya kaban gibi giyim eşyasının, Gelir Vergisi Kanunu nun 63. maddesine göre emsal bedelle değerlendirilerek bulunacak tutar üzerinden vergilendirilmesi, ayrıca net olarak yapılacak ödemenin brütünün bulunup, brüt üzerinden hesaplanan verginin Başkanlığınızca üstlenilmesi suretiyle net ödeme yapılması gerekir. şeklinde görüş verilmiştir Bu durumda, işçilere ödenen net ücret ile net ücretin brütünün bulunması suretiyle hesaplanan ve işverence üstlenilen gelir vergisi toplamının, genel hükümlere göre gider veya maliyet unsuru olarak dikkate alınması gerekir. Söz konusu madde ve malzemelerin piyasadan fatura kesilip temin edilmiş olması ve fatura tutarlarının gider veya maliyet unsuru olarak muhasebe kayıtlarına intikal ettirilmesi durumunda ise sadece net ödeme tutarı ile brüt ödeme tutarı arasındaki farkın gider veya maliyet unsuru olarak dikkate alınması gerekmektedir. V- BAYRAMLARDA YAPILAN YARDIMLARIN DAMGA DEĞER VERGİSİ KARŞISINDAKİ DURUMU 488 sayılı Damga Vergisi Kanunu nun 1. maddesinde, verginin konusunu Kanun a ekli (1) sayılı tabloda yazılı kağıtların oluşturduğu, kağıt teriminin ise, yazılıp imzalanmak veya imza yerine geçen işaret konmak suretiyle düzenlenen ve herhangi bir hususu ispat veya belli etmek için ibraz edilecek belgeleri ifade edeceği hükme bağlanmıştır. Bu hükme göre, herhangi bir kağıdın damga vergisine tabi olması için aşağıdaki hususların mevcut olması gerekir. - Herhangi bir hususu ispat veya belli etmesi, - Yazılıp imzalanması veya imza yerine geçen bir işareti taşıması, - İbraz edilebilecek nitelikte olması, - Kanun a ekli (1) sayılı tablo kapsamına girmesi gerekir. Bu hükme göre, ayni olarak yapılan ödemelerin damga vergisine tabi olması için aşağıdaki şartların olması gerekir. - Ayni olarak yapılan ödemelerin, Gelir Vergisi Kanunu nun 61. maddesine göre ücret kapsamında değerlendirilmesi gerekir. - Ücret kapsamında değerlendirilmekle beraber, istisna kapsamında olmaması gerekir. - Ücret kapsamında olan ve istisna kapsamında olmayan ayni yardımların, Gelir Vergisi Kanunu nun 63. maddesine göre verildiği gün ve yerdeki ortalama perakende fiyatlarına göre, konut tedariki ve sair suretle sağlanan menfaatlerin, konutun emsal kirasına veya menfaatin emsal bedeline göre değerlendirilmesi gerekir. - Emsal bedeline göre değerlendirilen ayni yardımların, brüt ödeme miktarının bulunması ve bu tutarın bordroda gösterilmesi ve imzalanması gerekir. Bu hükme göre, vergiye tabi olup olmadığına bakılmaksızın, çalışanlara nakit olarak yapılan ödemelere ilişkin düzenlenen makbuz ve benzeri kâğıtlarda belirtilen ücretler, Damga Vergisine tabi olacaktır. Ancak, personele doğrudan sağlanan bir menfaat niteliğinde olmayan ve işyerinde kullanılmak veya tüketilmek üzere alınan maddeler damga vergisine tabi olmayacaktır. Örneğin, personele işyeri ve müştemilatında yemek verilmek suretiyle sağlanan menfaatlerde, işyerinde veya müştemilatında yemek verilmek suretiyle sağlanan bu yemeklerin, işyerinde hazırlatılması veya anlaşmalı yemek veren işletmelerden temin

6 edilmesi, bunlar için herhangi bir makbuz, bordro veya havale emri düzenlenmemesi nedenleriyle, yapılan söz konusu giderlerin, doğrudan personele sağlanmış bir menfaat olarak kabul edilmesi mümkün olmadığından ve bu konuda da gelir vergisinden istisna edilmesine ilişkin hüküm olması nedeniyle, gelir ve damga vergisine tabi tutulmayacaktır. VI- BAYRAMLARDA YAPILAN YARDIMLARIN KATMA DEĞER VERGİSİ YÖNÜNDEN DEĞERLENDİRİLMESİ 3065 sayılı Katma Değer Vergisi (KDV) Kanunu nun; -1/1. maddesinde Türkiye de, ticarî, sınaî, ziraî faaliyet ve serbest meslek faaliyeti çerçevesinde yapılan teslim ve hizmetlerin KDV ye tabi olduğu, -3/a maddesinde, vergiye tabi malların her ne suretle olursa olsun, vergiye tabi işlemler dışındaki amaçlarla işletmeden çekilmesi, vergiye tabi malların işletme personeline ücret, prim, ikramiye, hediye, teberru gibi namlarla verilmesinin teslim sayılan hallerden sayıldığı, -20/1. maddesinde, teslim ve hizmet işlemlerinde matrahın, bu işlemlerin karşılığını teşkil eden bedel olduğu, -29/1-a maddesinde, mükelleflerin, yaptıkları vergiye tabi işlemler üzerinden hesaplanan KDV den, faaliyetlerine ilişkin olarak; kendilerine yapılan teslim ve hizmetler dolayısıyla hesaplanarak düzenlenen fatura ve benzeri vesikalarda gösterilen KDV yi indirebilecekleri, -30/d maddesinde ise, Gelir ve Kurumlar Vergisi Kanunlarına göre kazancın tespitinde indirimi kabul edilmeyen giderler dolayısıyla ödenen KDV nin indirim konusu yapılamayacağı hüküm altına alınmıştır. Öte yandan, konuya ilişkin açıklamaların yer aldığı 9 Seri No.lu KDV Genel Tebliğinin 8 numaralı başlığı altında aşağıdaki açıklamalar yapılmıştır KDV uygulamasında personele sağlanan menfaatlerden aşağıda sayılanlar vergiye tabi tutulmayacaktır: - Personele işyerinde veya müştemilatında yemek verilmesi, - Personele yatacak yer veya konut tahsisi, - Personelin toplu olarak işyerine gidip gelmesini sağlamak amacıyla yapılan taşıma hizmetleri, - Demirbaş olarak verilen giyim eşyası. İşletmenin iktisadi faaliyetini yürütebilmesi için yapılan ve işletmede yaratılan katma değerin bir unsuru olan bu masraflar maliyetin bir parçası olduğundan, personele tahsisi sırasında vergiye tabi tutulmayacak, bu mal ve hizmetlerin iktisabında yüklenilen vergiler ise genel hükümlere göre indirim konusu yapılabilecektir. Buna göre, toplu iş sözleşmesi kapsamında demirbaş niteliğinde olmayan giyim eşyaları ile Ramazan ayı ve dini bayramlarda verilen gıda gibi ihtiyaç malzemelerinin hizmet erbabına bedelsiz olarak dağıtımı anılan kanunun 1/1 ve 3/a maddeleri uyarınca KDV ye tabidir. Öte yandan, firmanız personeline dağıtılmak üzere satın aldığınız söz konusu mallara ilişkin yüklendiğiniz KDV nin, KDV Kanunu nun 29/1. maddesine göre indirim konusu yapılması mümkün bulunmaktadır. VII- RAMAZAN AYINDA YAPILAN YARDIMLARIN KIDEM TAZMİNATI KARŞISINDAKİ DURUMU

7 1475 sayılı İş Kanunu nun 12. fıkrasında; 13. Maddenin (c) bendinde sözü edilen ihbar tazminatı ile bu madde de yer alan kıdem tazminatına esas olacak ücretin hesabında 26. maddenin 1. fıkrasında yazılı ücrete ilaveten işçiye sağlanmış olan para ve parayla ölçülmesi mümkün olan ve hizmet akdinden veya toplu iş sözleşmesinden yahut yasa dan doğan menfaatler toplamının da dikkate alınması gerekir Sosyal Yardımların Kıdem Tazminatı Karşısındaki Durumu ile İlgili Olarak Yargıtay ca Verilen Kararlar: - Toplu iş sözleşmelerinde veya hizmet akitlerinde, esasen vergiye tabi bulunan ücret ve ücret niteliğinde olan diğer menfaatlerin net olarak ödenmesi halinde, kıdem tazminatına esas ücretin hesabında, bu ödemelerin brüt miktarı esas alınacaktır - İşe bağlı olan giyim parası, erzak ve yakacak, nakliye parası ve tahsil yardımı nitelikleri gereği kıdem tazminatına yansımaz - Süreklilik gösteren parasal (nakdi) ve ayni yardımlar kıdem tazminatı ödemesinin hesaplanmasında göz önüne alınır. Bu mahiyette olmayan hizmet primi kıdem tazminatının hesabında ücrete ilave edilmez - Kıdem tazminatının hesaplanmasında giyim, sabun, havlu gibi sosyal yardımların göz önüne alınmasında, işverenin bu ayni yardımlar için bu malzemeleri aldığı satıcısına ödediği miktarlar dikkate alınmalıdır. - Kıdem tazminatı hesabında ücrete yansıtılan sosyal yardımların bir günlüğe isabet eden miktarının bulunmasında, mevsim içinde tediye edilen sosyal yardımlar toplamının, o mevsim içinde çalışılan ve çalışılmış gibi sayılan günler toplamına bölünmesi gerekir. - Mahkemenin, kıdem tazminatına, işçinin ayrıldığı tarihte yemek parası olarak fiilen ödenen miktarın altındaki ve henüz bağıtlanmamış yeni sözleşmedeki miktarı yansıtması hatalıdır. - Kıdem tazminatının hesabında; bu hesaba girecek hak ve ödemelerin bir günlüğe isabet eden miktarlarının saptanmasında, toplu iş sözleşmeleriyle geleceğe yönelik olarak tespit edilmiş olanların değil, bir yıl içinde ödenmiş olan gerçek miktarların 365 güne bölünmesi suretiyle hesaplanması gerekir. VIII- YARDIMLARIN KIDEM TAZMİNATI KARŞISINDAKİ DURUMU İLE İLGİLİ OLARAK YARGITAY CA VERİLEN KARARLAR 1- Toplu iş sözleşmelerinde veya hizmet akitlerinde, esasen vergiye tabi bulunan ücret ve ücret niteliğinde olan diğer menfaatlerin net olarak ödenmesi halinde, kıdem tazminatına esas ücretin hesabında, bu ödemelerin brüt miktarı esas alınacaktır 2- Fazla çalışma paraları süreklilik göstermeyen geçici nitelik taşıyan ödemelerdir. Bu nedenle kıdem tazminatı hesabına dahil edilemez 3- İşe bağlı olan giyim parası, erzak ve yakacak, nakliye parası ve tahsil yardımı nitelikleri gereği kıdem tazminatına yansımaz 4- Süreklilik gösteren parasal (nakdi) ve ayni yardımlar kıdem tazminatı ödemesinin hesaplanmasında göz önüne alınır. Bu mahiyette olmayan hizmet primi kıdem tazminatının hesabında ücrete ilave edilmez 5- Kıdem tazminatının hesaplanmasında giyim, sabun, havlu gibi sosyal yardımların göz önüne alınmasında, işverenin bu ayni yardımlar için bu malzemeleri aldığı satıcısına ödediği miktarlar dikkate alınmalıdır 6- Kıdem ödenmesine aksetmesi gereken sosyal yardımların daimilik göstermesi gerekir. Yıllık ücretli izin esasen bir ücrettir. Kıdem tazminatına aksetmez. Ayrıca taşıt

8 yardımı, salon, sinema ve taksitle satış ordinosu daimilik arz etmez ve kıdem tazminatının hesabında nazara alınmaz 7- Kıdem tazminatı hesabında ücrete yansıtılan sosyal yardımların bir günlüğe isabet eden miktarının bulunmasında, mevsim içinde tediye edilen sosyal yardımlar toplamının, o mevsim içinde çalışılan ve çalışılmış gibi sayılan günler toplamına bölünmesi gerekir 8- Mahkemenin, kıdem tazminatına, işçinin ayrıldığı tarihte yemek parası olarak fiilen ödenen miktarın altındaki ve henüz bağıtlanmamış yeni sözleşmedeki miktarı yansıtması hatalıdır 9- Kıdem tazminatının hesabında; bu hesaba girecek hak ve ödemelerin bir günlüğe isabet eden miktarlarının saptanmasında, toplu iş sözleşmeleriyle geleceğe yönelik olarak tespit edilmiş olanların değil, bir yıl içinde ödenmiş olan gerçek miktarların 365 güne bölünmesi suretiyle hesaplanması gerekir 10- Tahsil Yardımı, ödeme koşulları itibariyle kıdem tazminatına esas alınacak ücrete yansıyacak nitelikte değildir ve kıdem tazminatının hesabında nazara alınmaz IX- AYNİ OLARAK YAPILAN YARDIMLARIN SSK KARŞISINDAKİ DURUMU 5510 sayılı Kanunla yapılan düzenleme ile prime esas kazançların belirlenmesinde bazı değişiklikler yapılmış olup, bu değişiklikler kapsamında ayni yardımlar prime esas kazançlar kapsamından çıkarılmıştır. Öte yandan, anılan Kanun un 80. maddesinin (c) bendinde (b) bendinde belirtilen istisnalar dışında her ne adla yapılırsa yapılsın tüm ödemeler ile ayni yardım yerine geçmek üzere yapılan nakdi ödemelerin prime esas kazanca tabi tutulacağı hükme bağlanmıştır. Bu hükümlere göre, sigortalılarla işverenlerin bir ay için ödeyecekleri prim hesabında; a) Sigortalıların o ay için hak ettikleri ücretlerin, b) Prim, ikramiye ve bu nitelikteki her çeşit istihkaktan sigortalılara o ay içinde ödenenlerin, c) İşverenler tarafından sigortalılar için özel sağlık sigortalarına ve bireysel emeklilik sistemine ödenen tutarların, d) İdare veya kaza mercilerince verilen karar gereğince (a) ve (b) fıkralarında yazılı kazançlar niteliğinde olmak üzere sigortalılara o ay içinde yapılan ödemelerin, brüt toplamının, sigorta primine esas ücretler olarak kabul edilmesi gerekmektedir. Ancak, yolluklar, çocuk ve aile zamları, seyyar görev tazminatı, kıdem tazminatı, iş sonu tazminatı veya kıdem tazminatı mahiyetindeki toplu ödemeler, ölüm, doğum ve evlenme yardımları ile ayni yardımlar sigorta priminin hesabına esas tutulacak ücretlerin aylık tutarının tespitinde dikkate alınmayacaktır. X- AYNİ OLARAK YAPILAN YARDIMLARIN MUHASEBE KAYDI Aynı olarak personele yapılan yardımlara ilişkin muhasebe kaydı aşağıdaki şekilde olacaktır. A- AYNİ YARDIMLARIN İLK SATIN ALINMASI DURUMUNDA İşveren, oruç nedeniyle personeline dağıtmak üzere KDV hariç ,00 TL gıda almıştır. Bu gıdaya ilişkin giderlerin KDV oranı ise (%8) olup, (50.000,00x%8=) TL dir. Buna gör, toplam gıda tutarı (KDV Dahil) (50.000, ,00 =) TL olup sırasıyla aşağıdaki şekilde muhasebe kaydının yapılması gerekir. 157 DİĞER STOKLAR ,00 01 Personele Verilecek Mallar

9 191 İNDİRİLECEK KDV 4.000, SATICILAR , DİĞER STOKLAR 01 Personele Verilecek Mallar 152 MAMULLER Personele Verilecek Mallar B- ÜCRETE İLİŞKİN MUHASEBE KAYDI Ücretlerinden dolayı % 15 oranında vergiye tabi tutulan personele yapılan gıda yardımına ilişkin muhasebe kaydı aşağıdaki şekilde olacaktır. BRÜT ÜCRET Damga Vergisi = Net Tutar/ (1-(Gel.V.Or.+DV.) Gelir Vergisi = Brüt ÜcretxGel.Ver.Or. = Brüt Ücret x DV.Oranı BRÜT ÜCRET = ,00/(1-(0,15+0,07,59) = ,00/(1-(0,15+0,07,59) = ,00/0,909 = 405,94 GELİR VERGİSİ = (54.405,94 x % 15) = 8.160,89 DMG VERGİSİ = ,94 x % 0,07,59) = 450, DİREKT İŞÇİLİKLER , ÖDENECEK VERGİLER 8.610,97 01 Gelir Vergisi 8.160,89 02 Damga Vergisi 450, PERSONELE BORÇLAR ,97 C- MALLARIN TESLİMİNE İLİŞKİN MUHASEBE KAYDI 335 PERSONELE BORÇLAR , DİĞER STOKLAR , HESAPLANAN KDV 4.000,00 D- SÖZ KONUSU TESLİMDE FATURA KESİLMESİ DURUMUNDA 335 PERSONELE BORÇLAR , YURTİÇİ SATIŞLAR , HESAPLANAN KDV 4.000, DİĞER SATIŞLARIN MALİYETİ ,97

10 Personele Verilen Mallar 157 DİĞER STOKLAR ,97 Personele Verilecek Mallar Personele Verilen Malların Stoktan Düşülmesi