Sanayi Ar&Ge ve Yenilik Destekleri. Yrd. Doç. Dr. Bülent YANIKTEPE

Transkript

1 Yrd. Doç. Dr. Bülent YANIKTEPE Osmaniye Korkut Ata Üniversitesi Mühendislik Fakültesi Enerji Sistemleri Mühendisliği Bölümü Ticaret ve Sanayi Odası Kasım 2013 OSMANİYE

2 Son yüzyılda Teknoloji, emek, sermaye, toprak ve girişimcilik olarak sıralanan geleneksel üretim faktörleri yanında yerini almış, bununla da kalmayıp diğer üretim faktörlerinin önem ve önceliğini azaltmıştır. Emek gücünün yerine makine ve robotlar, beyin gücünün yerine bilgisayarlar geçmeye başlamış, verimlilik artışı ve topraksız tarım uygulamaları toprağın kıymetini göreceli olarak azaltmıştır. Bir asır öncesinde insanların hayal bile edemedikleri şeyleri mümkün kılan teknoloji, bugün devletlerin uğruna mücadele verdikleri bir güç haline gelmiştir.

3 Günümüzde toplumların ekonomik refahını ve kalkınmasını belirleyen ve onlara yön veren en önemli etken teknolojik gelişmeler ve bilimsel alandaki ilerlemelerdir. Bilgi çağını yaşayan dünyamızda teknoloji çok hızlı bir şekilde değişmekte ve gelişmektedir. Sadece teknoloji ithali ile sanayileşmeyi ve kalkınmayı amaçlamak bilgi ve teknoloji çağının yaşandığı günümüzde yanlış bir strateji haline gelmiştir. Çünkü ithal edilen teknoloji, çok kısa bir süre sonra yeterliliğini ve geçerliliğini kaybetmekte, bu alanda rekabet imkânı sağlayamamaktadır.

4 Çağımızda bilgi ve devamında bilim ve teknoloji üretimi daha da ön plana çıkmış, insan-toplum ve ülkelerin hayatında birçok alanda köklü değişikliklere sebep olmuştur. Ekonomik kalkınmada ve küresel rekabette sağladığı faydalardan dolayı, önümüzdeki yüzyılda teknolojiye sahip olanlar teknoloji efendileri, teknolojiyi satın almak zorunda kalanlar ise teknoloji köleleri olarak adlandırılacaklardır.

5 Teknoloji Nedir? Bilginin, sanayideki işlemlerde sistematik olarak uygulamaya alınması, demek olan teknoloji, geniş anlamda, araştırma, geliştirme, üretim, pazarlama, satış ve satış sonrası hizmeti kapsayan bir sanayi sürecinin, etkin ve verimli bir biçimde gerçekleştirilmesi için kullanılabilecek bilgi ve becerilerin tümüdür.

6 ürün rekabeti bilgi ve teknoloji rekabeti Klasik anlamda rekabet gücü doğal hammadde kaynaklarının bolluğu, ucuz işçilik Günümüzde ileri ve özellikli üretim yöntemleri nitelikli iş gücü, Ar-Ge altyapısı, modern bir haberleşme ağı ve bilişim (enformasyon) teknolojilerinin etkin kullanımı belirli alanlarda yoğunlaşmış bilgi ve beceriye sahip iş gücü ile bilgi ve deneyim birikimi

7 Gelişmiş ve Gelişmekte Olan Ülke Sahip oldukları bilimsel ve teknolojik bilgiyi, entegre süreçler içinde ürüne ve toplumsal refaha dönüştürebilen ülkeler ile bu süreç entegrasyonunu başaramamış ülkeler arasındaki anlayış ve uygulama farkı bilimsel araştırmalar geliştirilen yeni teknolojiler yeni üretim ve ürün teknolojilerine dönüşmesi

8 Sanayi Uygulama Üniversite Teorik Bilgi ÜNİVERSİTE - SANAYİ İŞBİRLİĞİNİN GÜÇLENDİRİLMESİNİ SAĞLAR

9 Neden Teknoloji Geliştirme? Teknoloji geliştirme ve inovasyon, sanayi ve bilişim kuruluşlarının ulusal ve uluslararası pazarda rekabet avantajı kazanmaları ve sürekli büyümeyi sağlayan en önemli güç ve araçtır. Günümüzde teknoloji, ekonomik büyümenin motoru durumundadır. Küresel rekabet, artık doğal kaynaklara veya ucuz işçiliğe değil, teknoloji geliştirmeye ve inovasyona dayanmaktadır.

10 Türkiye'nin ekonomik açıdan güçlenebilmesi için tek çözüm yolu teknolojik olarak üstün özelliklere sahip, kaliteli, dünya standartlarında, katma değeri yüksek ürünler üreten bir sanayi yaratması ve böylece küresel pazarda yerini almasından geçmektedir.

11 Sanayinin gelişmesinin en temel gereklerinden biri ileri teknolojiye sahip olmaktır. Teknoloji iki yolla elde edilebilmektedir: Teknoloji transferi (yatay yol) Teknoloji Üretimi (dikey yol) (Şimşek, 1988: 6-7)

12 Teknoloji transferi (yatay yol) Teknoloji transferi; yeni bir üretim biriminin kurulması ve işletilmesi için gerekli olan ve gelişmekte olan ülkelerde az bulunan veya hiç olmayan teknik bilgilerin transferi olarak tanımlanmaktadır (Şimşek, 1988: 19).

13 Teknoloji Üretimi (dikey yol) (Şimşek, 1988: 6-7) Teknolojiye sahip olmanın diğer yolu, teknoloji üretmektir. Teknoloji üretimi, Araştırma-Geliştirme (Research&Development-R&D) İnovasyon (innovation) ile gerçekleştirilmektedir.

14 Araştırma-Geliştirme (Ar-Ge) İnsan, kültür ve toplumun bilgisinden oluşan bilgi dağarcığının artırılması ve bu dağarcığın yeni uygulamalar tasarlamak üzere kullanılması için sistematik bir temelde yürütülen yaratıcı çalışmalar (OECD, 2006: 30) olarak tanımlanmıştır. OECD Frascati Kılavuzu

15 Teknoloji-İnovasyon Sanayide önemli bir üretim girdisi olan teknolojinin, üretilmesi konusunda üniversite, araştırma kuruluşları arasında sağlanacak kurumsallaşmış bir işbirliği Türk sanayinin üretim ve rekabet gücünün artırılması, arzu edilen kalkınma ve refahın sağlanması ve ülkenin dengeli gelişmesine katkıda bulunması açısından hayati bir konu haline gelmiştir.

16 Hızla değişen rekabet ortamında ayakta kalabilmek için şirketlerin ürünlerini, hizmetlerini ve üretim yöntemlerini sürekli olarak değiştirmeleri ve yenilemeleri gerekmektedir İNOVASYON İnovasyon, yeni veya iyileştirilmiş ürün, hizmet veya üretim yöntemi geliştirmek ve bunu ticari gelir elde edecek hale getirmek için yürütülen tüm süreçleri kapsar.

17 BİLGİ PARA

18 İnovasyon, kesinlikle icat değildir. ÜRÜN İNOVASYON Yer Fıstığı Çikolata kaplı fıstık

19 Porter, Büyümeyi tetikleyen gücün kümedeki rakip firmalar arasındaki rekabet olduğunu belirtir; çünkü bu rekabet, firmaları inovatif olmaya ve mevcut teknolojilerini iyileştirerek yeni teknolojiler geliştirmeye zorlar. Bu da, yeni şirketlerin kurulmasını sağlar, Ar- Ge faaliyetlerini artırır, yeni becerilerin ve hizmetlerin geliştirilmesini mümkün kılar.

20 (FREEMAN ve SOETE, 2003) Bazı firmalar yeni ürünü ilk çıkaran olmaya çaba gösterirken diğerleri ise rakiplerinin yeniliklerine cevap verecek bir savunma stratejisi izlerler. Her iki durumda da yeni ürün veya üretim sürecini başlatmak için firmaların bir geliştirme yeteneğine ihtiyaçları vardır. Uzun dönemde ister saldırgan ister savunmacı olsun firmaların hayatta kalmaları yeniliklerinin başarısına bağlıdır.

21 Bilim Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı Üniversite-sanayi işbirliğinin kurumsallaştırılması Üniversitelerimizde yapılan bilimsel çalışmaların ticarileştirilerek ülkemize katma değer yaratması Uluslararası pazarlardaki rekabet gücünün artırılması Yeni ürün ve/veya üretim yöntemi geliştirilmesi, Mevcut üründe ve/veya üretim yönteminde yenilik yapılması

22 Bilim Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı Teknoloji Geliştirme Bölgeleri Sanayi Tezleri Programı (SAN-TEZ) Ar-Ge Merkezleri Teknogirişim Sermayesi Desteği Rekabet Öncesi İşbirliği Projeleri

23 Teknoloji Geliştirme Bölgeleri 4691 Sayılı Kanun gereğince bölgelerde sağlanan destek ve muafiyetler 3 temel başlık altında gösterilmiştir. 1) Yönetici Şirketlere Bölgelerin kurulması için gerekli alt yapı, idare binası ve kuluçka merkezi inşası ile Ar-Ge ve yenilik faaliyetlerini desteklemeye yönelik yönetici şirketçe yürütülen veya yürütülecek kuluçka programları, teknoloji transfer ofisi hizmetleri ve teknoloji işbirliği programları ile ilgili giderlerin, yönetici şirket tarafından karşılanamayan kısmı, yardım amacıyla bütçe imkânları ölçüsünde Bakanlık tarafından karşılanabilir.

24 Yönetici şirket Kanunun uygulanması ile ilgili olarak düzenlenen kağıtlardan ve yapılan işlemlerden dolayı damga vergisi ve harçtan muaf tutulmaktadır. Yönetici şirketin bu kanunun uygulanması kapsamında elde ettiği kazancı tarihine kadar gelir ve kurumlar vergisinden muaf tutulmaktadır. Atık su arıtma tesisi işleten Bölgelerden atık su bedeli alınmamaktadır.

25 Bölge içerisinde yer alan hazinenin özel mülkiyetinde veya Devletin hüküm ve tasarrufu altında bulunan taşınmazlar üzerinde irtifak hakkı tesisinin veya kullanma izni verilmesinin talep edilmesi halinde, Maliye Bakanlığı tarafından yönetici şirket lehine ilk beş yılı bedelsiz olarak, devam eden yıllar için yatırım konusu taşınmazın emlak vergi değerinin binde ikisi karşılığında irtifak hakkı tesis edilir veya kullanma izni verilir.

26 2) Girişimcilere Bölgede faaliyet gösteren gelir ve kurumlar vergisi mükelleflerinin, münhasıran bu Bölgedeki yazılım ve Ar-Ge faaliyetlerinden elde ettikleri kazançları tarihine kadar gelir ve kurumlar vergisinden muaf tutulmaktadır. Bu süre içerisinde münhasıran bu bölgelerde ürettikleri ve sistem yönetimi, veri yönetimi, iş uygulamaları, sektörel, internet, mobil ve askeri komuta kontrol uygulama yazılımı şeklindeki teslim ve hizmetleri de katma değer vergisinden muaf tutulmaktadır.

27 Bölgede çalışan Ar-Ge ve destek personelinin bu görevleri ile ilgili ücretleri tarihine kadar her türlü vergiden muaf tutulmaktadır. Ancak muafiyet kapsamındaki destek personeli sayısı Ar- Ge personeli sayısının yüzde onunu aşmamalıdır.

28 Bölgede yer alan firmalar, Bölgede başlatıp sonuçlandırdıkları Ar-Ge projeleri sonucu elde ettikleri teknolojik ürünün üretilmesi için gerekli yatırımı, yönetici şirketin uygun bulması ve Bakanlığın izin vermesi şartıyla Bölge içerisinde yapabilirler. Söz konusu yatırıma konu olan teknolojik ürünün üretim izin belgeleri, ilgili kurum ve kuruluş tarafından Bakanlık görüşü alınarak, öncelikle verilir.

29 3) Öğretim Üyelerine Bölgelerde görevlendirilen öğretim üyelerinin Bölgede elde edecekleri gelirler üniversite döner sermaye kapsamı dışında tutulmaktadır. Öğretim elemanları Üniversite Yönetim Kurulu izni ile yaptıkları araştırmalarının sonuçlarını ticarileştirmek amacı ile bu Bölgelerde şirket kurabilmekte, kurulu bir şirkete ortak olabilmekte ve/veya bu şirketlerin yönetiminde görev alabilmektedirler.

30 5746 Sayılı Araştırma Ve Geliştirme Faaliyetlerinin Desteklenmesi Hakkında Kanun Ve Kanunun Uygulanması kapsamında bölgede yer alan işletmelerde çalışan Ar-Ge ve Destek personeli ile 4691 sayılı teknoloji geliştirme bölgeleri kanunu uyarınca ücretine gelir vergisi istisnası uygulanan personelin ücretleri üzerinden hesaplanan sigorta primi işveren hissesinin %50 si her bir çalışan için beş yıl süreyle maliye bakanlığı bütçesine konulacak ödenekten karşılanır.

31 San-Tez Programı Üniversite-sanayi işbirliği ile yürütülecek Arge ve yenilik projeleri için, sektör ve büyüklüğüne bakılmaksınız ülkemizde yerleşik tüm işletmeler San-Tez programından istifade edebilirler.

32 Desteklenmesine karar verilen San-Tez projelerine Bakanlık tarafından uygulanan en yüksek destek oranı %75 olup, Toplam proje bedelinin en az %25 nin kuruluş tarafından nakdi olarak karşılanması gerekmektedir.

33 5746 Sayılı Araştırma ve Geliştirme Faaliyetlerinin Desteklenmesi Hakkında Kanun kapsamında ülkemizde Ar-Ge alt yapısını oluşturmuş, çok sayıda Ar-Ge personeli çalıştıran ve ülkemizin GSYİH'daki Ar-Ge payına katkıda bulunan büyük işletmelerin; Ar&Ge ve İnovasyon çalışmalarını daha da geliştirmelerini ve kendi teknolojilerini üretmelerine imkân sağlanmıştır.

34 Ar-Ge indirimi Ar-Ge ve yenilik harcamalarının tamamı indirim konusu yapılabilmektedir Gelir vergisi stopajı teşviki (İşletmeler için) Ar-Ge ve destek personelinin bu çalışmaları karşılığı ödenen ücretin, doktoralı olanlar için %90 ı, diğerleri için %80 i gelir vergisinden müstesna tutulmaktadır. Sigorta primi desteği Ar-Ge personeli ile destek personeli için sigorta primi desteği sağlanmaktadır.

35 Amaç Yüksek eğitimli ve nitelikli gençlerin teknoloji ve yenilik odaklı iş fikirlerini katma değer ve nitelikli istihdam yaratma potansiyeli yüksek teşebbüslere dönüştürebilmelerini teşvik etmektir.

36 Hedef Kitle Örgün öğrenim veren üniversitelerin herhangi bir lisans programından bir yıl içinde mezun olabilecek durumdaki öğrenci, yüksek lisans veya doktora öğrencisi ya da lisans, yüksek lisans veya doktora derecelerinden birini ön başvuru tarihinden en çok beş yıl önce almış kişiler başvurabilmektedir.

37 Sağlanan Destek Kanun kapsamında desteklenmesi uygun bulunan girişimci, firmasını kurmasını müteakip en fazla ,00 TL hibe destek ile bir yıl süre boyunca desteklenecek olup, destek ödemeleri bir iş planı çerçevesinde Bakanlık tarafından yapılmaktadır.

38 Rekabet Öncesi İşbirliği Proje Desteği Stratejik İşbirliği yapan bir veya daha fazla işletmenin maddi, teknoloji ve bilgiye dayalı kaynaklarını bir araya getirmek suretiyle yürüttükleri projelerdir.

39 Stratejik işbirliği tanımı kapsamında uygun işletmeler arası ilişkileri; Ortak Ar-Ge çalışması, Ortak Ürün Geliştirme, Uzun Dönemli Kaynak Sağlama Anlaşmaları Ortak Üretim, Dağıtım/Hizmetin Paylaşımı (üretici-dağıtımcı arasındaki ve üretici işletme-tedarikçi işletme arasındaki işbirliğini içeren ticari anlaşmalar) olarak sınırlayabiliriz.

40