Sergi Düzenekleri Hakkında İlgili Ders İlişkilendirilebilecek Kazanımlar. Fen ve Biyoloji. Biyoloji

Transkript

1 1 Sergi Düzenekleri Hakkında İlgili Ders İlişkilendirilebilecek Kazanımlar İnsanda Dolaşım Sistemi Ağaçlardaki Yaş Halkaları Kalbin içyapısını, kalbin pompalama hareketini, küçük ve büyük kan dolaşımını incelemenize imkân veren Ağaç kesitlerindeki halka desenlerini inceleyerek yaş tayini yapmanıza; bir yıllık büyümenin neye karşılık geldiğini ve yıllık büyüme halkaları yardımıyla geçmişte yaşanmış olayları belirlemeye çalışan bilim dalına ne ad verildiğini öğrenmenize imkân veren Fen ve Biyoloji Biyoloji FEN Dolaşım sistemini oluşturan yapı ve organların görevlerini model kullanarak açıklar. FEN Büyük ve küçük kan dolaşımını şema üzerinde inceleyerek bunların görevlerini açıklar. BİYOLOJİ Kalp, kan ve damarların yapı, görev ve işleyişini açıklar. BİYOLOJİ b. Uç ve yanal meristemlerin büyümedeki rolü vurgulanarak yaş halkaları ile bağlantı kurulur.

2 2 Karbon Ayak İzi Manyetik Alan Düzeneğe ulaşım, konaklama, yemeiçme gibi günlük faaliyetlerinizdeki tercihlerinizi girerek ne kadar karbon salınımı yaptığınızı belirlemenize, kendi karbon ayak izinizi hesaplamanıza, karbon ayak izinizi azaltmaya yönelik öneriler bulmanıza imkân veren Mıknatısların manyetik alanı ile demir tozlarının nasıl etkileştiğini gözlemlemenize imkân veren FEN Doğal çevreyi korumak için araştırma yaparak çözümler önerir. FEN Kaynakların kullanımında tasarruflu davranmaya özen gösterir. FEN Yaşam için gerekli olan kaynakların ve geri dönüşümün önemini fark eder. FEN İnsan faaliyetleri sonucunda gelecekte oluşabilecek çevre sorunlarına yönelik çıkarımda bulunur. FEN Küresel iklim değişikliklerinin nedenlerini ve olası sonuçlarını tartışır. FİZİK b. Enerji kaynaklarını tasarruflu kullanmanın gerekliliği vurgulanır. FİZİK b. Küresel ısınmanın sebeplerine dikkat çekilir. FİZİK c. Çevreye karşı duyarlı olmanın gerekliliği ve bireysel olarak yapılabilecek katkılar hakkında tartışılması sağlanır. FEN Mıknatısı tanır ve kutupları olduğunu keşfeder. FEN Mıknatısın etki ettiği maddeleri deney yaparak keşfeder. FİZİK Mıknatısların oluşturduğu manyetik alanı ve özelliklerini açıklar. FİZİK a. Öğrencilerin deneyler yaparak veya simülasyonlar kullanarak manyetik alanı incelemeleri sağlanır. FİZİK b. Mıknatısların manyetik alanının manyetik alan çizgileri ile temsil edildiği vurgulanır.

3 3 Ucunda mıknatıs bulunan bir sarkacın, düzenek tabanında bulunan diğer mıknatıslarla etkileşmesi sonucu nasıl bir hareket gerçekleştirdiğini incelemenize imkân veren FEN Mıknatısı tanır ve kutupları olduğunu keşfeder. FEN Mıknatısın etki ettiği maddeleri deney yaparak keşfeder. FİZİK Mıknatısların oluşturduğu manyetik alanı ve özelliklerini açıklar. Manyetik Sarkaç İyonlaşmış gaz olarak tanımlanan plazmanın ne anlama geldiğini, küre içerisinde neler olduğunu anlamanıza imkân veren Kimya ve KİMYA Plazma hâlini açıklar. FİZİK b. Katı, sıvı, gaz ve plazmalarda elektrik iletimine değinilir. Plazma Küresi İçerisinde bulunan mekanizma sayesinde ses ile oluşan elektrostatik kıvılcımları gözlemenize imkân veren Kimya ve KİMYA Plazma hâlini açıklar. FİZİK b. Katı, sıvı, gaz ve plazmalarda elektrik iletimine değinilir. Plazma Duvarı

4 4 İçerisinde çeşitli malzemeler bulunan plastik tabla aracılığıyla, elektrik yükleri arasındaki ilişkiyi incelemenize imkân veren FEN Elektrik yüklerini sınıflandırarak aynı ve farklı cins elektrik yüklerinin birbirlerine etkisini açıklar. FİZİK Elektrikle yüklenme çeşitlerini örneklerle açıklar. Sürtme İle Elektriklenme Transformatörler yardımıyla gerilimin yükseltildiği düzenekte, V şeklinde konumlandırılan iki bakır elektrot arasında oluşan arkı (kıvılcım) gözlemlemenize imkân veren FİZİK b. Katı, sıvı, gaz ve plazmalarda elektrik iletimine değinilir. FİZİK Transformatörlerin çalışma prensibini açıklar. Tırmanan Ark

5 5 Basit bir elektrik devresinin çalışma prensibini incelemenize imkân veren Fen FEN Basit elektrik devresini oluşturan devre elemanlarını işlevleri ile tanır. FEN Maddelerin elektriksel iletkenlik ve yalıtkanlık özelliklerinin günlük yaşamda hangi amaçlar için kullanıldığını örneklerle açıklar. El Becerisi Pedallı Jeneratör Enerji dönüşümlerini, dinamonun işlevini, lamba sayısı, pedal çevirme zorluğu ve lamba parlaklığı arasındaki ilişkiyi irdelemenize imkân veren FEN Kinetik ve potansiyel enerji türlerinin birbirine dönüşümünden hareketle enerjinin korunduğu sonucunu çıkarır. FİZİK İş, enerji ve güç kavramlarını birbirleriyle ilişkilendirir. FİZİK Enerjinin bir biçimden diğer bir biçime (mekanik, ısı, ışık, ses gibi) dönüşümünde toplam enerjinin korunduğu çıkarımını yapar. FİZİK c. Öğrencilerin ısı, iş, mekanik enerji ve elektrik enerjisinin birbirine dönüşümünü açıklamaları sağlanır. Rüzgâr Jeneratörü Enerji dönüşümlerini ve dinamonun işlevini FEN Güç santrallerinde elektrik enerjisinin nasıl üretildiğini açıklar. FİZİK Enerjinin bir biçimden diğer bir biçime (mekanik, ısı, ışık, ses gibi) dönüşümünde toplam enerjinin korunduğu çıkarımını yapar. FİZİK c. Öğrencilerin ısı, iş, mekanik enerji ve elektrik enerjisinin birbirine dönüşümünü açıklamaları sağlanır.

6 6 Statik elektriği irdelemenize imkân veren FEN Elektrik yüklerini sınıflandırarak aynı ve farklı cins elektrik yüklerinin birbirlerine etkisini açıklar. FİZİK Elektrikle yüklenme çeşitlerini örneklerle açıklar. Van de Graaff Jeneratörü Kaldıraç Dişli Çarklar Basit bir makine olan kaldıraçların çalışma prensibini irdelemenize imkân veren Kuvvetten kazanç sağlamak ve/veya hareketin yönünü değiştirmek amacıyla kullanılan, iki bin yıldan daha fazla geçmişe sahip dişli çarkların çalışma prensibini FEN a. Basit makinelerden, sabit makara, hareketli makara, palanga, kaldıraç, eğik düzlem ve çıkrık üzerinde durulur. FİZİK Günlük hayatta kullanılan basit makinelerin işlevlerini açıklar. FİZİK Basit makineler ile ilgili hesaplamalar yapar. FEN b. Dişli çarklar, vida ve kasnakların da birer basit makine olduğu görsellerle belirtilir, ayrıntıya girilmez. FİZİK Günlük hayatta kullanılan basit makinelerin işlevlerini açıklar. FİZİK Basit makineler ile ilgili hesaplamalar yapar.

7 7 Genellikle aynı eksen etrafında dönebilen iki ya da daha fazla silindirden oluşan çıkrıkların çalışma prensibini FEN Basit makinelerin sağladığı avantajları örnekler üzerinden açıklar. FİZİK Günlük hayatta kullanılan basit makinelerin işlevlerini açıklar. Çıkrık Sabit ve hareketli makaraların bir arada kullanılmasıyla oluşan palanga sisteminin çalışma prensibini FEN Basit makinelerin sağladığı avantajları örnekler üzerinden açıklar. FİZİK Günlük hayatta kullanılan basit makinelerin işlevlerini açıklar. Palanga Çelik Hava Topu Sürtünme kuvvetini irdelemenize imkân veren FEN Günlük yaşamda sürtünmeyi artırma veya azaltmaya yönelik yeni fikirler üretir. FEN Sürtünme kuvvetinin kinetik enerji üzerindeki etkisini örneklerle açıklar. FİZİK d. Sürtünme kuvvetinin günlük hayattaki avantaj ve dezavantajlarına örnekler verilmesi sağlanır.

8 8 Kütle ve ağırlık arasındaki ilişkiyi irdelemenize; başka gök cisimlerindeki ağırlıklarınızı karşılaştırmanıza imkân veren FEN Kütleye etki eden yer çekimi kuvvetini ağırlık olarak adlandırır. FEN Kütle ve ağırlık kavramlarını karşılaştırır. FEN Yer çekimini kütle çekimi olarak gök cisimleri temelinde açıklar. FİZİK ç. Yer çekimi ivmesi açıklanarak ağırlık hesaplamaları yapılır. Ağırlık Simülatörü Newton un Beşiği Enerji dönüşümleri, enerji ve momentum korunumu kavramlarını düzeneklerdir. FEN Kinetik ve potansiyel enerji türlerinin birbirine dönüşümünden hareketle enerjinin korunduğu sonucunu çıkarır. FEN Sürtünme kuvvetinin kinetik enerji üzerindeki etkisini örneklerle açıklar. FİZİK Enerjinin bir biçimden diğer bir biçime (mekanik, ısı, ışık, ses gibi) dönüşümünde toplam enerjinin korunduğu çıkarımını yapar. FİZİK a. Sürtünmeden dolayı enerjinin tamamının hedeflenen enerji biçimine dönüştürülemeyeceği vurgulanır. FİZİK Cisimlerin hareketini mekanik enerjinin korunumunu kullanarak analiz eder. FİZİK Çizgisel momentumun korunumunu analiz eder. Maxwell Tekeri

9 9 Karadelik Yakınındaki nesnelerin hatta ışığın bile kaçıp kurtulmasına izin vermeyecek kadar yüksek çekim kuvvetine sahip, çok yoğun bir kütlenin oluşturduğu uzay bölgesi olarak tanımlanan karadeliklerin çevrelerindeki her şeyi merkezlerine nasıl çektiklerini canlandırmanıza imkânı veren Fen FEN c. Kara delik kavramına değinilir. Sıcaklık algısının daha önceki çevre koşulları ile ilişkisini irdelemenize imkân veren FEN Isı ve sıcaklık arasındaki temel farkları açıklar. FİZİK Isı, sıcaklık ve iç enerji kavramlarını açıklar. FİZİK Isıl denge kavramının sıcaklık farkı ve ısı kavramı ile olan ilişkisini analiz eder. Sıcak mı, soğuk mu? Havada Duran Top Hava gibi akışkan bir maddenin hızı ile uyguladığı basınç arasındaki ilişkiyi FEN a. Gazların da sıvılara benzer şekilde basınç uyguladıkları belirtilir. Açık hava basıncı örneklendirilir. FİZİK a. Öğrencilerin, günlük hayattan basıncın hayatımıza etkilerine örnekler vermeleri sağlanır. Basıncın hâl değişimine etkileri vurgulanır. FİZİK b. Bernoulli İlkesi nin günlük hayattaki örnekler (çatıların uçması, şemsiyenin ters çevrilmesi, rüzgârlı havalarda kapıların sert kapanması gibi) üzerinden açıklanması sağlanır. FİZİK ç. Günlük hayatta akışkan basıncının sağlayabileceği kolaylıklar (uçakların uçması gibi) ve olumsuz etkilerine karşı alınması gereken sağlık ve güvenlik tedbirleri (yüksek süratle hareket eden araçlara yaklaşılmaması gibi) vurgulanır.

10 10 Alçak ve yüksek basınç kavramlarını ve etkilerini irdelemenize imkân veren Fen FEN a. Gazların da sıvılara benzer şekilde basınç uyguladıkları belirtilir. Açık hava basıncı örneklendirilir. Magdeburg Küreleri Bir akışkanın akmaya karşı gösterdiği iç direnç olarak tanımlanan viskoziteyi Kimya KİMYA Sıvılarda viskozite kavramını açıklar. Viskozite Ağırlık merkezi kavramını FİZİK Cisimlerin denge şartlarını açıklar. FİZİK Kütle merkezi ve ağırlık merkezi kavramlarını açıklar. Denge Kartalı

11 11 Ağırlık merkezi kavramını FİZİK Cisimlerin denge şartlarını açıklar. FİZİK Kütle merkezi ve ağırlık merkezi kavramlarını açıklar. Tırmanan Koni Serbest düşme hareketini FİZİK Cisimlerin hareketini mekanik enerjinin korunumunu kullanarak analiz eder. Serbest Düşme Merkezcil kuvvet kavramını FİZİK Düzgün çembersel harekette merkezcil kuvvetin bağlı olduğu değişkenleri analiz eder. Merkezcil Kuvvet (bilye)

12 12 Merkezcil kuvvet kavramını FİZİK Düzgün çembersel harekette merkezcil kuvvetin bağlı olduğu değişkenleri analiz eder. Merkezcil Kuvvet (sıvı) Açısal ivmelenme kavramını FİZİK Öteleme ve dönme hareketini karşılaştırır. FİZİK Eylemsizlik momenti kavramını açıklar. Eylemsizlik momenti ile ilgili matematiksel hesaplamalara girilmez. Eğik Düzlemde Yarış Sesin oluşumunu irdelemenize imkân veren Fen FEN Her sesin bir kaynağı olduğu ve sesin her yöne yayıldığı sonucunu çıkarır. Gürültü Davulu

13 13 Sesin yayılması için gereken şartları Fen FEN Sesin yayılabildiği ortamları tahmin eder ve tahminlerini test eder. FEN a. Sesin boşlukta neden yayılmadığı belirtilir. Vakumda Zil Enerji dönüşümü, dalga enerjisi, salınım hareketi kavramlarını FEN c. Sesin bir enerji türü olduğuna değinilir. FİZİK Dalgaları taşıdığı enerjiye ve titreşim doğrultusuna göre sınıflandırır. Heliks

14 14 Mekanik dalgaların yayılma tiplerini FİZİK Dalgaları taşıdığı enerjiye ve titreşim doğrultusuna göre sınıflandırır. Enine-Boyuna Dalga Frekans kavramını irdelemenize imkân veren Fen FEN Sesin yayılabildiği ortamları tahmin eder ve tahminlerini test eder. FEN Ses kaynağının değişmesiyle seslerin farklı işitildiğini deneyerek keşfeder. Sesli Borular Fısıltı Çanakları Ses dalgalarının yansımasını ve toplanmasını irdelemenize imkân veren Fen FEN Sesin yayılabildiği ortamları tahmin eder ve tahminlerini test eder. FEN Sesin yansıma ve soğurulmasına örnekler verir. FEN Sesin yayılmasını önlemeye yönelik tahminlerde bulunur ve tahminlerini test eder.

15 15 Çukur Ayna Çukur aynalarda görüntü oluşumunu irdelemenize imkân veren FEN Ayna çeşitlerini gözlemleyerek kullanım alanlarına örnekler verir. FEN Düz, çukur ve tümsek aynalarda oluşan görüntüleri karşılaştırır. FEN c. Çukur aynada cismin görüntüsünün özelliklerinin (büyük/küçük, ters/düz) cismin aynaya olan uzaklığına göre değişebileceği belirtilir. FİZİK Küresel aynalarda görüntü oluşumunu ve özelliklerini açıklar. Tümsek aynalarda görüntü oluşumunu irdelemenize imkân veren FEN Ayna çeşitlerini gözlemleyerek kullanım alanlarına örnekler verir. FEN Düz, çukur ve tümsek aynalarda oluşan görüntüleri karşılaştırır. FİZİK Küresel aynalarda görüntü oluşumunu ve özelliklerini açıklar. Tümsek Ayna Düz aynalarda görüntü oluşumunu FEN Düz, çukur ve tümsek aynalarda oluşan görüntüleri karşılaştırır. FİZİK Düzlem aynada görüntü oluşumunu açıklar. Uçuran Ayna

16 16 Düz aynalarda simetrik görüntü oluşumunu irdelemenize imkân veren FEN Ayna çeşitlerini gözlemleyerek kullanım alanlarına örnekler verir. FEN Düz, çukur ve tümsek aynalarda oluşan görüntüleri karşılaştırır. FİZİK Düzlem aynada görüntü oluşumunu açıklar. Kaleydoskop Düz aynalarda simetrik görüntü oluşumunu irdelemenize imkân veren FEN Ayna çeşitlerini gözlemleyerek kullanım alanlarına örnekler verir. FEN Düz, çukur ve tümsek aynalarda oluşan görüntüleri karşılaştırır. FİZİK Düzlem aynada görüntü oluşumunu açıklar. Dev Kaleydoskop Aldatan Görüntü Çukur aynalarda görüntü oluşumunu irdelemenize imkân veren FEN Ayna çeşitlerini gözlemleyerek kullanım alanlarına örnekler verir. FEN Düz, çukur ve tümsek aynalarda oluşan görüntüleri karşılaştırır. FİZİK Düzlem aynada görüntü oluşumunu açıklar. FİZİK Küresel aynalarda odak noktası, merkez, tepe noktası ve asal eksen kavramlarını açıklar. FİZİK Küresel aynalarda görüntü oluşumunu ve özelliklerini açıklar.

17 17 Düz aynalarda görüntü oluşumunu Fen FEN Ayna çeşitlerini gözlemleyerek kullanım alanlarına örnekler verir. FEN Düz, çukur ve tümsek aynalarda oluşan görüntüleri karşılaştırır. Sen+Ben= Biz Mercekler ve Aynalar Aynalarda ve merceklerde ışığın kırınımını FEN Işığın kırılmasını, ince ve kalın kenarlı mercekler kullanarak deneyle gözlemler. FEN İnce ve kalın kenarlı merceklerin odak noktalarını deneyerek belirler. FİZİK Merceklerin özelliklerini ve mercek çeşitlerini açıklar. FİZİK c. Öğrencilerin merceklerin nerelerde ve ne tür amaçlar için kullanıldığına örnekler vermeleri sağlanır. Olasılık kavramını irdelemenize imkân veren Matematik MATEMATİK Bir olaya ait olası durumları belirler. MATEMATİK Daha fazla, eşit, daha az olasılıklı olayları ayırt eder, örnek verir. MATEMATİK Basit olayların olasılıklarını hesaplar. Galton Kutusu

18 18 Pisagor bağıntısını irdelemenize imkân veren Matematik MATEMATİK a. Pisagor bağıntısının gerçek hayat uygulamalarına yönelik çalışmalara yer verilir. MATEMATİK Dik üçgende Pisagor teoremini elde ederek problemler çözer. a 2 + b 2 = c 2 Dikdörtgen puzzle Harf Tangram F, H, M, T, Z Yapılan birçok bilimsel araştırma bilmece/bulmaca çözerken, insan beyninin tüm kısımlarının ve hücrelerinin çalıştığını göstermektedir. Bilmece/bulmaca çözülürken, öğrenme ve hafızanın ana sorumlusu olan dopamin hormonun da beyin tarafından salgılandığı bilinmektedir. İlaveten, bilmece/bulmaca çözen bireylerde konsantrasyonunun, yaratıcılığının arttığı; ilerleyen yaşlarda baş gösteren Alzheimer, hafıza kaybı gibi hastalıklara yakalanma risklerinin azaldığı bilinmektedir. Bu yüzden bilim merkezi içerisinde çeşitli bilmece/bulmacalar sunulmaktadır. Matematik MATEMATİK c. Origami, tangram gibi uygulamalar yapılır.

19 19 Hanoi Kuleleri Sıralı bağıntı kavramını irdelemenize imkân veren Matematik MATEMATİK Bir doğal sayının karesini ve küpünü üslü ifade olarak gösterir ve değerini hesaplar. MATEMATİK Bir doğal sayının kendisiyle tekrarlı çarpımını üslü ifade olarak yazar ve değerini hesaplar. MATEMATİK Tam sayıların kendileri ile tekrarlı çarpımını üslü nicelik olarak ifade eder. MATEMATİK Tam sayıların, tam sayı kuvvetlerini hesaplar. MATEMATİK Üslü ifadeleri içeren denklemleri çözer. MATEMATİK Üslü ve köklü ifadeler içeren denklemler çözer. Kaynaklar [1] Milli Eğitim Bakanlığı (2017). Fen Bilimleri Dersi Öğretim Programı (İlkokul ve Ortaokul 3, 4, 5, 6, 7 ve 8. Sınıflar). Ankara [2] Milli Eğitim Bakanlığı (2017). Matematik Dersi Öğretim Programı (İlkokul ve Ortaokul 1, 2, 3, 4, 5, 6, 7 ve 8. Sınıflar). Ankara. [3] Milli Eğitim Bakanlığı Ortaöğretim Genel Müdürlüğü (2017). Dersi Öğretim Programı. Ankara. [4] Milli Eğitim Bakanlığı Ortaöğretim Genel Müdürlüğü (2017). Kimya Dersi Öğretim Programı. Ankara. [5] Milli Eğitim Bakanlığı Ortaöğretim Genel Müdürlüğü (2017). Biyoloji Dersi Öğretim Programı. Ankara. [6] Milli Eğitim Bakanlığı Ortaöğretim Genel Müdürlüğü (2017). Matematik Dersi Öğretim Programı. Ankara.