ÖZEL USULSÜZLÜK CEZALARI VE BELEDİYELERDE UYGULANMASI

Transkript

1 ÖZEL USULSÜZLÜK CEZALARI VE BELEDİYELERDE UYGULANMASI 1. GİRİŞ Vergi Usul Kanununun 352 nci maddesinde genel usulsüzlük cezaları düzenlenmiştir. Özel usulsüzlük cezaları ise aynı Kanunun 353,355 ve mükerrer 355 inci maddelerinde yer almaktadır. Özel usulsüzlük cezaları ana başlıkları itibariyle: a)fatura ve benzeri evrak verilmemesi ve alınmaması ile diğer şekil ve usul hükümlerine uyulmaması nedeniyle uygulanacak özel usulsüzlükler ve cezaları, b)damga Vergisine ilişkin özel usulsüzlük cezaları, c)bilgi vermekten çekinenler ile 107/A,256,257, mükerrer 257 nci madde ve Gelir Vergisi Kanunu nun 98/A maddesi hükmüne uymayanlar için özel usulsüzlükler ve cezaları, olarak sınıflandırılabilir. 2.VERGİ USUL KANUNUNDA ÖZEL USULSÜZLÜK CEZALARI Aşağıda özel usulsüzlük fiilleri ve cezaları, 2018 yılında geçerli rakamlara da yer verilmek suretiyle sunulmuştur. a)fatura ve benzeri evrak verilmemesi ve alınmaması ile diğer şekil ve usul hükümlerine uyulmaması nedeniyle uygulanacak özel usulsüzlükler ve cezaları: Fatura ve benzeri evrak verilmemesi ve alınmaması ile diğer şekil ve usul hükümlerine uyulmaması nedeniyle uygulanacak özel usulsüzlükler ve cezaları Vergi Usul Kanununun 353 üncü maddesinde düzenlenmiştir. Madde metni aşağıdaki gibidir: Madde (7103 sayılı Kanunun 12 nci maddesiyle değişen bent, Yürürlük: ):Elektronik belge olarak düzenlenmesi gerekenler de dahil olmak üzere, verilmesi ve alınması icabeden fatura, gider pusulası, müstahsil makbuzu ile serbest meslek makbuzlarının verilmemesi, alınmaması, düzenlenen bu belgelerde gerçek meblağlardan farklı meblağlara yer verilmesi, bu belgelerin elektronik belge olarak düzenlenmesi gerekirken Maliye Bakanlığınca belirlenen zorunlu haller hariç olmak üzere kağıt olarak düzenlenmesi ya da Kanunun 227 nci ve 231 inci maddelerine göre hiç düzenlenmemiş sayılması halinde; bu belgeleri düzenlemek ve almak zorunda olanların her birine, her bir belge için 240 Türk Lirasından aşağı olmamak üzere bu belgelere yazılması gereken meblağın veya meblağ farkının %10 u nispetinde özel usulsüzlük cezası kesilir. 1

2 Bir takvim yılı içinde her bir belge nev ine ilişkin olarak tespit olunan yukarıda yazılı özel usulsüzlükler için kesilecek cezanın toplamı Türk Lirasını geçemez. 2-(7103 sayılı Kanunun 12 nci maddesiyle değişen bent; Yürürlük: ): Elektronik belge olarak düzenlenmesi gerekenler de dahil olmak üzere, perakende satış fişi, ödeme kaydedici cihazla verilen fiş, giriş ve yolcu taşıma bedeli, sevk irsaliyesi, taşıma irsaliyesi, yolcu listesi, günlük müşteri listesi ile Maliye Bakanlığınca düzenlenme zorunluluğu getirilen belgelerin; düzenlenmediğinin, kullanılmadığının, bulundurulmadığının, düzenlenen belgelerin aslı ile örneğinde farklı meblağlara yer verildiğinin, gerçeğe aykırı olarak düzenlendiğinin veya elektronik belge olarak düzenlenmesi gerekirken Maliye Bakanlığınca belirlenen zorunlu haller hariç olmak üzere kağıt olarak düzenlendiğinin tespiti ya da bu belgelerin bu Kanunun 227 nci maddesine göre hiç düzenlenmemiş sayılması halinde, her bir belge için 240 Türk Lirası özel usulsüzlük cezası kesilir. Ancak her bir belge nev ine ilişkin olarak kesilecek özel usulsüzlük cezasının toplamı her bir tespit için Türk Lirasını, bir takvim yılı içinde Türk Lirasını geçemez. 3-(Değişik /8 mad): 232 nci maddenin birinci fıkrasının 1 ile 5 numaralı bentlerinde sayılanlar dışında kalan kişilerin fatura, gider pusulası, müstahsil makbuzu, serbest meslek makbuzu, perakende satış fişi, ödeme kaydedici cihaz fişi ile giriş ve yolcu taşıma biletlerini almadıklarının tespit edilmesi halinde bunlara bu maddenin 2 numaralı bendinde belirtilen cezanın beşte biri kadar özel usulsüzlük cezası kesilir. Şu kadar ki cezanın kesilebilmesi için, belge alınmadığına ilişkin tespitin vergi incelemesine yetkili olanlar tarafından yapılması şarttır.(değişik: /8.mad). Maliye Bakanlığı Gelir İdaresi Başkanlığı, söz konusu tespiti vergi incelemesine yetkili olmayanlara da yaptırmaya yetkilidir. Bu hükmün uygulanmasında belge alınmadığına ilişkin tespit tutanağının belge almayana verilen örneği, ceza ihbarnamesi yerine geçer. 4-(Değişik: /8 mad.): Günlük kasa defteri, günlük perakende satış ve hasılat defteri ile Maliye Bakanlığınca tutulma ve günü gününe kayıt edilme mecburiyeti getirilen defterlerin; işyerinde bulundurulmaması, bu defterlere yazılması gereken işlemlerin günü gününe deftere kayıt edilmemesi veya yoklama ve incelemeye yetkili olanlara istendiğinde ibraz edilmemesi halleri ile vergi kanunlarının uygulanması bakımından levha bulundurma ve asma zorunluluğu bulunan mükelleflerin bu zorunluluğa uymamaları halinde her tespit için (490 Sıra Nolu VUK Genel Tebliği ile den itibaren 240 TL) özel usulsüzlük cezası kesilir. 5- (Mülga: /60.mad.) 2

3 6- (Değişik: /8.mad.) Bu Kanuna göre belirlenen muhasebe standartlarına, tek düzen hesap planına ve mali tablolara ilişkin usul ve esaslar ile muhasebeye yönelik bilgisayar programlarının üretilmesine ve kullanılmasına ilişkin kural ve standartlara uymayanlara (490 Sıra Nolu VUK Genel Tebliği ile den itibaren TL) özel usulsüzlük cezası kesilir. 7-(Ek: /8.mad.)Bu Kanunun 8 inci maddesinin son fıkrası uyarınca getirilen mecburiyete uymaksızın işlem yapanlara her bir işlem için (490 Sıra Nolu VUK Genel Tebliği ile den itibaren 290 TL) özel usulsüzlük cezası kesilir. 8-(Ek: /12.mad.) Belge basımı ile ilgili bildirim görevini tamamen ve kısmen yerine getirmeyen matbaa işletmecilerine (490 Sıra Nolu VUK Genel Tebliği ile den itibaren 900 TL) özel usulsüzlük cezası kesilir.(ek Cümle: /11.mad.) Ancak bu bent uyarınca kesilecek özel usulsüzlük cezasının toplamı bir takvim yılı içinde TL(490 Sıra Nolu VUK Genel Tebliği ile den itibaren TL yi) aşamaz. 9-(Ek: /12.mad) 4358 sayılı Kanun uyarınca işlemlerinde vergi kimlik numarası kullanma zorunluluğu getirilen kurum ve kuruluşlardan yaptıkları işlemlere ilişkin bildirimleri Maliye Bakanlığının belirleyeceği standartlarda, araçlarla(yazı, manyetik ortam, disket, mikrofilm, mikro fiş gibi) ve zamanlarda yerine getirmeyenler hakkında (490 Sıra Nolu VUK Genel Tebliği ile den itibaren TL) lira özel usulsüzlük cezası kesilir. Ceza kesilenler, ödedikleri ceza için fiilleri ile ceza kesilmesine neden olan kişilere rücu edebilirler. 10-(Ek: /12.mad.) Bu Kanunun 127 nci maddesinin (d) bendi uyarınca Maliye Bakanlığının özel işaretli görevlisinin ikazına rağmen durmayan aracın sahibi adına (490 Sıra Nolu VUK Genel Tebliği ile den itibaren 900 TL) özel usulsüzlük cezası kesilir. Bu maddede yazılı usulsüzlükler hakkında vergi ziyaı da meydana geldiği takdirde bu ziyaın gerektirdiği vergi cezaları ayrıca kesilir ve bu cezalar hakkında 336 ncı madde hükmü uygulanmaz. Bu maddenin uygulanmasına ilişkin diğer usul ve esasları belirlemeye Maliye Bakanlığı yetkilidir. b) Damga Vergisinde Özel Usulsüzlük Cezası Damga Vergisine ilişkin özel usulsüzlük cezası Vergi Usul Kanununun 355 inci 3

4 maddesinde anlatılmıştır. Damga Vergisi ödenmemiş veya noksan ödenmiş kağıtları, vergi ve cezası tahsil edilmeden tasdik eden veya örneklerini çıkarıp veren noterler adına her kağıt için tahsil edilmeyen Damga Vergisi üzerinden maktu vergilerde %50, nisbi vergilerde %10 oranında özel usulsüzlük cezası kesilir. Ancak, bu madde kapsamında kesilecek özel usulsüzlük cezaları her bir kâğıt için 1(490 Sıra Nolu VUK Genel Tebliği ile 2 TL) Yeni Türk Lirasından az olamaz. c)bilgi vermekten çekinenler ile 107/A,256, 257, mükerrer 257 nci madde ve Gelir Vergisi Kanununun 98/A maddesi hükmüne uymayanlar için ceza Mükerrer madde 355 (Değişik: /21.mad.) (Ek: /80.; Değişik /13 mad.) Bu Kanunun 86, 148, 149,150,256 ve 257 nci maddelerinde yer alan zorunluluklar ile (Değişik: /21 mad.) mükerrer 257 nci maddesi ve Gelir Vergisi Kanununun 98/A maddesi uyarınca getirilen zorunluluklara uymayan(kamu idare ve müesseselerinde bilgi verme görevini yerine getirmeyen yöneticiler dahil); 1.Birinci sınıf tüccarlar ile serbest meslek erbabı hakkında 1.000(490 Sıra Nolu VUK Genel Tebliği ile den itibaren TL) Türk Lirası, 2.İkinci sınıf tüccarlar, defter tutan çiftçiler ile kazancı basit usulde tespit edilenler hakkında 500(490 Sıra Nolu VUK Genel Tebliği ile den itibaren 800 TL)Türk Lirası, 3.Yukarıdaki bentlerde yazılı bulunanlar dışında kalanlar hakkında 250(490 Sıra Nolu VUK Genel Tebliği ile den itibaren 400 TL) Türk Lirası, Özel usulsüzlük cezası kesilir.(7103 sayılı Kanunun 13 üncü maddesiyle eklenen cümle; Yürürlük: ) Bu Kanunun 107/A maddesi uyarınca getirilen zorunluluklara uymayanlardan, bu fıkranın (1) numaralı bendinde yer alanlara Türk Lirası, (2) numaralı bendinde yer alanlara 500 Türk Lirası, (3) numaralı bendinde yer alanlara 250 Türk Lirası özel usulsüzlük cezası kesilir. Bu hükmün uygulanması için, bilgi ve ibraz ödevinin yerine getirilmesiyle ilgili olarak yapılacak tebliğlerde bilginin verilmesi için tayin olunan sürede cevap verilmemesi, eksik veya yanıltıcı bilgi verilmesi veya defter ve belge ibrazı için tayin olunan süre ile defter ve belgelerin süresinde ibraz edilmemesi durumunda haklarında Kanunun ceza hükümlerinin uygulanması cihetine gidileceğinin ilgililere yazılı olarak bildirilmesi şarttır.(ek cümle:

5 5904/22.mad) Ancak, bu ödevlerin yerine getirilmesine ilişkin usul ve esasların Maliye Bakanlığınca yapılan düzenleyici idari işlemlerle duyurulması halinde, ilgililere ayrıca yazılı olarak bildirilme şartı aranmaz. Özel usulsüzlük cezası kesilmesine rağmen mecburiyetleri yerine getirmeyenlere yeniden süre verilerek bu mecburiyetleri yerine getirmeleri tebliğ olunur. Verilen sürede bu mecburiyetlerin yerine getirilmemesi halinde yukarıda yazılı özel usulsüzlük cezaları bir kat artırılarak uygulanır. (Ek fıkra: /10 mad) Tahsilat ve ödemelerini banka, benzeri finans kurumları veya posta idarelerince düzenlenen belgelerle tevsik etme zorunluluğuna uymayan mükelleflerden her birine, her bir işlem için bu maddeye göre uygulanan cezalardan az olmamak üzere işleme konu tutarın %5 i nispetinde özel usulsüzlük cezası kesilir. Bu şekilde ceza kesilen mükellefler hakkında üçüncü fıkra hükmü uygulanmaz. (Ek cümle /12.mad.) Ancak, bu fıkra uyarınca bir takvim yılı içinde kesilecek özel usulsüzlük cezasının toplamı TL(490 Sıra Nolu VUK Genel Tebliği ile den itibaren TL yi) geçemez. (Ek fıkra: /23 mad.) Elektronik ortamda beyanname verilmesi mecburiyetine uyulmaması halinde kesilmesi gereken özel usulsüzlük cezası, beyannamenin kanuni süresinin sonundan başlayarak elektronik ortamda 30 gün içinde verilmesi halinde 1/10 oranında, bu sürenin dolmasını takip eden 30 gün içinde verilmesi halinde ise 1/5 oranında uygulanır. (Ek fıkra: /22 mad.) (Ek cümle: /21 mad) Elektronik ortamda bildirim veya form mecburiyetine uyulmaması halinde kesilmesi gereken özel usulsüzlük cezası, bildirim veya formların belirlenen sürelerin sonundan başlayarak elektronik ortamda 3 gün içinde verilmesi halinde 1/10 oranında uygulanır. Elektronik ortamda verilme zorunluluğu getirilen bildirim ve formlara ilişkin olarak süresinden sonra düzeltme amacıyla verilen bildirim ve formların, belirlenen sürelerin sonundan itibaren 10 gün içinde verilmesi halinde özel usulsüzlük cezası kesilmez, takip eden 15 gün içinde verilmesi halinde ise kesilmesi gereken özel usulsüzlük cezası 1/5 oranında uygulanır. (Ek fıkra: /22 mad) Elektronik ortamda beyanname ile bildirim ve form verme mecburiyetine uymayanlara bu maddeye göre ceza kesilmesi halinde, 352 nci maddenin birinci derecede usulsüzlüklerle ilgili (1) numaralı bendi ile ikinci derecede usulsüzlüklerle ilgili (7) numaralı bendi uyarınca ayrıca ceza kesilmez. (Ek fıkra: /8 mad.) Gelir Vergisi Kanunu nun 98/A maddesi uyarınca verilmesi gereken beyanname ile ilgili olarak bu maddeye veya 352 nci maddeye göre ceza kesilmesini 5

6 gerektiren fiillerin aynı zamanda 5510 sayılı Kanun uyarınca idari para cezası kesilmesini gerektirmesi durumunda aynı fiillerden dolayı bu madde ve 352 nci madde uyarınca ayrıca ceza kesilmez. 3.BELEDİYELERDE ÖZEL USULSÜZLÜK CEZALARI Yukarıda ayrıntılarıyla açıklandığı üzere VUK un 353, 355 ve mükerrer 355 inci maddelerinde özel usulsüzlük cezası kesilmesini gerektiren fiiller sayılmıştır. Bunların çok büyük bir kısmının belediyeler açısından uygulanma olanağı yoktur. Sadece mükerrer 355 inci maddede belirtilen fiillerle ilgili olarak sınırlı bazı hallerde özel usulsüzlük cezası kesilmesi gerekebilir. VUK un mükerrer 355 inci maddesinde; Kanunun 148, 149 ve 257 inci maddelerinde yer alan zorunluluklara uymayanlara (kamu idare ve müesseselerinde bilgi verme görevini yerine getirmeyen yöneticiler dahil) muhatabın durumuna göre maddede belirtilen miktarlarda özel usulsüzlük cezası kesileceğine hükmolunmuştur. VUK un Bilgi Verme başlığını taşıyan 148 inci maddesinde; kamu idare ve müesseseleri, mükellefler veya mükelleflerle muamelede bulunan diğer gerçek ve tüzel kişilerin, Maliye Bakanlığı nın veya vergi incelemesi yapmaya yetkili olanların isteyecekleri bilgileri vermeye mecbur oldukları belirtilmiştir. Belediye vergileri açısından vergi dairesi sayılan belediye de vergileme sürecinde ihtiyaç duyduğu bilgileri kamu kurumlarından, özel kişilerden veya dernek, vakıf gibi tüzel kişilerden isteyebilir. Ancak elde edilen bu bilgiler vergileme dışında bir amaç için kullanılamaz ve mali hizmetler müdürlüğü bu maddeye dayanarak elde ettiği bilgileri, hiçbir amaçla belediyenin diğer birimleriyle veya vergileme sürecinde görevli olmayan kişilerle paylaşamaz. VUK un Devamlı Bilgi Verme başlığını taşıyan 149 uncu maddesinde de kamu idare ve müesseseleri (kamu hizmeti ifa eden kurum ve kuruluşlar dahil) ile gerçek ve tüzel kişiler vergilendirmeye ilişkin olaylarla ilgili olarak Maliye Bakanlığı ve vergi dairesince kendilerinden yazı ile istenecek bilgileri belli fasılalarla ve devamlı olarak yazı ile vermeye mecburdurlar denilmektedir. Bu maddenin yukarıdaki bahse konu 148 inci maddeden farkı, bilgi istemenin periyodik olmasıdır. Bu madde belediyeler tarafından hemen hiç kullanılmamakla birlikte, teorik olarak vergi dairesi sıfatıyla, belediyelerin belediye vergileri açısından böyle bir yetkisi vardır. 6

7 Öte yandan VUK un Diğer Ödevler başlığını taşıyan 257 nci maddesinde de gayrimenkullerin rayiç bedellerinin belirlenmesi sırasında, bu konuda görevli memurlarca istenilecek bilgilerin verilmesi mecburiyeti getirilmektedir. Buna göre; vergi inceleme ve kontrolleri ile gayrimenkullerin rayiç bedelinin tespiti sırasında, mükellefler (kiracılar dahil) bina ve arazinin rayiç bedelinin tespitinde değeri tespit edilecek bina ve araziyi Emlak Vergisi Kanunu nun 31 nci maddesine göre Maliye Bakanlığınca yetkili kılınan memurlara (emlak vergisi değer tespit komisyonuna)gösterip gezdirmek, bu gibi gayrimenkullerin genel ahvaline, kullanılış tarzına ve kirada ise kiranın miktarına müteallik her türlü bilgiyi vermek mecburiyetindedir. VUK un 148 veya 149 uncu maddesine göre bilgi istendiği halde verilmemesi veya eksik verilmesi veya 257 nci maddeye göre gayrimenkul değeri belirlenirken yardımcı olunmaması durumunda vergi dairesi sıfatıyla belediye mali hizmetler müdürlüğü, ilgililer hakkında özel usulsüzlük cezası kesebilir. Bu cezanın miktarı bilgi istenen kişinin durumuna göre değişmektedir. Bilgi istenen kişinin birinci sınıf tüccarlar ile serbest meslek erbabı olması, ikinci sınıf tüccar veya defter tutan çiftçiler ile kazancı basit usulde tespit edilen mükellef olması durumunda ceza miktarı biraz daha yüksektir. Bunların dışında olan kişiye (örneğin bir resmi dairenin sorumlu yöneticisi vb.) ise biraz daha düşük tutarlı bir ceza kesilmektedir. Ceza miktarlarının güncel tutarlarına, ceza kesildiği tarihte VUK un 353 üncü maddesinden bakılmalıdır. Ancak burada dikkat edilmesi gereken önemli bir husus vardır. Özel usulsüzlük cezası kesebilmek için, bilgi ve ibraz ödevinin yerine getirilmesiyle ilgili olarak yapılacak tebliğlerde bilginin verilmesi için tayin olunan sürede cevap verilmemesi, eksik veya yanıltıcı bilgi verilmesi durumunda haklarında Kanunun ceza hükümlerinin uygulanması cihetine gidileceğinin ilgililere yazılı olarak bildirilmesi şarttır. Yani bilgi isteme yazısında, istenilen bilgilerin zamanında, doğru ve eksiksiz olarak verilmemesi durumunda VUK un 353 üncü maddesine göre ceza uygulanacağı ikazının da yer alması gerekir. Bilgi isteme yazısında bu ikaz yoksa özel usulsüzlük cezası kesilemez. Bu durumda, bu bilgiyi de içerecek şekilde tekrar yazı yazılması ve bu yazıya cevap verilmemesi durumunda özel usulsüzlük cezası kesilmesi gerekir. 7