ÜNİTE-2. İş Sağlığı ve Güvenliği Mevzuatında Temel Kavramlar-2

Transkript

1 1 ÜNİTE-2 İş Sağlığı ve Güvenliği Mevzuatında Temel Kavramlar-2

2 KONU BAŞLIKLARI 2 Kanunlarda İş Sağlığı ve Güvenliği Kavramları Yönetmeliklerde İş Sağlığı ve Güvenliği Kavramları

3 3 Kimyasal Maddelerle Çalışmalarda İş Sağlığı ve Güvenliği Kavramları Alerjik madde, solunduğunda, cilde nüfuz ettiğinde aşırı derecede hassasiyet meydana getirme özelliği olan ve daha sonra maruz kalınması durumunda karakteristik olumsuz etkilerin ortaya çıkmasına neden olan maddeleridir. Alevlenir madde, parlama noktası 21 C - 55 C arasında olan sıvı haldeki maddelerdir. Aşındırıcı madde, canlı doku ile temasında, dokunun tahribatına neden olabilen maddelerdir. Biyolojik sınır değeri, kimyasal maddenin uygun biyolojik ortamdaki konsantrasyonunun ve etki göstergesinin üst sınırdır.

4 4 Kimyasal Maddelerle Çalışmalarda İş Sağlığı ve Güvenliği Kavramları Çevre için tehlikeli madde, çevre ortamına girdiğinde çevrenin bir veya birkaç unsuru için hemen veya sonradan kısa veya uzun süreli tehlikeler gösteren maddelerdir. Çok kolay alevlenir madde, 0 C den düşük parlama noktası ve 35 C den düşük kaynama noktasına sahip sıvı haldeki maddeler ile oda sıcaklığında ve basıncı altında hava ile temasında yanabilen, gaz hâldeki maddelerdir. Çok toksik madde, çok az miktarlarda solunduğunda, ağız yoluyla alındığında, deri yoluyla emildiğinde insan sağlığı üzerinde akut veya kronik hasarlara veya ölüme neden olan maddelerdir.

5 5 Kimyasal Maddelerle Çalışmalarda İş Sağlığı ve Güvenliği Kavramları Kanserojen madde, Kanserojen veya Mutajen Maddelerle Çalışmalarda Sağlık ve Güvenlik Önlemleri Hakkında Yönetmelikte tanımlanan kanserojen maddedir. Kimyasal madde, doğal halde bulunan, üretilen, herhangi bir işlem sırasında kullanılan veya atıklar da dâhil olmak üzere ortaya çıkan, bizzat üretilmiş olup olmadığına ve piyasaya arz olunup olunmadığına bakılmaksızın her türlü element, bileşik veya karışımlardır. Kimyasal maddelerin kullanıldığı işlemler, bu maddelerin üretilmesi, işlenmesi, kullanılması, depolanması, taşınması, atık ve artıkların arıtılması veya uzaklaştırılması işlemlerdir.

6 6 Kimyasal Maddelerle Çalışmalarda İş Sağlığı ve Güvenliği Kavramları Kolay alevlenir madde, enerji uygulaması olmadan, ortam sıcaklığında hava ile temasında ısınabilen ve sonuç olarak alevlenen maddeyi veya ateş kaynağı ile kısa süreli temasta kendiliğinden yanabilen ve ateş kaynağının uzaklaştırılmasından sonra da yanmaya devam eden katı hâldeki maddeyi veya parlama noktası 21 C nin altında olan sıvı hâldeki maddeyi veya su veya nemli hava ile temasında, tehlikeli miktarda, çok kolay alevlenir gaz yayan maddelerdir. Mesleki maruziyet sınır değeri, başka şekilde belirtilmedikçe, 8 saatlik sürede, çalışanların solunum bölgesindeki havada bulunan kimyasal madde konsantrasyonunun zaman ağırlıklı ortalamasının üst sınırıdır.

7 7 Kimyasal Maddelerle Çalışmalarda İş Sağlığı ve Güvenliği Kavramları Mutajen madde, Kanserojen veya Mutajen Maddelerle Çalışmalarda Sağlık ve Güvenlik Önlemleri Hakkında Yönetmelikte tanımlanan mutajen maddedir. Oksitleyici madde, özellikle yanıcı maddelerle olmak üzere diğer maddeler ile de temasında önemli ölçüde ekzotermik reaksiyona neden olan maddelerdir. Patlayıcı madde, atmosferik oksijen olmadan da ani gaz yayılımı ile ekzotermik reaksiyon verebilen ve/veya kısmen kapatıldığında ısınma ile kendiliğinden patlayan veya belirlenmiş test koşullarında patlayan, çabucak parlayan katı, sıvı, macunumsu, jelatinimsi hâldeki maddelerdir.

8 8 Kimyasal Maddelerle Çalışmalarda İş Sağlığı ve Güvenliği Kavramları Sağlık gözetimi, çalışanların belirli bir kimyasal maddeye maruziyetleri ile ilgili olarak sağlık durumlarının belirlenmesi amacıyla yapılan değerlendirmelerdir. Solunum bölgesi, Merkezi, kişinin kulaklarını birleştiren çizginin orta noktası olan 30 cm yarıçaplı kürenin, başın ön kısmında kalan yarısıdır. Tahriş edici madde, mukoza veya cilt ile direkt olarak ani, uzun süreli veya tekrarlanan temasında lokal eritem, eskar veya ödem oluşumuna neden olabilen, aşındırıcı olarak sınıflandırılmayan maddelerdir.

9 9 Kimyasal Maddelerle Çalışmalarda İş Sağlığı ve Güvenliği Kavramları Tehlikeli kimyasal madde, Patlayıcı, oksitleyici, çok kolay alevlenir, kolay alevlenir, alevlenir, toksik, çok toksik, zararlı, aşındırıcı, tahriş edici, alerjik, kanserojen, mutajen, üreme için toksik ve çevre için tehlikeli özelliklerden bir veya birkaçına sahip maddeleri veya yukarıda sözü edilen sınıflamalara girmemekle beraber kullanılma veya iş yerinde bulundurulma şekli nedeni ile çalışanların sağlık ve güvenliği yönünden risk oluşturabilecek maddelerdir. Toksik madde; az miktarlarda solunduğunda, ağız yoluyla alındığında, deri yoluyla emildiğinde insan sağlığı üzerinde akut veya kronik hasarlara veya ölüme neden olan maddelerdir.

10 10 Kimyasal Maddelerle Çalışmalarda İş Sağlığı ve Güvenliği Kavramları Üreme için toksik madde; solunduğunda, ağız yoluyla alındığında, deriye nüfuz ettiğinde erkek ve dişilerin üreme fonksiyon ve kapasitelerini azaltan ve/veya doğacak çocuğu etkileyecek kalıtımsal olmayan olumsuz etkileri meydana getiren veya olumsuz etkilerin oluşumunu hızlandıran maddelerdir. Zararlı madde; solunduğunda, ağız yoluyla alındığında, deri yoluyla emildiğinde insan sağlığı üzerinde akut veya kronik hasarlara veya ölüme neden olan maddelerdir.

11 11 Biyolojik Etkenlere Maruziyet Risklerinin Önlenmesinde İş Sağlığı ve Güvenliği Kavramları Biyolojik etkenler, herhangi bir enfeksiyona, alerjiye veya zehirlenmeye neden olabilen, genetik olarak değiştirilmiş olanlar da dâhil mikroorganizmaları, hücre kültürleri ve insan endoparazitleridir. Hücre kültürü, çok hücreli organizmalardan türetilmiş hücrelerin in vitro olarak geliştirilmesidir. Mikroorganizma, genetik materyali replikasyon veya aktarma yeteneğinde olan hücresel veya hücresel yapıda olmayan mikrobiyolojik varlığıdır.

12 12 Kişisel Koruyucu Donanımlarda İş Sağlığı ve Güvenliği Kavramları AT, Avrupa Topluluğudur. AT Tip İnceleme Belgesi, onaylanmış kuruluş tarafından düzenlenerek imalatçıya verilen KKD'nin ilgili mevzuat hükümlerine uygunluğunu gösterir belgedir. AT Uygunluk Beyanı, imalatçının piyasaya arz ettiği KKD'nin ilgili mevzuat hükümlerine uygunluğunu beyan ettiği belgedir. Komisyon, Avrupa Birliği Komisyonudur.

13 13 Kişisel Koruyucu Donanımlarda İş Sağlığı ve Güvenliği Kavramları Kişisel Koruyucu Donanım (KKD); Bir veya birden fazla sağlık ve güvenlik tehlikesine karşı korunmak için kişilerce giyilmek veya taşınmak amacıyla tasarlanmış herhangi bir cihaz, alet veya malzemelerdir. Kişiyi aynı anda bir veya daha fazla muhtemel risklere karşı korumak amacıyla imalatçı tarafından bir bütün hâline getirilmiş birçok cihaz, alet veya malzemeden oluşmuş bir donanımdır. Belirli bir faaliyetin yapılması için korunma amacı olmaksızın, taşınan veya giyilen donanımla birlikte kullanılan, ayrılabilir veya ayrılamaz nitelikteki koruyucu cihaz, alet veya malzemeyi ifade eder.

14 14 İş Ekipmanlarının Kullanımında İş Sağlığı ve Güvenliği Kavramları Bakım, İş ekipmanında yapılan her türlü temizlik, ayar, kalibrasyon gibi işlemlerin tamamıdır. İş ekipmanı, işin yapılmasında kullanılan herhangi bir makine, alet, tesis ve tesisatıdır. İş ekipmanının kullanımı, iş ekipmanının çalıştırılması, durdurulması, kullanılması, taşınması, tamiri, tadili, bakımı, hizmete sunulması ve temizlenmesi gibi iş ekipmanı ile ilgili her türlü faaliyetidir. Maruz kişi, tamamen veya kısmen tehlikeli bölgede bulunan kişidir. Operatör, iş ekipmanını kullanma görevi verilen çalışan veya çalışanlardır.

15 15 İş Ekipmanlarının Kullanımında İş Sağlığı ve Güvenliği Kavramları Özel risk taşıyan iş ekipmanı, tehlikelerin teknik önlemlerle tam olarak kontrol altına alınamadığı iş ekipmanıdır. Periyodik kontrol, iş ekipmanlarının, ilgili mevzuatta öngörülen aralıklarda ve belirtilen yöntemlere uygun olarak, yetkili kişilerce yapılan muayene, deney ve test faaliyetleridir. Periyodik kontrolleri yapmaya yetkili kişi, ilgili mevzuatta belirtilen iş ekipmanlarının teknik özelliklerinin gerektirdiği ve ilgili mevzuatta yer alan istisnalar saklı kalmak kaydıyla ilgili branşlardan mühendis, tekniker ve yüksek teknikerlerdir. Tehlikeli bölge, İş ekipmanının bünyesinde veya çevresinde yer alan ve kişiler için sağlık ve güvenlik yönünden risklerin bulunduğu bölgedir.

16 16 Tehlikeli ve Çok Tehlikeli Sınıfta Yer Alan İşlerde Çalıştırılacakların Mesleki Eğitimlerinde İş Sağlığı ve Güvenliği Kavramları Mesleki eğitim, Örgün veya yaygın eğitim yoluyla bireyleri mesleğe hazırlamak, meslek sahibi olanların mesleklerindeki gelişimlerini ve yeni mesleklere uyumlarını sağlamak amacıyla gerekli bilgi, beceri, tavır ve değer duygularını geliştiren ve bireylerin fiziki, sosyal, kültürel ve ekonomik yeteneklerinin gelişim sürecinin bir plan içerisinde yürütülmesini sağlayan eğitimdir.

17 17 Asbestle Çalışmalarda ve Tozla Mücadelede İş Sağlığı ve Güvenliği Kavramları Asbest: Aktinolit Asbest, CAS No lifli silikatlar, Antofilit Asbest, CAS No lifli silikatlar, Grünerit Asbest (Amosit) CAS No lifli silikatlar, Krizotil, CAS No , CAS No lifli silikatlar, Krosidolit, CAS No lifli silikatlar, Tremolit Asbest, CAS No lifli silikatlardır.

18 18 Asbestle Çalışmalarda ve Tozla Mücadelede İş Sağlığı ve Güvenliği Kavramları Asbest söküm çalışanı, Bakanlıkça kurulan komisyon tarafından oluşturulan eğitim programını tamamlamış ve kurs bitirme belgesi almış çalışandır. Asbest söküm uzmanı, ilgili mevzuat kapsamında belirtilen işlemlerin uygulanması aşamasında işveren tarafından sorumluluk verilen, Bakanlıkça kurulan komisyon tarafından oluşturulan eğitim programını bitirip, sınavda başarılı olarak kurs bitirme belgesi alan kişidir. İnert toz, Solunumla akciğerlere ulaşmasına rağmen akciğerlerde yapısal ve/veya fonksiyonel bozukluk yapmayan tozlardır. Kristal yapıda SiO 2, Kuvars, tridimit ve kristobalitdir.

19 19 Asbestle Çalışmalarda ve Tozla Mücadelede İş Sağlığı ve Güvenliği Kavramları Lifsi tozlar, Uzunluğu beş mikrondan daha büyük, eni üç mikrondan daha küçük ve boyu eninin üç katından büyük olan parçacıklardır. Pnömokonyoz (Akciğer Toz Hastalığı), Akciğerlerde tozun birikmesi sonucu ortaya çıkan doku reaksiyonu ile oluşan hastalıktır. Solunabilir toz, Aerodinamik eşdeğer çapı 0,1 5,0 mikron büyüklüğünde kristal veya amorf yapıda toz ile çapı üç mikrondan küçük, uzunluğu çapının en az üç katı olan lifsi tozlardır. Toz, ilgili mevzuata göre iş yeri ortam havasına yayılan veya yayılma potansiyeli olan parçacıklardır.

20 20 Çalışanların Gürültü ve Titreşim ile ilgili Risklerden Korunmasında İş Sağlığı ve Güvenliği Kavramları Günlük gürültü maruziyet düzeyi, En yüksek ses basıncının ve anlık darbeli gürültünün de dahil olduğu bütün gürültü maruziyet düzeylerinin, sekiz saatlik bir iş günü için zaman ağırlıklı ortalamasıdır. Haftalık gürültü maruziyet düzeyi Günlük gürültü maruziyet düzeylerinin, sekiz saatlik beş iş gününden oluşan bir hafta için zaman ağırlıklı ortalamasıdır. Bütün vücut titreşimi, vücudun tümüne aktarıldığında, çalışanın sağlık ve güvenliği için risk oluşturan, özellikle de bel bölgesinde rahatsızlık ve omurgada travmaya yol açan mekanik titreşimdir.

21 21 Çalışanların Gürültü ve Titreşim ile ilgili Risklerden Korunmasında İş Sağlığı ve Güvenliği Kavramları El-kol titreşimi, insanda el-kol sistemine aktarıldığında, çalışanın sağlık ve güvenliği için risk oluşturan ve özellikle de damar, kemik, eklem, sinir ve kas bozukluklarına yol açan mekanik titreşimdir. Maruziyet eylem değeri, aşıldığı durumda, çalışanın titreşime maruziyetinden kaynaklanabilecek risklerin kontrol altına alınmasını gerektiren değerdir. Maruziyet sınır değeri, çalışanların bu değer üzerinde bir titreşime kesinlikle maruz kalmaması gereken değerdir.

22 22 Çalışanların İSG Eğitimlerinin Usul ve Esaslarında İş Sağlığı ve Güvenliği Kavramları Az tehlikeli, tehlikeli ve çok tehlikeli sınıfta yer alan iş yerleri,

23 23 Çocuk ve Genç İşçilerin Çalıştırılmalarında İş Sağlığı ve Güvenliği Kavramları Genç işçi, 15 yaşını tamamlamış, ancak 18 yaşını tamamlamamış kişidir. Çocuk işçi, 14 yaşını bitirmiş, 15 yaşını doldurmamış ve ilköğretimini tamamlamış kişidir. Hafif iş, Yapısı ve niteliği itibariyle ve yerine getirilmesi sırasındaki özel koşullara göre; Çocukların gelişmelerine veya sağlık ve güvenliklerine zararlı etki ihtimali olmayan, Okula devamını, mesleki eğitimini veya yetkili merciler tarafından onaylanmış eğitim programına katılımını ve bu tür faaliyetlerden yararlanmasını engellemeyen işlerdir.

24 24 - İş Ekipmanlarının Kullanımında İş Sağlığı ve Güvenliği Kavramları - İş Güvenliği Uzmanı ve İş Yeri Hekimi İle Diğer Sağlık Personelinin Görev, Yetki, Sorumluluk ve Eğitimlerinde İş Sağlığı ve Güvenliği Kavramları - İş Hijyeni Ölçüm, Test ve Analizi Yapan Laboratuvarlarda İş Sağlığı ve Güvenliği Kavramları - Maden İşyerlerinde İş Sağlığı ve Güvenliği Kavramları - Yapı İşlerinde İş Sağlığı ve Güvenliği Kavramları - İş Yeri Bina ve Eklentilerinde Alınacak Önlemlerde İş Sağlığı ve Güvenliği Kavramları - Ekranlı Araçlarla Çalışmalarda İş Sağlığı ve Güvenliği Kavramları

25 25 - Elle Taşıma İşlerinde İş Sağlığı ve Güvenliği Kavramları - Kadın Çalışanların Gece Postalarında Çalıştırılma Koşullarında İş Sağlığı ve Güvenliği Kavramları - Gebe veya Emziren Kadınların Çalışma Şartlarında İş Sağlığı ve Güvenliği Kavramları - Geçici veya Belirli Süreli İşlerde İş Sağlığı ve Güvenliği Kavramları - Acil Durumlarda İş Sağlığı ve Güvenliği Kavramları - İşin Durdurulmasında İş Sağlığı ve Güvenliği Kavramları

26 ÖZET 26 İş Sağlığı ve Güvenliği konusu, hukuk sistemimizde, mevzuatta İş ve Sosyal Güvenlik Hukuku ndan, Borçlar Hukuku na; Ticaret Hukuku ndan Eğitim Hukuku na ve dolayısıyla onlarca kanun; yüzlerce yönetmelik, tüzük, tebliğ vb birçok hukuk dalı ile karma ve komplike bir şekilde verilmektedir. Mevzuatta İş Sağlığı ve Güvenliği geniş bir yelpazede ele alınmış ve oldukça detaylıdır. Ayrıca İş Sağlığı ve Güvenliği multidisipliner bir kavram olarak düşünülmeli ve olgulara tek yönlü değil geniş bir bakış açısıyla yaklaşılmalıdır.