MAKİNA ELEMANLARI - I

Ebat: px
Şu sayfadan göstermeyi başlat:

Download "MAKİNA ELEMANLARI - I"

Transkript

1 T.C. BOZOK ÜNİVERSİTESİ TEKNİK BİLİMLER MESLEK YÜKSEK OKULU MAKİNA ELEMANLARI I

2 İÇİNDEKİLER İÇİNDEKİLER... i 1. TEMEL BİLGİLER MAKİNA ELEMANLARINDA GERİLMELER VE EMNİYET KATSAYISI Giriş Gerilme Makine Elemanlarında Gerilmeler Bir Eksenli Gerilme İki Eksenli Gerilme Üç Eksenli Gerilme Makina Elemanlarındaki Çeşitli Gerilmeler Çekme gerilmesi Basma gerilmesi Eğilme gerilmesi Özel gerilme (yüzey basınç gerilmesi) Makaslama (kesme) gerilmesi Burulma gerilmesi Burkulma gerilmesi Bileşik Gerilmeler Eşdeğer gerilme Kırılma (Akma) hipotezleri Mukavemet hesaplarında takip edilecek adımlar Emniyet Katsayısı Elemanlar için mukavemet kesitleri PERÇİN Perçin Bağlantıları Perçin Çeşitleri Perçinleme İşlemi Ön Hazırlık Perçin Oluşumu Perçin Ölçüleri Perçin Bağlantı Şekilleri Perçin Bağlantılarında Mukavemet ve Boyutlandırma Perçinlerde Kuvvet iletimi Parça (levha) Mukavemeti Çelik Konstrüksiyonunda Perçin Bağlantıları Perçin Gruplarının Ağırlık Merkezinin Bulunması KAYNAK Kaynak Bağlantıları Kaynak Metodları Kaynak Dikiş Şekilleri i

3 4.4. Alın Kaynağında Kaynak Ağızları Kaynak Dikişleri ve Sembolleri Kaynak Dikişinin Boyutlandırılması ve Mukavemet Hesabı Kaynakta Emniyet Gerilmeleri Kaynak Mukavemet Hesabı Alın Kaynağı Köşe ve T Kaynağı Boğaz Dikişi Bindirme Alın Köşe Kaynağı Bindirme Yan Köşe Kaynağı Dairesel Kesitli Kapalı Kaynak Dikişi TABLOLAR GENEL MUKAVEMET TABLOLARI KAYNAK VE PERÇİN TABLOLARI BÖLÜMLER İLE İLGİLİ SORULAR MAKİNA ELEMANLARINDA MUKAVEMET HESABI SORULARI PERÇİN BAĞLARI SORULARI KAYNAK BAĞLARI SORULARI ii

4 1 1. TEMEL BİLGİLER Makine, enerji, veya güç üreten, ileten, değiştiren veya biriktiren sistemlerdir. Kuvvet makineleri ve iş makineleri olmak üzere iki ana grupta toplanır. Kuvvet makineleri, iş ve enerji üretmek amacıyla icat edilmiş, bir enerji kaynağı tarafından tahrik edilen; enerji kaynağı olmadan iş üretemeyen makinelerdir. İş makineleri, iş yapmak amacıyla imal edilen ve kuvvet makineleri tarafından tahrik edilen, kuvvet makineleri olmadan iş üretemeyen makinelerdir. İŞ: Kuvvet etkisiyle kuvvet doğrultusunda hareket eden bir cismin aldığı yoldur. (1 Nm= 1 Joule) GÜÇ: İş yapılma hızıdır. (1 Watt = 1 Joule/s) ENERJİ: İş yapma yeteneğidir. (Joule) Makine elemanları, çok farklı fonksiyon ve konstrüksiyondaki makine parçalarını ele alarak ortak bir değerlendirme tekniği üretmektir. Makine elemanları, kuvvet ve kuvvet çifti ileten, belirli bir fonksiyonu üstlenen, kendine has hesaplama ve şekillendirme metotlarına sahip, birbirlerine göre hareketli veya sabit olan, birinden diğerine hareket ileten, basit veya bir çok parçadan oluşan sistemlerdir. Makine elemanları bilimi, makine elemanlarının konstrüksiyonunu yani hesaplama ve şekillendirme ilkelerini inceler. Makine elemanlarının ana konuları, bağlama elemanları, taşıma elemanları, destek elemanları, enerji biriktirme elemanları, irtibat elemanları, güç ve hareket iletim elemanlarıdır.

5 2 Bağlama elemanları, iki veya daha çok elemanı birbirine veya makinaları temele bağlayan elemanlardır. Bunlara kaynak, lehim, yapıştırma, perçin, cıvata, pim, perno, kama, mil, sıkı geçme bağlantıları örnek olarak verilebilir. Mekanik enerji biriktirme elemanları, belirli bir enerjiyi şekil değiştirme ile biriktiren ve bunu istenildiği durumda geri veren elemanlardır. Örneğin yaylar. Taşıma elemanları, dişli çark, kasnak, volan gibi silindirik dönel elemanları taşıyan elemanlardır. Örneğin mil, aks.

6 3 Destekleme elemanları, genellikle hareket halindeki elemanları desteklemek amacıyla kullanılır. Örneğin kaymalı yataklar. İrtibat elemanları, iki eleman arasında genellikle eksenel yönden irtibat sağlayan elemanlardır. Örneğin kaplin ve kavramalar.

7 4 Güç ve hareket iletim elemanları, makinanın esas fonksiyonunu yerine getiren ve makinanın güç kaynağından iş kısmına doğru enerji akışını sağlayan elemanlardır. Örneğin dişli çark, kayış kasnak mekanizmaları, zincir bağlantıları. Konstrüksiyon, herhangi bir teknik sistemin belirlenmesi, uygulanacak fiziksel prensiplerin saptanması, bu prensipleri sağlayan elemanların seçimi, bunların montaj ve parça resimlerinin hazırlanmasına kadar geçen bütün faaliyetleri kapsamaktadır.

8 5 Tasarım yapmak, belirli bir ihtiyacı karşılayacak bir plan formüle etmek veya bir problemi çözmektir. Eğer bu plan fiziksel bir realite ortaya çıkaracaksa yani bir ürün elde edilecekse, bu ürün aşağıda belirtilen özellikleri taşımalıdır: Fonksiyonel: Ürün belirtilen ihtiyacı gidermeli ve müşteriyi memnun etmelidir. Emniyetli: Ürün çevreye, kullanıcıya zarar vermemelidir. Güvenilir: Belirlenen süre zarfınca ürün kendisinden beklenilen fonksiyonları yerine getirmelidir. Rekabetçi: Ürün piyasada bir yarışçıdır. Kullanılabilirlik: Ürün kullanıcı dostu olmalıdır. Üretilebilirlik: Ürün minimum parça sayısına sahip olmalı, seri üretime uygun olmalı Pazarlanabilirlik: Ürün, hedef kitlenin alım gücüne uygun olmalı.

9 6 2. MAKİNA ELEMANLARINDA GERİLMELER VE EMNİYET KATSAYISI 2.1. Giriş Makine elemanlarının hesabı genel mukavemet bilgisi ile yapılır. Mukavemet hesabının amacı bir elemanda dış kuvvetlerin doğurduğu zorlamaları hesap yoluyla bulmak ve bunu eleman sınır değerleriyle karşılaştırmaktır. Bir elemanın mukavemet değerleri, malzemenin mekanik özelliklerine, şekline ve boyutlarına bağlıdır. Emniyetli bir çalışma için bu değerler dış zorlamaların oluşturduğu gerilmelerden belli bir emniyet sağlayacak kadar büyük olmalıdır. Boyutlandırma yapılırken genelde aşağıdaki hususlara dikkat edilir. Sistem yükler altında taşıyıcı özelliği bozmamalı Boyutlandırma ekonomik olmalı Estetik veya güzellik kavramı değerlendirilmeli Emniyetli şekilde boyutlandırılmalı 2.2. Gerilme Herhangi bir makine, mekanizma veya makine elemanında diğer cisimlerin veya elemanların yapmış olduğu etki kuvvet olarak tanımlanabilir. Genelde cisimler arasında bulunduğu kabul edilen etkiler veya tepkiler ya doğrudan belirli dış kuvvetler veya bağ kuvvetleri şeklinde ortaya çıkar. Dış kuvvetler veya momentler bilinen (ağırlık kuvvetleri gibi) olup diğer kuvvetler, cisimler arasındaki bağdan doğar. Dış kuvvetler tahrik ve faydalı kuvvetler gibi doğrudan doğruya verilen kuvvetlerdir. Bağ ve mafsal kuvvetleri ise doğrudan bilinmemektedir. İç kuvvetler ise incelenen cisim veya elemanın parçaları arasındaki etki ve tepkiden doğar. Bu kuvvetin esas özelliği veya karakteri sürekliliği arz edecek şekilde kesit yüzeyi boyunca dağılmış olmasıdır. Yüzeye dağılmış iç kuvvetlerin herhangi bir noktada dağılma veya yayılma şiddeti, birim alana düşen iç kuvvet olup gerilme olarak adlandırılır.

10 Makine Elemanlarında Gerilmeler Makine elemanları çubuk, düzlem ve hacim boyutuna sahip olan elemanlardır. Farklı konstrüksiyonlar sahip olan bu elemanlar bir kuvvetle yüklendiği zaman, kuvvetin şiddetine bağlı olarak eleman kesitin küçük olduğu yerde kopmaktadır. Kopma düzlemine dik doğrultuda normal gerilmeler ve düzlem içerisinde kalan ise kayma gerilmeleri, malzemenin tahrip olmasına yol açmaktadır. Meydana gelen maksimum gerilmeler mukavemet formülleri yardımı ile, emniyet gerilmeleri ise mukavemet deney sonuçları ve emniyet katsayıları yardımı ile elde edilmektedir.

11 Bir Eksenli Gerilme Bir boyutu diğer ikisine oranla çok büyük olan çubuk şeklindeki elemanlarda tek eksenli gerilme hali söz konusudur İki Eksenli Gerilme Bu gerilmeler iki boyutu diğer boyutuna oranla çok büyük olan ince plaklarda (kalınlığı fazla olmayan) veya düzlemsel levhalarda oluşur. Etki eden kuvvetlerle iki doğrultudaki dik kesitlerde σ1 ve σ2 normal gerilmeleri söz konusudur. Bütün gerilmeler aynı düzleme paralel olduğundan bu gerilme hali düzlem gerilme hali olarak da bilinir.

12 Üç Eksenli Gerilme Her üç boyutu aynı olan küp şeklindeki elemanlarda veya kalın plaklarda oluşur ve cisme etkiyen kuvvetlerin birbirine dik üç eksen doğrultusunda bileşenleri vardır. Bu şekildeki üç eksenli gerilme halinde gerilmesiz hiçbir kesit veya yüzey yoktur. Mukavemet açısından bir makine elemanın maruz kaldığı normal gerilmeler; çekme, basma, eğilme, özel (yüzey basınç gerilmesi) ve burkulma (flambaj) gerilmeleri olarak sayılmaktadır. Kayma gerilmeleri ise kesme gerilmesi ve burulma gerilmesi şeklinde sıralanmaktadır Makina Elemanlarındaki Çeşitli Gerilmeler Çekme gerilmesi Bir elemana aynı eksen doğrultusunda ve ters yönde kuvvet etkimesinde elemanın kritik kesitinde meydana gelen normal gerilmedir.

13 Basma gerilmesi Bir elemana aynı eksen doğrultusunda ve aynı yönde kuvvet etkimesinde elemanın kritik kesitinde meydana gelen normal gerilmedir Eğilme gerilmesi İki ucu serbest mesnetli veya bir ucu ankastre kirişler bir kuvvete maruz kaldığında eğilme momenti etkisi altında eğilme gerilmesine maruz kalmaktadır.

14 11

15 Özel gerilme (yüzey basınç gerilmesi) Birbirleri ile temas halinde çalışan elemanlar, temas yüzeyleri boyunca birbirlerine basınç uygulayarak plastik deformasyona zorlamaktadır. Malzemesi zayıf olan eleman kuvvet altında daha çabuk tahrip olmaktadır. Temas yüzeylerinde izafi hareket yok ise EZİLME, var ise AŞINMA oluşur. yüzey basıncı alanı veya izdüşüm (projeksiyon) alanı yüzey basıncı alanı Makaslama (kesme) gerilmesi

16 Burulma gerilmesi Dönen eleman, dönme ekseni boyunca döndürme momenti etkisinde burulmaya maruz kalarak kayma gerilmesi ile yüklenmektedir Burkulma gerilmesi Flambaj az çok bütün elemanlarda oluşan bir normal gerilme şeklidir. Ancak basma kuvveti altında yüklenen ince uzun çubuklarda, kritik yükün üzerinde görülmektedir.

17 14 Makine elemanlarında basit zorlama halleri veya gerilmelerden birkaçı aynı anda oluşabilir. Genellikle iki veya üç eksenli gerilme hallerinin söz konusu olduğu bu tür zorlanma şekillerine bileşik gerilme hali denir Bileşik Gerilmeler Eşdeğer gerilme Farklı karakterlerdeki ve farklı eksenlerdeki gerilmelerin doğurduğu ayrı ayrı etkileri, tek başına yaptığı varsayılan gerilmeye denir. En fazla rastlanılan bileşik gerilme halleri: Çekme (basma)eğilme Eğilmeburulma Kırılma (Akma) hipotezleri

18 15 Elemana aynı anda etkiyen yüklerin oluşturduğu gerilmelerin bir hesap yöntemine göre, tek bir değere indirgenmesi ve bu değer hangi sınıra ulaşırsa makine elemanında hasar meydana geleceğini ifade eder. Belli Başlı Kırılma Hipotezleri: Maksimum Normal Gerilme Hipotezi Maksimum Şekil Değiştirme Hipotezi Maksimum Kayma Gerilmesi Hipotezi Maksimum Biçim Değiştirme Enerjisi Hipotezi Üç asal gerilmeden herhangi birinin malzeme dayanımını aştığında hasarın (kırılma veya kopmanın) meydana geldiği varsayılır: St: çeki dayanımı Sc: Bası dayanımı Eşdeğer gerilme: Eşdeğer moment: Akma (hasar); elemandaki maksimum kayma gerilmesi tek eksenli yüklemede çekme numunesindeki maksimum kayma gerilmesine eşit olduğunda meydana gelir. Tek eksenli yüklemede; değerinde akar. Burada σ 0 akma gerilmesidir. Üç eksenli yükleme durumunda, asal kayma gerilmeleri asal normal gerilmeler cinsinden aşağıdaki gibi verilir:

19 16 Tresca akma kriteri aşağıdaki gibi tanımlanır: verilmiştir. Tresca kriterinin düzlem gerilme durumunda şekil üzerinde gösterimi yan tarafta Akma yüzeyinin elde edilmesinde aşağıdaki ifade kullanılır: Buradaki ilk ifade bir doğru tanımlar. Tresca kriterinde eşdeğer gerilme ve moment aşağıdaki gibi verilir: Eşdeğer gerilme; Eşdeğer moment;

20 17 Akma (hasar); elemanın birim hacmindeki şekil değiştirme enerjisi, tek eksenli çekme numunesinin akma dayanımına kadar yüklendiğinde oluşan şekil değiştirme enerjisine eşit olduğundan meydana gelir. Şekil değiştirme enerjisi: Diğer bir tanımda, malzemedeki hasar oktahedral düzlemdeki kayma gerilmesi kritik bir değere ulaştığında meydana gelir: Kritik değer olarak tek eksenli yüklemedeki akma gerilmesi dikkate alınırsa : Kritik değer:

21 18 Düzlem gerilme durumunda: Gerilme durumu gölgeli alanda oldukça akma meydana gelmez. Mavi çizgi ile belirtilen ve malzemenin akmaya başladığı yüzey akma yüzeyi olarak tanımlanır. Von Mises kriterinde oktahedral kayma gerilmesinin kullanılmasının sebebi: Hidrostatik gerilme şekil değişimine neden olmadığından, bu gerilmenin bulunduğu düzlemdeki diğer gerilme bileşeni oktahedral gerilme olur ve bu da şekil değişimine neden olur Maksimum kayma gerilmesi hipotezi (Tresca) ancak 2 düzlemde meydana gelmesine rağmen oktahedral kayma gerilmesi ise 4 düzlemde meydana gelir ve istatistiksel olarak kayma düzlemi bulma ihtimali daha da yüksektir. Üç eksenli gerilme durumunda eşdeğer gerilme: İki eksenli gerilme durumunda eşdeğer gerilme: İki eksenli gerilme durumunda eşdeğer moment:

22 19 Gevrek malzemeler için: Maksimum Normal Gerilme Kırılma Hipotezi Sünek malzemelerde ise: Maksimum kayma gerilmesi hipotezi (Tresca) Maksimum şekil değiştirme enerjisi hipotezi (Von Mises) 2.6. Mukavemet hesaplarında takip edilecek adımlar Bir elemanın dış kuvvetlere karşı dayanımı için boyut ve mukavemet hesabı yapılır. Ancak; Çok defa elemanı zorlayan kuvvet veya momentin büyüklüğü, doğrultusu ve zaman içinde değişimleri tam olarak bilinmez. Bazı hallerde kütle, frenleme, ısı kuvveti gibi bir takım kuvvetlerin hesaplanması zordur ve bunların tespiti için yaklaşık yöntemler kullanılır. Elemanda meydana gelen gerilmeler mukavemet kanunlarına göre hesaplanır. Mukavemet kanunları ise basit cisim olan çubuğu esas alır. Makine elemanları ise çubuktan çok farklı cisimler olduklarından matematiksel model kurulurken bir çok hata yapılabilir. Mukavemet kanunları, ideal özelliklere sahip malzemeler (tam elastik, homojen, izotrop gibi) için tanımlanır. Gerçekte tüm elemanların yapıldıkları malzemeler bu özelliklere sahip değildir. Isıl işlem, soğuk çekme, kaplama gibi işlemler malzeme mukavemetine etki eder Bu etkiler tam olarak tespit edilip hesaplara alınamamaktadır. Çevre şartları ve zaman da malzeme mukavemetine etki eden diğer unsurlardandır. Bu etkilerin hesaplara katılması zordur.

23 20 Yukarıda sıralanan sebeplerden dolayı elemanlar hiçbir şekilde kendisi için tehlikeli olabilecek sınır değerlere kadar yüklenemez. Daima bir emniyet payı bırakılmalıdır Emniyet Katsayısı Tasarımdaki hedef; elemanda oluşacak gerilemeler belirlenen bir sınır değerin altında kalmasıdır. Güvenirlik; bir makinenin veya makine elemanının öngörülen süre içinde uygun çalışma performansını gösterme olayının olasılığıdır. Emniyet gerilmesi; makine elemanının geometrik yapısına ve işletme şartlarına bağlı olarak malzemenin mekanik özelliklerinden tespit edilen ve elemanın emniyetle direnç gösterebileceği en büyük gerilme veya sınır değerinin ölçüsüdür. Emniyet gerilmesi değeri; mekanik testlerden elde edilen kopma veya akma mukavemeti gibi değerlerin belirsizlik katsayısı ile bölümünden elde edilir: S σ * : emniyet katsayısı : malzemenin akma veya kopma mukavemet sınırı Emniyet katsayısı (S) 1,251,50 1,502,00 2,002,50 2,503,00 3,004,00 5 Malzemenin özellikleri ve çalışma şartları Kesinlikle tespit edilen kuvvetler ile gerilmelere maruz ve kontrol edilebilen şartlar altında çalışan çok güvenilir malzemeler Nispeten sabit çevre şartlarında çalışan, kolayca tespit edilebilen kuvvetler ile gerilmelere maruz ve özellikleri çok iyi bilinen malzemeler Normal çevre şartlarında çalışan ve tespit edilebilen kuvvetler ile gerilmelere maruz kalan orta kalite malzemeler Normal çevre, kuvvet ve gerilme şartları altında çalışan az denemiş ve kırılgan malzemeler Normal çevre, kuvvet ve gerilme şartları altında çalışan denenmemiş malzemeler. Belirsiz çevre şartlarında çalışan veya belirsiz gerilmelere maruz tanınmış malzemeler içinde uygulanır. Burkulmaya zorlanan malzemeler Bir makine elemanının dayanımı (mukavemeti) makine elemanının malzemesinin cinsine imal usulüne ısıl işleme bağlıdır Makine elemanının dayanımı yükleme durumuna bağlıdır; statik dayanım sınırı statik deneylerden (çekme deneyi)

24 21 dinamik dayanımı dinamik deneylerden (yorulma deneyi) elde edilir. Önemli bir malzeme özelliği olan gerilmeşekil değiştirme değerleri çekme numunesinin çekme deneyinde kullanılarak elde edilir. Çekme deneyinden; Çekme numunesi artan bir yükle (P) yüklendiğinde boyu doğrusal olarak σ y noktasına kadar uzar. σ y noktasında sonra uygulanan kuvvetteki küçük bir artış çekme numunesinde büyük bir deformasyon doğurur. Uygulanan yük maksimum değere ulaştığında numune kesiti azalmaya başlar buna boyun verme denir. Standart çekme deneyi numunesindeki yükleme kademli olarak numune kopuncaya kadar yüklenir ve kuvvet (gerilme) ve toplam uzama kaydedilir.

25 22 Sünek Gevrek (1) ORANTI SINIRI: Başlangıçtan bu noktaya kadar, gerilme ve şekil değişimi arasında HOOK kanunu ile ifade doğrusal bir ilişki vardır. Kayma durumunda; Poisson oranı; (2) ELASTİK SINIR: Malzemenin elastik özelliklerinin sona erdiği sınırdır ve yüklemenin kalkması ile malzeme eski haline döner. (3) AKMA SINIRI: Plastik (kalıcı şekil değişiminin %0.2 değerine eriştiği gerilme sınırıdır. Yükleme kalktıktan sonra numune eski haline dönemez. (4) ÜST AKMA SINIRI: Akma sınırı aşıldıktan sonra gerilme değerinde hafif düşüşler ve yükselmeler olur ki buna pekleşme denir. Bu salınımların sona erdiği noktadır. (5) KOPMA SINIRI: Numunede kopmadan önce meydana gelen en büyük gerilme değeridir. Enine büzülmeler hızla arttığından ekstra yüklemeye gerek kalmaz kesit küçülür ve numune kopar. Bir önceki bölümde verilen gerilmeşekil değiştirme grafiğindeki gerilme değerleri; uygulanan P yükü çekme numunesinin ilk kesiti olan A 0 a bölümünden elde edilmiştir: Elde edilen bu eğri mühendislik eğrisi olarak isimlendirilir. Ancak çekme deneyi boyunca numenin kesit alanı, uygulanan çekme kuvveti neticesinde küçülür.

26 23 Halbuki numunedeki gerçek gerilme, uygulanan yükün her değeri için gerçek kesit alanına bölündüğünde yandaki şekil elde edilir. Malzeme zorlanma durumu Çelikte burulma Çelikte basma Dökme demirde basma Sünek malzemeler Gevrek malzemeler Uygulanan kırılma hipotezi Maksimum kayma gerilmesi hipotezi Maksimum şekil değiştirme enerjisi hipotezi Mukavemet sınırları

27 Elemanlar için mukavemet kesitleri

28 25 3. PERÇİN 3.1. Perçin Bağlantıları Perçin; iki veya daha fazla parçanın birbirine çözülemeyecek şekilde bağlanması amacıyla kullanılan, bir başı hazır diğer başı montaj anında biçimlendirilen genellikle silindirik yapılı şekil bağlı bağlama elemanıdır. Bağlantı parçalarda açılan deliklerin karşı karşıya getirilmesi ve uygunca seçilen perçin çivisinin serbest ucunun şişirilmesiyle gerçekleştirilir. Avantajları; Sızdırmazlık Farklı malzemelerin bağlanabilmesi Dezavantajları; Deliklerin parçaları zayıflatması Parçaların birbiri üzerine bindirilmesi Ağırlık

29 Perçin Çeşitleri Başlı Delikli Başsız 3.3. Perçinleme İşlemi Ön hazırlık Perçin oluşumu Ön Hazırlık Perçin Delikleri zımba veya matkap ile açılır Perçin Oluşumu Serbest uç dövülerek şişirilir. Sıcak veya Soğuk dövülür. Sıcak dövmede 1000 C kadar ısıtılan perçin parçalara geçirilir ve şişirme işlemi yapılır. Böylece soğuma esnasında parça kısalır ve ek basınç oluşur.

30 Perçin Ölçüleri a) Kazan inşaatı için yuvarlak başlı ham perçinler Perçin boyu (l) Ham perçin çapı (d) (14) 16 (18) (33) 36 Baş çapı (D) Baş yüksekliği (k) , Baş yuvarlaklığı (R) 9, ,5 16,5 18,5 20, , Baş dibi yuvarlaklığı (r) 1 1,6 1, ,5 2, Sac paket kalınlığı (s) b) Çelik yapılar için yuvarlak başlı ham perçinler Perçin boyu (l) Ham perçin çapı (d) (14) 16 (18) (33) 36 Baş çapı (D) Baş yüksekliği (k) 6,5 7, , Baş yuvarlaklığı (R) 8 9, ,5 16,5 18,5 20, , Baş dibi yuvarlaklığı (r) 0,5 0,6 0,6 0,8 0, ,2 1,2 1,6 1,6 2 Sac paket kalınlığı (s) Perçin Bağlantı Şekilleri Parçaların izafi durumlarına göre: Bindirme Alın veya kapaklı Levha sayısına göre: Tek levhalı çift levhalı Perçin sırasının sayısına göre: Tek sıralı Çift sıralı Üç sıralı

31 Perçin Bağlantılarında Mukavemet ve Boyutlandırma Perçinlerde Kuvvet iletimi Perçinlerin hesabı iki basit kabule dayanır: Perçin gövdesi deliği tam doldurur. Parçalara kuvvet iletimi perçin gövdesi ile olur. Perçin soğuduğunda perçin gövdesi kısalır ve Fn kuvveti doğar. Bu kuvvet; Perçin başı ile levha arasında Levha ile levha arasında sürtünme kuvveti doğurur. Fs>F olduğunda perçinde ezilme ve kesme olmaz. Perçinde kesme:

32 29 z = perçin sayısı n = tesir sayısı A = perçin şaftının kesiti Perçinde ezilme: s = parça kalınlığı minimum olan alınır. Perçinde ezilme ve kesme mukavemeti eşit ise; Tek tesirli; s 0,4d Çift tesirli; s 0,8d Parça (levha) Mukavemeti F kuvveti parçaları çekmeye zorlar ve kenara yakın bölgelerde yırtılma olabilir. Yük doğrultusuna dik zorlanan levhada yırtılma olmaması için; Yük doğrultusunda yırtılma kayma gerilmesi nedeni ile olur. Deliklerin parça üzerinde dağılımı; Zayıflama faktörü; t = 2,5d e 1 2d e 2 1,5d

33 30 Parçalarda (levha) eğilme: 3.7. Çelik Konstrüksiyonunda Perçin Bağlantıları Çelik konstrüksiyonda perçin birleştirme ve düğüm noktası;

34 31 Moment etkisinde perçin birleştirme; Etki eden F kuvvetinin merkeze taşınır. Bir perçine düşen kesme kuvveti: Eğilme momentinden gelen ek kuvvet: Kuvvetler moment uzaklıkları ile orantılıdır: 3.8. Perçin Gruplarının Ağırlık Merkezinin Bulunması

35 32

36 33 4. KAYNAK 4.1. Kaynak Bağlantıları İki veya daha fazla parçanın ıs ve/veya basınç yardımıyla ilave malzeme kullanarak veya kullanmadan çözülemeyecek bir şekilde malzeme bağlı olarak birleştirilmesine kaynak bağlantısı denir. Kaynak Bağlantısı Avantajları; Perçinlerle karşılaştırıldığında daha hafif bir konstrüksiyondur. Daha az zaman aldığından üretim maliyeti düşüktür. Çentik etkisi yoktur. Dökümdeki gibi model hazırlama ihtiyacı yoktur. Kaynak Bağlantısı Dezavantajları; İç yapıda değişiklik olur ve malzeme gevrekleşir. Mukavemeti azaltıcı etkiler ortaya çıkar. Oluşan iç gerilmeler tavlama ile gidermek mümkün olmasına rağmen ilave masraf gerektirir. Kaynak kalitesi kontrolü pahalıdır Kaynak Metodları En fazla kullanılan kaynak metodu elektrik ark kaynağıdır.

37 Kaynak Dikiş Şekilleri Ön tavlama gerektiren malzemelerde gerekli ısıl işlem yapılır. Enine çarpılmayı önlemek için puntalama yapılır. Alın kaynağı için uygun kaynak ağzı açılır. Kir, toz vb. yabancı maddelerden kaynak ortamı temizlenir.

38 Alın Kaynağında Kaynak Ağızları 4.5. Kaynak Dikişleri ve Sembolleri

39 Kaynak Dikişinin Boyutlandırılması ve Mukavemet Hesabı Alın kaynak dikişinde kaynak kalınlığı; Köşe ve T kaynak dikişleri ve kalınlıkları; Bindirme Bağlantılarda kaynak dikiş kalınlığı; Faydalı Kaynak Dikiş Boyu; 4.6. Kaynakta Emniyet Gerilmeleri Kaynak dikişindeki mukavemet azaltıcı faktörlerden dolayı kaynak dikişi emniyet gerilmesi zayıflık faktörü dikkate alınarak belirlenir. v 1 = kaynak dikiş faktörü v 2 = kaynak kalite faktörü v 3 = darbe faktörü

40 37 Kaynak dikişi için emniyet gerilmesi; Kaynak dikiş faktörü (v 1 ); Alın kaynağı Çekme, basma ve eğilme gerilmeleri için 1 Kayma gerilmeleri için 0,8 Boğaz kaynağı Tüm gerilmeler için 0,8 Kaynak kalite faktörü (v 2 ); I. kalite kaynak 1 II. kalite kaynak 0,8 III. kalite kaynak 0, Kaynak Mukavemet Hesabı Alın Kaynağı Çekme normal gerilmesi; Eğilme normal gerilmesi;

41 38 Çekme + Eğilme normal gerilmesi; Kesme + Eğilme normal gerilmesi; Köşe ve T Kaynağı Kayma gerilmesi; paralel yüklemede; a = 0,7t çapraz yüklemede; a = 0,765t Burulmanın etki etmesi durumunda;

42 Boğaz Dikişi Kayma gerilmesi; Eğilme normal gerilmesi; Eşdeğer gerilme; Bindirme Alın Köşe Kaynağı Çekme durumu;

43 40 Eğilme durumu; Bindirme Yan Köşe Kaynağı Çekme durumu; Eğilme durumu;

44 Dairesel Kesitli Kapalı Kaynak Dikişi Kaynak dikişi kesit alanı; Kaynak dikişi polar atalet momenti; Kaynak dikişi burulma mukavemet momenti;

45 42 TABLOLAR 1. GENEL MUKAVEMET TABLOLARI Tablo 1.1. Genel mukavemet kavramları KAVRAM Genel Çekme Basma Eğilme Kesme Burulma İtme Gerilme τ, σ σ ç σ b σ e τ k τ b τ s Emniyet Gerilmesi Statik Kopma Mukavemeti Akma Sınırı 0,2 Uzama Sınırı Sürekli Mukavemet Değişken Gerilme Titreşim Mukavemeti Normal Sürekli Mukavemet Şekillendirme Mukavemeti τ em, σ em σ ç.em σ b.em σ e.em τ k.em τ b.em τ K, σ K σ çk σ bk σ ek τ kk τ bk τ AK, σ AK σ çak σ bak σ eak τ tbak σ 0,2 σ 0,2 τ S, σ S σ çs σ bs σ es τ bs τ D, σ D σ ZçD σ ed τ bd τ T, σ T σ çt σ bt σ et τ bt τ ns, σ ns σ çns τ bns τ Ş, σ Ş σ Ş τ Ş Tablo 1.2. Statik yüklemede emniyet gerilmesi MALZEME σ b.em τ k.em τ b.em Al, St, StG, CuAlaşımı σ ç.em 0,65. σ 0,8. σ ç.em AlAlaşımı 1,2. σ ç.em ç.em 0,7. σ ç.em GG 2,5. σ ç.em 1,2. σ ç.em TG (beyazsiyah temper döküm) 1,5(2). σ ç.em 1,2. σ ç.em Tablo 1.3. Malzemelerin kaygan olmayan yüzeylerde basınç gerilmeleri Yük altında iken müsaade edilen yüzey basıncı N/mm 2 Durgun Titreşimli Darbeli Sertleştirilmemiş çelik Sertleştirilmiş çelik Çelik döküm Dökme demir, Temperli döküm Bakır alaşımları AlCuMg sertleştirilmiş AlMg, AlMn, AlMgSi serleştirilmiş GAlSi, GAlSiMg Tablo 1.4. Elemanlar için emniyet gerilme değerleri Malzeme Gerilme şekli St33 St37 St523 Perçin Cıvata N/mm 2 Yük durumu H HZ H HZ H HZ H HZ H HZ Basma, eğme, burulma altında (DIN 4114) Çekme, eğme çekme ve basma Kesme

46 43 Çelik grubu Kısaltma Tablo 1.5. Genel imalat çelikleri için mukavemet değerleri Kalınlık için minimum mukavemet değerleri, N/mm 2 Özellikler ve kullanım alanlarına örnekler > σ çk σ çak σ çak σ çk σ çak Genel imalat çelikleri (DIN 17100), normal tavlanmış veya soğuk çekilmiş (DIN 1652) Tavlanamayan alaşımsız çeliklerin oda sıcaklığı çekme mukavemeti, çelik depo St Az zorlanan, kaynaklanabilirliği sınırlı, önemsiz elemanlar; merdiven parmaklığı St372 St373 St442 St Sınırlı zorlanan, çelik konstrüksiyon ve makine imalatı form ve çubuk çelikleri, iyi işlenebilir ve kaynak yapılabilir dövme demir Sınırlı zorlanan mil, aks ve manivela, iyi işlenebilir iyi kaynak kabiliyeti St St St St Yüksek zorlamalı çelik iskele, iyi kaynak kabiliyetli vinç ve köprü imalatı elemanları Orta zorlamalı çelik, G ve E kaynağına uygun olmayan iyi işlenebilir pim, mil, aks, cıvata G ve E kaynağına uygun olmayan, aşırı zorlamalı, aşınma dayanımlı, sertleştirilebilir, tavlanabilir mil, dişli, sonsuz vida, kama Yüksek zorlamalı aşınma dayanımlı sert, G ve E kaynağına uygun olmayan, tavlanabilir, sertleştirilebilir, tırnak, kumanda elemanları Alaşımsız, MnPb alaşımlı sıcak şekillenmiş, kırılgan, talaşlı işlenebilir çelik pim için SMnPb Alaşımsız ve alaşımlı kalite çelikleri ve asil çelikler C C Az zorlanan küçük yumuşak çelik elemanlar, cıvata, soğuk çekilmiş mil, vida, kol, kasnak Ergitme ve direnç kaynağı çubuk ve milleri, küçük kesitli az yüklü işlenmiş yapılar Cıvatalar, pernolar, akslar, muylular, kriko milleri, büyük dişli çarklar C Aşınmaya dirençli ve krank milleri, pernolar C Jantlar, dişli çarklar, helezonlar, miller 40Mn4 41Cr Aşırı gerilmeli yüzeyi işlenmiş elemanlar, kriko, dişli çark, mekanizma mili, muylu 42CrMo4 50CrV Büyük gerilmeli yüzeyi işlenmiş elemanlar, ergitme ve direnç kaynaklı dişli çarklar 32CrMo12 30CrNiMo Aşınma mukavemeti yüksek yapı elemanları, kuvvet makine elemanları, türbin rotorları

47 44 Tablo 1.6. Paslanmaz, genel maksatlı, lamalli grafitli çelikler Mukavemet değeri Malzeme N/mm 2 Özellikler ve kullanım alanlarına örnekler Kısa gösterim σ çk σ çak Paslanmaz çelikler (DIN 17440) Soy metal davranış gösterenler % 12 Cr X8Cr Ahşap kaplamalar için ferritik çelikler X20Cr Yüksek mukavemetli martenzit çeliği X22CrNi Kağıt endüstrisi silindir milleri X5CrNi Paslanmaz ostenik çelikler Genel kullanma maksatlı çelik dökümler (DIN 1681) GS GS GS Sıcağa dayanıklı ferritik (DIN ) GS22Mo GX22CrMoV Paslanmaz (DIN ) Direkt şekillendirilen döküm çelikler, alaşımlı güç dökülebilir Isıl işlemli normal tavlamalı özel hadde çelikleri 300 C 610 C sıcaklıklarda kullanma Buhar türbin gövdeleri, vantilatör kasnakları Sürekli kimyasal etkilere karşı GX20Cr Su verilmiş ferritik çelik döküm GX6CrNi Gevrekliği yüksek ostenik SG Lamalli grafitli GG (DIN 1691), σ ek İyileştirilmiş döküm malzemeler için GG Az gerilmeli elemanlar, temel plakaları GG Yüksek mukavemetli ince eleman, kutu, sehpa GG Kaldıraç, yatak sehpaları vb. yapılar GG Sızdırmazlık ve sürekli ısı (400 C kadar) GG Yüksek gerilmeli motor şasileri, yatak kapakları GG İstisna durumlardaki yüksek gerilmeler

48 45 Tablo 1.7. Alüminyum alaşımları, döküm ve plastik malzeme mukavemetleri Minimum Mukavemet Malzeme değerleri N/mm 2 Özellikler ve kullanım alanlarına örnekler Kısa gösterim σ çk σ çak AlCuMgPbF Soğuk serleştirilebilir, cıvata, perno, aks AlZn4,5Mg 1F Soğuk ve sıcak sertleştirilebilir, korozyona dayanıklı taşıt ve makine imalatı, kaynak konstrüksiyonu AlZnMgCu1,5 F Döküm ve basınçlı döküm elemanları ve çeşitleri GAlSi6Cu GKAlSi6Cu GDAlSi6Cu GAlSi Sıcak sertleştirilebilir, kaynak edilemez, korozyona dayanıklı perçin ve cıvata konstrüksiyonu yüksek gerilmeli dökme elemanlar İyi dökülebilir ve gerilebilir, kaynağa uygun, korozyona dayanıklı, genel kullanım için Döküm mukavemeti iyi, kaynağa uygun kırılabilir, çekilebilir, korozyona ve titreşime dayanıklı dökme demir GDAlMg İyi dökülebilir ve gerilme mukavemeti çok iyi, korozyona dayanıklı ve düzgün yüzeyli, optik endüstrisi için GAlSi 10MgWa Yüksek mukavemetli, sertleştirilmiş Plastik malzemeler; hafif korozyona ve çekme kısılmasına dayanıklı, ses ve titreşim absorbe edici, izolasyon özelliği olan, ucuz üretilebilir ve renklendirilebilir, az sıcaklığa dayanıklı, kırılgan ve yaşlanabilir Termoplastikler (Plastomer); sıcaklığa bağımlı bir özelliğe sahip, eriyebilir, kaynak yapılabilir, σ ek Polivinilklorid, PVC Sert ve darbeye dayanıklı, asit bağlı, mineral ve benzine karşı yüksek dayanımlı, boru, armatür, akü, kapı Politetrafloretilen, PTFE (Teflon) Esnemeye dayanımı yüksek, 200 C +300 C kullanılabilir, kayma özelliği küçük; conta ventil kaplama, transport bandları, kutu ve yataklama aracı Polioksimetilen, POM Sert ve kırılgan, 40 C +125 C arasında baz ve çözücü sıvılara karşı dayanıklı, iyi yatak özelliği; aşınmaya dayanıklı yatak ve yay elemanları, dişliler, yuvarlak Polyamid, PA, z.b. PA Kopmaya, çözücü ve kimyasal sıvılara karşı dayanıklı, form bozulmayan, çok iyi yataklama özelliği, yuvarlanmalı yatak; dişli çarklar, cıvatalar, contalar, kayışlar, taşıma zincirleri, makine elemanları

49 46 Tablo 1.8. Farklı malzemelerin ortalama mukavemet değerleri Minimum Malzeme değer N/mm 2 Ortalama değer (kırılma ve gerilme değişimi değeri) N/mm 2 σ çk σ çak σ bk σ ek σ çbw σ ew τ bw Emodül Gmodül St, SG GG10 GG15 GG20 GG25 GG30 GG35 GG GGG40 GGG60 GGG80 GCuSn12 GCuZn33Pb GCuAl 10Ni CuZn39Pb3F44 AlMg3F25 AlMgSi 1 F 31 AlCuMgPbF 37 AlZn4,5 Mg GMgAl 8 Zn TiAl 6 V4F PVC hart POM PA Çelik grubu Kısaltma Tablo 1.9. Sementasyon, yuvarlak formlu ve nitrojen çelikleri Kalınlık için minimum mukavemet değerleri, N/mm 2 Özellikler ve kullanım alanlarına örnekler > σ çk σ çak σ çak σ çk σ çak Sementasyon çelikleri ( ) Az karbonlu, alaşımsız ve alaşımlı yüzeyi karbürlenmiş ve sertleştirilmiş yapı çelikleri C Direkt sertleştirilmiş küçük elemanlar, C10 C15 15 Cr Direkt sertleştirilmiş küçük elemanlar, C15, kaldırma mekanizmaları, perno ve mafsallar 16MnCr Mekanizma küçük dişli çarkları ve milleri 20MoCr Direkt sertleştirilmiş mekanizmaların orta dişli çarkları ve milleri 15CrNi6 CrNiMo Kaba yapı elemanları, yüksek mukavemetli dişli çarklar, zincir çarkları, pinyon ve miller Yuvarlak serleştirilmiş (DIN ) ve nitrojen çelikleri (DIN ) 38Cr4 41CrMo Islah çelikleri (içerisinde C ve küçük miktarda P olan) CrMo Islah çelikleri, nitrürlenmiş (Cr, Al, Mo, V)

50 47 Tablo Konstrüksiyonlar için sabit yüklemede Al emniyet gerilmeleri Gerilme şekli AlZn4,5 Mg1F35 AlMgSi1 F32/31 F30 AlMgSi1 F28 AlMgSi0,5 F22 H HZ H HZ H HZ H HZ Çekme ve basma, σ ç,b Kesme, τ k Boş 1 Cıvata için yüks. mukavemet ,3 Perçin, uygu cıvatası Yarım 1 Yüksek muk. cıvata ,3 Yüksek muk. cıvata Dolu 1 Yüksek muk. cıvata ,3 Yüksek muk. cıvata

51 48 2. KAYNAK VE PERÇİN TABLOLARI Tablo 2.1. Kaynak tercih tablosu MALZEME Dikiş Kalınlığı Gaz Kalınlığı Parlak Elektrot Örtüsüz Örtülü UP MIG Koruyuc u Gaz MAG WIG Elektron Işın Nokta Direnç Boru Yanma CSt AlaşımSt GS GTW GG GGGGG GT Al ve Al alaşımı Cu ve Cu alaşımı * 2 * * 3 4 * 5 * * 6 * * 1 : 1mm, 2 : 1 3mm, 3 : > 3 6mm, 4 : > 6 15mm, 5 : > 15 40mm, 6 : > 40mm, * : Cu alaşımları

52 49 Tablo 2.2. Kaynak konstrüksiyonu malzeme gerilme değerleri Gerilme Malzeme (N/mm 2 ) Şekli St37 St42 St52 Gerilme Adı σ S Sinüzoidaltitreşimli gerilme σ td Tam değişken gerilme σ eak Eğilme akma gerilmesi σ es Eğilme sinüzoidal gerilme σ etd Eğilme tam değişken gerilmesi τ bs Burulma sinüzoidal gerilme τ bak Burulma akma gerilmesi τ btd Burulma tam değişken gerilmesi KAYNAK ÇEŞİDİ ALIN KAYNAĞI Tablo 2.3. DIN 1912 ye göre kaynak çeşitleri ELEMANLARIN DÜZENLENMESİ KAYNAK ÇEŞİTLERİNİN AÇIKLAMASI Parçalar aynı düzlemde, alınlar bir araya getirilir BAZI DİKİŞ FORMLARININ SEMBOLLERLE GÖSTERİMİ Kesişmeyen kuvvet akımı ve kolay uygulama PARALEL KAYNAK Elemanlar paraleldir. birbirine Konveyör taşıyıcılarında sık kullanılır BİNDİRME KAYNAĞI T KAYNAĞI ÇİFT T KAYNAĞI (ISTAVROZ) AÇI ALTINDA (EĞİMLİ) KAYNAK KÖŞE KAYNAĞI ÇOK YÖNLÜ KAYNAK DİK AÇILI KESİŞEN KAYNAK Birbirine paralel duran ve bindirilmiş elemanlar Elemanlar T şeklinde düzenlenir. Düzlemdeki iki eleman dik açı altında üçüncü bir elemanla bağlanır. Bir eleman diğer bir elemanla açı altında bağlanır. İki eleman istenilen açıda köşe oluşturularak kaynatılır. Üç veya daha çok eleman istenilen açı altında bağlanır. İki eleman + şeklinde birbiri üzerine bindirilir. Daha çok çelik yapıların çelik konstrüksiyonların da kullanılır. Kaynaktan sonra ölçülendirmede kesit çekme gerilmesi görülür. Kaynaktan sonra ölçülendirmede kesit çekme gerilmesi görülür. Kaynaktan sonra ölçülendirmede kesit çekme gerilmesi görülür. T kaynağına göre daha az yüke maruz kalır. Bütün elemanların hesaplanmasında zorlukla karşılaşılır. Kaynaktan sonra oluşan yüksek iç gerilmeler arzu edilmez. Çelik konstrüksiyonlarda nadiren kullanılır.

53 50 Tablo 2.4. Kaynak gerilme ve şekil faktörü ile şekil sayısı Kaynak Cinsi Dikiş Şekli Gerilme Faktörler F g F f α N V dikişi karşı kenarsız Bütün gerilmeler 1,8 2 0,8 Alın kaynakları V dikişi karşı kenarlı Bütün gerilmeler 1,3 1,3 0,4 X dikişi Bütün gerilmeler 1,2 1,2 0,8 K dikişi Bütün gerilmeler 1,65 1,1 0,4 Yarım V dikişi Bütün gerilmeler 0,8 Köşe kaynakları Çekme, basma 4 2,5 0,3 Düz köşe dilimi Eğilme, kesme 2,5 1,8 Çift taraflı düz köşe dikişi Çekme, basma 2,5 1,8 0,3 Çukur köşe dikişi Bütün gerilmeler 2 1,25 0,3 Dairesel kaynakta düz köşe dikişi Kesme 3 0,5 Alın kaynağı Tablo 2.5. Statik yükte kaynak dikişi emniyet gerilmeleri St37 için yük St52 için yük Gerilme Şekli Dikiş Şekli N/mm 2 durumu durumu H HZ H HZ Çekme Basma Köşe kaynağı Çekme, basma Uzunluğuna alın ve köşe kaynağı Eğilme, kesme Alın kaynağı Eğilme, kesme Bütün kaynak şekilleri Kesme Tablo 2.6. Kaynak dikişi için emniyet gerilmeleri, N/mm 2 Seri Dikiş Şekli Dikiş Kalitesi Gerilme Şekli 1 Bütün dikiş kaliteleri Alın kaynağı, çift 2 yarım V kaynağı, K kaynağı İnce çatlaklar 3 Kaynak kalitesi aranmadığında Çelik Cinsi St 37 yük durumu St52 yük durumu H HZ H HZ Basma Çekme ve eğme çekme Basma ve eğme Yarım Y dikiş, yarım 4 basma; çekme ve V dikiş, köşe dikişleri Bütün dikiş eğme çekme kaliteleri 5 Bütün dikiş şekilleri Kayma

54 51 Kaynak yapılarının çelik cinsi St37 Yük durumu Tablo 2.7. Kaynak dikişleri için emniyet gerilmeleri Emniyetli Emniyet çekme gerilmesi Çift yarım Bütün alın V veya K Köşe dikişi dikişleri dikişi Emniyet basma gerilmesi Emniyet kayma gerilmesi H HZ H HZ

55 52 BÖLÜMLER İLE İLGİLİ SORULAR 1. MAKİNA ELEMANLARINDA MUKAVEMET HESABI SORULARI Soru 1: Aşağıdaki verilen kuvvet değerlerinin karşısına yükleme türlerini yazarak şematik olarak çiziniz. F = 1250 ± 500 N F = 100 ± 100 N F = ± 300 N F = 445,57 N Soru 2: Wöhler eğrisi neyi ifade eder? Soru 3: Aşağıda verilen değerlerin ait olduğu çelik malzeme için eğilme şekil sürekli mukavemet diyagramını çiziniz? σ AK = 400 N/mm 2 σ TD = 200 N/mm 2 b 0 = 0,8 b 1 = 1 β = 2 Soru 4: Statik F Kuvvetiyle Yüklenen Kiriş Aşağıda krokisi verilen kiriş F = 8000 N' luk kuvvet ile zorlanmaktadır. Kiriş malzemesinin kopma ve akma mukavemeti değerleri sırasıyla 370 N/mm 2 ve 220 N/mm 2 olduğuna göre bu kiriş F yükünü 1,5 kat emniyetle taşır mı? Hesaplayınız. Verilenler: l = 1200 mm a = 100 mm b = 40 mm Soru 5: Statik F Kuvvetiyle Yüklenen Kiriş Aşağıda krokisi verilen kiriş F = 8000 N' luk kuvvet ile zorlanmaktadır. Kiriş malzemesinin kopma ve akma mukavemeti değerleri sırasıyla 370 N/mm 2 ve 220 N/mm 2 olduğuna göre bu kiriş F yükünü 1,5 kat emniyetle taşır mı? Hesaplayınız.

56 53 Verilenler: l = 1200 mm a = 40 mm b = 100 mm Soru 6: Aşağıda krokisi verilen mengene kolu F el = 100 N' luk el kuvveti ile zorlanmaktadır. Şekilde gösterilen dairesel kesitli mengene kolunu içi boş olarak tasarlamanın avantajını hesap yoluyla gösteriniz. Soru 7: Aşağıda şeması verilen, iki ucundan yataklanmış 60 mm çaplı bir mil; ortasından mil ile birlikte dönen F = 4000 N' luk kuvvet ve sağ ucundan M d = 0, Nmm değerindeki burulma momenti ile yüklenmiştir. En az 2 kat emniyetle bu yükleri taşıyabilecek mil malzemesinin akma gerilmesi kaç N/mm 2 olmalıdır? Soru 8: Aşağıdaki şekilde şeması verilen bir otomobil krikosunun maksimum kaldırma mesafesi 250 mm, vidalı milin çapı 35 mm, maksimum kaldırma yükü N ise St60' dan imal edilmiş vidalı mil için burkulma kontrolü yapınız? St60 için λ 0 = 93

57 54 Soru 9: Aşağıda şekli verilen, 2 m iç çapa sahip silindirik su deposunun kütlesi yaklaşık 500 kg olarak bilinmektedir. Su deposu, St37' den imal edilmiş çelik bir boru kullanılarak yerden 4 m yüksekte tutulacaktır. Stoğumuzda bulunan dış çapı 90 mm, iç çapı 80 mm olan profili bu işte kullanmak istiyoruz. (E = 2, N/mm 2 ) Bu çelik borunun burkulmasına neden olmadan en son hangi yüksekliğe kadar depoya su doldurabiliriz, hesaplayınız. Soru 10: Katı atıkların sıkıştırılması amacıyla tasarlanmış bir hidrolik presin şematik konstrüksiyonu aşağıda verilmiştir. Pres koçu, doğrusal konumdaki (dikdörtgen kesiti) b biyel koluna bir piston vasıtasıyla uygulanan N şiddetinde bir kuvvetle bastırılmaktadır. AISI 1040 çeliğinden imal edilmiş biyel kolu, bir ucundan pres koçuna kaynakla tespit edilmiştir, diğer ucu pistona mafsallı olarak bağlanmıştır. σ Ak = 540 N/mm 2 ve E = 2, N/mm 2 ' dir. Biyel kolunun burkulma emniyetini kontrol ediniz. Soru 11: Şekilde verilen aks F = 5 kn luk bir kuvvet ile yüklenmektedir. Mil çapı d = 30 mm, yüzey pürüzlülüğü k y = 0,88, boyut faktörü k b = 0,86, çentik faktörü k ç = 1,5, emniyet katsayısı S = 2, mil malzemesi St60 için σ ak = 330 MPa seçilmektedir. a) Aksın en çok zorlanan kesitindeki gerilmeyi hesaplayınız. b) Tam değişken gerilmeye maruz kalan aksın emniyet gerilmesini bulunuz.

58 55 c) Sistemin emniyetli olup olmadığını kontrol ediniz. 2. PERÇİN BAĞLARI SORULARI Soru 1: s 1 = 14 mm kalınlığındaki iki levha alt ve üst taraflarına gelen s 2 = 8 mm kalınlığındaki iki ek levhanın yardımıyla çift tesirli perçin konstrüksiyon ile birleştirilmiştir. Perçin çapları 18 mm, sac levhaların mukavemeti σ em = 100 N/mm 2, perçin kesme emniyet gerilmesi de τ em = 82 N/mm 2 ve malzemelerin ezilme emniyeti basıncı da p em = 180 N/mm 2 ' dir. Bu perçin bağının emniyetle taşıyabileceği maksimum F kuvvetinin değerini hesaplayınız. Soru 2: L şeklinde kıvrılmış iki sac birbirlerine iki perçinle bağlanmışlardır. 1 no' lu parça makinesinin gövdesine bağlıdır. 2 no' lu parçaya gelen F A = 250 N ve F B = 30 N kuvvetleri tarafından perçinler çekmeye ve kesmeye zorlanıyorlar. Kullanılan perçinlerin çapı d = 6 mm, delik çapı d 1 = 6,3 mm, sacların kalınlığı s 1 = s 2 = 4 mm' dir. Bu perçin bağlantısı emniyetlimidir?

59 56 Soru 3: Şekilde gösterilen perçin bağlantısında perçin malzemesi St34 için τ em = 110 MPa olarak verilmektedir. Kesme gerilmesine göre perçin çapını bulunuz? 3. KAYNAK BAĞLARI SORULARI Soru 1: Patlamış silindirik basınçlı kapta, kaynak dikişlerindeki yırtılma dikey yönde mi yoksa yatay yönde mi olur? Neden? Soru 2: Bir milin uç kısmındaki 30 mm çaplı muylu, çap değişiminin olduğu bölümden kırılmıştır. Kırık parça 3 mm' lik dikişle kaynak edilerek tekrar mile bağlanacaktır. Milin bu bölgesinde sadece 450 Nm değerinde bir burulma momenti olduğuna ve burulmadan dolayı oluşan kayma gerilmesi de τ = M b / W p (daire kesitte: ) bağıntısından hesaplanabileceğine göre, emniyetli bir bağlantı için gerekli olan kaymaya karşı kaynak emniyet gerilmesi değerini hesaplayınız. Soru 3: Küçük dişliden büyük dişliye M 1 momenti aktarılmaktadır. Büyük dişli takıldığı mile iki tarafından boğaz dikişi ile kaynak edilmiştir. Aşağıdaki şekle göre bu kaynak dikişi emniyetlimidir? Verilenler: τ kem = 30 N/mm 2 σ kem = 45 N/mm 2 r 1 r 2 M 1 = 40 mm = 120 mm = 640 Nm

60 57 d = 60 mm a = 5 mm J e = πd 4 /64 J p = πd 4 /32 Soru 4: Aşağıda şekli verilen kare kesitli (kenar uzunluğu 40 mm) St50 çeliğinden üretilmiş bir makina elemanı bir gövdeye a = 5 mm kalınlığındaki 2. kalite bir kaynak dikişi ile kaynak edilmektedir. Makina elemanına F = 1000 ±500 N dinamik bir yük ucundan etkiyecektir. Bu şartlar altında kaynak dikişi emniyetlimidir? (Kayma gerilmeleri ihmal edilebilir). Soru 5: Aşağıda şekli verilen St70 çeliğinden üretilmiş U şeklindeki parça gövdeye a = 5 mm kalınlığındaki 2. kalite kaynak dikişi ile kaynak edilmiştir. Makina elemanına F = ±5000 N dinamik yük, pim deliğinden gösterildiği doğrultuda etkiyecektir. a) Kaynak dikişinde hangi gerilmeler oluşuyor? b) Kaynak dikişi emniyetlimidir?

61 58 Soru 6: Dairesel kesitli olan St37 malzemesinden imal edilmiş bir makina parçası çalışma esnasında kırılmıştır. Kırılan parça şekildeki gibi 4 mm kalınlığında çepeçevre kaynak dikişi ile kaynak edilerek birleştirilmiştir. Bu kaynak bağlantısı makina parçasının ucuna gelen F = ±8000 N ile zorlanmaktadır. Kaynak dikişi bu kuvvete 2 kat emniyetle dayanabilecek midir? Kaynak dikişini daha emniyetli bir bağlantı haline getirebilmek için neler yapılabilir? (Kesme gerilmesini ihmal edebilirsiniz). Verilenler: d 1 d 2 L = 54 mm = 66 mm = 180 mm Kaynak dikişi 3. kalite Soru 7: Şekilde bir kren konstrüksiyonunda yapılan kaynak dikişinin F = 8000 ±2000 N yük altında emniyetli olup olmadığını kontrol ediniz. Malzeme : St37 Kaynak dikiş kalınlığı : a = 6 mm Çentik grubu : K4 Yük tekrar sıklığı : S0 Yük tekrarı : N3

62 59 Soru 8: Şekilde görülen dikdörtgen kesitli ve St37 malzemeden imal edilmiş bir makina parçası, çepeçevre a = 6 mm kaynak kalınlığında, gövdeye 1. kalite kaynak dikişi ile kaynak edilmiştir. Parçaya işletme sırasında gelen kuvvet F = ±4000 N ise bu kaynak dikişi emniyetlimidir? Soru 9: Şekilde verilen bijon anahtarı kaynaklı konstrüksiyonla imal edilmiştir. d 1 ve d 2 çaplı çubuklar gövdeye 3 mm kalınlığında 2. kalite kaynakla bağlanmıştır. Kola en fazla F = 300 N büyüklüğünde kuvvet uygulanacağına göre kaynak dikişlerinin dayanımını hesaplayınız. Verilenler: d 1 d 2 = 12 mm = 16 mm σ Ak = 360 N/mm 2 τ Ak = 210 N/mm 2 Soru 10: Şekilde bir güverte kirişinin kaynaklı askı parçaları ve zincir vasıtasıyla gövdeye bağlantı konstrüksiyonu verilmiştir. Kaynak dikişi 2. kalite ve kaynak kalınlığı a = 5 mm' dir. Kirişe en çok F = N yük gelmektedir. Kaynaklı parçalar için σ Ak = 320 N/mm 2 olduğuna göre kaynak dikişlerinin dayanımını kontrol ediniz.

63 60 Soru 11: Şekilde St42 (σ Ak = 310 N/mm 2 ) malzemesinden imal edilmiş bir I profilinin düşey bir kolona kaynakla bağlantı konstrüksiyonu verilmiştir. Yapılan kaynak 2. kalite olup, kaynak kalınlığı a = 7 mm' dir. Profile yatayla 45 açı yapan F = 100 kn büyüklüğünde bir kuvvet etkimektedir. Kaynak dikişlerinin kesiti şekil b' de gösterildiği gibidir. Bağlantının dayanımını kontrol ediniz. Soru 12: Bir kaldırma düzeneğine ait halat makarasını taşıyan askı yatağının kaynaklı bağlantı şekli aşağıda verilmiştir. Askı yatağını taşıyan kollar, yatay konumdaki A konsoluna a = 6 mm kalınlığında 2. kalite kaynakla bağlanmıştır. Çalışma sırasında halat kollarına 9 kn büyüklüğünde kuvvet etkimektedir. Kaynaklı parçalar için τ Ak = 210 N/mm 2 olduğuna göre kaynak dikişlerinin dayanımını kontrol ediniz.

64 61 Soru 13: Ağırlığı G = 36 kn olan yatay konumdaki taşıyıcı bir kirişin ucuna 100 kn büyüklüğünde bir yük asılıdır. Kiriş, düşey konumdaki bir konsola A noktasında cıvatalar vasıtasıyla tutturulmuştur. Kirişi desteklemek amacıyla kullanılan çelik bir çubuk, bir ucu kirişe C noktasından, diğer ucu ise konsola B noktasından çepeçevre kaynakla bağlanmış dikdörtgen kesitli bir parçaya tutturulmuştur. Yapılan kaynağın kalınlığı a = 5 mm, 2. kalite ve σ Ak = 500 N/mm 2 olduğuna göre dayanımını kontrol ediniz. Soru 14: Dış çapı D d = 1200 mm olan kaynak yöntemiyle imal edilmiş silindirik basınçlı kapta, sıcaklığı 50 C' yi geçmeyen ve basıncı 12 bar = 1,2 N/mm 2 olan sıvı madde depolanacaktır. a) Kazan için hangi çeliği kullanırsınız? b) Kullanacağınız sacın kalınlığı kaç mm olmalıdır? Soru 15: Şekilde şeması verilen dişli mekanizmasının 1 numaralı mili tahrik motoruna bağlanmakta ve solda resmi verilen 2 numaralı kaynak konstrüksiyonu ile imal edilen milin ise mukavemet kontrolünün yapılması istenmektedir. Bu mil için kaynak dikiş kalınlığı a = 3 mm, zayıflama faktörü 0,7, mil çapı d = 68 mm, kaynak malzemesi St52 için σ em = 400 N/mm 2, τ em = 130 N/mm 2 verilmektedir. Kaynak dikişinin emniyet sınırını aşmaması için aranan motor gücü kaç kw olmalıdır?

MAKİNE ELEMANLARI 1 GENEL ÇALIŞMA SORULARI 1) Verilen kuvvet değerlerini yükleme türlerini yazınız.

MAKİNE ELEMANLARI 1 GENEL ÇALIŞMA SORULARI 1) Verilen kuvvet değerlerini yükleme türlerini yazınız. MAKİNE ELEMANLARI 1 GENEL ÇALIŞMA SORULARI 1) Verilen kuvvet değerlerini yükleme türlerini yazınız. F = 2000 ± 1900 N F = ± 160 N F = 150 ± 150 N F = 100 ± 90 N F = ± 50 N F = 16,16 N F = 333,33 N F =

Detaylı

MAKİNE ELEMANLARI DERS SLAYTLARI

MAKİNE ELEMANLARI DERS SLAYTLARI MAKİNE ELEMANLARI DERS SLAYTLARI PERÇİN VE YAPIŞTIRICI BAĞLANTILARI P r o f. D r. İ r f a n K A Y M A Z P r o f. D r. A k g ü n A L S A R A N A r ş. G ör. İ l y a s H A C I S A L İ HOĞ LU Perçin; iki veya

Detaylı

Makine Elemanları I Prof. Dr. İrfan Kaymaz. Temel bilgiler-flipped Classroom Mukavemet Esasları

Makine Elemanları I Prof. Dr. İrfan Kaymaz. Temel bilgiler-flipped Classroom Mukavemet Esasları Makine Elemanları I Prof. Dr. İrfan Kaymaz Temel bilgiler-lipped Classroom Mukavemet Esasları İçerik Gerilmenin tanımı Makine elemanlarında gerilmeler Normal, Kayma ve burkulma gerilmeleri Bileşik gerilme

Detaylı

Makine Elemanları I. Perçin bağlantıları. Prof. Dr. İrfan KAYMAZ. Erzurum Teknik Üniversitesi. Mühendislik Fakültesi Makine Mühendisliği Bölümü

Makine Elemanları I. Perçin bağlantıları. Prof. Dr. İrfan KAYMAZ. Erzurum Teknik Üniversitesi. Mühendislik Fakültesi Makine Mühendisliği Bölümü Makine Elemanları I Prof. Dr. İrfan KAYMAZ Mühendislik Fakültesi Makine Mühendisliği Bölümü İÇERİK Giriş Perçin Çeşitleri Perçinleme işlemi Perçin bağlantı şekilleri Mukavemet hesapları Örnekler Giriş

Detaylı

Makine Elemanları I Prof. Dr. Akgün ALSARAN. Temel bilgiler-flipped Classroom Mukavemet Esasları

Makine Elemanları I Prof. Dr. Akgün ALSARAN. Temel bilgiler-flipped Classroom Mukavemet Esasları Makine Elemanları I Prof. Dr. Akgün ALSARAN Temel bilgiler-flipped Classroom Mukavemet Esasları İçerik Gerilmenin tanımı Makine elemanlarında gerilmeler Normal, Kayma ve burkulma gerilmeleri Bileşik gerilme

Detaylı

Kırılma Hipotezleri. Makine Elemanları. Eşdeğer Gerilme ve Hasar (Kırılma ve Akma) Hipotezleri

Kırılma Hipotezleri. Makine Elemanları. Eşdeğer Gerilme ve Hasar (Kırılma ve Akma) Hipotezleri Makine Elemanları Eşdeğer Gerilme ve Hasar (Kırılma ve Akma) Hipotezleri BİLEŞİK GERİLMELER Kırılma Hipotezleri İki veya üç eksenli değişik gerilme hallerinde meydana gelen zorlanmalardır. En fazla rastlanılan

Detaylı

MAKİNE ELEMANLARI I Mukavemet Esasları (Flipped Classroom)

MAKİNE ELEMANLARI I Mukavemet Esasları (Flipped Classroom) MAKİNE ELEMANLARI I Mukavemet Esasları (Flipped Classroom) Prof. Dr. İrfan KAYMAZ Mühendislik Fakültesi Makine Mühendisliği Bölümü Dersin işlenişi Ders Özeti: Gerilmenin genel tanımı, gerilme halleri Bir,

Detaylı

MAK 305 MAKİNE ELEMANLARI-1

MAK 305 MAKİNE ELEMANLARI-1 MAK 305 MAKİNE ELEMANLARI-1 BÖLÜM 1- MAKİNE ELEMANLARINDA MUKAVEMET HESABI Doç. Dr. Ali Rıza YILDIZ 1 BU DERS SUNUMDAN EDİNİLMESİ BEKLENEN BİLGİLER Makine Elemanlarında mukavemet hesabına neden ihtiyaç

Detaylı

MAKİNE ELEMANLARI I TASARIM. Prof. Dr. İrfan KAYMAZ. : 255 (Makine Mühendisliği bölümü II. kat)

MAKİNE ELEMANLARI I TASARIM. Prof. Dr. İrfan KAYMAZ. : 255 (Makine Mühendisliği bölümü II. kat) MAKİNE ELEMANLARI I TASARIM Prof. Dr. İrfan KAYMAZ Oda numaram E-posta adresi : 255 (Makine Mühendisliği bölümü II. kat) : ikaymaz@atauni.edu.tr http://muhserv.atauni.edu.tr/makine/ikaymaz/makel Her hafta

Detaylı

1 MAKİNE ELEMANLARINDA TEMEL KAVRAMLAR VE BİRİM SİSTEMLERİ

1 MAKİNE ELEMANLARINDA TEMEL KAVRAMLAR VE BİRİM SİSTEMLERİ İÇİNDEKİLER ÖNSÖZ III Bölüm 1 MAKİNE ELEMANLARINDA TEMEL KAVRAMLAR VE BİRİM SİSTEMLERİ 11 1.1. SI Birim Sistemi 12 1.2. Boyut Analizi 16 1.3. Temel Bilgiler 17 1.4.Makine Elemanlarına Giriş 17 1.4.1 Makine

Detaylı

TEKNOLOJİNİN BİLİMSEL İLKELERİ. Bölüm-4 MALZEMELERDE ÇEKME-BASMA - KESME GERİLMELERİ VE YOUNG MODÜLÜ. 4.1. Malzemelerde Zorlanma ve Gerilme Şekilleri

TEKNOLOJİNİN BİLİMSEL İLKELERİ. Bölüm-4 MALZEMELERDE ÇEKME-BASMA - KESME GERİLMELERİ VE YOUNG MODÜLÜ. 4.1. Malzemelerde Zorlanma ve Gerilme Şekilleri Bölüm-4 MALZEMELERDE ÇEKME-BASMA - KESME GERİLMELERİ VE YOUNG MODÜLÜ 4.1. Malzemelerde Zorlanma ve Gerilme Şekilleri Malzemeler genel olarak 3 çeşit zorlanmaya maruzdurlar. Bunlar çekme, basma ve kesme

Detaylı

BASMA DENEYİ MALZEME MÜHENDİSLİĞİ BÖLÜMÜ. 1. Basma Deneyinin Amacı

BASMA DENEYİ MALZEME MÜHENDİSLİĞİ BÖLÜMÜ. 1. Basma Deneyinin Amacı 1. Basma Deneyinin Amacı Mühendislik malzemelerinin çoğu, uygulanan gerilmeler altında biçimlerini kalıcı olarak değiştirirler, yani plastik şekil değişimine uğrarlar. Bu malzemelerin hangi koşullar altında

Detaylı

KOÜ. Mühendislik Fakültesi Makine Mühendisliği Bölümü (1. ve 2.Öğretim / B Şubesi) MMK208 Mukavemet II Dersi - 1. Çalışma Soruları 23 Şubat 2019

KOÜ. Mühendislik Fakültesi Makine Mühendisliği Bölümü (1. ve 2.Öğretim / B Şubesi) MMK208 Mukavemet II Dersi - 1. Çalışma Soruları 23 Şubat 2019 SORU-1) Aynı anda hem basit eğilme hem de burulma etkisi altında bulunan yarıçapı R veya çapı D = 2R olan dairesel kesitli millerde, oluşan (meydana gelen) en büyük normal gerilmenin ( ), eğilme momenti

Detaylı

MAK 305 MAKİNE ELEMANLARI-1

MAK 305 MAKİNE ELEMANLARI-1 MAK 305 MAKİNE ELEMANLARI-1 5.BÖLÜM Bağlama Elemanları Kaynak Bağlantıları Doç.Dr. Ali Rıza Yıldız 1 BU SLAYTTAN EDİNİLMESİ BEKLENEN BİLGİLER Bağlama Elemanlarının Tanımı ve Sınıflandırılması Kaynak Bağlantılarının

Detaylı

MUKAVEMET DERSİ. (Temel Kavramlar) Prof. Dr. Berna KENDİRLİ

MUKAVEMET DERSİ. (Temel Kavramlar) Prof. Dr. Berna KENDİRLİ MUKAVEMET DERSİ (Temel Kavramlar) Prof. Dr. Berna KENDİRLİ Ders Planı HAFTA KONU 1 Giriş, Mukavemetin tanımı ve genel ilkeleri 2 Mukavemetin temel kavramları 3-4 Normal kuvvet 5-6 Gerilme analizi 7 Şekil

Detaylı

MKT 204 MEKATRONİK YAPI ELEMANLARI

MKT 204 MEKATRONİK YAPI ELEMANLARI MKT 204 MEKATRONİK YAPI ELEMANLARI 2013-2014 Bahar Yarıyılı Kocaeli Üniversitesi Mühendislik Fakültesi Mekatronik Mühendisliği Bölümü Yrd. Doç. Dr. Egemen Avcu Makine Bir veya birçok fonksiyonu (güç iletme,

Detaylı

PERÇİN BAĞLANTILARI. Bu sunu farklı kaynaklardan derlemedir.

PERÇİN BAĞLANTILARI. Bu sunu farklı kaynaklardan derlemedir. PERÇİN BAĞLANTILARI Perçin çözülemeyen bağlantı elemanıdır. Kaynak teknolojisindeki hızlı gelişme sonucunda yerini çoğunlukla kaynaklı bağlantılara bırakmıştır. Sınırlı olarak çelik kazan ve kap konstrüksiyonlarında

Detaylı

BURSA TECHNICAL UNIVERSITY (BTU) Department of Mechanical Engineering

BURSA TECHNICAL UNIVERSITY (BTU) Department of Mechanical Engineering Uygulama Sorusu-1 Şekildeki 40 mm çaplı şaft 0 kn eksenel çekme kuvveti ve 450 Nm burulma momentine maruzdur. Ayrıca milin her iki ucunda 360 Nm lik eğilme momenti etki etmektedir. Mil malzemesi için σ

Detaylı

MAKİNE ELEMANLARI DERS SLAYTLARI

MAKİNE ELEMANLARI DERS SLAYTLARI MAKİNE ELEMANLARI DERS SLAYTLARI YORULMA P r o f. D r. İ r f a n K A Y M A Z P r o f. D r. A k g ü n A L S A R A N A r ş. G ör. İ l y a s H A C I S A L İ HOĞ LU Aloha Havayolları Uçuş 243: Hilo dan Honolulu

Detaylı

MUKAVEMET-2 DERSİ BAUN MAKİNA MÜHENDİSLİĞİ VİZE ÖNCESİ UYGULAMA SORULARI MART Burulma 2.Kırılma ve Akma Kriterleri

MUKAVEMET-2 DERSİ BAUN MAKİNA MÜHENDİSLİĞİ VİZE ÖNCESİ UYGULAMA SORULARI MART Burulma 2.Kırılma ve Akma Kriterleri MUKAVEMET-2 DERSİ BAUN MAKİNA MÜHENDİSLİĞİ VİZE ÖNCESİ UYGULAMA SORULARI MART-2019 1.Burulma 2.Kırılma ve Akma Kriterleri UYGULAMA-1 Şekildeki şaft C noktasında ankastre olarak sabitlenmiş ve üzerine tork

Detaylı

29- Eylül KOÜ. Mühendislik Fakültesi Makine Mühendisliği Bölümü ( 1. ve 2. Öğretim 2. Sınıf / B Şubesi) Mukavemet Dersi - 1.

29- Eylül KOÜ. Mühendislik Fakültesi Makine Mühendisliği Bölümü ( 1. ve 2. Öğretim 2. Sınıf / B Şubesi) Mukavemet Dersi - 1. SORU-1) Şekildeki dikdörtgen kesitli kolonun genişliği b=200 mm. ve kalınlığı t=100 mm. dir. Kolon, kolon kesitinin geometrik merkezinden geçen ve tarafsız ekseni üzerinden etki eden P=400 kn değerindeki

Detaylı

2.2 KAYNAKLI BİRLEŞİMLER

2.2 KAYNAKLI BİRLEŞİMLER 2.2 KAYNAKLI BİRLEŞİMLER Aynı veya benzer alaşımlı metal parçaların ısı etkisi altında birleştirilmesine kaynak denir. Kaynaklama işlemi sırasında uygulanan teknik bakımından çeşitli kaynaklama yöntemleri

Detaylı

TEKNOLOJİNİN BİLİMSEL İLKELERİ. Öğr. Gör. Adem ÇALIŞKAN

TEKNOLOJİNİN BİLİMSEL İLKELERİ. Öğr. Gör. Adem ÇALIŞKAN TEKNOLOJİNİN BİLİMSEL İLKELERİ 3 Malzemelerin esnekliği Gerilme Bir cisme uygulanan kuvvetin, kesit alanına bölümüdür. Kuvvetin yüzeye dik olması halindeki gerilme "normal gerilme" adını alır ve şeklinde

Detaylı

MUKAVEMET SAKARYA ÜNİVERSİTESİ MAKİNE MÜHENDİSLİĞİ BÖLÜMÜ MAKİNE ELEMANLARI-I DERS NOTU

MUKAVEMET SAKARYA ÜNİVERSİTESİ MAKİNE MÜHENDİSLİĞİ BÖLÜMÜ MAKİNE ELEMANLARI-I DERS NOTU MUKAVEMET MAKİNE MÜHENDİSLİĞİ BÖLÜMÜ MAKİNE ELEMANLARI-I DERS NOTU Mukavemet Hesabı / 80 1) Elemana etkiyen dış kuvvet ve momentlerin, bunların oluşturduğu zorlanmaların cinsinin (çekme-basma, kesme, eğilme,

Detaylı

Cetvel-13 Güvenirlik Faktörü k g. Güvenirlik (%) ,9 99,99 99,999

Cetvel-13 Güvenirlik Faktörü k g. Güvenirlik (%) ,9 99,99 99,999 Cetvel-12 Büyüklük Faktörü k b d,mm 10 20 30 50 100 200 250 300 k b 1 0,9 0,8 0,7 0,6 0,57 0,56 0,56 Cetvel-13 Sıcaklık Faktörü k d Cetvel-13 Güvenirlik Faktörü k g T( o C) k d T 350 1 350

Detaylı

Makine Elemanları I Prof. Dr. Akgün ALSARAN. Temel bilgiler-flipped Classroom Akslar ve Miller

Makine Elemanları I Prof. Dr. Akgün ALSARAN. Temel bilgiler-flipped Classroom Akslar ve Miller Makine Elemanları I Prof. Dr. Akgün ALSARAN Temel bilgiler-flipped Classroom Akslar ve Miller İçerik Giriş Temel kavramlar Sınıflandırma Aks ve mil mukavemet hesabı Millerde titreşim kontrolü Konstrüksiyon

Detaylı

Makine Elemanları I Prof. Dr. Akgün ALSARAN. Temel bilgiler Makine Elemanları

Makine Elemanları I Prof. Dr. Akgün ALSARAN. Temel bilgiler Makine Elemanları Makine Elemanları I Prof. Dr. Akgün ALSARAN Temel bilgiler Makine Elemanları İçerik Makine elemanları nedir? Konstrüksiyon nedir? Tasarım nedir? Tasarımda dikkat edilecek hususlar ve örnekler 2 Makine

Detaylı

MİLLER ve AKSLAR SAKARYA ÜNİVERSİTESİ MAKİNE MÜHENDİSLİĞİ BÖLÜMÜ MAKİNE ELEMANLARI-I DERS NOTU

MİLLER ve AKSLAR SAKARYA ÜNİVERSİTESİ MAKİNE MÜHENDİSLİĞİ BÖLÜMÜ MAKİNE ELEMANLARI-I DERS NOTU MİLLER ve AKSLAR MAKİNE MÜHENDİSLİĞİ BÖLÜMÜ MAKİNE ELEMANLARI-I DERS NOTU Miller ve Akslar 2 / 40 AKS: Şekil olarak mile benzeyen, ancak döndürme momenti iletmediği için burulmaya zorlanmayan, sadece eğilme

Detaylı

AKSLAR ve MİLLER. DEÜ Makina Elemanlarına Giriş Ç. Özes, M. Belevi, M. Demirsoy

AKSLAR ve MİLLER. DEÜ Makina Elemanlarına Giriş Ç. Özes, M. Belevi, M. Demirsoy AKSLAR ve MİLLER AKSLAR MİLLER Eksenel kuvvetlerde her iki elemanda çekmeye veya basmaya zorlanabilirler. Her iki elemanda içi dolu veya boş imal edilirler. Eksen durumlarına göre Genel olarak düz elemanlardır

Detaylı

MAKİNA ELEMANLARI. İŞ MAKİNALARI (Vinç, greyder, torna tezgahı, freze tezgahı, matkap, hidrolik pres, enjeksiyon makinası gibi)

MAKİNA ELEMANLARI. İŞ MAKİNALARI (Vinç, greyder, torna tezgahı, freze tezgahı, matkap, hidrolik pres, enjeksiyon makinası gibi) MAKİNA ELEMANLARI Makina: Genel anlamda makina; enerji veya güç üreten, ileten veya değiştiren sistemdir. Örneğin; motor, türbin, jeneratör, ısı pompası, elektrik makinası, tekstil makinası, takım tezgâhı,

Detaylı

Birleşim Araçları Prof. Dr. Ayşe Daloğlu Karadeniz Teknik Üniversitesi İnşaat Mühendisliği Bölümü

Birleşim Araçları Prof. Dr. Ayşe Daloğlu Karadeniz Teknik Üniversitesi İnşaat Mühendisliği Bölümü Birleşim Araçları Birleşim Araçları Çelik yapılar çeşitli boyut ve biçimlerdeki hadde ürünlerinin kesilip birleştirilmesi ile elde edilirler. Birleşim araçları; Çözülebilen birleşim araçları (Cıvata (bulon))

Detaylı

PROF.DR. MURAT DEMİR AYDIN. ***Bu ders notları bir sonraki slaytta verilen kaynak kitaplardan alıntılar yapılarak hazırlanmıştır.

PROF.DR. MURAT DEMİR AYDIN. ***Bu ders notları bir sonraki slaytta verilen kaynak kitaplardan alıntılar yapılarak hazırlanmıştır. PROF.DR. MURAT DEMİR AYDIN ***Bu ders notları bir sonraki slaytta verilen kaynak kitaplardan alıntılar yapılarak hazırlanmıştır. Ders Notları (pdf), Sınav soruları cevapları, diğer kaynaklar için Öğretim

Detaylı

MAKİNE ELEMANLARI DERS SLATYLARI

MAKİNE ELEMANLARI DERS SLATYLARI MAKİNE ELEMANLARI DERS SLATYLARI TEMEL BİLGİLER P r o f. D r. İ r f a n K A Y M A Z P r o f. D r. A k g ü n A L S A R A N A r ş. G ör. İ l y a s H A C I A L İ HOĞ LU Oda numaram E-posta adresi : 333 (Makine

Detaylı

BURSA TEKNİK ÜNİVERSİTESİ DOĞA BİLİMLERİ, MİMARLIK VE MÜHENDİSLİK FAKÜLTESİ MAKİNE MÜHENDİSLİĞİ BÖLÜMÜ 3 NOKTA EĞME DENEYİ FÖYÜ

BURSA TEKNİK ÜNİVERSİTESİ DOĞA BİLİMLERİ, MİMARLIK VE MÜHENDİSLİK FAKÜLTESİ MAKİNE MÜHENDİSLİĞİ BÖLÜMÜ 3 NOKTA EĞME DENEYİ FÖYÜ BURSA TEKNİK ÜNİVERSİTESİ DOĞA BİLİMLERİ, MİMARLIK VE MÜHENDİSLİK FAKÜLTESİ MAKİNE MÜHENDİSLİĞİ BÖLÜMÜ 3 NOKTA EĞME DENEYİ FÖYÜ BURSA - 2016 1. GİRİŞ Eğilme deneyi malzemenin mukavemeti hakkında tasarım

Detaylı

Makine Elemanları I. Yorulma Analizi. Prof. Dr. İrfan KAYMAZ. Erzurum Teknik Üniversitesi. Mühendislik Fakültesi Makine Mühendisliği Bölümü

Makine Elemanları I. Yorulma Analizi. Prof. Dr. İrfan KAYMAZ. Erzurum Teknik Üniversitesi. Mühendislik Fakültesi Makine Mühendisliği Bölümü Makine Elemanları I Prof. Dr. İrfan KAYMAZ Mühendislik Fakültesi Makine Mühendisliği Bölümü Yorulma hasarı Aloha Havayolları Uçuş 243: Hilo dan Honolulu (Havai) Uçuşu Tarih: 28 Nisan 1988 Makine elemanlarının

Detaylı

YAPI MALZEMELERİ DERS NOTLARI

YAPI MALZEMELERİ DERS NOTLARI YAPI MALZEMELERİ DERS NOTLARI YAPI MALZEMELERİ Herhangi bir yapının projelendirmesi ve inşaatı aşamasında amaç aşağıda belirtilen üç koşulu bir arada gerçekleştirmektir: a) Yapı istenilen işlevi yapabilmelidir,

Detaylı

DİŞLİ ÇARKLAR II: HESAPLAMA

DİŞLİ ÇARKLAR II: HESAPLAMA DİŞLİ ÇARLAR II: HESAPLAMA Prof. Dr. İrfan AYMAZ Atatürk Üniversitesi Mühendislik Fakültesi Makine Mühendisliği Bölümü Giriş Bu bölüm sonunda öğreneceğiniz konular: Dişli Çark uvvetleri Diş Dibi Gerilmeleri

Detaylı

MAKĠNE ELEMANLARI II REDÜKTÖR PROJESĠ

MAKĠNE ELEMANLARI II REDÜKTÖR PROJESĠ T.C PAMUKKALE ÜNİVERSİTESİ MÜHENDİSLİK FAKÜLTESİ MAKİNE MÜHENDİSLİĞİ BÖLÜMÜ MAKĠNE ELEMANLARI II REDÜKTÖR PROJESĠ Öğrencinin; Adı: Cengiz Görkem Soyadı: DENGĠZ No: 07223019 DanıĢman: Doç. Dr. TEZCAN ġekercġoğlu

Detaylı

MAKINA TASARIMI I Örnek Metin Soruları TOLERANSLAR

MAKINA TASARIMI I Örnek Metin Soruları TOLERANSLAR MAKINA TASARIMI I Örnek Metin Soruları TOLERANSLAR 1. Boyut, gerçek boyut, nominal boyut ve tolerans nedir, tanımlayınız. 2. Toleransları sınıflandırınız. 3. Tasarımı yapılırken bir makine parçasının boyutları

Detaylı

T.C. BİLECİK ŞEYH EDEBALİ ÜNİVERSİTESİ MÜHENDİSLİK FAKÜLTESİ MAKİNE VE İMALAT MÜHENDİSLİĞİ BÖLÜMÜ MIM331 MÜHENDİSLİKTE DENEYSEL METODLAR DERSİ

T.C. BİLECİK ŞEYH EDEBALİ ÜNİVERSİTESİ MÜHENDİSLİK FAKÜLTESİ MAKİNE VE İMALAT MÜHENDİSLİĞİ BÖLÜMÜ MIM331 MÜHENDİSLİKTE DENEYSEL METODLAR DERSİ T.C. BİLECİK ŞEYH EDEBALİ ÜNİVERSİTESİ MÜHENDİSLİK FAKÜLTESİ MAKİNE VE İMALAT MÜHENDİSLİĞİ BÖLÜMÜ MIM331 MÜHENDİSLİKTE DENEYSEL METODLAR DERSİ 3 NOKTA EĞME DENEY FÖYÜ ÖĞRETİM ÜYESİ YRD.DOÇ.DR.ÖMER KADİR

Detaylı

ÜNİTE-3 BAĞLAMA ELEMANLARI ÖĞR. GÖR. HALİL YAMAK

ÜNİTE-3 BAĞLAMA ELEMANLARI ÖĞR. GÖR. HALİL YAMAK ÜNİTE-3 BAĞLAMA ELEMANLARI ÖĞR. GÖR. HALİL YAMAK KONU BAŞLIKLARI Giriş Bağlama Elemanları Çözülemeyen Bağlama Elemanları Çözülebilen Bağlama Elemanları GİRİŞ Makine, enerji veya güç üreten, ileten, değiştiren

Detaylı

Mukavemet 1. Fatih ALİBEYOĞLU. -Çalışma Soruları-

Mukavemet 1. Fatih ALİBEYOĞLU. -Çalışma Soruları- 1 Mukavemet 1 Fatih ALİBEYOĞLU -Çalışma Soruları- Soru 1 AB ve BC silindirik çubukları şekilde gösterildiği gibi, B de kaynak edilmiş ve yüklenmiştir. P kuvvetinin büyüklüğünü, AB çubuğundaki çekme gerilmesiyle

Detaylı

AKSLAR ve MİLLER. DEÜ Mühendislik Fakültesi Makina Müh.Böl.Çiçek Özes. Bu sunudaki bilgiler değişik kaynaklardan derlemedir.

AKSLAR ve MİLLER. DEÜ Mühendislik Fakültesi Makina Müh.Böl.Çiçek Özes. Bu sunudaki bilgiler değişik kaynaklardan derlemedir. AKSLAR ve MİLLER Bu sunudaki bilgiler değişik kaynaklardan derlemedir. AKSLAR MİLLER Eksenel kuvvetlerde her iki elemanda çekmeye veya basmaya zorlanabilirler. Her iki elemanda içi dolu veya boş imal edilirler.

Detaylı

Temel bilgiler-flipped Classroom Akslar ve Miller

Temel bilgiler-flipped Classroom Akslar ve Miller Makine Elemanları I Prof. Dr. İrfan KAYMAZ Temel bilgiler-flipped Classroom Akslar ve Miller İçerik Aks ve milin tanımı Akslar ve millerin mukavemet hesabı Millerde titreşim hesabı Mil tasarımı için tavsiyeler

Detaylı

Kaynak nedir? Aynı veya benzer alaşımlı maddelerin ısı tesiri altında birleştirilmelerine Kaynak adı verilir.

Kaynak nedir? Aynı veya benzer alaşımlı maddelerin ısı tesiri altında birleştirilmelerine Kaynak adı verilir. 1 Kaynak nedir? Aynı veya benzer alaşımlı maddelerin ısı tesiri altında birleştirilmelerine Kaynak adı verilir. 2 Neden Kaynaklı Birleşim? Kaynakla, ilave bağlayıcı elemanlara gerek olmadan birleşimler

Detaylı

BAŞKENT ÜNİVERSİTESİ MAKİNA MÜHENDİSLİĞİ BÖLÜMÜ MAK 402 MAKİNA MÜHENDİSLİĞİ LABORATUVARI DENEY - 3 ÜÇ NOKTALI EĞİLME DENEYİ

BAŞKENT ÜNİVERSİTESİ MAKİNA MÜHENDİSLİĞİ BÖLÜMÜ MAK 402 MAKİNA MÜHENDİSLİĞİ LABORATUVARI DENEY - 3 ÜÇ NOKTALI EĞİLME DENEYİ BAŞKENT ÜNİVERSİTESİ MAKİNA MÜHENDİSLİĞİ BÖLÜMÜ MAK 402 MAKİNA MÜHENDİSLİĞİ LABORATUVARI DENEY - 3 ÜÇ NOKTALI EĞİLME DENEYİ GİRİŞ Yapılan herhangi bir mekanik tasarımda kullanılacak malzemelerin belirlenmesi

Detaylı

İNŞAAT MALZEME BİLGİSİ

İNŞAAT MALZEME BİLGİSİ İNŞAAT MALZEME BİLGİSİ Prof. Dr. Metin OLGUN Ankara Üniversitesi Ziraat Fakültesi Tarımsal Yapılar ve Sulama Bölümü HAFTA KONU 1 Giriş, yapı malzemelerinin önemi 2 Yapı malzemelerinin genel özellikleri,

Detaylı

2009 Kasım. www.guven-kutay.ch MUKAVEMET DEĞERLERİ ÖRNEKLER. 05-5a. M. Güven KUTAY. 05-5a-ornekler.doc

2009 Kasım. www.guven-kutay.ch MUKAVEMET DEĞERLERİ ÖRNEKLER. 05-5a. M. Güven KUTAY. 05-5a-ornekler.doc 2009 Kasım MUKAVEMET DEĞERLERİ ÖRNEKLER 05-5a M. Güven KUTAY 05-5a-ornekler.doc İ Ç İ N D E K İ L E R 5. MUKAVEMET HESAPLARI İÇİN ÖRNEKLER...5.3 5.1. 1. Grup örnekler...5.3 5.1.1. Örnek 1, aturalı mil

Detaylı

Sıkma sırasında oluşan gerilmeden öngerilme kuvvetini hesaplarız. Boru içindeki basınç işletme basıncıdır. Buradan işletme kuvvetini buluruz.

Sıkma sırasında oluşan gerilmeden öngerilme kuvvetini hesaplarız. Boru içindeki basınç işletme basıncıdır. Buradan işletme kuvvetini buluruz. Ø50 Şekilde gösterilen boru bağlantısında flanşlar birbirine 6 adet M0 luk öngerilme cıvatası ile bağlanmıştır. Cıvatalar 0.9 kalitesinde olup, gövde çapı 7,mm dir. Cıvatalar gövdelerindeki akma mukavemetinin

Detaylı

Geometriden kaynaklanan etkileri en aza indirmek için yük ve uzama, sırasıyla mühendislik gerilmesi ve mühendislik birim şekil değişimi parametreleri elde etmek üzere normalize edilir. Mühendislik gerilmesi

Detaylı

YTÜ Makine Mühendisliği Bölümü Mekanik Anabilim Dalı Özel Laboratuvar Dersi Strain Gauge Deneyi Çalışma Notu

YTÜ Makine Mühendisliği Bölümü Mekanik Anabilim Dalı Özel Laboratuvar Dersi Strain Gauge Deneyi Çalışma Notu YTÜ Makine Mühendisliği Bölümü Mekanik Anabilim Dalı Özel Laboratuvar Dersi Strain Gauge Deneyi Çalışma Notu Laboratuar Yeri: B Blok en alt kat Mekanik Laboratuarı Laboratuar Adı: Strain Gauge Deneyi Konu:

Detaylı

Mukavemet-I. Yrd.Doç.Dr. Akın Ataş

Mukavemet-I. Yrd.Doç.Dr. Akın Ataş Mukavemet-I Yrd.Doç.Dr. Akın Ataş Bölüm 5 Eğilmede Kirişlerin Analizi ve Tasarımı Kaynak: Cisimlerin Mukavemeti, F.P. Beer, E.R. Johnston, J.T. DeWolf, D.F. Mazurek, Çevirenler: A. Soyuçok, Ö. Soyuçok.

Detaylı

GERİLME Cismin kesilmiş alanı üzerinde O

GERİLME Cismin kesilmiş alanı üzerinde O GERİLME Cismin kesilmiş alanı üzerinde O ile tanımlı noktasına etki eden kuvvet ve momentin kesit alana etki eden gerçek yayılı yüklerin bileşke etkisini temsil ettiği ifade edilmişti. Cisimlerin mukavemeti

Detaylı

Çözüm: Borunun et kalınlığı (s) çubuğun eksenel kuvvetle çekmeye zorlanması şartından;

Çözüm: Borunun et kalınlığı (s) çubuğun eksenel kuvvetle çekmeye zorlanması şartından; Soru 1) Şekilde gösterilen ve dış çapı D 10 mm olan iki borudan oluşan çelik konstrüksiyon II. Kaliteli alın kaynağı ile birleştirilmektedir. Malzemesi St olan boru F 180*10 3 N luk değişken bir çekme

Detaylı

MAKİNE ELEMANLARI DERS SLAYTLARI

MAKİNE ELEMANLARI DERS SLAYTLARI MAKİNE ELEMANLARI DERS SLAYTLARI AKSLAR VE MİLLER P r o f. D r. İ r f a n K A Y M A Z P r o f. D r. A k g ü n A L S A R A N A r ş. G ör. İ l y a s H A C I S A L İ HOĞ LU Dönen parça veya elemanlar taşıyan

Detaylı

BAŞKENT ÜNİVERSİTESİ MAKİNE MÜHENDİSLİĞİ BÖLÜMÜ MAK 402 MAKİNE MÜHENDİSLİĞİ LABORATUVARI DENEY 9B - BURULMA DENEYİ

BAŞKENT ÜNİVERSİTESİ MAKİNE MÜHENDİSLİĞİ BÖLÜMÜ MAK 402 MAKİNE MÜHENDİSLİĞİ LABORATUVARI DENEY 9B - BURULMA DENEYİ BAŞKENT ÜNİVERSİTESİ MAKİNE MÜHENDİSLİĞİ BÖLÜMÜ MAK 402 MAKİNE MÜHENDİSLİĞİ LABORATUVARI DENEY 9B - BURULMA DENEYİ GİRİŞ Mekanik tasarım yaparken öncelikli olarak tasarımda kullanılması düşünülen malzemelerin

Detaylı

İÇİNDEKİLER 1. Bölüm GİRİŞ 2. Bölüm TASARIMDA MALZEME

İÇİNDEKİLER 1. Bölüm GİRİŞ 2. Bölüm TASARIMDA MALZEME İÇİNDEKİLER 1. Bölüm GİRİŞ 1.1. Tasarım... 1 1.2. Makine Tasarımı... 2 1.3. Tasarım Fazları... 2 1.4. Tasarım Faktörleri... 3 1.5. Birimler... 3 1.6. Toleranslar ve Geçmeler... 3 Problemler... 20 2. Bölüm

Detaylı

Problem 1 OABC 380 mm statik AISI MPa 25 mm Problem 2 F=22000 N Problem 3 F=1000 N Problem 4 F=10 kn 70 MPa Makine Elemanları Problemleri -

Problem 1 OABC 380 mm statik AISI MPa 25 mm Problem 2 F=22000 N Problem 3 F=1000 N Problem 4 F=10 kn 70 MPa Makine Elemanları Problemleri - Problem 1 Şekildeki OABC ankastre çubuğu 380 mm uzunluğundaki bir kola statik olarak uygulan F kuvveti ile zorlanmaktadır. Çubuk AISI 1035 çeliğinden imal edilmiştir ve sünek olan malzemenin akma mukavemeti

Detaylı

TOKLUK VE KIRILMA. Doç.Dr.Salim ŞAHĠN

TOKLUK VE KIRILMA. Doç.Dr.Salim ŞAHĠN TOKLUK VE KIRILMA Doç.Dr.Salim ŞAHĠN TOKLUK Tokluk bir malzemenin kırılmadan önce sönümlediği enerjinin bir ölçüsüdür. Bir malzemenin kırılmadan bir darbeye dayanması yeteneği söz konusu olduğunda önem

Detaylı

Burma deneyinin çekme deneyi kadar geniş bir kullanım alanı yoktur ve çekme deneyi kadar standartlaştırılmamış bir deneydir. Uygulamada malzemelerin

Burma deneyinin çekme deneyi kadar geniş bir kullanım alanı yoktur ve çekme deneyi kadar standartlaştırılmamış bir deneydir. Uygulamada malzemelerin BURMA DENEYİ Burma deneyinin çekme deneyi kadar geniş bir kullanım alanı yoktur ve çekme deneyi kadar standartlaştırılmamış bir deneydir. Uygulamada malzemelerin genel mekanik özelliklerinin saptanmasında

Detaylı

Mühendislik Mimarlık Fakültesi Makine Mühendisliği Bölümü

Mühendislik Mimarlık Fakültesi Makine Mühendisliği Bölümü ÇEKME DENEYİ 1. DENEYİN AMACI Mühendislik malzemeleri rijit olmadığından kuvvet altında deforme olup, şekil ve boyut değişiklikleri gösterirler. Malzeme özelliklerini anlamak üzere mekanik testler yapılır.

Detaylı

Tablo 1 Deney esnasında kullanacağımız numunelere ait elastisite modülleri tablosu

Tablo 1 Deney esnasında kullanacağımız numunelere ait elastisite modülleri tablosu BASİT MESNETLİ KİRİŞTE SEHİM DENEYİ Deneyin Amacı Farklı malzeme ve kalınlığa sahip kirişlerin uygulanan yükün kirişin eğilme miktarına oranı olan rijitlik değerin değişik olduğunun gösterilmesi. Kiriş

Detaylı

2009 Kasım. www.guven-kutay.ch MUKAVEMET DEĞERLERİ KONU İNDEKSİ 05-8. M. Güven KUTAY

2009 Kasım. www.guven-kutay.ch MUKAVEMET DEĞERLERİ KONU İNDEKSİ 05-8. M. Güven KUTAY 2009 Kasım MUKAVEMET DEĞERLERİ KONU İNDEKSİ 05-8 M. Güven KUTAY 9. Konu indeksi A Akma mukavemeti...2.5 Akma sınırı...2.6 Akmaya karşı emniyet katsayısı...3.8 Alevle sertleştirme...4.4 Alt sınır gerilmesi...2.13

Detaylı

MUKAVEMET Öğr. Gör. Fatih KURTULUŞ

MUKAVEMET Öğr. Gör. Fatih KURTULUŞ www.sakarya.edu.tr MUKAVEMET Öğr. Gör. Fatih KURTULUŞ www.sakarya.edu.tr 1. DÜŞEY YÜKLÜ KİRİŞLER Cisimlerin mukavemeti konusunun esas problemi, herhangi bir yapıya uygulanan bir kuvvetin oluşturacağı gerilme

Detaylı

BURULMA DENEYİ 2. TANIMLAMALAR:

BURULMA DENEYİ 2. TANIMLAMALAR: BURULMA DENEYİ 1. DENEYİN AMACI: Burulma deneyi, malzemelerin kayma modülü (G) ve kayma akma gerilmesi ( A ) gibi özelliklerinin belirlenmesi amacıyla uygulanır. 2. TANIMLAMALAR: Kayma modülü: Kayma gerilmesi-kayma

Detaylı

MALZEME BİLGİSİ DERS 7 DR. FATİH AY. www.fatihay.net fatihay@fatihay.net

MALZEME BİLGİSİ DERS 7 DR. FATİH AY. www.fatihay.net fatihay@fatihay.net MALZEME BİLGİSİ DERS 7 DR. FATİH AY www.fatihay.net fatihay@fatihay.net GEÇEN HAFTA KRİSTAL KAFES NOKTALARI KRİSTAL KAFES DOĞRULTULARI KRİSTAL KAFES DÜZLEMLERİ DOĞRUSAL VE DÜZLEMSEL YOĞUNLUK KRİSTAL VE

Detaylı

MAKİNE MÜHENDİSLİĞİNE GİRİŞ Doç.Dr.İrfan AY-Arş.Gör.T.Kerem DEMİRCİOĞLU MAKİNE PARÇALARINI ETKİLEYEN KUVVETLER VE GERİLMELER

MAKİNE MÜHENDİSLİĞİNE GİRİŞ Doç.Dr.İrfan AY-Arş.Gör.T.Kerem DEMİRCİOĞLU MAKİNE PARÇALARINI ETKİLEYEN KUVVETLER VE GERİLMELER MAKİNE PARÇALARINI ETKİLEYEN KUVVETLER VE GERİLMELER Dış Kuvvetler : Katı cisimlere uygulanan kuvvet cismi çekmeye, basmaya, burmaya, eğilmeye yada kesilmeye zorlar. Cisimde geçici ve kalıcı şekil değişikliği

Detaylı

ÇELİK YAPILAR 2. Hafta. Onur ONAT Munzur Üniversitesi Mühendislik Fakültesi İnşaat Mühendisliği Bölümü, Tunceli

ÇELİK YAPILAR 2. Hafta. Onur ONAT Munzur Üniversitesi Mühendislik Fakültesi İnşaat Mühendisliği Bölümü, Tunceli ÇELİK YAPILAR 2. Hafta Onur ONAT Munzur Üniversitesi Mühendislik Fakültesi İnşaat Mühendisliği Bölümü, Tunceli 1 Haddelenmiş Çelik Ürünleri Nelerdir? Haddelemeyi tekrar hatırlayacak olursak; Haddeleme

Detaylı

MMT407 Plastik Şekillendirme Yöntemleri

MMT407 Plastik Şekillendirme Yöntemleri K O C A E L İ ÜNİVERSİTESİ Metalurji ve Malzeme Mühendisliği Bölümü MMT407 Plastik Şekillendirme Yöntemleri 3 Şekillendirmenin Metalurjik Esasları Yrd. Doç. Dr. Ersoy Erişir 2012-2013 Güz Yarıyılı 3. Şekillendirmenin

Detaylı

MUKAVEMET(8. Hafta) MALZEMENİN MEKANİK ÖZELLİKLERİ ÇEKME DENEYİ

MUKAVEMET(8. Hafta) MALZEMENİN MEKANİK ÖZELLİKLERİ ÇEKME DENEYİ MALZEMENİN MEKANİK ÖZELLİKLERİ ÇEKME DENEYİ MUKAVEMET(8. Hafta) Malzemenin mekanik özelliklerini ortaya çıkarmak için en yaygın kullanılan deney Çekme Deneyidir. Bu deneyden elde edilen sonuçlar mühendislik

Detaylı

BİLGİSAYAR DESTEKLİ TASARIM VE ANALİZ (ANSYS) (4.Hafta)

BİLGİSAYAR DESTEKLİ TASARIM VE ANALİZ (ANSYS) (4.Hafta) BİLGİSAYAR DESTEKLİ TASARIM VE ANALİZ (ANSYS) (4.Hafta) GERİLME KAVRAMI VE KIRILMA HİPOTEZLERİ Gerilme Birim yüzeye düşen yük (kuvvet) miktarı olarak tanımlanabilir. Parçanın içerisinde oluşan zorlanma

Detaylı

METALİK MALZEMELERİN ÇEKME DENEYİ

METALİK MALZEMELERİN ÇEKME DENEYİ METALİK MALZEMELERİN ÇEKME DENEYİ Çekme deneyi, malzemelerin statik yük altında elastik ve plastik davranışını belirlemek amacıyla uygulanır. Çekme deneyi, asıl malzemeyi temsil etmesi için hazırlanan

Detaylı

Makina Elemanları I (G3) Ödev 1:

Makina Elemanları I (G3) Ödev 1: Makina Elemanları I (G3) Ödev 1: 1. Şekilde verilen dönen aks aynı düzlemde bulunan F 1 ve F 2 kuvvetleri ile yüklenmiştir. Değişken eğilme zorlanması etkisindeki aks Fe50 malzemeden yapılmıştır. Yatakların

Detaylı

STATIK MUKAVEMET. Doç. Dr. NURHAYAT DEĞİRMENCİ

STATIK MUKAVEMET. Doç. Dr. NURHAYAT DEĞİRMENCİ STATIK MUKAVEMET Doç. Dr. NURHAYAT DEĞİRMENCİ STATİK DENGE KOŞULLARI Yapı elemanlarının tasarımında bu elemanlarda oluşan iç kuvvetlerin dağılımının bilinmesi gerekir. Dış ve iç kuvvetlerin belirlenmesinde

Detaylı

FL 3 DENEY 4 MALZEMELERDE ELASTĐSĐTE VE KAYMA ELASTĐSĐTE MODÜLLERĐNĐN EĞME VE BURULMA TESTLERĐ ĐLE BELĐRLENMESĐ 1. AMAÇ

FL 3 DENEY 4 MALZEMELERDE ELASTĐSĐTE VE KAYMA ELASTĐSĐTE MODÜLLERĐNĐN EĞME VE BURULMA TESTLERĐ ĐLE BELĐRLENMESĐ 1. AMAÇ Malzemelerde Elastisite ve Kayma Elastisite Modüllerinin Eğme ve Burulma Testleri ile Belirlenmesi 1/5 DENEY 4 MAZEMEERDE EASTĐSĐTE VE KAYMA EASTĐSĐTE MODÜERĐNĐN EĞME VE BURUMA TESTERĐ ĐE BEĐRENMESĐ 1.

Detaylı

MUKAVEMET-I DERSİ BAUN MAKİNA MÜHENDİSLİĞİ FİNAL ÖNCESİ UYGULAMA SORULARI ARALIK-2018

MUKAVEMET-I DERSİ BAUN MAKİNA MÜHENDİSLİĞİ FİNAL ÖNCESİ UYGULAMA SORULARI ARALIK-2018 MUKAVEMET-I DERSİ BAUN MAKİNA MÜHENDİSLİĞİ FİNAL ÖNCESİ UYGULAMA SORULARI ARALIK-2018 UYGULAMA-1 AB ve CD çelik çubuklar rijit BD platformunu taşımaktadır. F noktasından uygulanan 10 Kip yük etkisinde

Detaylı

MALZEME BİLGİSİ DERS 8 DR. FATİH AY. www.fatihay.net fatihay@fatihay.net

MALZEME BİLGİSİ DERS 8 DR. FATİH AY. www.fatihay.net fatihay@fatihay.net MALZEME BİLGİSİ DERS 8 DR. FATİH AY www.fatihay.net fatihay@fatihay.net BÖLÜM IV METALLERİN MEKANİK ÖZELLİKLERİ GERİLME VE BİRİM ŞEKİL DEĞİŞİMİ ANELASTİKLİK MALZEMELERİN ELASTİK ÖZELLİKLERİ ÇEKME ÖZELLİKLERİ

Detaylı

MUKAVEMET FATİH ALİBEYOĞLU

MUKAVEMET FATİH ALİBEYOĞLU MUKAVEMET FATİH ALİBEYOĞLU Rijit Cisimler Mekaniği Statik Dinamik Şekil Değiştiren Cisimler Mekaniği (MUKAVEMET) Akışkanlar Mekaniği STATİK: Dış kuvvetlere maruz kalmasına rağmen durağan halde, yani dengede

Detaylı

Deneyin Amacı Çekme deneyinin incelenmesi ve metalik bir malzemeye ait çekme deneyinin yapılması.

Deneyin Amacı Çekme deneyinin incelenmesi ve metalik bir malzemeye ait çekme deneyinin yapılması. 1 Deneyin Adı Çekme Deneyi Deneyin Amacı Çekme deneyinin incelenmesi ve metalik bir malzemeye ait çekme deneyinin yapılması. Teorik Bilgi Malzemelerin statik (darbesiz) yük altındaki mukavemet özelliklerini

Detaylı

BÖLÜM-2 ÇELİK YAPILARDA BİRLEŞİM ARAÇLARI

BÖLÜM-2 ÇELİK YAPILARDA BİRLEŞİM ARAÇLARI BÖLÜM-2 ÇELİK YPILRD BİRLEŞİM RÇLRI Çelik yapılarda kullanılan hadde ürünleri için, aşağıdaki sebeplerle birleşimler yapılması gerekmektedir. Bu aşamada bulon (cıvata), kaynak ve perçin olarak isimlendirilen

Detaylı

PLASTİK ŞEKİLLENDİRME YÖNTEMLERİ

PLASTİK ŞEKİLLENDİRME YÖNTEMLERİ PLASTİK ŞEKİLLENDİRME YÖNTEMLERİ Metalik malzemelerin geriye dönüşü olmayacak şekilde kontrollü fiziksel/kütlesel deformasyona (plastik deformasyon) uğratılarak şekillendirilmesi işlemlerine genel olarak

Detaylı

YAYLAR. Bu sunu farklı kaynaklardan derlenmiştir.

YAYLAR. Bu sunu farklı kaynaklardan derlenmiştir. YAYLAR Gerek yapıldıktan malzemelerin elastiktik özellikleri ve gerekse şekillerinden dolayı dış etkenler (kuvvet, moment) altında başka makina elemanlarına kıyasla daha büyük bir oranda şekil değişikliğine

Detaylı

MOTOR KONSTRÜKSİYONU-3.HAFTA

MOTOR KONSTRÜKSİYONU-3.HAFTA MOTOR KONSTRÜKSİYONU-3.HAFTA Yrd.Doç.Dr. Alp Tekin ERGENÇ İçten Yanmalı Motor Hareketli Elemanları 1- Piston 2- Perno 3- Segman 4- Krank mili 5- Biyel 6- Kam mili 7- Supaplar Piston A-Görevi: Yanma odası

Detaylı

Doç.Dr.Salim ŞAHİN YORULMA VE AŞINMA

Doç.Dr.Salim ŞAHİN YORULMA VE AŞINMA Doç.Dr.Salim ŞAHİN YORULMA VE AŞINMA YORULMA Yorulma; bir malzemenin değişken yükler altında, statik dayanımının altındaki zorlamalarda ilerlemeli hasara uğramasıdır. Malzeme dereceli olarak arttırılan

Detaylı

Silindirik iç ve dış yüzeyler üzerine açılan helisel girinti ve çıkıntılara vida denir.

Silindirik iç ve dış yüzeyler üzerine açılan helisel girinti ve çıkıntılara vida denir. 9. VİDALAR Silindirik iç ve dış yüzeyler üzerine açılan helisel girinti ve çıkıntılara vida denir. Vida Helisi Vida Adımı Bir kenarı silindirin çapına eşit dik bir üçgen, silindirin üzerine sarıldığında

Detaylı

MAKİNA ELEMANLARI DERS NOTLARI

MAKİNA ELEMANLARI DERS NOTLARI 105 MAKİNA ELEMANLARI DERS NOTLARI Bölüm 20. GİRİŞ VE AÇIKLAMALAR Makina Elemanları Bilimi, makinaları oluşturan elemanların hesaplama ve şekillendirme prensiplerini inceleyen bilim dalıdır. Herhangi bir

Detaylı

ÇALIŞMA SORULARI 1) Yukarıdaki şekilde AB ve BC silindirik çubukları B noktasında birbirleriyle birleştirilmişlerdir, AB çubuğunun çapı 30 mm ve BC çubuğunun çapı ise 50 mm dir. Sisteme A ucunda 60 kn

Detaylı

Malzeme yavaşça artan yükler altında denendiği zaman, belirli bir sınır gerilmede dayanımı sona erip kopmaktadır.

Malzeme yavaşça artan yükler altında denendiği zaman, belirli bir sınır gerilmede dayanımı sona erip kopmaktadır. YORULMA 1 Malzeme yavaşça artan yükler altında denendiği zaman, belirli bir sınır gerilmede dayanımı sona erip kopmaktadır. Bulunan bu gerilme değerine malzemenin statik dayanımı adı verilir. 2 Ancak aynı

Detaylı

Perçinli ve Bulonlu Birleşimler ve Hesapları Amaçlar

Perçinli ve Bulonlu Birleşimler ve Hesapları Amaçlar Amaçlar Perçinli/bulonlu birleşimlerin ne olduğunu inceleyeceğiz, Perçinli/bulonlu birleşimleri oluştururken yapılan kontrolleri öğreneceğiz. Kayma Gerilmesinin Önemli Olduğu Yükleme Durumları En kesitte

Detaylı

Tanım: Boyuna doğrultuda eksenel basınç kuvveti taşıyan elemanlara Basınç Çubuğu denir.

Tanım: Boyuna doğrultuda eksenel basınç kuvveti taşıyan elemanlara Basınç Çubuğu denir. BASINÇ ÇUBUKLARI Tanım: Boyuna doğrultuda eksenel basınç kuvveti taşıyan elemanlara Basınç Çubuğu denir. Basınç çubukları, sadece eksenel basınç kuvvetine maruz kalırlar. Bu çubuklar üzerinde Eğilme ve

Detaylı

Malzeme Bilimi Ve Labaratuvarı MEKANİK ÖZELLİKLER

Malzeme Bilimi Ve Labaratuvarı MEKANİK ÖZELLİKLER Malzeme Bilimi Ve Labaratuvarı MEKANİK ÖZELLİKLER Sakarya Üniversitesi Teknoloji Fakültesi Mekanik Özellikler Mekanik Özellikler Basınç Dayanımı Çekme dayanımı Kesme Dayanımı Mekanik Özellikler - Genel

Detaylı

Ara Sınav. Verilen Zaman: 2 saat (15:00-17:00) Kitap ve Notlar Kapalı. Maksimum Puan

Ara Sınav. Verilen Zaman: 2 saat (15:00-17:00) Kitap ve Notlar Kapalı. Maksimum Puan MAK 303 MAKİNA ELEMANLARI I Ara ınav 9 Kasım 2008 Ad, oyad Dr. M. Ali Güler Öğrenci No. Verilen Zaman: 2 saat (15:00-17:00) Kitap ve Notlar Kapalı Her soruyu dikkatle okuyunuz. Yaptığınız işlemleri gösteriniz.

Detaylı

08_Cıvatalar, Excel Programı için tablolar

08_Cıvatalar, Excel Programı için tablolar 1 08_Cıvatalar, Excel Programı için tablolar M. Güven KUTAY 2011 Ocak Tablo 1, Cıvatanın pratik seçimi Seçim statik ve dinamik kuvvet içinde aynıdır. Boyuna işletme kuvveti F İŞ Statik 1,6 2,5 4,0 6,3

Detaylı

Cıvata-somun bağlantıları

Cıvata-somun bağlantıları Cıvata-somun bağlantıları 11/30/2014 İçerik Vida geometrik büyüklükleri Standart vidalar Vida boyutları Cıvata-somun bağlantı şekilleri Cıvata-somun imalatı Cıvata-somun hesabı Cıvataların mukavemet hesabı

Detaylı

Perçin malzemesinin mekanik özellikleri daha zayıf olduğundan hesaplamalarda St34 malzemesinin değerleri esas alınacaktır.

Perçin malzemesinin mekanik özellikleri daha zayıf olduğundan hesaplamalarda St34 malzemesinin değerleri esas alınacaktır. Kalınlığı s 12 mm, genişliği b 400 mm, malzemesi st37 olan levhalar, iki kapaklı perçin bağlantısı ile bağlanmıştır. Perçin malzemesi st34 olarak verilmektedir. Perçin bağlantısı 420*10 3 N luk bir kuvvet

Detaylı

Prof. Dr. HÜSEYİN UZUN KAYNAK KABİLİYETİ

Prof. Dr. HÜSEYİN UZUN KAYNAK KABİLİYETİ KAYNAK KABİLİYETİ Günümüz kaynak teknolojisinin kaydettiği inanılmaz gelişmeler sayesinde pek çok malzemenin birleştirilmesi artık mümkün hale gelmiştir. *Demir esaslı metalik malzemeler *Demirdışı metalik

Detaylı

MAKİNA ELEMANLAR I MAK Bütün Gruplar ÖDEV 2

MAKİNA ELEMANLAR I MAK Bütün Gruplar ÖDEV 2 MAKİNA ELEMANLAR I MAK 341 - Bütün Gruplar ÖDEV 2 Şekilde çelik bir mile sıkı geçme olarak monte edilmiş dişli çark gösterilmiştir. Söz konusu bağlantının P gücünü n dönme hızında k misli emniyetle iletmesi

Detaylı

ÇELİK YAPILAR (2+1) Yrd. Doç. Dr. Ali SARIBIYIK

ÇELİK YAPILAR (2+1) Yrd. Doç. Dr. Ali SARIBIYIK ÇELİK YAPILAR (2+1) Yrd. Doç. Dr. Ali SARIBIYIK Dersin Amacı Çelik yapı sistemlerini, malzemelerini ve elemanlarını tanıtarak, çelik yapı hesaplarını kavratmak. Dersin İçeriği Çelik yapı sistemleri, kullanım

Detaylı

Mühendislik Mekaniği Statik. Yrd.Doç.Dr. Akın Ataş

Mühendislik Mekaniği Statik. Yrd.Doç.Dr. Akın Ataş Mühendislik Mekaniği Statik Yrd.Doç.Dr. Akın Ataş Bölüm 7 İç Kuvvetler Kaynak: Mühendislik Mekaniği: Statik, R. C. Hibbeler, S. C. Fan, Çevirenler: A. Soyuçok, Ö. Soyuçok. 7. İç Kuvvetler Bu bölümde, bir

Detaylı

Makine Elemanları I Prof. Dr. Akgün ALSARAN. Cıvata ve somun-flipped classroom Bağlama Elemanları

Makine Elemanları I Prof. Dr. Akgün ALSARAN. Cıvata ve somun-flipped classroom Bağlama Elemanları Makine Elemanları I Prof. Dr. Akgün ALSARAN Cıvata ve somun-flipped classroom Bağlama Elemanları İçerik Giriş Vida Vida çeşitleri Cıvata-somun Hesaplamalar Örnekler 2 Giriş 3 Vida Eğik bir doğrunun bir

Detaylı