T.C İNKILAP TARİHİ VE ATATÜRKÇÜLÜK DERS NOTLARI

Transkript

1 Babası tarafından dedesi Hafız Ahmet Efendi XIV-XV yüzyıllarda Ana doludan Makedoncaya yerleştirilmiş Kocacık Yörüklerindendir. Annesi tarafından dedesi Feyzullah Ağa ise Karamandan Rumenliye gelen Konya Yörüklerindendir. Kardeşleri; Makbule, Naciye, Fatma, Ahmet, Ömer dir. Fatma,Ahmet,Ömer ve Naciye erken yaşta vefat etmişlerdir. Babası Ali Rıza Efendi 1-Asakirimilliye Taburunda Üsteğmen rütbesiyle görev yapmıştır. 2-Vakıflar idaresinde ikinci katiplik yapmıtır. 3-Rüsumat idaresinde gümrük memurluk yapmıştır. 4-Kereste işi ile uğraşarak serbest ticaret yapmıştır. Selanik Çok uluslu yapısı Liman şehri Avrupa ile u birbirine bağlayan demir yollarına sahipti.şehrin bu özelliği Avrupa da meydana gelen yeniliklerin ve olayların takip edilmesini kolaylaştırıyordu. Örnegin Fransız İhtilali ile ortaya çıkan milliyetçilik düşüncesi Milliyetçilik isyanlarının devam ettiği yıllarda Osmanlı-Rus Savaşı başladı.osmanlı Devletinin savaş sonrası imzaladığı Berlin Antlaşması ile Sırbistan, Karadağ ve Romanya bağımsız oldu. Ekonomik sorunlar nedeniyle iç ve dış borçlarını ödeyemeyecegini açıkladı de Düyunuumiye idaresi(genel borçlar) kuruldu. Damga,alkollü içki, balık avı, tuz, tütün ve ipekten alınan vergileri iç ve dış borlara ayrıldı Osmanlı Devleti içinde bulunduğu zor şartlardan kurtaracak yeni fikirler tartışılmaya başladı. ÖGRENİM HAYATI 1-Mahalle Mektebi-Şemsi Efendi Okulu Annesinin ısrarı üzere Mustafa mahalle mektebine gönderilmiştir birkaç gün sonra annesinin gönülü razı olunca babasının istediği şemsi efendi okuluna gönderilmiştir. Bu sırada babası vefat etmiştir, bunun üzerine Zübeyde hanım Langaza ya tarımla meşgul olan ağabeyi Hüseyin Ağanın yanına gitmiştir. 2-Selanik Askeri Rüştiyesi Mustafa Selanik te mülkiye rüştiyesinden kısa süre sonra ayrıldı onun tek istegi askeri okula gitmekti. Askeri rüştiyesinden çok başarılı bir eğitim hayatı geçirdi. 3-Manastır Askeri İdadisi Askeri rüştiyesini bitirdi, manastır askeri idadisini imtihanlarına girdi ve başarılı oldu. Çok kültürlü yapısıyla dikkat çeken manastır aynı zamanda 3.Ordunun da merkeziydi Bazı öğretmenleri de Meşrutiyet yanlısı fikirlerden etkilenmiş İttihat ve Terakki ne üye olan subaylardı, cemiyetin amacı meşrutiyet ilan ettirmek. Tarih öğretmeni Mehmet Tevfik Bilge sayesinde Türk tarihine ilgi duymaya başladı. Mustafa Kemali etkileyen Türk düşünürler; Tevfik Fikret,Namık Kemal,Ziya Gökalp,Celal Nuri Yabancı düşünürler ise; J.J Russo, Volter, Monteskiyö 4- Harp Okulu Mustafa Kemal harp okulunu teğmen rütbesiyle bitirmiştir. İttifak ve Terakki amacı II.meşrutiyet Genç Osmanlıların amacı I.meşrutiyet Namık Kemal vatan şairi olarak ta bilinir. 5-Harp Akademisi de Harp Akademisini Kurmay Yüzbaşı rütbesiyle bitirdi. Şam Günleri Mustafa Kemal meşruti idarenin tekrar kurulması için gizli teşkilat kurmayı amaçlıyordu ve görev yerinin Makedonya ya çıkma olasılığı yüksekti Makedonya da rahat kurabilirlerdi ama arkadaşlarıyla bir şikayet üzerine yakalandılar ve Mustafa Kemal ceza olarak ta Şam daki 5.Ordu ya tayin edildi. Ayrıca bu ilk göreviydi. Şam da da boş durmayan Mustafa Vatan ve Hürriyet adlı gizli bir cemiyet kurdu. Selanik e Dönüş Vatan ve Hürriyet nin Makedonya şubesini açtı.bir süre sonra Şam a döndü.1907 de Şam daki stajını bitirip Kolağası rütbesiyle Makedonya ya tayin edildi. Selanik e döndü ve 1909 da 3.Ordu nun Selanik Tümen Kurmay Başkanlığına atandı. 31 Mart Vakası meşrutiyete karşı olanların 1

2 çıkardığı ayaklanmadır.selanik te hazırlanıp a gönderilen hareket ordusu tarafından bastırıldı.hareket ordusunun komutanı Mahmut Şevket paşadır, kurmay başkanı ise Mustafa Kemal dir da Fransa da düzenlenen Pikardi Manevraları na katılacak heyete seçildi. Mustafa Kemal Sofya da Mustafa Kemal in İttihat ve Terakki üyeleriyle yaşadığı fikir ayrılıkları onun 1913 te Sofya ataşemiliterliğine (elçiye bağlı askeri uzman) atanmasına neden oldu. Mustafa Kemal Sofya da iken I.Dünya Savaşı başladı. Mustafa Kemal i etkiliyen şehirler; Selanik,Manastır,,Şam,Sofya Trablusgarp Savaşı İtalyanın gelişen sanayisi için ham madde arayışı Mustafa K. Trablusgarp a gazeteci şerif olarak gitti. Mustafa K. Binbaşı rütbesini aldı, ve bu savaşın sonucunda üşi antlaşması imzalandı. Üşi Anlaşması Maddeleri Trablusgarp ve bingazi İtalya ya bırakıldı. 12 adalar geçici olarak İtalya ya bırakıldı. Önemi Osmanlı devleti kuzey afrikadaki son toprağını kaybetti. Çanakkale Savaşı 1. İtilaf devletleri Osmanlı devleti ni savaş dışında bırakmak 2. Rusya ya yardım gönderebilmek gönderilebilmek Sonucu 1. I.dünya savaşının 2yıl daha uzamasına neden oldu 2. Rusya ya yardım yapılamadı ve Bolşevik ihtilali çıktı 3. Bulgaristan ittifak grubundan savaşa girdi 4. Mustafa K. Tanındı ve milli mücadelenin lideri olmasında etkili oldu Çanakkalede Mustafa K. 19.tümende savaştı. Albaylığa yükseldi. Mustafa K. in Çanakkale Savaştığı Yerler Anafartalar, Kineçtepe, Arıburnu, Conkbayırı Kafkas Cephesi Rus güçlerini durdurmak Orta Asya Türkleri ile birleştirmek için Muş ve Bitlis i işgale gelen Rus kuvvetleri ne karşı başarılı savaşlar yaparak Rus kuvvetlerini geri püskürttü. Tüm general rütbesine yükseldi. Mustafa K. Suriye de iken I.Dünya savaşı sona erdi. Rütbeleri Harp okulu Teğmen Harp Akademisi Kurmay Yüzbaşı Trablusgarp Binbaşı Çanakkale Albay Kafkas Tümgeneral Suriye Yıldırım orduları grup komt. Kişisel Özellikleri Vatan ve millet sevgisi Mantıklı ve gerçekçi oluşu Yaratıcı düşüncesi İdealisliği Lider (önder) oluşu İnkılapçılığı İleri görüşlülüğü Birleştirme ve bütünleştirme gücü Osmanlı Devletini Almanya nın Yanında Savaşa Girme Nedenleri Kaybedilen topraklarını geri almak istemesi Savaşı Almanya nın kazanacağına inanmaları İttihat ve terakinin alman hayranlığı Osmanlı devletinin siyasi yalnızlıkta kurtulmak istemesi Alman desteğiyle ülkenin kalkınabileceği inancı Osmanlı Devleti Savaşa Girme Balkan savaşlarında büyük toprak kaybeden Osmanlı devleti kaybettiklerini geri alabilmek İttilaf Devletlerinin Osmanlıyı Reddetme İtilaf devletleri Osmanlı devleti topraklarını paylaşma niyetinde oldukları için bu teklifi reddetti. Almanyanın Osmanlı Kendi Yanında İstemesinin Osmanlı devletinin savaşa girmesiyle Ruslara ve İngilizlere karşı yeni cepheler açılacak ve almanyanın yükü hafifleyecekti. İngilterenin uzak doğu daki sömürgeleriyle yolları kesilecek ve Rusya ya yardım gidemeyecekti. Halifenin cihat çağrısıyla İngiliz sömürgesi altındaki Müslümanlar Osmanlı devleti adına 2

3 savaşanlar ve İngiltere yi zor durumda bırakabileceklerdi. Kanal Cephesinin Savaş o İngiltere nin sömürge yok bağlantısını kesmek o Mısır ı geri alabilmek Irak Cephesi Savaş İngiltere nin orta doğu petrollerini korumak Rusya ya Kafkaslardan yardım götürmek istemesi Hicaz-Yemen Cephesi Savaş Kutsal yerleri İngilizlere karşı korumak 27 mayıs 1915 Tehcir(Göç) kanunu çıkarıldı. Bu yasa nedir, neden çıkarıldı? Ruslarla iş birliği yaparak katliama girişen Ermeniler bulundukları yerlerde, tehlike oluşturdukları için yaşadıkları yerlerde illerden güvenli bir Osmanlı toprağı olan Suriye ye göç ettirdiler. Tehcir (Göç) Kanunu Bu yasa ile Ruslarla iş birliği yaparak katliama girişen Ermeniler bulundukları yerlerde, tehlike oluşturdukları için yaşadıkları illerinden güvenle bir Osmanlı toprağı olan Suriye ye göç ettirildiler. ABD nin Savaşa Girme Almanya nın denizaltı ABD nin ticaret gemilerini batırması sonucu ABD savaşa girdi. I.Dünya Savaşının Avusturya-Macaristan veliahdını bir Sırplı tarafından öldürülmesi I.Dünya Savaşının Sonuçları Almanya,Avusturya-Macaristan ve Osmanlı Devleti toprak kaybederek parçalandı. Dünya barışı korumak amacıyla Milletler (cemiyetiakvam) kuruldu. Demokratik rejimler ön plana çıktı. İlk kez bu savaşta kimyasal silah, denizaltı ve tank kullanıldı. II.Dünya savaşına neden oldu. Yeni Devletler kuruldu. (Polonya, Çekoslavya, Macaristan, Türkiye) Rejim değişiklikleri oldu.(almanya da Nazizm, İtalya da Faşizm, Rusya da konizm) ABD dünya siyasetinde ön plana geçti. Mondros Ateşkes Antlaşması (30 Ekim 1918) Limni adası nın Mondros limanı nda İngiliz Amiral Calthorpe (kalthorp) Osmanlı Devleti ni ise Bahriye Nazırı Rauf Bey başkanlığında bir heyet katıldı. 7.madde İtilaf devletleri güvenliklerini tehlikede gördükleri herhangi bir stratejik bökgeyi işgal edebileceklerdir. Amacı: İşgallere zemin hazırlamak, Hukuki dayanak elde etmek 24.madde Vilasetisitte de (Altı Doğu Anadolu ili: Sivas, Erzurum, Bitlis, Van, Diyarbakır, Elazığ) herhangi bir karşıklık çıkarsa İtilaf Devletleri bu bölgeleri işgal edebilecektir. Amacı: Doğuda ermeni devleti kurmak Wilson İlkeleri ABD başkanı Wilson I.Dünya Savaşının sonlarına doğru savaş sonunda devletlerin uyması gereken kurallar olarak 14 madde yayımladı. Maddeleri ; Uluslar arası antlaşmalar açık yapılacaktı. Galip devletler mağlup devletlerden toprak yada savaş tazminatı almayacaktı. Devletler arası barışı sağlamak, sorunlarını çözüm bulmak amacıyla akvam (milletler cemiyeti) kurulacaktı. Osmanlı devletlerinde Türklerin yoğun olduğu bölgelerin bağımsızlığı sağlanacaktı. Türk olmayan milletlerin kendi kendini yönetme hakkı olacaktı. Boğazlar, bütün devletlerin gemilerine açık olacak ve bu durum uluslar arası denetim altında tutulacaktı. Paris Barış Konferansı Sonuçları I. Arap Yarımadası, Irak, Suriye ve Filistin in manda sistemiyle milletler cemiyeti yada onun atayacağı bir devlet tarafından yönetilmesine karar verildi. II. Doğu Anadolu da mandater sistemle yönetilecek bir Ermeni Devleti kurulacaktı. III. Batı Anadolu da Yunanlıların nüfus olarak çoğunluğu oluşturdukları iddiası kabul edildi. IV. İzmir i işgal etmesine izin verdiler. V. Osmanlı Devleti dışındaki İttifak Devletleri ile ilgili barış şartları kabul edilmiş ve bu devletlerle barış antlaşmaları imzalanması kararlaştırılmıştır. VI. İngiltere ve Fransa Wilson ilkelerine ters düşmemek için savaş tazminati yerine savaş tamiratı sömürgecilik yerine manda ve himaye sistemini kabul ettiler. 3

4 Amacı I.Osmanlı Topraklarını paylaşmak II. I.Dünya Savaşında yenilen devletlerle yapılarak barış antlaşmalarını hazırlamak III.Avrupanın sınırlarını yeniden belirlemek. İngiltere nin Yunanistan ı Destekleme Bölgede güçlü İtalya istememesi. Barış Antlaşmaları 28 Haziran 1919 Almanya ile Versailles (versay) 10 Eylül 1919 Avusturya ile Saint Germain (sen jermen) 27 Kasım 1919 Bulgaristan ile Neuilly (nöyyi) 4 Haziran 1920 Macaristan ile Trianon (triyanon) Rusya Brest-Litowsk Antlaşması ile I.Dünya savaşından çekildi. İzmir in İşgali (15 Mayıs 1919) Sonucu Kuvayımilliye kuruldu. Yunanlılar bölgede katliamlar yaptılar. Anadoluda işgali protesto eden mitingler düzenlenmiştir. Anadoluda milli bilinci uyanmasını sağlamış kurtuluş savaşının başlamasını hızlanmıştır. Kuvayımilliye: Düzenli ordu kurulana kadar bölgesel olarak işgalci devletlere yada azınlıklara karşı vatanı savunan silahlı gruplardı. Özellikleri Kuvayımilliye birlikleri tek bir merkezden yönetilmiyordu ve düzenli birlikler değildi. Kuvayımilliye birlikleri içinde Demirci Mehmet Efe, Parti Pehlivan, Gaddar Pehlivan, Halil Efe, Şahin Bey, Kara Fatma, İpsiz Recep halk arasında en çok bilinenlerdir. Yunan ilerleyişini durduramasalar bile düşmana zarar vermişlerdir. Rum ve Ermeni çeteleriyle mücadele etmişlerdir. Düzenli ordunun kurulmasına zemin hazırlamışlardır. İç isyanları bastırmada önemli rol oynayan Kuvayımilliye birlikleri içinde düzenli orduya geçiş döneminde isyan edenler de olmuştur. Fransızlara karşı; İlk direniş 19 aralık 1918 de Hatay ın Dörtyol ilçesi İkinci direniş İzmir in işgali üzerine Yunanlılara karşı eğe bölgesinde Ermeni Hınçak Komitası Çukurova ve Doğu Anadolu da bir ermeni devleti kurmaktı.taşnak cemiyeti ve Ermeni intikam alayı da bağımsız bir ermeni devleti için çalışıyordu. Etniki Eterya Yunanistan dan Anadolu ya Rum göçmen getirmek, Anadolu da Rumların yaşadığı bütün toprakların Yunanistan a katılmasını sağlamak ve Bizans İmparatorluğu nu kurmak Pontus Meslesi Amacı: Karadeniz bölgesinde(inebolu dan Batum a Kadar) bir Pontus Devleti kurmak. İngiltere nin buradaki Amacı:Kurulacak olan Pontus Rum Karadeniz de Pontus Rum devleti kurmak Mavri Mira Büyük Yunanistan ı kurmak ve Bizans İmparatorluğu nu yeniden canlandırmak Musevi Kudus u alarak İsrail devleti kurmak Ortak Amaç Azınlık cemiyetleri İtilaf devletleri tarafından desteklemiş Bağımsız devlet kurmayı amaçlamışlar Topraklarımızın işgalini kolaylaştırmıştır Kiliselerden emir almışlar ve azınlık okullarında örgütlenmişler. Pontus devleti sayesinde Doğu Karadeniz de ve Kafkaslarda daha etkin olmaktı. Yunanistan ın Amacı:Megali İdea (büyük ülkü) hedefi doğrultusunda ileride Pontus devleti ile birleşmek ve Büyük Yunanistanı kurmaktı. Milli Varlığa Düşman Cemiyetler İngiliz Muhipleri(sevenler) Teali İslam Amacı:Kurtuluşu islamın emirlerine bağlı kalmakta buluyor. Kürt Teali Amacı:Doğu Anadoluda bir kürt devleti kurmayı savunuyor. Sulh ve Selametiosmaniye Fırkası Amacı:Ülkenin kurtuluşunun padişah ve halifenin emirlerine uymakla mümkün olabileceğini savunuyor. Wilson İlkeleri Amacı:Amerikan mandası ile olabileceğini savunuyor. 4

5 Milli Cemiyetler Kuruluş amacı:mondros un 7.maddesine tepki olarak kurulmuşlar, amaçları kuruldukları bölgenin haklarını hukuki yönden Dünya kamuoyunda savunmaktır. Tüm Cemiyetlerin Özellikleri 1-Bölgeseldir. 2-Milliyetçilik (Türkçülük) duygusu hakimdir. 3-Milli Mücadelenin tabanını oluşturmuşlardır. 4-Sivas Kongresinde Anadolu ve Rumeli müdafaaihukuk cemiyeti adı ile tek çatı altında birleşmişler. 5-Basın yoluyla çalışmışlar gerektiğinde silahlı direniş yapmışlar. 13 Kasım 1918 de Mustafa K. in a gelmesiyle fiilen işgal edildi. Milli Cemiyetler Adı Kuruluş Tarihi Kuruluş Amacı Faaliyetleri Trakya-Paşaeli Müdafaaihukukumilliye Trabzon Muhafazaihukumilliye 2 Aralık 1918 Edirne 12 Şubat 1919 Trabzon Kilikyalılar Aralık 1918 Doğu Anadolu Müdafaaihukukumilliye 4 Aralık 1918 Reddi İlhak 14 Mayıs 1919 İzmir Milli Kongre 29 Kasım 1918 İzmir Müdafaaihukuk Anadolu Kadınları Müdafaaivatan 1 Aralık 1918 İzmir 5 Kasım 1919 Sivas Trakya nın Yunanistan a verilmesini önlemek Trabzon ve civarında Pontus devletinin kurulmasını önlemek Çukurova bölgesini Fransız ve Ermenilere karşı savunmak Doğu Anadolu nun Ermenilere verilmesini önlemek, Doğu Anadolu da Türk nüfusunun azalmasını engellemek İzmir ve civarının Türk olduğunu ispat etmek, İzmir in Yunanlılara verilmesini önlemek Türkler hakkında dünyada yapılmış ve yapılmakta olan propagandalara yayın yoluyla karşı koymak İzmir i Yunanlılara vermemek ve İzmir in Türk olduğunu kanıtlamak Ülkenin uğradığı işgali protesto etmek ve orduya yardım toplamak Trakya nın tarih, ırk, kültür olarak Türk olduğunu kanıtlamak için yayınlar yapmışlardır. Erzurum Kongresi nin toplanmasına yardım etmişlerdir. Yayın ve propaganda ile milli bilinci uyandırmaya çalışmışlardır. Erzurum ve Elazığ da şubeler açmışlardır.erzurum Kongresi ni organize ederek Milli Mücadele nin teşkilatlanmasında önemli rol oynamışlardır. Basın yayın yoluyla İzmir in işgalini protesto etmişlerdir.yunan işgaline fiili olarak karşı koyarak Balıkesir ve Alaşehir Kongreleri nin toplanmasında etkin rol oynamıştır. Kuvayimilliyenin kurulması etkili olmuştur. Misakımilliye nin kabul edilmesinde önemli çalışmalar yapmışlardır.kuvayimilliye terimini ilk kullanan diğer cemiyetler bölgesel iken bu cemiyet yurtsaldır. Basın yayın yoluyla İzmir in Türklere ait olduğunu dünya kamuoyuna duyurmaya çalışmışlardır.milli mücadele de Anadolu ya silah taşımışlardır. İtilaf devletleri temsilciliklerine telgraflar çekmişlerdir.kurtuluş Savaşı na katılmalarını sağlayıp orduya para ve mal yardımları için kampanyalar düzenlemişlerdir. 5