ORTAÖĞRETİM. Öğretmenin. Ders Notları. Çözümlü / Cevaplı Sorular ve Etkinlikler

Transkript

1 ORTAÖĞRETİM T.C. İNKILAP TARİHİ VE ATATÜRKÇÜLÜK Öğretmenin Ders Notları Çözümlü / Cevaplı Sorular ve Etkinlikler

2 II ORTAÖĞRETİM T.C. İNKILAP TARİHİ VE ATATÜRKÇÜLÜK (Öğretmenin Ders Notları) EDİTÖR Turgut MEŞE YAZAR Halis ÇAPAK Bütün hakları Editör Yayınevine aittir. Yayıncının izni olmaksızın kitabın tümünün veya bir kısmının elektronik, mekanik ya da fotokopi yoluyla basımı, çoğaltılması ve dağıtımı yapılamaz. ISBN / TARİH / Sertifika No: KAPAK TASARIMI Editör Yayınevi Dizgi Ekibi SAYFA TASARIMI Editör Yayınevi Tasarım Ekibi BASKI VE CİLT Aydan Web Tesisleri ANKARA İLETİŞİM Zübeyde Hanım Mah Sok. No: 12/A Altındağ (İskitler) /ANKARA (Evliya Çelebi İlköğretim Okulu Yanı) Tel: Fax:

3 III İÇİNDEKİLER ÜNİTE DEN 1919 A MUSTAFA KEMAL MUSTAFA KEMAL İN AİLESİ VE YAŞADIĞI ÇEVRE MUSTAFA KEMAL İN EĞİTİM HAYATI MUSTAFA KEMAL İN FİKİR HAYATININ GELİŞİMİ....2 MUSTAFA KEMAL PAŞA NIN ASKERLİK HAYATI....3 ETKİNLİK....5 ÇÖZÜMLÜ TEST....7 TEST....9 ÜNİTE 2 MİLLİ MÜCADELE NİN HAZIRLIK DÖNEMİ YÜZYILIN BAŞINDA OSMANLI DEVLETİ NİN GENEL DURUMU I. DÜNYA SAVAŞI ( ) Mondros Ateşkes Antlaşması Wilson İlkeleri Paris Barış Konferansı İzmir in İşgali KUVAYIMİLLİYE HAREKETİ CEMİYETLER Azınlıklar Tarafından Kurulan Cemiyetler Milli Varlığa Düşman Cemiyetler Milli Cemiyetler MUSTAFA KEMAL SAMSUN A ÇIKTIĞINDA ANADOLU DAKİ İŞGAL Mustafa Kemal in Samsun a Çıkışı Havza Genelgesi Amasya Genelgesi Erzurum Kongresi Sivas Kongresi Balıkesir Kongresi Alaşehir Kongresi Amasya Görüşmeleri Son Osmanlı Mebussan Meclisi Misakımilli Kararları Büyük Millet Meclisi nin Açılması TBMM ye Karşı Çıkan Ayaklanmalar Sevr Barış Antlaşması MİLLİ MÜCADELEDE BASIN ETKİNLİK ÇÖZÜMLÜ TEST TEST ÜNİTE 3 KURTULUŞ SAVAŞI NDA CEPHELER Doğu Cephesi Güney Cephesi Batı Cephesi I. İnönü Savaşı Londra Konferansı Teşkilâtıesasiye nin Kabulü İstiklal Marşı nın Kabulü Afganistan Dostluk ve Dayanışma Antlaşması Moskova Antlaşması II. İnönü Savaşı Eskişehir-Kütahya Savaşları Başkomutanlık Yetkisi Tekâlifi Milliye Sakarya Meydan Muharebesi Kars Antlaşması Ankara Antlaşması Büyük Taarruz Mudanya Ateşkes Antlaşması ETKİNLİK ÇÖZÜMLÜ TEST TEST ÜNİTE 4 TÜRK İNKILABI A.) Siyasi Alanda Yapılan İnkılaplar Saltanat ın Kaldırılması Lozan Barış Antlaşması Ankara nın Başkent Seçilmesi Cumhuriyet in İlanı Halifeliğin Kaldırılması ÇOK PARTİLİ SİYASİ HAYATA

4 IV GEÇİŞ DENEMELERİ Cumhuriyet Halk Fırkası Terakkiperver Cumhuriyet Fırkası Şeyh Sait İsyanı M. Kemal Paşa ya Suikast Girişimi Serbest Cumhuriyet Fırkası Menemen Vakası B. Hukuk Alanındaki inkılâplar Anayasası Anayasası Medeni Kanun un Kabulü C. Eğitim ve Kültür Alanında Yapılan İnkılâplar Tevhidi Tedrisat Kanunu Maarif Teşkilatı Hakkında Kanun Latin Harflerinin Kabulü Millet Mektepleri Türk Tarih Kurumu nun Açılması Türk Dil Kurumu nun Açılması D. Toplumsal Alanda Yapılan İnkılâplar Şapka Giyilmesi Hakkındaki Kanun Tekke, Zaviye ve Türbelerin Kapatılması Bazı Kisvelerin Giyilemeyeceğine Dair Kanun Ölçü Birimleri, Takvim ve Saatte Yapılan Değişiklik Soyadı Kanunu nun Kabulü E. Sağlık Alanında Yapılan Faaliyetler F. Ekonomi Alanında Yapılan İnkılâplar İzmir iktisat Kongresi Tarım Alanındaki Gelişmeler Ticaret Alanındaki Gelişmeler Sanayi Alanındaki Çalışmalar Cumhuriyet Dönemi Kültür Ve Sanat Alanında Gelişmeler NUTUK ETKİNLİK ÇÖZÜMLÜ TEST TEST ÜNİTE 5 ATATÜRKÇÜLÜK VE ATATÜRK İLKELERİ ATATÜRK DÜŞÜNCE SİSTEMİNİN OLUŞUMUNU HAZIRLAYAN ETMENLER ATATÜRKÇÜ DÜŞÜNCE SİSTEMİ T.C. İNKILAP TARİHİ VE ATATÜRKÇÜLÜK ATATÜRK İLKELERİ ATATÜRKÇÜ DÜŞÜNCEDE MİLLİ GÜÇ UNSURLARI Milli Güç TÜRKİYENİN JEOPOLİTİK ÖNEMİ TÜRKİYE YE YÖNELİK İÇ VE DIŞ TEHDİTLER ETKİNLİK ÇÖZÜMLÜ TEST TEST ÜNİTE 6 ATATÜRK DÖNEMİ TÜRK DIŞ POLİTİKASI Dönemi Türkiye nin Dış Politikası Irak Sınırı ve Musul Meselesi Türk-Yunan İlişkileri ve Nüfus Mübadelesi Türk-Fransız İlişkileri Ve Yabancı Okullar Sorunu Dönemi Türkiye nin Dış Politikası 101 Türkiye nin Milletler Cemiyeti ne Girişi Balkan Antantı Montrö Boğazlar Sözleşmesi Sadabat Paktı Hatay Meselesi ve Hatay ın Türkiye ye Katılması ATATÜRK DÖNEMİ ÖNEMLİ BAZI DIŞ GELİŞMELERİ ÜNİTE 7 ATATÜRK ÜN ÖLÜMÜ ETKİNLİK ÇÖZÜMLÜ TEST TEST DÖNEM ORTAK SINAVI TEST SORULARI DÖNEM ORTAK SINAVI TEST SORULARI

5 1 1. ÜNİTE 1881 DEN 1919 A MUSTAFA KEMAL 1. MUSTAFA KEMAL İN AİLESİ VE YAŞADIĞI ÇEVRE Mustafa Kemal, 1881 de Selanik te doğmuştur. Babası Ali Rıza Efendi, annesi Zübeyde hanımdır. Baba tarafından dedesi Hafız Ahmet Efendi yüzyıllarda Anadolu dan Makedonya ya yerleştirilmiş Kocacık Yörüklerindendir. Anne tarafı Konya Karaman dan Rumeli ye gelen Konyar Yörüklerindendir. Anne ve Baba tarafı Balkanların Türkleşmesi için Anadolu dan getirilip yerleştirilen Türkmenlere dayanmaktadır. Babası milis subaylığı, evkaf kâtipliği ve kereste ticareti yapmıştır. Zübeyde Hanım okuma yazama bilen kültürlü bir Türk kadınıydı. Mustafa kemal in Makbule, Fatma, Ahmet ve Ömer olmak üzere dört kardeşi vardı. Selanik Mustafa Kemal Annesi: Zübeyde Hanım Kardeşi: Makbule Hanım YUNANİSTAN OSMANLI Beyşehir Gölü Osmanlı Devleti nin Batıya Açılan Kapısı: Selanik Mustafa Kemal in doğduğu Selanik şehrinde Türk, Rum, Ermeni, Sırp, Bulgar, Yahudi Boşnak ve Arnavutlar olmak üzere farklı milletler yaşamaktaydı. Bir liman şehri olan Selanik, İstanbul ile Avrupa yı birbirine bağlayan liman şehridir. Çok uluslu olan bu yapı dışında farklı din ve inançlara, gelenek ve göreneklere sahip insanların bir arada yaşaması kültürel çeşitliğinin oluşmasında önemli rol oynamıştır. Bu özellik Selanik şehrinin kültürel hayatına hareketlilik kattığı gibi, siyasi olarak bölgeyi zor durumda bırakmaktadır. Avrupa ekonomik ve siyasi ilişkilerin merkezi olan bu şehirde batı etkisinin en fazla hissedildiği yerlerdendir. Osmanlı aydınları da bu durumdan etkilenerek Selanik şehrinde örgütlendiler ve meşrutiyet rejiminin ikinci defa ilan edilmesini sağladılar. Selanik te kurdukları çeşitli gazete ve dergilerle fikirlerini geniş kitlelere yaymaya çalıştılar. 2. MUSTAFA KEMAL İN EĞİTİM HAYATI Osmanlı devletinde Tanzimat döneminden itibaren medreselerin yanında Avrupa tarzında modern okulların açılması eğitimde ikiliğin ortaya çıkmasına yol açmıştır. Ayrıca azınlık okulları, yabancı okullar ve her birinin ayrı müfredata sahip olması denetimi zorlaştırmaktaydı. Ancak modern okullar Maarif Nezareti tarafından denetlenebilmekteydi. Eğitimdeki ikilik 1924 de çıkarılan Tevhidi Tedrisat Kanunu ile sona ermiştir.

6 2 T.C. İNKILAP TARİHİ VE ATATÜRKÇÜLÜK Mustafa Kemal in Okuduğu Okullar Mahalle Mektebi-Şemsi Efendi Okulu ( ): anne ve babasının isteği ile gittiği ilkokullardır. Şemsi Efendi Mektebinde eğitim modern ve teknik bir anlayış ile verilmekte, öğrenciler için okuma ve yazmayı kolaylaştırmak maksadıyla sıra, kara tahta ve silgi gibi modern araç ve gereçler kullanılmaktaydı. Anlama ve yorumlamanın etkin olduğu Şemsi Efendi Mektebinde ders aralarında oyun oynama, okulda teneffüs, beden eğitimi gibi yeni uygulamalar kullanılmıştır. Selanik Askeri Rüştiyesi ( ): Askerlik ve siyasi hayatındaki düzen ve disiplinin ilk temelleri bu okulda atıldı. Bu okulda Ali Fethi Okyar ve Ömer Naci ile yakın arkadaşlıklar kurdu. Fransızca Öğretmeni Yüzbaşı Nakiyüddin Yücekök, Mustafa Kemal in düşüncelerinin oluşmasında etkili olmuştur. Manastır Askeri İdadisi ( ): Mustafa Kemal 1898 de Manastır Askerî İdadisini başarıyla bitirmiştir. Manastır İdadisindeki tarih öğretmeni Mehmet Tevfik Bilge sayesinde Türk tarihine ilgi duymaya başladı. Harp okullarına askeri öğrenci yetiştiren Manastır Askeri İdadisi yoğun bir programa sahiptir. İstanbul Harp Okulu: Mustafa Kemal1899 da İstanbul a gelerek Harp Okuluna kaydoldu de teğmen rütbesiyle mezun oldu. İstanbul Harp Akademisi: Mustafa Kemal, 10 Ocak 1902 de teğmen rütbesi ile başladığı Harp Akademisini 11 Ocak 1905 te Kurmay Yüzbaşı rütbesiyle bitirdi. 3. MUSTAFA KEMAL İN FİKİR HAYATININ GELİŞİMİ Mustafa Kemal i Etkileyen Şehirler Selanik: Mustafa Kemal in doğduğu ve öğrenim hayatına başladığı bu kentin ayrı bir yeri vardır. Ayrıca ticaret ve kültür merkezi olan Selanik, batıdan gelen gazete, dergi ve edebi eserler kültürel dokunun gelişmesine katkı sunmuştur. Mustafa Kemal de bu değişim ve gelişmelerden etkilenmiştir. Manastır: Yabancı konsoloslukların çok olduğu Manastırda, Mustafa Kemal Osmanlı ve yabancı aydınların eserlerini inceleyerek milliyetçilik, vatan, özgürlük, bağımsızlık gibi akımların etkisinde kalmış ve fikri dünyasını zenginleştirmiştir.

7 1881 DEN 1919 A MUSTAFA KEMAL 3 İstanbul: Harp Akademisini okumak üzere gittiği İstanbul da Mustafa Kemal, Batı kültürünün en çok yaşatıldığı bu şehri tanıma fırsatı bulmuştur. Okulda arkadaşları ile yaptığı tartışmalar ülkenin içinde bulunduğu durum ile ilgili fikir üretmesine ortam hazırlamıştır. Şam: Mustafa Kemal; Şam da Osmanlı devletinin aksaklıklarını, eksikliklerini, halkın çektiği zorlukları yakından gördü da Vatan ve Hürriyet Cemiyetini kurdu. Sofya: 1913 de ateşemiliter olarak görev yaptığı Sofya da, Mustafa Kemal yabancı devletlerin Osmanlı Devleti hakkındaki görüşlerini öğrendi. Bulgar meclisine katılarak meclis çalışmaları hakkında gözlemlerde bulundu. Bulgaristan da ilk kez opera ile karşılaştı. Mustafa Kemal, Bulgaristan da görevdeyken I. Dünya savaşı başlamıştır. Mustafa Kemal in Fikir Hayatının Gelişmesinde Etkili Olan Düşünür ve Yazarlar Aydınlar Namık Kemal ( ) Ziya Gökalp( Mehmet Emin Yurdakul( ) Tevfik Fikret( ) Jean Jacgues Rousseau( ) Montesguieu( ) Etkiledikleri Alanlar Vatan, hürriyet, özgürlük Milliyetçilik, dayanışma ve bütünleştiricilik Milliyetçilik, milli kültür, milli birlik ve beraberlik Uygarlık, devrimcilik, idealistlik Hukuk devleti, toplumsal dayanışma, milliyetçilik Cumhuriyet, demokrasi MUSTAFA KEMAL PAŞA NIN ASKERLİK HAYATI Mustafa Kemal, Harp Akademisini 1905 te Kurmay Yüzbaşı rütbesiyle mezun olduğunda ilk görev yeri Şam daki 5. Ordu oldu de Selanik teki 3. Ordunun Kurmay şubesinde görevlendirildi yılında Fransa da yapılan Picardie manevralarına katıldı. Fransa nın askeri uzmanlarından önemli bilgiler edindi. Meşrutiyetin ilanına karşı İstanbul da çıkan 31 Mart Vaksını bastırmak için Selanik ten hareket eden Hareket Ordusu nun içinde Kolağası rütbesi (Kurmay Başkanı) ile yer aldı. Hareket Ordusu nun ismini ilk kez Mustafa Kemal telaffuz etti. 31 Mart Vakası sonrasında, ordunun siyasetten ayrılması gerektiğini düşünen Mustafa Kemal fikir ayrılığı yaşadığı İttihat ve Terakki Cemiyeti nden ayrıldı.

8 T.C. İNKILAP TARİHİ VE ATATÜRKÇÜLÜK 4 Trablusgarp Savaşı ( ): İtalya nın hammadde (fosfat) açısından zengin kaynaklarını ele geçirmek için izlediği sömürgecilik politikası sonucunda işgal ettiği Trablusgarb ı savunmak amacıyla Mustafa Kemal, Şerif takma ismini kullanarak gazeteci kimliği ile gitmiştir. Ayrıca Enver Paşa, Rauf Orbay gibi subaylar da halkı teşkilatlandırarak İtalyanlara karşı örgütlemek için Trablusgarb a giden subaylardan bazılarıdır. Trablusgarb savaşı, Mustafa Kemal in savaş deneyiminde elde ettiği ilk başarılardır. Sömürgeciliğe karşı ilk defa Derne ve Tobruk ta önemli başarılar elde eden Mustafa Kemal, böylece halk arasında da tanınmaya başlanmıştır.. I. Dünya Savaşı ( ) Çanakkale Savaşı: Mustafa Kemal in Milli Mücadele nin liderliğine yükselmesinde en önemli siyasi olaylardandır. Çanakkale Boğazı nı geçemeyen İngiliz ve Fransız ordularının başlattığı kara savaşlarında durdurarak önemli başarılar elde etmiştir. 6 7 Ağustosta Arıburnu, 9 10 Ağustosta Anafartalar, 17 Ağustos Kireçtepe zaferleri ile dönemin en güçlü ordularını yenmesi, Türk Milleti tarafından tanınmasına ve milli mücadele nin lideri olarak kabul edilmesinde ekili olmuştur. Kafkas Cephesi: 16. kolordunun Kafkas Cephesine gönderilmesi üzerine Mustafa Kemal Paşa da Diyarbakır a gitti. Muş ve Bitlisi işgal eden Ruslara karşı başarılı savaşlar yaparak Rus kuvvetlerini geri püskürttü. Suriye Cephesi: Mustafa Kemal Paşa, İngiliz ordusuna karşı savunma savaşları yapılması için Yıldırım Orduları Grup Komutanı Limon Van Sanders i uyardı. Ancak görüşleri dikkate alınmadı. Osmanlı ordusu yenildi. Mondros Ateşkes antlaşmasının imzalanmasından sonra 31 Ekim 1918 de Yıldırım Orduları Grup Komutanlığına getirildi. Syvash II. Balkan Savaşı Binbaşı MUSTAFA KEMAL İN 31 Mart Vakası (Kolağası) SAVAŞTIĞI CEPHELER Sakarya Savaşı (Başkomutan) Çanakkale Savaşı Albay Büyük Taarruz (Mareşal) Tuz Gölü Van Gölü Beyşehir Gölü Doğu Cephesi (General) Suriye Cephesi (General) Trablusgarp Savaşı Binbaşı Dead Sea Dead Sea Mustafa Kemal in Kişisel Özellikleri Liderlik Yaratıcı düşüncesi İleri görüşlülük Mantıklılığı

9 1881 DEN 1919 A MUSTAFA KEMAL 5 1. Aşağıda verilen cümlelerin karşısına cümle doğru ise D yanlış ise Y harflerini yazınız. 1 Mustafa Kemal Paşa Çanakkale savaşında yer almıştır. 2 Mustafa Kemal, İlkokulu Mahalle mektebinde bitirmiştir. Arnavutluk Osmanlı Devleti nden ayrılarak bağımsız olan son Balkan ülkesidir 3 4 Mustafa Kemal Paşa nın katıldığı ilk savaş I. Balkan Savaşıdır. 5 Trablusgarp Savaşı, İtalya nın izlediği sömürgecilik politikasının sonucudur. 6 Mustafa Kemal Paşa, Şam da Vatan ve Hürriyet Cemiyetini kurdu. 7 Selanik şehrinde sadece Türkler ve Rumlar yaşamıştır. Osmanlı Devletinde rejim değiştirmeye yönelik olarak çıkan ilk olay 31 Mart 8 Vakasıdır. 9 Mustafa Kemal ilk kez Bulgaristan da Opera ile karşılaşmıştır. Mustafa Kemal Paşa, I. Dünya Savaşı nda Yıldırım Orduları Grup Komutanı 10 olarak görev yapmıştır. 11 Çanakkale savaşları sadece İngilizlere karşı kazanılmıştır. 12 Mustafa Kemal Paşa Harp Akademisini İzmir de okumuştur. Osmanlı eğitim sisteminde yer alan bütün okullar aynı amaç için çalışmışlardır. 13 Mustafa Kemal in Milli Mücadele nin liderliğine yükselmesinde Çanakkale 14 Savaşlarındaki başarıları etkili olmuştur Mart Vakasını bastırmak için Hareket Ordusu kurulmuştur. Mustafa Kemal Paşa Sömürgeciliğe karşı ilk defa Derne ve Tobruk ta İtalyanlara karşı önemli başarılar elde etmiştir 16 Osmanlı Devletinin, Kuzey Afrika da kaybettiği ilk toprak parçası 17 Trablusgarb dır. 18 Kafkas Cephesi I. Dünya savaşında Ermenilere karşı açılmıştır. Mustafa Kemal Paşa İttihat ve Terakki Cemiyetinden fikir ayrılığı yaşadığı 19 için ayrılmıştır. Mustafa Kemal Paşa, Bulgar meclisine milletvekili olarak katılarak çalışmalarda 20 bulunmuştur. CEVAP ANAHTARI D Y D Y D D Y D D Y Y Y Y D D D Y Y D Y