İçindekiler Önsöz 5 Kısaltmalar 19 Giriş 21 Birinci Bölüm İDARÎ YARGININ GELİŞİMİ VE TÜRK YARGI TEŞKİLATININ GENEL GÖRÜNÜMÜ I. YARGISAL DENETİMİNDE

Transkript

1 İçindekiler Önsöz 5 Kısaltmalar 19 Giriş 21 Birinci Bölüm İDARÎ YARGININ GELİŞİMİ VE TÜRK YARGI TEŞKİLATININ GENEL GÖRÜNÜMÜ I. YARGISAL DENETİMİNDE SİSTEMLER VE İDARİ YARGININ GELİŞİMİ 23 A. İdarenin Yargısal Denetiminde Sistemler Yargı Birliği Sistemi Yargı Ayrılığı Sistemi 24 B. İdarî Yargı Sisteminde Farklı Uygulamalar Kuruluş Yönünden Farklı Uygulamalar Görev Yönünden Farklı Uygulamalar Dava Konuları Bakımından Farklı Uygulamalar 27 C. İdarî Yargının Doğuşu ve Gelişimi Fransa da İdarî Yargının Doğuşu Hukukumuzda İdarî Yargının Gelişimi 29 II. TÜRK YARGI TEŞKİLATININ GENEL GÖRÜNÜMÜ 31 A. Genel Olarak Yargı Teşkilâtı Yargı Düzenleri ve Kuruluşları Yargı Düzenleri ve Kuruluşlarının Oluşumu 32 a. Anayasa Yargısı: Anayasa Mahkemesi 32 b. Adlî Yargı: Yargıtay ve Adlî Mahkemeler 34 c. İdarî Yargı: Danıştay ve İdarî Mahkemeler 35 d. Görev Uyuşmazlıkları: Uyuşmazlık Mahkemesi 35 e. Hâkimler ve Savcılar Kurulu 36 f. Sayıştay 37 g. Yüksek Seçim Kurulu 39 B. Türk İdarî Yargı Teşkilâtı Danıştay 39 a. Danıştay da Görev Yapan Kişiler 40 b. Danıştay ın Karar Organları 43 c. Danıştay ın Görevleri Bölge İdare Mahkemeleri 55 a. Oluşumu 55 b. İşleyişi 56 c. Görevleri İlk Derece Mahkemeleri 57 a. Kuruluş 58 b. İşleyişi 58 c. Görevleri 58 İkinci Bölüm İDARİ YARGININ GÖREV ALANI VE UYUŞMAZLIK MAHKEMESİ I. İDARİ YARGININ GÖREV ALANI 61 A. Görev Yetki ve İdarî Dava Kavramları Görev ve Yetki Kavramları İdarî Dava Kavramı 62 B. İdarî Yargının Görev Alanının Tespitinde Kıstaslar 62

2 1. Kamu Gücü Kıstası Kamu Hizmeti Kıstası İdarî İşlev Kıstası 64 C. İdarî Yargının Görevine Giren ve Girmeyen Konular İdarî Yargının Görevine Giren Konular İdarî Yargının Görevine Girmeyen Konular 67 II. YARGILAMA YETKİSİNİN KAPSAMI VE SINIRI 71 A. Yargılama Yetkisinin Kapsamı Cumhurbaşkanının Tek Başına Yaptığı İşlemler Yüksek Askerî Şura Kararları Hâkimler ve Savcılar Kurulu Kararları Uyarma ve Kınama Cezaları Olağanüstü Hallerdeki İdarî İşlemler Tahkim Öngörülen Sözleşmelerden Doğan Davalar 76 B. İdarî Yargı Yetkisinin Sınırı Hukuka Uygunluk Denetimi Bağlı Yetki ve Takdir Yetkisi Yerindelik Denetimi Yasağı İdarî İşlem Niteliğinde Yargı Kararı Verilememesi 83 III. YARGI DÜZENLERİ ARASINDAKİ UYUŞMAZLIKLARIN ÇÖZÜMÜ 84 A. Uyuşmazlık Mahkemesinin Yapısı ve İşleyişi Uyuşmazlık Mahkemesinin Yapısı Uyuşmazlık Mahkemesinin İşleyişi 85 B. Uyuşmazlık Türleri ve Giderilmesi Olumlu Görev Uyuşmazlığı 87 a. Olumlu Görev Uyuşmazlığının Şartları 87 b. Olumlu Görev Uyuşmazlığının Giderilmesi Olumsuz Görev Uyuşmazlığı 90 a. Olumsuz Görev Uyuşmazlığının Şartları 91 b. Olumsuz Görev Uyuşmazlığının Giderilmesi Hüküm Uyuşmazlığı 93 a. Hüküm Uyuşmazlığının Şartları 94 b. Hüküm Uyuşmazlığının Giderilmesi 95 C. Uyuşmazlık Mahkemesi Kararlarının Niteliği 95 Üçüncü Bölüm YARGILAMANIN AŞAMALARI I. İDARÎ YARGIDA KAYNAKLAR, ÖZELLİKLER VE TARAFSIZLIK 97 A. İdarî Yargılama Usulünün Kaynakları İdarî Yargılama Hukukunun Temel Kaynakları Tartışmalı Hususlar 100 a. Hukuk Muhakemeleri Kanununa Açıkça Yollamada Bulunulmayan Haller 100 b. Hukuk Muhakemeleri Müesseselerinin İdarî Yargıda Uygulanabilirliği 102 B. İdarî Yargılama Usulünün Özellikleri Yazılı Yargılama Usulü Basit ve Az Masraflı Oluşu Savcılık Kurumu Re sen Araştırma İlkesi 104 C. Hâkimin Tarafsızlığı 106

3 1. Hâkimin Davaya Bakmaktan Yasaklılığı Hâkimin Reddi Çekinme ve Reddin Karara Bağlanması 108 a. Danıştay da Çekinme ve Reddin Karara Bağlanması 108 b. Mahkemelerde Çekinme ve Reddin Karara Bağlanması 109 II. DAVANIN AÇILMASI VE DAVA DİLEKÇESİ 110 A. Dava Dilekçesinde Bulunması Gereken Hususlar Mahkemenin Adı Taraflar Davanın Konusu Bildirim Tarihi Davanın Sebepleri ve Deliller Sonuç İmza Dilekçe Nüshaları ve Ekleri 115 B. Dava Dilekçesinin Verileceği Yerler Dava Açılan Mahkeme İdare veya Vergi Mahkemesi Asliye Hukuk Hâkimliği Konsolosluklar 116 C. Dava Açmada Farklı Durumlar Bir Dilekçe İle Birden Fazla İşleme Karşı Dava Açılması Bir İşleme Karşı Birlikte Dava Açılması İptal ve Tam Yargı Davasının Birlikte Açılması 120 D. Dilekçenin Verilmesi Üzerine Yapılacak İşlemler Dilekçenin Kaydı Harç veya Posta Ücretlerinde Eksiklik 122 E. Davanın Açılmasının Sonuçları Zamanaşımının Kesilmesi Derdestlik Hüküm Verme Zorunluluğu İddia ve Savunmaların Sınırlandırılması 124 III. DAVA DİLEKÇESİ ÜZERİNDE İLK İNCELEME 125 A. Görev ve Yetki Görevsiz Yargı Yerinde Dava Açılması İdarî Yargı Yerlerinde Yetki Kuralları 127 a. İptal Davalarında Yetki 128 b. Tam Yargı Davalarında Yetki 129 c. Vergi Uyuşmazlıklarında Yetki İdarî Yargıda Yetki ve Görev Uyuşmazlığının Çözümü 131 B. İdarî Merci Tecavüzü İdarî Merci Tecavüzü Tanımı ve Niteliği İdarî Merci Tecavüzü Halinde Yapılacak İşlem 133 C. Ehliyet Taraf Ehliyeti Dava Ehliyeti İdarî Davalara Özgü Şartlar Davaya Vekâlet Davanın Taraflarında Değişme 138 D. Kesin ve Yürütülmesi Gerekli Bir İşlemin Varlığı 139 E. Süre Aşımı Dava Açma Süresinin Niteliği 140

4 2. Genel ve Özel Dava Süreleri Sürelerin Başlangıcı 141 a. İptal Davalarında Dava Süresi 141 b. Tam Yargı Davalarında Dava Süresinin Hesaplanması Sürenin Durması ve Ek Süreler 147 F. Husumet Davalı Gösterilmemesi veya Yanlış Gösterilmesi Husumet Açısından Kamu Kuruluşlarının Durumu 149 G. Dava Dilekçesinin Usul ve Şekle Uygunluğu 152 IV. DAVANIN İLERLETİLMESİ 153 A. Dosyanın Tekemmülü Dava Dilekçesinin Tebliği ve Cevap Bilgi ve Belgelerin İstenmesi 155 B. Üçüncü Kişilerin Taraflar Yanında Yer Alması Davanın İhbarı Davaya Müdahale 158 C. Davaya Son Veren Taraf İşlemleri Davadan Feragat Davanın Kabulü 162 D. Davaların Birleştirilmesi ve Ayrılması Davaların Birleştirilmesi Davaların Ayrılması 166 E. İdarî Yargılama Usulünde İspat ve Deliller İspat Delil İdarî Yargılama Usulünde Deliller 173 a. Bilirkişi İncelemesi 173 b. Keşif 175 c. Belge Delili 175 d. Tanık Beyanı 177 e. Kesin Hüküm 178 f. Yemin ve İkrar Delilleri 179 F. İdarî Yargıda Duruşma İlk Derce Yargılamasında Duruşma Kanun Yolları Aşamasında Duruşma Duruşmanın Usulü 182 V. DAVANIN SONUÇLANDIRILMASI 183 A. Davanın Hüküm Dışında Sonuçlandırılması Davanın Konusuz Kalması Davanın Açılmamış Sayılması 185 B. Hüküm Mahkeme Kararlarının Türleri Hüküm 187 a. Karar Verilme Usulü 188 b. Kararlarda Bulunacak Hususlar Kararların Saklanması ve Tebliği 189 C. Açıklama ve Yanlışlıkların Düzeltilmesi Açıklama Yanlışlıkların Düzeltilmesi 191 VI. İVEDİ YARGILAMA USULÜ 191 A. Genel İvedi Yargılama Usulü 192

5 1. İvedi Yargılama Usulüne Tabi Konular İvedi Yargılamada Usul Kuralları 193 B. Merkezi Sınavlara İlişkin İvedi Yargılama 195 Dördüncü Bölüm İDARÎ YARGILAMA USULÜNDE DAVA ÇEŞİTLERİ I. İPTAL DAVASI 199 A. İptal Davasının Özellikleri ve Konusu İptal Davasının Tanımı İptal Davasının Özellikleri İptal Davasının Konusu İptal Davasında Menfaat İhlâli Şartı 205 a. İptal Davasında Menfaat Kavramı 205 b. Menfaat İhlâlinin Özellikleri 206 B. İptal Davasında İptal Sebepleri Yetki Yönünden Hukuka Aykırılık 210 a. Genel İlkeler 210 b. Yetki Çeşitleri Bakımından Hukuka Aykırılıklar Biçim Yönünden Hukuka Aykırılık 219 a. Şekil Bakımından Hukuka Aykırılık 219 b. Usûl Bakımından Hukuka Aykırılık Sebep Yönünden Hukuka Aykırılık 225 a. Sebep Unsurunda Sakatlık Halleri 226 b. Sebeplerin Çokluğu ve Sebep İkâmesi Konu Yönünden Hukuka Aykırılık 228 a. İmkânsız Bir Konuda İşlem Yapılması 228 b. Hukuka Aykırı İşlem Tesis Edilmesi Maksat Yönünden Hukuka Aykırılık 232 a. Kamu Yararına Yabancı Amaçla Hareket Edilmesi 233 b. Kanunun Özel Maksadının Dışına Çıkılarak İşlem Yapılması 234 c. Usûl Saptırması ve Maksatların Çokluğu 234 C. İptal Davasının Sonuçları Genel Bilgiler Davanın Reddedilmesinin Sonuçları İptal Kararı Verilmesinin Sonuçları İptal Kararının Etkileri 240 a. Kendiliğinden Sonuç Doğuran İptal Kararları 240 b. Aynı Nitelikte Yeni Bir Karar Alınmasını Engellemeyen İptal Kararları 242 c. Tersine İşlem Yapılmasını Gerektiren İptal Kararları 243 d. Hukuksal Durumlarda Değişiklik Yapılmasını Gerektiren İptal Kararları İptal Kararının Yerine Getirilmesinde İmkânsızlık 244 D. Yürütmenin Durdurulması Yürütmenin Durdurulması Kararının Şartları 246 a. Usule İlişkin Şartlar 246 b. Esasa İlişkin Şartlar Yürütmenin Durdurulması Talebi Hakkında Verilen Kararlar Vergi Davalarında Yürütmenin Durdurulması Kanun Yolu Aşamasında Yürütmenin Durdurulması Yürütmenin Durdurulması Kararı Verilemeyecek Haller Yürütmenin Durdurulması Kararına İtiraz Yürütmenin Durdurulması Kararının Sonuçları 255

6 II. TAM YARGI DAVALARI 258 A. Tam Yargı Davasının Hukukî Mahiyeti ve Konusu Tam Yargı Davasının Hukukî Mahiyeti Tam Yargı Davası ile İptal Davası Arasındaki Farklar Tam Yargı Davasının Çeşitleri Tam Yargı Davasında Hak İhlâli Şartı Tam Yargı Davasında Hâkimin Yetkileri Tam Yargı Davasının Konuları 262 a. İdarî İşlemlerden Doğan Tam Yargı Davaları 262 b. İdarî Eylemlerden Doğan Tam Yargı Davaları 265 c. İdarî Sözleşmelerden Doğan Tam Yargı Davaları 266 B. Tam Yargı Davasında Sorumluluk Esasları Sorumluluk ve İdarenin Sorumluluğu Kavramları İdarî Sorumluluğun Doğuşu, Hukukî Temeli ve Bağımsızlığı 269 a. İdarî Sorumluluğun Doğuşu 269 b. İdarî Sorumluluğun Hukukî Temeli 271 c. İdarî Sorumluluğun Bağımsızlığı İdare Hukukunda Sorumluluk Türleri 272 a. Kusur Sorumluluğu: Hizmet Kusuru 272 b. Kusursuz Sorumluluk İdarenin Sorumluluğunun Şartları 287 a. İdarî Davranış 287 b. Zarar 288 c. İlliyet Bağı İdarenin Sorumluluğunu Etkileyen Haller 290 a. Mücbir Sebep 290 b. Beklenilmeyen Hâl 292 c. Zarar Görenin Davranışı 293 d. Üçüncü Kişinin Davranışı Zararın Tazmini 297 C. Tam Yargı Davasının Sonuçları ve Uygulanması Tam Yargı Davasının Sonuçları 298 a. Davanın Reddi 298 b. Davanın Kabulü 299 III. İDARÎ YARGI KARARLARININ UYGULANMASI 299 A. Tam Yargı Kararlarının Uygulanması İflas Uygulaması İcra Uygulaması 301 B. Kararın Uygulanmamasından Doğan Sorumluluklar Uygulama Süresi Sorumluluğa Yol Açan Uygulamama Halleri İdarî Sorumluluk Kamu Görevlisinin Sorumluluğu Dava Usulü 307 Beşinci Bölüm İDARÎ YARGILAMA USULÜNDE KANUN YOLLARI I. İSTİNAF 310 A. Genel Olarak İstinaf Tanımı ve Hukukî Mahiyeti İstinaf ve Diğer Kanun Yolları 311 B. İstinafa Tabi Kararlar Genel Kural 312

7 2. İstinaf Yolu Kapalı Kararlar 312 C. İstinafa Başvuru Usulü İstinaf Başvurusunun Süresi ve Şekli İstinaf Sebepleri Ön İnceleme 315 D. İstinaf İncelemesi İstinafta Görevli Merci İstinaf İncelemesi 316 E. İstinaf İncelemesi Sonunda Verilen Kararın Kesinliği İstinaf İncelemesi Sonunda Verilen Kesin Kararlar İstisnai Durumlar İstinaf Aşamasında Yürütmenin Durdurulması 320 II. TEMYİZ 320 A. Temyiz Edilebilecek Kararlar ve Temyiz Usulü Temyiz Edilebilecek Kararlar Temyiz Usulü 321 a. Temyiz Süresi 321 b. Temyiz Talebinde Taraflar 322 c. Temyiz Başvurusu 323 B. Temyiz Sebepleri Görev ve Yetki Dışında Bir İşe Bakılmış Olması Hukuka Aykırı Karar Verilmiş Olması Usul Hükümlerine Uyulmaması 329 C. Temyiz İncelemesi Temel İlkeler Temyiz İncelemesi Sonunda Karar Derece Mahkemesinin Tutumu 332 D. Temyiz Aşamasında Yürütmenin Durdurulması Genel Kurallar Yürütmeyi Durdurma Kararı 334 E. Kanun Yararına Temyiz Kanun Yararına Temyize Konu Olabilecek Kararlar Kanun Yararına Temyiz Talebinde Yetki Kanun Yararına Temyizde Süre ve Başvuru Biçimi Kanun Yararına Temyiz Sebepleri Kanun Yararına Temyiz Başvurusunun Sonuçları 337 III. YARGILAMANIN YENİLENMESİ 337 A. Yargılamanın Yenilenmesine Tabi Kararlar ve Usul Yargılamanın Yenilenmesine Tâbi Kararlar Yargılamanın Yenilenmesi Usulü 339 B. Yargılamanın Yenilenmesi Sebepleri Karardan Sonra Yeni Bir Belgenin Ortaya Çıkması Hükme Esas Alınan Belgenin Sahteliğinin Anlaşılması Hükme Esas Alınan İlamın Kesin Bir Hükümle Kalkması Bilirkişinin Gerçeğe Aykırı Rapor Vermesi Hile Kullanılmış Olması Yetkisiz Kimselerin Huzurunda Davanın Görülmesi Davaya Bakması Yasak Olan Hâkimin Hüküm Vermesi Çelişik Hükümlerin Varlığı Avrupa İnsan Hakları Mahkemesinin Kararı 344 C. İstemin Karara Bağlanması İlk İnceleme ve Esastan İnceleme 345

8 2. Kararın Sonuçları 346 EKLER İPTAL DAVASI DİLEKÇE ÖRNEĞİ (EK I) 347 YÜRÜTMENİN DURDURULMASI TALEBİNİ İÇEREN İPTAL DAVASI DİLEKÇE ÖRNEĞİ (EK II) 348 TAM YARGI DAVASI DİLEKÇE ÖRNEĞİ (EK III) 349 İPTAL DAVASI İLE TAM YARGI DAVASI BİRLİKTE DİLEKÇE ÖRNEĞİ (EK IV) 350 BÖLGE İDARE MAHKEMELERİ VE YARGI ÇEVRELERİ (EK V) 351 Yararlanılan Kaynaklar 353 Kavramlar Dizini 357