ELAZIĞ İLİNDE HEPATİT C VİRÜS GENOTİP DAĞILIMI VE GENOTİPİN HCV RNA VE SERUM ALANİN AMİNOTRANSFERAZ DÜZEYLERİ İLE İLİŞKİSİ

Transkript

1 ANKEM Derg 07;3():48-5 doi: 0.5/ankem Araştırma ELAZIĞ İLİNDE HEPATİT C VİRÜS GENOTİP DAĞILIMI VE GENOTİPİN HCV RNA VE SERUM ALANİN AMİNOTRANSFERAZ DÜZEYLERİ İLE İLİŞKİSİ Şafak ÖZER BALIN, Ayşe SAĞMAK TARTAR, Ayhan AKBULUT, Zülal AŞÇI TORAMAN Elazığ Eğitim ve Araştırma Hastanesi, Enfeksiyon Hastalıkları ve Klinik Mikrobiyoloji Kliniği, ELAZIĞ Fırat Üniversitesi Tıp Fakültesi, Enfeksiyon Hastalıkları ve Klinik Mikrobiyoloji Anabilim Dalı, ELAZIĞ ÖZET Hepatit C virüsü (HCV) RNA yapısında ve Flaviviridae ailesinin bir üyesi olup, yüksek genetik heterojeniteye sahiptir. HCV nin birçok genotipi ve çok sayıda subtipi tanımlanmıştır. HCV infeksiyonunun klinik seyri, tedavi süresi ve tedaviye verilen yanıt genetik heterojeniteyle ilişkilidir. Çalışmamızda Elazığ ilindeki kronik Hepatit C hastalarında genotip dağılımları ile kantitatif HCV RNA ve serum alanin aminotransferaz (ALT) düzeyleri arasındaki ilişkinin belirlenmesi amaçlanmıştır. Çalışmamıza Ocak 04-Mart 06 tarihleri arasında infeksiyon hastalıkları polikliniğine başvuran anti-hcv ve HCV RNA sı pozitif 7 hasta dahil edilmiştir. Hastaların cinsiyet, yaş, HCV RNA ve ALT düzeyleri retrospektif olarak değerlendirilmiştir. Yetmiş bir hastanın 8 i kadın (% 39.4), 43 ü erkektir (% 60.5). Hastaların ALT düzeyleri ortalama 5.4±43.7 IU/ml, ortanca HCV RNA değer ise IU/ml olarak bulunmuştur. Hastaların HCV genotip dağılımları incelendiğinde 6 (% 87.3) hastada genotip-, yedi hastada (% 9.9) ve iki hastada (%.8) genotip olarak tespit edilmiştir. Ülkemiz için kronik hepatit C infeksiyonu önemli bir sağlık sorunudur. Klinik sürecin takibi, tedavi seçimi ve prognozunun ön görüsünde HCV nin genotip tayini yol göstericidir. Bu çalışmada incelenen hastalarda elde edilen HCV genotip dağılımı ülkemizde yapılmış diğer çalışma sonuçları ile uyumlu bulunmuş olup, elde edilen sonuçların bölgemiz için faydalı olacağı kanaatindeyiz. Anahtar sözcükler: ALT, HCV genotip, HCV RNA, hepatit C virüs SUMMARY Distribution of Hepatitis C Virus Genotype in Elazığ and the Relantionship Between HCV RNA and Serum Alanine Aminotransferase Levels With Genotype Hepatitits C virus (HCV), a RNA virus which is a member of flaviviridae family, has a high genetic heterogenity. Many genotypes and subtypes of HCV were defined. Clinical progress, treatment interval and response to treatment is related with HCV genetic heterogenity. In our study we aim to define genotype distribution of chronic HCV patients in Elazığ and the relation of quantitative HCV RNA and serum alanin aminotransferase (ALT) levels. Anti-HCV and HCV RNA positive 7 patients who refered to infectious diseases policlinic between January 04 and March 06 were included in our study. Gender, age, HCV RNA and ALT levels of patients were investigated retrospectively. Twenty eight (39.4 %) of 7 patients were female and 43 (60.5 %) were male. Mean ALT levels were 5.4±43.7 IU/ml. Median HCV RNA value was found to be IU / ml. When the HCV genotype distributions of the viruses detected in patients were examined, 6 (87.3 %) patients had genotype-, seven patients (9.9 %) had genotype-3 and two patients (.8 %) had were genotype-. Chronic hepatitis C infection is an important healthcare problem for our country. Detection of HCV genotype may guide clinical follow-up, treatment choice and predict of prognosis. HCV genotype distribution obtained from the patients examined in this study was in agreement with the result of other studies that conducted in our country and we believe that the result obtained will be useful for our region. Keywords: ALT, HCV genotype, HCV RNA, hepatitis C virus İletişim adresi: Şafak Özer Balin. Elazığ Eğitim ve Araştırma Hastanesi, Enfeksiyon Hastalıkları ve Klinik Mikrobiyoloji Kliniği, ELAZIĞ GSM: (0505) e-posta: safakozerbalin@hotmail.com Alındığı tarih: , Yayına kabul:

2 Elazığ ilinde hepatit C virüs genotip dağılımı ve genotipin HCV-RNA ve serum alanin aminotransferaz düzeyleri ile ilişkisi GİRİŞ Hepatit C virüs (HCV) infeksiyonu kronik karaciğer hastalığı, siroz ve hepatosellüler karsinoma ile ilişkili önemli bir sağlık sorunudur (9). Dünya genelinde HCV infeksiyonu prevalansı yaklaşık % 3 oranında olup, bu da dünyada yaklaşık 85 milyon kişinin HCV ile karşılaştığını gösterir (0). HCV Flaviviridae ailesinin bir üyesi olup, RNA yapısındaki genomu yüksek genetik heterojeniteye sahiptir. HCV nin birçok genotipi ve çok sayıda subtipi tanımlanmıştır. Bu genotipik heterojenite hastalığın progresyonu, tedaviye cevap ve tedavi süresi ile yakından ilişkilidir (4,6). Ayrıca kalıcı viral yanıtın sağlanmasında çeşitli konak ve viral faktörler rol oynamaktadır. Viral faktörler arasında genotip ve HCV RNA seviyesi oldukça önemlidir (6). Karaciğer hastalığın şiddeti ve prognozu hakkında tek başına fikir verebilecek noninvazif bir test bulunmamaktadır. Bu nedenle karaciğer transaminaz düzeylerinin izlenmesi infeksiyonun tanı ve takibine katkı sağlayabilir (8). Bu bilgiler ışığında HCV genotipinin, HCV RNA seviyesinin ve karaciğer transaminaz düzeylerinin belirlenmesi tanıda, tedavide ve hastalığın seyrinde klinisyene önemli ipuçları sağlayacaktır. Çalışmamızda Ocak 04-Mart 06 tarihleri arasında Elazığ Eğitim ve Araştırma Hastanesi ve Fırat Üniversitesi Hastanesi infeksiyon hastalıkları polikliniğine başvuran anti-hcv pozitifliği saptanmış, kantitatif HCV RNA ve alanin aminotransferaz (ALT) düzeyleri tetkik edilmiş olan hastaların HCV genotipi ve genotip ile HCV RNA ve ALT değerlerinin arasındaki ilişki değerlendirilmiştir. GEREÇ VE YÖNTEM Çalışmamıza Ocak 04-Mart 06 tarihleri arasında Elazığ Eğitim ve Araştırma Hastanesi ve Fırat Üniversitesi Hastanesi infeksiyon hastalıkları polikliniğine başvuran anti-hcv pozitifliği enzim immunoassay (ELISA) ile saptanan ve kantitatif HCV RNA ve ALT düzeyleri tetkik edilmiş, on sekiz yaş üstü hastalar dahil edilmiştir. ALT normal sınır aralığı 0-40 IU/L olarak kabul edilmiştir. Çalışmaya alınan hastaların serumlarında HCV RNA düzeyi Cobas AmpliPrep/Cobas Taqman 48 (Roche Diagnostics, ABD) sistemi ile, genotip tayini ise kantitatif real time HCV Genotype II sistemiyle (Abbott Laboratories, ABD) özel bir laboratuvarda belirlenmiştir. Tetkik sırasında HCV için antiviral tedavi alan veya tedavi sonrası altı aylık dönemde olan, karaciğer enzim yüksekliğine neden olacak ilaç kullanımı, hepatit C dışı karaciğer hastalığı, koinfeksiyon, süper-infeksiyon ve siroz tanısı olan hastalar çalışmadan dışlanmıştır. Genotip yapısına göre (Genotip, Genotip ) hastalar sınıflandırılmıştır. Ancak subtip analizi yapılamamıştır. Verilerin istatistiksel analizi SPSS.0 paket programıyla Independent Samples t test ve Mann-Whitney U testi kullanılarak yapılmıştır. P<0.05 değeri anlamlı kabul edilmiştir. BULGULAR Çalışmamıza yaşları 0 ve 8 arasında değişen (ortalama yaş: 55.8±5.7) 8 i kadın (% 39.4) 43 ü erkek (% 60.5) toplam 7 hasta alınmıştır. Kadın hastaların yaş ortalaması 56.5±5.4, erkek hastaların yaş ortalaması ise 55.4±6.0 olarak belirlenmiştir. HCV nin genotip dağılımları incelendiğinde 6 (% 87.3) 49

3 Ş. Özer Balın ve ark. hastada genotip, yedi hastada (% 9.9) ve iki hastada (%.8) genotip tespit edilmiştir. Tablo de genotiplere göre cinsiyet dağılımları verilmiştir. istatistiksel anlamlı bir ilişki bulunmamıştır (p). Genotip ise sayıca çok az olup, karşılaştırmaya anlamlı bir katkısı olmayacağından dahil edilmemiştir (Tablo ). Tablo. Genotiplere göre cinsiyet dağılım. Erkek Kadın Toplam TARTIŞMA Genotip Genotip Genotip 3 Toplam Hastaların ALT değerleri (ortalama: 5.4±43.7) -30 IU/ml arasında değişmektedir. Genotip hastalarında ALT düzeyleri ortalama 63.5±45.3 IU/ml ve hastalarında ALT düzeyleri ortalama 5.±3.4 IU/ml arasında bulunmuştur. Genotiplere göre olguların ALT düzeyleri ile arasında istatistiksel olarak anlamlı bir ilişki saptanmamıştır (p) (Tablo ). Tablo. Genotiplere göre yaş, ALT ve HCV RNA dağılımları. YAŞ genotip ALT genotip HCV RNA genotip ± ± ± ± Minimum-Maksimum p HCV RNA PCR değerleri ise IU/ml arasında ve ortanca değer IU/ml olarak bulunmuştur. Genotip hastalarında ortanca değer IU/ml, hastalarında ise ortanca değer IU/ml dir. Genotip dağılımına göre olguların HCV RNA düzeyleri arasında genotip ve 3 için Daha önceleri non-a non-b viral hepatit adıyla bilinen HCV nin, 989 yılında Choo ve ark. (4) nın yaptığı araştırma sonucu ayrı bir virüs olduğu tespit edilmiştir. Bu tanımlamadan sonra yapılan çalışmalar ile HCV nin yedi genotipi ve 00 den fazla alt tipi olduğu belirlenmiştir (5). Dünya genelinde ve ülkemizde kronik hepatitlerin etiyolojisinde HCV büyük rol oynamaktadır. Hepatit B virüsü (HBV) hepatit etiyolojisinde hâla önemini korumasına karşın son yıllarda HCV nin rolü giderek artmaktadır (). Bununla birlikte gelişen tanısal araçlar sayesinde HCV, siroz tanısı konan hastalarda da daha sık tespit edilmeye başlanmıştır (7). Moleküler çalışmalar ile dünya genelinde HCV genotiplerinin dağılımı ve bazı genotiplerin farklı bölgelerde daha baskın olduğu ortaya konmuştur (,3). Tüm dünyada sık olarak görülen HCV genotipleri, genotip, ve 3 iken (), Türkiye de yapılan çalışmalarda da en baskın genotipin b olduğu ve bunu % oranında genotip a nın izlediği saptanmıştır (,9). Gürbüz ve ark. (8) nın yaptığı 4 kronik hepatit C hastasını kapsayan çok merkezli bir çalışmada genotip oranı % 9.8 (869) ile en sık saptanan genotip olmuştur. Ayrıca ülkemizde hepatit C li hastalarda genotip dağılımı ile ilgili 995 de Abacıoğlu ve ark. () nın yaptığı çalışmada % 75.3 tip b, % 9. tip a, Çelik ve ark. (5) nın 00 yılında Sivas ilini kapsayan çalışmasında ise HCV genotip b % 88., genotip a % 8.9, genotip a %., genotip 50

4 Elazığ ilinde hepatit C virüs genotip dağılımı ve genotipin HCV-RNA ve serum alanin aminotransferaz düzeyleri ile ilişkisi 3 %.7 oranında tespit edilmiştir. 03 yılında 3 hastanın katılımı ile yapılan bir çalışmada Linear Array HCV genotyping test (Roche, NJ, USA) kiti ile HCV genotip çalışması gerçekleştirilmiş ve % 9.6 genotip, % 0.4 genotip, % 3.9, %3. oranında genotip 4 bulunmuştur (). Bizim çalışmamızda HCV nin genotip dağılımları incelendiğinde en sık % 87.3 oranında genotip ve ikinci sıklıkta % 9.9 oranında tespit edilmiştir. Bu veriler daha önce ülkemizde yapılan çalışmalar ile benzerlik göstermektedir. Gökahmetoğlu ve ark. (7) 007 de, Chakravarti ve ark. (3) 0 de yaptıkları çalışmada genotip ile viral yük ve biyokimyasal parametreler arasında anlamlı bir ilişki bulamamışlardır. Bizim çalışmamızda genotip ve hastalarında ALT düzeylerinin ortalaması hafif yüksek tespit edilmiş, ancak genotiplere göre hastaların ALT düzeyleri arasında istatistiksel anlamlı bir ilişki saptanmamıştır (p). Sonuç olarak HCV infeksiyonu için klinik sürecin takibi ve antiviral tedavinin seçiminde genotip tayini önemlidir. Tüm dünyada ve ülkemizde olduğu gibi çalışmamızda da en yaygın genotipin tip olduğu gözlenmektedir. Çalışmamızın bir diğer sonucu kronik HCV hastalarında genotip ile serum ALT seviyelerinin ve HCV RNA kantitatif düzeylerinin arasında anlamlı derecede ilişki olmadığıdır. Ancak çalışmaya alınan hasta sayısının azlığı ve genotip subtipi analizinin yapılmamış olması çalışmamızın eksikliğidir. Kesin bir kanıya varmak için daha geniş çaplı çalışmalar yapılması gerektiğini düşünmekteyiz. KAYNAKLAR. Abacıoglu YH, Davidson F, Tuncer S. The distribution of hepatitis C virus genotypes in Turkish patients, J Viral Hepatit 995;(6): Ağca H, Mıstık R, Kazak E. Güney Marmara bölgesinde hepatit C virüs genotiplerinin dağılımı, J Clin Anal Med 05;6():90-. DOI: 0.438/ JCAM Chakravarti A, Dogra G, Verma V, Srivastava AP. Distribution pattern of HCV genotypes & its association with viral load, Indian J Med Res 0;33(3): Choo QL, Richman KH, Han JH et al. Genetic organization and diversity of the hepatitis C virus, Proc Natl Acad Sci USA 99;88(6): Çelik C, Bakıcı MZ, Kaygusuz R, Ertürk R. Sivas yöresindeki HCV genotip dağılımlarının araştırılması, Viral Hepatit Derg 00;6(3): Ersöz G. Hepatit C infeksiyonu tedavisinde konakla ilgili faktörler, IL8B polimorfizmi, ANKEM Derg 0;6(Ek ): Gökahmetoğlu S, Atalay MA, Kılınç A. Hepatit C virüs genotiplerinin Pirosekanslama yöntemi ile belirlenmesi, Erciyes Tıp Derg 0;338 (): Gürbüz Y, Tülek NE, Tütüncü EE et al. Evaluation of dual therapy in real life setting in treatmentnaive Turkish patients with HCV infection: a multicenter, Retrospective study, Balkan Med J 06;33(): Koff RS. Hepatitis C, Gorbach SL, Bartlett JG, Blacklow NR (eds). Infectious Diseases 3. baskı kitabında s , Philadelphia: Lippincott Williams (004). 0. Messina J, Humphreys I, Flaxman A et al. Global distribution and prevalence of hepatitis C virus genotypes, Hepatology 05;6(): Noorali S, Pace DG, Bagasra O. Of lives and livers: Emerging responses to the hepatitis C virus, J Infect Dev Ctries 0;5():-7.. Ökten A. Türkiye de kronik hepatit, siroz ve hepatosellüler karsinoma etiyolojisi, Güncel Gastroenterol 003;7(3): Sievert W, Altraif I, Razavi HA et al. A systematic review of hepatitis C virus epidemiology in Asia, Australia and Egypt, Liver Int 0;3(Suppl ): Simmonds P, Bukh J, Combet C et al. Consensus proposals for a unified system of nomenclature of hepatitis C virus genotypes, Hepatology 005;4(4):

5 Ş. Özer Balın ve ark Smith DB, Bukh J, Kuiken C et al. Expanded classifiatin of hepatitis C virus into 7 genotypes and 67 subtypes: updated criteria and genotype assignment web resource, Hepatology 04;59(): Steinhauer DA, Domingo E, Holland JJ. Lack of evidence for proofreading mechanisms associated with an RNA virus polymerase, Gene 99;(): Tözün N. HCV infeksiyonunun Türkiye açısından önemi Epidemiyoloji ve projeler, Çakaloğlu Y (ed). Hepatit C Güncelleme Toplantısı Konuşma Metinleri, s.-3, Türk Karaciğer Araştırmaları Derneği, İstanbul (008). 8. Uygun A, Polat Z. Viral Hepatit dışı serum transaminaz düzeyinde artışa neden olan hastalıklar, Güncel Gastroenteroloji 009;3(4): Yıldız E, Öztan A, Sar F et al. Molecular characterization of a full genome Turkish hepatitis C virus b isolate (HCV-TR): a predominant viral form in Turkey, Virus Genes 00;5():