BORÇLAR HUKUKUNDA KESİN HÜKÜMSÜZLÜK YAPTIRIMININ AMACA UYGUN SINIRLAMA (TELEOLOJİK REDÜKSİYON) YÖNTEMİ İLE DARALTILMASI

Transkript

1 Yrd. Doç. Dr. Pakize Ezgi AKBULUT BORÇLAR HUKUKUNDA KESİN HÜKÜMSÜZLÜK YAPTIRIMININ AMACA UYGUN SINIRLAMA (TELEOLOJİK REDÜKSİYON) YÖNTEMİ İLE DARALTILMASI

2 İÇİNDEKİLER ÖNSÖZ...VII İÇİNDEKİLER... IX KISALTMALAR LİSTESİ... XVII GİRİŞ...1 BİRİNCİ BÖLÜM HUKUKI İŞLEM VE SÖZLEŞME ÖZGÜRLÜĞÜ A. Hukuki İşlem Kavram Hukuki İşlemin Kurucu Unsurları...8 a. Genel Olarak...8 b. İrade Beyanı...9 (1) Kavram...9 (2) Unsurları...11 B. İrade Özerkliği, Sözleşme Özgürlüğü ve Sınırları Kavramların Tanım ve Özellikleri Sözleşme Özgürlüğü Kavramı ve Sınırları C. Sözleşme Özgürlüğünün Sınırı Olarak Hükümsüzlük Kavramı ve Çeşitleri Kavram... 23

3 X 2. Çeşitleri...29 a. Klasik Hükümsüzlük Teorisi...29 (1) Yokluk (2) Kesin Hükümsüzlük (Geçersizlik)...32 i. Kavram ve Özellikleri...32 ii. Kesin Hükümsüzlüğün Hukuki Sonuçları...37 (3) İptal Edilebilirlik...41 (4) Eksiklik (Eksik İşlemler- Noksanlık) b. Modern Hükümsüzlük Teorisi...52 (1) Genel Olarak...52 (2) Nisbi Hükümsüzlük (Nisbi Etkisizlik)...53 (3) Kendine Özgü sui generis Geçersizlik (4) Esnek Hükümsüzlük...61 (5) Ara Sonuç...71 İKİNCİ BÖLÜM HÜKMÜN AMACA UYGUN SINIRLANMASI (TELEOLOJIK REDÜKSIYON) A. Amaca Uygun Sınırlama (Teleolojik Redüksiyon) Yönteminin Açıklanması Kanun Boşluğu Kavramı ve Boşluk Çeşitleri Kanun Boşluklarının Doldurulması a. Genel Olarak b. Örtülü Boşlukların Doldurulması Hakkındaki Tespitler Özellikle Örtülü Boşluğun Doldurulması a. Genel Olarak b. Amaca Uygun Sınırlamada (Teleolojik Redüksiyon) Hâkimin Bağlı Olduğu İlkeler ve Sınırlar B. Amaca Uygun Sınırlama ve Hakkın Kötüye Kullanımı Arasındaki İlişki...110

4 C. Amaca Uygun Sınırlama ve Çevirme (Tahvil) Arasındaki İlişki Kavram ve Hukuki Nitelik Koşullar D. Amaca Uygun Sınırlama ve Tasdik (Onama) Arasındaki İlişki Genel Olarak Hukuki Sonuçları E. Amaca Uygun Sınırlama ve İfa Yolu ile Düzelme (Heilung) Arasındaki İlişki F. Ara Sonuç XI ÜÇÜNCÜ BÖLÜM KESIN HÜKÜMSÜZLÜK YAPTIRIMINDA AMACA UYGUN SINIRLAMA A. Genel Olarak B. Kesin Hükümsüzlük Hallerinin Kapsamı Genel Olarak TBK md. 27/ I de Düzenlenen Geçerlilik Şartları a. 818 Sayılı Borçlar Kanunu md. 19 ve md. 20 ile TBK md. 26 ve md. 27 nin Karşılaştırılması b. TBK md. 27/ I de Sayılan Hallerin Amaca Uygun Sınırlama Bakımından Ele Alınması C. Emredici Hükümlere Aykırılık Emredici Hükümlerin Hukuki Niteliği Emredici Hükümlere Aykırılık Halleri Sözleşmenin İçeriği Kavramının Emredici Hükümler Bakımından Kapsamı Emredici Hükümler Hakkında Yapılan Ayrımlar a. Genel Olarak b. Geniş Anlamda Emredici Hükümlere Aykırılık (1) Genel Olarak

5 XII (2) Dar Anlamda Emredici Hükümler: Doğrudan Uygulanması Gereken Emredici Hükümler (3) Yasaklayıcı Hükümler i. Yasaklayıcı Hükmün Sözleşmenin İçeriğine İlişkin Olması ii. Yasaklayıcı Hükmün Sözleşmenin Kuruluş Aşamasındaki Özel Şartlara İlişkin Olması iii. Yasaklayıcı Hükmün Sözleşmenin Taraflarına İlişkin Olması (4) Emredici Hüküm ve Yasaklayıcı Hüküm Ayrımının Değerlendirilmesi c. Tek Taraflı- İki Taraflı Emredici Hükümlere Aykırlık Emredici Hükümlere Aykırılık Halinde Uygulanacak Yaptırım a. Genel Olarak b. Yasaklayıcı Hükümlere Aykırılık Halinde Uygulanacak Yaptırım Hakkındaki Değerlendirmelerimiz (1) Yasaklayıcı Hüküm Sözleşmenin İçeriğine İlişkin İse (2) Yasaklayıcı Hüküm Düzen Hükmü Niteliğindeyse (3) Yasaklayıcı Hüküm Sözleşmenin Taraflarına İlişkin İse c. Tek Taraflı ve İki Taraflı Emredici Hükümlere Aykırılık Halinde Uygulanacak Yaptırım Ara Sonuç D. Amaca Uygun Sınırlamanın Emredici Hükümlerdeki Belli Başlı Görünüm Halleri Genel Olarak Kişilik Hakkının İhlali Halinde Amaca Uygun Sınırlama a. Kişilik Hakkı Kavramı b. Kişilk Hakkının İhlali ve Hukuki Niteliği c. TMK md. 23 Hükmünün Koruduğu Değerler ve TBK md. 27 ile İlişkisi

6 XIII d. Kişilik Hakkının İhlali Halinde Öngörülen Hükümsüzlük Türü Görüşleri (1) Kesin Hükümsüzlük Görüşü (2) Uygulanacak Yaptırımı TMK md. 23 Hükmüne Dayandıran Görüş (3) Kişilik Hakkının İhlalinde Amaca Uygun Sınırlama (Teleolojik Redüksiyon) i. Genel Olarak ii. Kişilik Hakkının İhlali Halinde Uygukanacak Esnek Hükümsüzlük Yaptırımı ve Teleolojik Redüksiyon ile Arasındaki İlişki iii. Tek Taraflı Emredici Hükümlere Aykırılık Halinde Uygulanacak Yaptırımın Kişilik Hakkının İhlali Çerçevesinde Değerlendirilmesi (4) Görüşlerin Değerlendirilmesi Şekle Aykırılık a. Genel Olarak b. Kanuni Şekil Şartına Aykırılık (1) Genel Olarak (2) Yokluk Görüşü (3) İptal Edilebilirlik Görüşü (4) Fiili Sözleşme Görüşü (5) Eksik Borç Görüşü (6) Kendine Özgü sui generis Geçersizlik Görüşü i. Genel Olarak ii. Özellikleri (a) Sözleşme Geçersizdir ve Geçersizliği Sadece Taraflar İleri Sürebilir (b) Hukuki İşlemin Geçersizliği Düzeltilebilir (7) Kesin Hükümsüzlük Görüşü i. Genel Olarak ii. İstisnai Nitelikteki Haller (a) Geçersizliğin İfa Sonucu Düzelmesi Sorunu

7 XIV (b) Şekle Aykırılığı İleri Sürmenin Hakkın Kötüye Kullanımına Yol Açması (i) Genel Olarak (ii) Şekle Aykırı Sözleşmelerde Hakkın Kötüye Kullanılması Halleri (8) Görüşlerin Değerlendirilmesi i. Görüşlerin Genel Hatları ile Özetlenmesi ve Türk Borçlar Kanunu Çerçevesinde Şekil Hükümlerinin Amacı ii. Şekil Hükümlerine Aykırılık Halinde Amaca Uygun Sınırlamanın Genel Sonuçları c. İradi Şekil Şartına Aykırılık Sözleşmenin Bir Kısmının Geçersizliği Halinde Amaca Uygun Sınırlama a. Genel Olarak b. Kısmi Hükümsüzlüğün Şartları ve Çeşitleri (1) Şartları i. Objektif Şart ii. Subjektif Şart ve Hükmün Koruma Amacı (2) Kısmi Hükümsüzlük Çeşitleri ve Kısmi Hükümsüzlükte Amaca Uygun Sınırlama i. Basit Kısmi Hükümsüzlük Halinde ii. Değiştirilmiş Kısmi Hükümsüzlük Halinde iii. Genişletilmiş Kısmi Hükümsüzlük Halinde Genel İşlem Koşullarının Yargısal Denetimi Çerçevesinde Amaca Uygun Sınırlama a. Genel Olarak b. Denetim Aşamaları (1) Genel Olarak (2) Yürürlük Denetimi (TBK md.21) i. TBK md. 21/ I Çerçevesinde ii. TBK md. 21/ II Çerçevesinde (Şaşırtıcı Genel İşlem Koşulları) iii. Yürürlük Denetimi Yaptırımı: Yazılmamış Sayılma.379

8 XV (a) Genel Olarak (b) Türk Ticaret Kanunu nda Yazılmamış Sayılma (c) Türk Borçlar Kanunu nda Yazılmamış Sayılma.384 (i) Genel Olarak (ii) Yazılmamış Sayılmayı Kesin Hükümsüzlük Çerçevesinde Değerlendiren Görüşler (iii) Esnek Hükümsüzlük Görüşü (iv) Görüşlerin Değerlendirilmesi ve Yokluk Görüşü iv. Yazılmamış Sayılmanın Etkisi (3) Yorum Denetimi (4) İçerik Denetimi Sonucunda Oluşan Kısmi Hükümsüzlük (5) Değiştirme Yasağı Kapsamında Yazılmamış Sayılma: TBK md SONUÇ KAYNAKÇA