Diyabet insülin eksikliği veya etkisizliği sonucu gelişen, akut ve kronik komplikasyonların eşlik etmesiyle yaşam boyu süren bir hastalıktır.

Transkript

1 DİYABET

2 DİYABET NEDİR?

3 Diyabet insülin eksikliği veya etkisizliği sonucu gelişen, akut ve kronik komplikasyonların eşlik etmesiyle yaşam boyu süren bir hastalıktır. Diyabet her yaşta görülebilir.

4 SORUN İnsülin eksikliği veya yokluğu (pankreasta üretim olmaması) Tip 1 DM İnsülin rezistansı, insülin direnci Tip 2 DM (insülinin dokular tarafından kullanılamaması)

5 ŞEKER VÜCUTTA NASIL KULLANILIR? Yemek yenildiğinde yiyeceklerdeki karbonhidratlar emilip kana karışır, kan şekeri artar Pankreastaki insülin üreten hücrelerden kana insülin salınır. İnsülin, kapıyı açan bir anahtar gibi hücrelerin kapılarını açar. Şeker kandan ayrılıp hücre içine girerek enerji üretiminde kullanılır.

6 DİYABETLİ HASTADA Şeker hücre içine giremediğinden damarlarda kalır (kan şekeri yükselir) Hücre içinde şeker düşüktür (hücre yeterince enerji alamaz) Kan şekeri yüksekliği Şeker düşüklüğü (Hipoglisemi)

7 BELİRTİLER Çok ve sık idrara çıkmak Çok su içmek Çok yemek yemek İştahsızlık Halsizlik Çabuk yorulma Ağız kuruluğu Bulanık görme Açıklanamayan kilo kaybı Tekrarlayan mantar enfeksiyonu İnatçı enfeksiyonlar Ayaklarda geceleri artan yanma, ağrı

8 DİYABET: NEDEN ÖNEMLİ?

9 Diyabet: KOMPLİKASYONLAR AKUT Kan şekeri yüksekliğine bağlı diyabet koması Hipoglisemi (Kan şekerinin çok düşmesi) KRONİK Retinopati (Göz hasarı) Nefropati (Böbrek hasarı) Nöropati (Sinir hasarı) Kalp-damar problemleri Diyabetik ayak

10 Türkiye Diyabet Epidemiyoloji (TURDEP) II Çalışması Genel Sonuçları (20 yaş üstü ) Diyabet % 16

11 Kimler diyabet açısından risklidir? Kilolu (BKİ 25 kg/m 2 ) olmak ve Aşağıdakilerden herhangi bir tanesinin varlığı İnaktivite 1. akrabalarda diyabet GDM/iri bebek öyküsü Hipertansiyon(>140/90 mmhg) varlığı HDL <35 mg/dl, TG >250 mg/dl olması PKOS varlığı A1C >%5.7 veya BAG varlığı Ciddi İR belirteçleri (ağır obezite, akantozis nigrikans) KVH öyküsü Yüksek riskli etnik grup Standards of Medical Care in Diabetes. Diabetes Care 2011;33(Suppl.1)

12 KİM ŞİŞMAN? BKİ 40 kg/m 2 BKİ 30 kg/m 2 BKİ kg/m 2 MORBİD OBEZİTE OBEZİTE FAZLA KİLO BKİ: Tartı (kg) / Boy (m 2 ) Örnek: 80 kg, 156 cm BKİ: 80 / (1.56) 2 = 32,9 kg/m 2

13 DİYABET NASIL TEŞHİS EDİLİR?

14 DM TANISI AŞAĞIDAKİ ÜÇ KRİTERDEN BİRİNİN BULUNMASIYLA KONULUR 1.) 8-14 saat açlığı takiben bakılan açlık plazma glukoz değerinin 126 mg/dl olması 2.) 75 gr glukoz ile yapılan oral glukoz tolerans testinin 2. saatinde bakılan kan şekerinin 200md/dl olması Belirgin bir hiperglisemi söz konusu değilse bu iki testten birinde pozitif sonuç çıktığında testin başka bir gün tekrar edilmesi gerekir. 14

15 3.) Poliüri, polidipsi ve beklenmeyen kilo kaybı vb. DM belirtileri olan bir kişide günün herhangi bir saatinde rastgele bakılan plazma glukozunun mellitus tanısını koydurur. 200 mg/dl olması diyabetes 15

16 ADA ya göre Glukoz Toleransı Tanı Kriterleri Diyabet BGM Normal Random KŞ veya Açlık KŞ veya OGTT 2.st KŞ 200 mg/dl ve DM sempt. 126 mg/dl 200 mg/dl (IGT) (IFG) mg/dl mg/dl - - <100 mg/dl <140 mg/dl

17 Tip 1 diyabet Her yaşta başlayabilir, ama sıklıkla okul öncesinde, puberte öncesinde ve ilk gençlik yaşlarında ortaya çıkar (6, 11 ve 20 yaş civarında üç pik yapar). Sıklıkla akut başlangıçlıdır. DKA ve ketoza yatkındırlar. Hastaların sağlıklı yaşaması için insülin tedavisi kaçınılmazdır. Hastalığın başlangıcında serumda sıklıkla otoantikorlar (ICA, Anti-GAD, IAA, IA-2) mevcuttur. 17

18 Tip 2 diyabet Her yaşta başlar, ileri yaşlarda sıklığı artar. Başlangıcı yavaştır. Hastaların %50 sinde ailede diyabet öyküsü vardır. Genetik ve çevresel faktörler beraber rol oynar. -hücre fonksiyonlarında bozukluk vardır: İnsülin salınımı azalmıştır veya etkisinde bozukluk vardır. İnsülinin periferik etkisinde bozukluk vardır (insülin direnci). Tıbbi beslenme tedavisi, egzersiz, OAD ve gerekirse insülin ile tedavi edilir. 18

19 Diyabet görülme sıklığı neden artıyor? Hareketsiz yaşam tarzı Artan obezite (şişmanlık) Sağlıklı olmayan beslenme alışkanlıkları

20 Kan şekeri kontrol altına alınmazsa ne olur? Diyabetin ciddi sonuçları Göz sorunları- görme kaybı (körlük) Böbrek sorunları (böbrek yetmezliği diyaliz/böbrek nakli gerekir) Duyusal/Sinirsel sorunlar (ağrı, his kaybı ve yaralara yol açabilir) Kalp/dolaşım sistemi sorunları-kalp krizi İnme Felç Ayak sorunları- (gangren-uzuv kaybı)

21 Diyabet Ciddi Bir Hastalık Yeni körlük vakalarının başta gelen nedenlerinden biri, 25 kat daha yüksek göz sorunu riski 6 kat daha yüksek inme (felç) riski 2-4 kat daha yüksek kalp krizi riski Bacağın kesilmesine yol açabilecek hastalıklar için 20 kat daha yüksek risk 5 kat daha yüksek böbrek hastalığı riski Bu komplikasyonların tümü, zamanında uygulanan tedavi ve iyi kontrol ile önlenebilir Beck-Nielsen et al. (1985) Herman WH, Eye Disease and Nephropathy in NIDDM,1990.

22 KAN ŞEKERİ KONTROLÜNÜ SAĞLAMAK ADA Glukoz Düzey Kriterleri (% mg) PARAMETRE İDEAL DEĞER KABUL EDİLEBİLİR AKŞ(mg/dl) Saat TKŞ GECE ( ) HbA1C(%) <6 <7

23 HBA1C Geniş anlamda 4-12 haftalık metabolik kontrolü yansıtır. Komplikasyonlar için risk parametresidir. Diyabet tedavisinde ana hedeftir. Bu testi yaptırmak için hastanın aç olması gerekmez.

24 HBA1C yi %1 Düşürmenin Etkileri Tip 1 DM Retinopati riski %35 Nefropati riski %24-44 Nöropati riski %30 Tip 2 DM Diyabete bağlı ölüm %25 Tüm nedenlere bağlı mortalite %7 MI riski %18 Mikrovasküler komplikasyon riski %35

25 Tip 1 diyabetlilerde 3 ayda bir, tip 2 diyabetlilerde 3-6 ayda bir ölçülmelidir. İyi kontrollü diyabetlilerde yılda 2 kez iyi kontrol sağlanamayan ve insülin kullanan hastalarda 3 ayda bir yılda 4 kez önerilir (ADA). 25

26 Diyabet kontrolü için 4 basit adım

27 Diyabet: İlaç Tedavisi Tip 1 Tabletlerin rolü yoktur Yalnızca insülin kullanılır Tip 2 Diyabet İlk olarak tabletler kullanılır İlerleyen dönemlerde tedaviye insülin eklenebilir

28 İnsülin Tedavisinin Yan Etkileri Hipoglisemi İnsülin Ödemi Tedaviye başlandığında ortaya çıkar. Bacaklarda, ayaklarda, ellerde ya da yüzde ödem olur. Birkaç haftada iyileşir. Allerji Kilo Artışı

29 İnsülin en hızlı KARIN BÖLGESİNDEN, sonra sırasıyla KOL, BACAK, KALÇA BÖLGESİNDEN emilir.

30 İnsülin SKT si İnsülin Saklama Koşulları Dondurulmamalı 30 derece oda ısısının üzerinde tutulmamalı 2-8 derede sıcaklıkta saklanmalı Oda ısısında (22-24 derece) 28 gün-1 ay kalabilir. İnsülin içinde küçük, beyaz partiküller bulunursa kullanılmamalıdır. 30

31 İnsülin Enjeksiyonu Sırasında Dikkat Edilecekler Cilt temiz olmalıdır. En sık yapılan enjeksiyon hatası İNSÜLİNİN IM DOKUYA VERİLMESİDİR. SC dokuya uygulama konusunda özen gösterilmelidir. Enjeksiyon pistonunu çekerek kanama kontrolü yapmak gerekli değildir. Enjeksiyondan sonra ağrı olursa veya kan ya da berrak bir sıvı gelirse 5-8 sn. kadar basınç uygulanabilir, fakat MASAJ YAPILMAMALIDIR. 31

32 HİPOGLİSEMİ Kontrolsüz kan glikoz seviyeleri sonucu ortaya çıkan HİPOGLİSEMİ diyabetin akut komplikasyonudur. 32

33 HİPOGLİSEMİ Kan şekerinin 50 mg/dl nin altına düşmesi olarak tanımlanır. (Bazı DM liler kan şekerleri 50 mg/dl nin üzerinde bile olsa hipoglisemi belirtilerini algılayabilir). 33

34 HİPOGLİSEMİNİN NEDENLERİ Çok fazla insülin veya OAD kullanımı Çok az yiyecek alınması Aktivite artışı İlaç değişikliği İnsülin enjekte edilen bölge Alkol kullanımı Kadınlarda mensturasyon başlaması Sindirim güçlüğü ve mide boşalmasının gecikmesi 34

35 HİPOGLİSEMİ GENELLİKLE Yemeklerden önce Ağır bir egzersiz sırasında veya sonrasında İnsülinin etkisinin en üst noktaya çıktığı saatlerde Bazen uyku sırasında görülür. 35

36 Hipoglisemi (Kan şekeri < 50 mg/dl) Acıkma Solukluk, Cilt soğuk, terli Başağrısı Çarpıntı Sinirlilik, davranış değişikliği Görme bulanıklığı Bulantı Ellerde, dudak çevresinde uyuşma Felçler, nöbet, koma

37 HİPOGLİSEMİ DURUMUNDA NE YAPMALIYIZ? Hafif belirtilerde hasta bilinçli ve yutabiliyorsa gr karbonhidrat verilmelidir (2-3 adet kesme şeker veya glikoz tablet, ¾ su bardağı meyve suyu veya kola gibi). 37

38 Orta ve ciddi belirtilerde hasta bilinçli ve yutabiliyorsa 30 gr çabuk emilen karbonhidrat verilir (6 adet glikoz tablet gibi). 38

39 Yanıtsız, yutamayan veya yutmak istemeyen hastalarda: IM veya SC Glukagon (5 yaşın altında 0.5 mg, 5 yaşın üzerinde 1 mg olacak şekilde) 39

40 BESLENME

41 İdeal vücut ağırlığına ulaşılmalı ve o kiloda kalınmalı Öğün atlanmamalı Şeker ve şeker içeren (reçel, çikolata, pasta, tatlı, meşrubat vb.) tüm besinlerden kaçınılmalıdır Koruyucu madde içeren, hazır gıdalar tercih edilmemelidir Margarin ve tereyağı yerine sıvı yağ tercih edilmelidir.

42 Sadece kırmızı et değil, beyaz et ve baklagil tüketimine önem verilmelidir Süt- süt ürünü tüketimine dikkat edilmelidir Posalı yiyecekleri tercih edilmeli (meyve, sebze, kepek, tahıllar) Fazla tuz tüketme alışkanlık haline getirilmemeli Alkollü içecekler tercih edilmemeli

43 EGZERSİZ

44 EGZERSİZİN YARARLARI Kilo kontrolü sağlar Eklem hareketlerini ve kas gücünü artırır Kendine güveni artırır, ruhsal durumu düzenler, kendinizi daha dinç ve iyi hissetmenizi sağlar Diyabetlilerde Kan glikoz düzeyini düşürür Vücutta azalmış olan insülinin etkisini artırır. Böylece oral antidiyabetiklere ve insüline olan ihtiyacı azaltır Kan yağlarını azaltır, yüksek tansiyonu düşürür

45 TEŞEKKÜR EDERİM..