Muamelenin Önlenmesine Dair Avrupa Sözleşmesi

Transkript

1 AVRUPA KONSEYİ CPT/Inf/C (2002) 1 Türkçe / Turkish / Turc Avrupa İşkencenin ve İnsanlõkdõşõ veya Onurkõrõcõ Ceza veya Muamelenin Önlenmesi Komitesi (CPT) İşkencenin ve Gayrõinsani ya da Küçültücü Ceza Veya Muamelenin Önlenmesine Dair Avrupa Sözleşmesi Sözleşme Metni ve Açõklayõcõ Rapor Avrupa Antlaşmalarõ Serisi (ETS)- No (ETS No. 151) ve 2 (ETS No. 152) No lu Protokol hükümlerine göre değiştirilmiş olan metin 1 Mart 2002 de yürürlüğe girmiştir.

2

3 3 İÇİNDEKİLER Sayfa İşkencenin ve Gayrõinsani ya da Küçültücü Ceza Veya Muamelenin Önlenmesine Dair Avrupa Sözleşmesi...4 Açõklayõcõ Rapor...15

4 4 İŞKENCENIN VE GAYRIINSANI YA DA KÜÇÜLTÜCÜ CEZA VEYA MUAMELENIN ÖNLENMESINE DAIR AVRUPA SÖZLEŞMESI Aşağõda imzalarõ bulunan Avrupa Konseyi üyesi Devletler, İnsan Haklarõnõn ve Temel Özgürlüklerin Korunmasõna Dair Sözleşme hükümlerini dikkate alarak; aynõ Sözleşmenin, hiç kimse işkenceye veya gayrõinsani veya küçültücü ceza veya muameleye tabi tutulmayacaktõr şeklindeki 3 üncü maddesini hatõrda tutarak; 3. Madde ihlalinin mağdurlarõ olduklarõnõ iddia eden kişilerle ilgili olarak bu Sözleşmede öngörülen mekanizmanõn işlemekte olduğunu kaydederek; hürriyetinden yoksun bõrakõlan kişilerin işkence ve gayrõinsani ya da küçültücü ceza veya muameleye karşõ korunmalarõnõn, ziyaretlere dayanan,önleyici nitelikte, adli olmayan yollarla kuvvetlendirilebileceğine kani olarak; aşağõdaki gibi anlaşmalardõr :

5 5 Bölüm I Madde 1 İşkencenin ve Gayrõinsani ya da Küçültücü Ceza veya Muamelenin Önlenmesi için bir Avrupa Komitesi teşkil olunacaktõr (bundan sonra Komite olarak anõlacaktõr). Komite, ziyaretler yapmak suretiyle, hürriyetinden yoksun bõrakõlan kişilere yapõlan muameleyi, gerekli ise bu gibi kişilerin işkence ve gayrõinsani yada küçültücü ceza veya muameleden korunmalarõnõn kuvvetlendirilmesi amacõyla inceleyecektir. Madde 2 Herbir Taraf, bu Sözleşmeye uygun olarak, yetkili olduğu ve bir kamu makamõ tarafõndan hürriyetinden yoksun bõrakõlan kişilerin bulunduğu herhangi bir yere ziyaretler yapõlmasõna izin verecektir. Madde 3 Bölüm II Madde 4 Bu Sözleşmenin uygulanmasõnda, Komite ve ilgili Tarafõn yetkili milli makamlarõ birbirleriyle işbirliği yapacaktõr. 1. Komite, Taraflarõn sayõsõna eşit sayõda üyelerden oluşacaktõr. 2. Komite üyeleri, Sözleşmenin kapsadõğõ alanlarda insan haklarõ konusunda yetkileriyle tanõnan veya mesleki deneyimi olan yüksek ahlaki karaktere sahip olan kişiler arasõndan seçilecektir. 3. Komite nin iki üyesi aynõ devletin vatandaşõ olmayacaktõr. 4. Üyeler kendi kişisel sõfatlarõ ile görev yapacaklar, bağõmsõz ve tarafsõz olacaklar ve Komiteye etkin şekilde hizmet vermeye hazõr olacaklardõr.

6 6 Madde 5 1 Madde 6 1. Komite üyeleri, Avrupa Konseyi Parlamenter Meclisi Bürosu tarafõndan hazõrlanacak isim listesinden Avrupa Konseyi Bakanlar Komitesi tarafõndan mutlak çoğunlukla seçilecektir; taraflarõn Parlamenter Meclisteki milli heyetleri, asgari ikisi kendi vatandaşõ olan, üç aday gösterecektir. Komiteye Avrupa Konseyi üyesi olmayan bir ülkeden üye seçileceği zaman Parlamenter Meclis Bürosu o devletin meclisini asgari ikisi kendi vatandaşõ olan üç aday göstermeye davet edecektir. Bakanlar Komitesi tarafõndan seçim söz konusu taraf ile istişareyi takiben gerçekleştirilecektir. 2. Arõzi olarak boşalan üyelikler için aynõ usul takip edilecektir. 3. Komite üyeleri dört yõllõk süre için seçilecektir. Üyeler iki defa yeniden seçilebilirler. Bununla birlikte, ilk seçimde seçilen üyelerden üçünün süresi, iki yõl sonunda bitecektir. Görev süreleri ilk iki yõllõk süre sonunda bitecek üyeler, Avrupa Konseyi Genel Sekreteri tarafõndan, ilk seçimin tamamlanmasõndan hemen sonra kura ile tayin olunacaktõr. 4. Komite nin üyelerinin yarõsõnõn mümkün olduğu kadar her iki yõlda bir yenilenmesini sağlamak için, Bakanlar Komitesi herhangi bir seçimden önce, seçilecek bir ya da daha fazla üyenin görev süresinin, altõdan fazla ve ikiden az olmamak kaydõyla dört yõldan farklõ olmasõ yönünde karar verebilir. 5. Birden fazla görev süresinin söz konusu olduğu ve Bakanlar Komitesi nin önceki paragrafõ uyguladõğõ durumlarda, görev sürelerinin tahsisi hemen seçimin ardõndan Genel Sekreter tarafõndan yapõlacak çekiliş ile belirlenecektir. 1. Komite gizli olarak toplanacaktõr. Toplantõ için yeterli üye sayõsõ Komite üyelerinin çoğunluğuna eşit olacaktõr. Komite kararlarõ, 10 uncu maddenin 2 nci paragrafõ saklõ kalmak kaydiyle, mevcut üyelerin çoğunluğu ile alõnacaktõr. 2. Komite, çalõşma tüzüğünü kendi hazõrlayacaktõr. 3. Komitenin Sekretarya hizmetleri Avrupa Konseyi Genel Sekreteri tarafõndan sağlanacaktõr. 1 1 (ETS No. 151) ve 2 (ETS No. 152) No lu Protokol hükümlerine göre değiştirilmiş olan metin.

7 7 Bölüm III Madde 7 1. Komite, 2nci maddede belirtilen yerleri ziyaretler düzenleyecektir. Devreyi ziyaretlerden ayrõ olarak; Komite şartlarõn gerektirmekte olduğunu gördüğü taktirde, bu nitelikte başka ziyaretler de düzenleyebilir. 2. Genel bir kural olarak, ziyaretler en az iki Komite üyesi tarafõndan yapõlacaktõr. Komite, gerekli gördüğü taktirde, uzmanlardan ve tercümanlardan yararlanacaktõr. Madde 8 1. Komite, ilgili Taraf Hükümetine ziyaret yapma niyetini bildirecektir. Bu bildirimden sonra Komite, 2nci maddede belirtilen herhangi bir yeri, herhangi bir zamanda ziyaret edebilir. 2. Taraf ülke, Komiteye görevini ifa etmesi için aşağõdaki kolaylõklarõ sağlayacaktõr: a) Ülkesine giriş ve kõsõtlama olmaksõzõn seyahat hakkõ; b) Hürriyetinden yoksun bõrakõlan kişilerin bulunduklarõ yerler hakkõndaki tüm bilgilerin sağlanmasõ; c) Hürriyetinden yoksun bõrakõlan kişilerin bulunduğu her türlü yere, buralarda kõsõtlama olmadan dolaşma hakkõ dahil olmak üzere, sõnõrsõz giriş; d) İlgili tarafõn elinde olup da, Komite nin görevini yapmasõ için gerekli olan diğer bilgilerin sağlanmasõ. Bu gibi bilgilerin istenmesinde, Komite, milli hukuk ve mesleki ahlakõn uygulanabilir kurallarõnõ dikkate alacaktõr. 3. Komite, hürriyetinden yoksun bõrakõlan kişilerle özel olarak görüşebilir. 4. Komite, ilgili bilgi verebileceğine inandõğõ herhangi bir kişi ile serbestçe muhabere edebilir. 5. Komite, gerekiyorsa, ilgili tarafõn yetkili makamlarõna gözlemlerini derhal bildirebilir.

8 8 Madde 9 Madde 10 Madde İstisnai şartlarda, ilgili Tarafõn yetkili makamlarõ, Komite tarafõndan teklif olunan belirli bir ziyaret yerine veya ziyaret zamanõna karşõ Komiteye girişimde bulunabilirler. Bu gibi girişimler, yalnõzca, milli savunma, kamu güvenliği, kişilerin hürriyetlerinden yoksun bõrakõldõklarõ yerlerde ciddi karõşõklõk, bir kişinin sağlõk durumu veya ciddi bir suça taalluk eden acil bir sorgulamanõn yürütülüyor olmasõ gerekçeleriyle yapõlabilir. 2. Bu gibi girişimleri takiben, Komite ve ilgili Taraf, durumu açõklõğa kavuşturmak ve Komite nin görevini süratle yerine getirmesini sağlayacak düzenlemeler üzerinde mutabõk kalmak üzere hemen yekdiğeri ile danõşmalara girişecektir. Bu düzenlemeler, Komite nin ziyaret etmeyi önerdiği herhangi bir şahsõn başka bir yere nakledilmesini kapsayabilir. Ziyaret yapõlõncaya kadar ilgili Taraf, Komite ye alakalõ kişi hakkõnda bilgi sağlayacaktõr. 1. Her ziyaretten sonra Komite, ilgili Tarafõn sunabileceği gözlemleri de dikkate alarak, ziyaret sõrasõnda tespit ettiği vakõalar hakkõnda bir rapor düzenleyecektir. Komite, gerekli gördüğü taktirde tavsiyelerine de yer verebileceği raporunu ilgili Tarafa gönderecektir. Komite, ilgili Taraf ile, hürriyetinden yoksun bõrakõlan kişilerin daha iyi korunmalarõ konusunda gerekli ise önerilerde bulunmak maksadõyla, danõşmalarda bulunabilir. 2. İlgili Taraf işbirliği yapmadõğõ, ya da Komite nin tavsiyeleri õşõğõnda durumun iyileştirilmesini reddettiği taktirde, Komite, ilgili Tarafa görüşlerini bildirme imkanõnõn verilmesini müteakip, üyelerinin üçte-iki çoğunluğu ile, konu hakkõnda kamuya bir açõklama yapõlmasõna karar verebilir. 1. Komite tarafõndan ziyaret ile ilgili olarak toplanan bilgiler, Komite raporu ve ilgili Taraf ile danõşmalar gizli olacaktõr. 2. Komite, ilgili Tarafõn talep etmesi halinde, ilgili tarafõn yorumlarõ ile birlikte raporunu yayõnlayacaktõr. 3. Bununla birlikte, ilgili şahsõn açõk rõzasõ olmaksõzõn hiçbir şahsi bilgi yayõnlanmayacaktõr.

9 9 Madde 12 1 Madde 13 Madde 14 Komite, 11inci maddede yer alan gizlilik kurallarõna bağlõ olarak, her yõl faaliyetleri konusunda Bakanlar Komitesine bir genel rapor sunacak, bu rapor Parlamenter Meclise ve Sözleşmeye taraf olup Avrupa Konseyi üyesi olmayan devletlere de gönderilecek ve kamuya açõklanacaktõr. Komite üyeleri, Komiteye yardõm eden uzman ve diğer şahõslar, görevleri sõrasõnda ve görevleri sona ermesini müteakip, görevlerinin yerine getirilmesi sõrasõnda edindikleri bilgilerin ve öğrendikleri vakõalarõn gizliliğini muhafaza etmekle yükümlüdürler. 1. Komiteye yardõm eden kişilerin isimleri, 8inci maddenin 1inci paragrafõ gereğince yapõlacak bildirimde belirtilecektir. 2. Uzmanlar, Komitenin talimatõ ve yetkisi altõnda faaliyet göstereceklerdir. Bunlar, bu Sözleşmenin kapsadõğõ alanlarda özellikle bilgi ve deneyim sahibi olacaklar ve Komite üyeleri gibi aynõ şekilde bağõmsõzlõk, tarafsõzlõk ve hizmete hazõr bulunma kurallarõyla bağlõ olacaklardõr. 3. Bir Taraf, istisnai olarak, Komiteye yardõm eden herhangi bir uzman veya başka bir şahsõn, ülkesinde bir yere yapõlacak ziyarette yer almasõna müsaade edilmeyebileceğini beyan edebilir. 1 1 (ETS No. 151) No lu Protokol hükümlerine göre değiştirilmiş olan metin.

10 10 Bölüm IV Madde 15 Madde 16 Madde 17 Herbir Taraf, Hükümetine yapõlacak bildirimleri almaya yetkili merciin ve tayin edebileceği herhangi bir irtibat görevlisinin isim ve adresini Komiteye bildirecektir. Komite, Komite üyeleri ve 7nci maddenin 2nci paragrafõnda atõf yapõlan uzmanlar, bu Sözleşmenin Ek inde yer alan ayrõcalõk ve bağõşõklõklardan yararlanacaklardõr. 1. Bu Sözleşme, hürriyetinden yoksun bõrakõlan kişiler için daha fazla koruma sağlayan iç mevzuat veya uluslar arasõ herhangi bir anlaşma hükmüne zarar vermeyecektir. 2. Bu sözleşmenin hiçbir hükmü, Avrupa İnsan Haklarõ Sözleşmesi organlarõnõn yetkilerini veya bu Sözleşme gereğince Taraflarca üstlenilen yükümlülükleri sõnõrlar veya bunlardan sapmaya imkan verir şekilde yorumlanamaz. 3. Komite, 12 Ağustos 1949 tarihli Cenevre Sözleşmeleri ve buna bağlõ 8 Haziran 1977 tarihli Ek Protokoller uyarõnca, himayeci Devlet veya Uluslararasõ Kõzõlhaç Komitesi temsilci veya delegelerinin müessir şekilde düzenli olarak ziyaret ettikleri yerleri ziyaret etmeyecektir.

11 11 Bölüm V Madde Sözleşme, Avrupa Konseyine üye devletlerin imzasõna açõk olacaktõr. Sözleşme, onaylama kabul veya tasvibe tabi olacaktõr. Onaylama, kabul veya tasvip belgeleri Avrupa Konseyi Genel Sekreterine tevdi olunacaktõr. 2. Avrupa Konseyi Bakanlar Komitesi Avrupa Konseyi üyesi olmayan herhangi bir devleti Sözleşme ye katõlmaya davet edebilir. Madde Bu Sözleşme, 18inci madde hükmüne uygun olarak yedi Avrupa Konseyi üyesi devletin Sözleşme ile bağlõ olduklarõna dair rõzalarõnõ beyan ettikleri tarihi takip eden üç aylõk sürenin dolmasõnõ izleyen ayõn birinci günü yürürlüğe girecektir. 2. Bu Sözleşme ile bağlõ olduğuna dair rõzasõnõ sonradan beyan eden herhangi bir devletle ilgili olarak, Sözleşme, onaylama, kabul, tasvip veya katõlõm belgesinin tevdii tarihini takip eden üç aylõk sürenin dolmasõnõ izleyen ayõn birinci günü yürürlüğe girecektir. Madde Herhangi bir devlet, imzalama sõrasõnda ve onaylama, kabul veya tasvib belgesini tevdi ederken Sözleşmenin uygulanacağõ toprağõ veya topraklarõ belirleyecektir. 2. Herhangi bir devlet, daha sonraki bir tarihte Avrupa Konseyi Genel Sekreterine hitaben yapacağõ bir beyan ile, bu Sözleşmenin uygulanmasõnõ, beyanõnda belirlediği diğer herhangi bir toprağa teşmil edebilir. Bu toprak ile ilgili olarak Sözleşme, böyle bir beyanõn Genel Sekreter tarafõndan alõndõğõ tarihi takip eden üç aylõk sürenin dolmasõnõ izleyen ayõn birinci günü yürürlüğe girecektir. 3. Bundan önceki iki paragraf uyarõnca yapõlmõş herhangi bir beyan, bu beyanda zikredilen herhangi bir toprak ile ilgili olarak, Avrupa Konseyi Genel Sekreterine hitaben yapõlacak bir bildirim ile geri alõnabilir. Geri almak, böyle bir bildirimin Genel Sekreter tarafõndan alõndõğõ tarihi takip eden üç aylõk sürenin dolmasõnõ izleyen ayõn birinci günü geçerli olacaktõr. 1 1 (ETS No. 151) No lu Protokol hükümlerine göre değiştirilmiş olan metin.

12 12 Madde 21 Bu Sözleşme hükümleri ile ilgili olarak çekince konulamaz. Madde Herhangi bir Taraf, Avrupa Konseyi Genel Sekreterine göndereceği bir bildirim ile Sözleşmenin feshini ihbar edebilir. 2. Böyle bir ihbar, beyanõn Genel Sekreter tarafõndan alõndõğõ tarihi takip eden oniki aylõk sürenin dolmasõnõ izleyen ayõn birinci günü geçerli olacaktõr. Madde 23 1 Avrupa Konseyi Genel Sekreteri, Avrupa Konseyine üye devletlere ve Avrupa Konseyi üyesi olmayõp Sözleşmeye taraf olan devletlere : a) Her imza işlemini, b) Her onaylama, kabul, tasvib veya katõlõm belgesinin tevdi edilmesini, c) Bu Sözleşmenin 19uncu ve 20nci maddelerine uygun olarak yürürlüğe girdiği her tarihi, d) Sözleşmenin 8inci ve 10uncu maddelerine uygun olarak yapõlan işlem hariç olmak üzere, bu Sözleşmeyi ilgilendiren herhangi bir işlem, bildirim veya yazõşmayõ bildirecektir. Yukarõdaki hükümleri kabul zõmnõnda gereği gibi yetkili kõlõnmõş aşağõda imzalarõ bulunanlar işbu Sözleşmeyi imzalamõşlardõr. Avrupa Konseyi arşivlerinde saklanacak olan işbu Sözleşme, İngilizce ve Fransõzca olarak ve her iki metin de aynõ derecede geçerli olmak üzere, tek nüsha halinde 26 Kasõm 1987 tarihinde Strasbourg da düzenlenmiştir. Avrupa Konseyi Genel Sekreteri Avrupa Konseyine üye devletlerin her birine bu Sözleşmenin aslõna uygun suretlerini tevdi edecektir. 1 1 (ETS No. 151) No lu Protokol hükümlerine göre değiştirilmiş olan metin.

13 13 EK Ayrõcalõk ve Bağõşõklõklar (Madde 16) 1. Bu ekin maksadõ bakõmõndan, Komite üyelerine yapõlan atõflar, 7 nci maddenin 2 nci paragrafõnda söz konusu olan uzmanlara da şamil olacak şekilde anlaşõlacaktõr. 2. Komite üyeleri, görevlerinin ifasõ sõrasõnda ve görevlerini yerine getirirken yaptõklarõ seyahatlerde aşağõdaki ayrõcalõk ve bağõşõklõklardan yararlanõrlar : a) Şahsi tutuklanma veya gözaltõna alõnma ve şahsi bagajlara el konmasõndan bağõşõklõk ve resmi sõfatlarõ ile sarfettikleri yazõlõ veya sözlü ifadeleri ve her türlü fiilleri bakõmõndan her türlü adli takibattan bağõşõklõk; b) İkamet ettikleri ülkelerden çõkõş ve bu ülkelere dönüş, görev ifa ettikleri ülkelere giriş ve bu ülkelerden çõkõş sõrasõnda hareket serbestileri üzerindeki her türlü kõsõtlamadan ve görevlerini yaparken ziyaret ettikleri veya geçtikleri ülkelerde yabancõlarõn tabi olduklarõ tescil işlemlerinden bağõşõklõk. 3. Komite üyeleri, fonksiyonlarõnõn ifasõ ile ilgili seyahatleri sõrasõnda gümrük ve döviz denetim işlemleri bakõmõndan aşağõdaki kolaylõklardan yararlandõrõlacaklardõr : a) Kendi hükümetlerince, geçici resmi görev ile yurt dõşõna seyahat eden yüksek seviyeli yetkililere tanõnan kolaylõklar ; b) Diğer Taraflarõn hükümetlerince, yabancõ hükümetlerin geçici resmi görevlisi olan temsilcilerine tanõnan kolaylõklar. 4. Komitenin belge ve evrakõna, Komitenin işi ile ilgili olduğu sürece dokunulamaz. Komitenin resmi yazõşmalarõ ve diğer muhaberatõ engellenemez veya sansüre tabi tutulamaz.

14 14 5. Komite üyeleri için tam bir konuşma özgürlüğü ve görevlerinin ifasõnda tam bir bağõmsõzlõk temin etmek amacõyla, söz konusu kişilerin görevleri sona ermiş olsa dahi, görevlerinin ifasõ sõrasõndaki sözlü veya yazõlõ ifadeleri ve her türlü fiilleri bakõmõndan adli takibattan bağõşõk tutulurlar. 6. Ayrõcalõk ve bağõşõklõklar, Komite üyelerine kendi şahsi çõkarlarõ için değil, görevlerinin bağõmsõz biçimde ifasõnõ güvence altõna almak üzere tanõnmõştõr. Sadece Komite, üyelerine tanõnmõş olan bağõşõklõklarõnõ kaldõrmaya yetkilidir. Komite, üyelerinden birinin bağõşõklõğõndan bunun adaleti engelleyici olduğu kanaatine vardõğõ herhangi bir halde ve bağõşõklõktan, bunun tanõnma maksadõna zarar vermeden kaldõrõlabileceği hallerde, kaldõrma hakkõna sahiptir ve aynõ zamanda bununla yükümlüdür.

15 15 AÇIKLAYICI RAPOR I. GIRIŞ 1. Avrupa Konseyi İstişari Asamblesi 28 Eylül 1983 de, tutuklularõn işkence ve zalimane, gayrõinsani veya küçültücü muamele ya da cezalandõrõlmadan korunmasõ ile ilgili 971 sayõlõ tavsiye niteliğindeki kararõ kabul etmiştir. Ayrõca, Asamble, bu metinde Bakanlar Komitesinin yukarõda adõ geçen tavsiye niteliğindeki karara iliştirilmiş tutuklularõn işkence ile zalimane, gayrõinsani veya küçültücü muamele ya da cezalandõrõlmadan korunmasõ ile ilgili Avrupa Sözleşmesi taslağõnõ kabul etmesini tavsiye etmiştir. Bu girişimin geçmişi aşağõdaki şekilde özetlenebilir : 2. Asamble Ocak1981 de işkencenin önlenmesi ile ilgili olarak, Birleşmiş Milletler bünyesinde konuyla ilgili yapõlan çalõşmalara atõfta bulunarak sayõlõ tavsiye kararõnõ kabul etmiştir. Bu kararda, Birleşmiş Milletler İnsan Haklarõ Komisyonunca işkenceye karşõ hazõrlanan Sözleşme tasarõsõnõn kabulü ve uygulanmasõ amacõyla, Bakanlar Komitesinin üye ülke yöneticilerini davet etmesi önerilmiştir. Asamble ayrõca, bu Komisyonda temsil edilen üye ülke hükümetlerini de davet ederek, söz konusu üyelerin ellerinden gelenin en iyisini yapmalarõ amacõyla, Costa Rica tarafõndan sunulan ve ayrõntõlõ açõklamalar içeren bir ihtiyari protokolü, Sözleşme taslağõnõn kendisi ile birlikte, Birleşmiş Milletler Ekonomik ve Sosyal Konseyine sunmuştur. 3. Mart 1981 de, biri Bay Lidbom (Doc rev.), diğeri ise Bay Jadger (Doc. 4730) tarafõndan hazõrlanan Avrupa Konseyi üyesi ülkelerdeki işkence olayõ ile ilgili iki karar teklifi, Asamblede müzakereye sunulmuştur. Bu teklifler daha sonra, üzerinde beraberce çalõşõlmak üzere Hukuki İşler Komitesine gönderilmiştir. 4. Hukuki İşler Komitesi konuya ilişkin görüşlerini bir raporla açõklamõş (Doc. 5099) ve bu rapor Bay Berrier tarafõndan Komite adõna düzenlendikten sonra 30 Haziran 1983 de kabul edilmiştir. Avrupa Sözleşmesi Taslağõnõ da içeren bu rapor, Raportörün isteği üzerine Uluslar Arasõ Adalet Komisyonu ve İşkenceye Karşõ İsveç Komitesince incelenmiştir. Siyasi İşler Komitesinin rapora ilişkin görüşleri Eylül 1983 de Bay Dejardin tarafõndan açõklanmõştõr. (Doc. 5123)

16 16 5. Bu çerçevede benzer bir çalõşma Birleşmiş Milletler bünyesinde yürütülmüş ve konuya ilişkin 909 sayõlõ Tavsiye Kararõna atõfta bulunan, işkence ile diğer zalimane, gayrõinsani ve küçültücü davranõş veya cezalandõrmaya karşõ oluşturulan Sözleşme metni, Birleşmiş Milletler Genel Kurulunda 10 Aralõk 1984 de kabul edilmiş ve hemen ardõndan imzaya açõlmõştõr. Costa Rica tarafõndan sunulan İhtiyari Protokol tasarõsõna gelince, bu tasarõ Sözleşme Taslağõna ilişik Asamblenin 971 sayõlõ tavsiye kararõna benzer bir koruyucu mekanizma kurma amacõ taşõmaktadõr sayõlõ Tavsiye Kararõnõn kabulünün ardõndan, Bakanlar Komitesi, İnsan Haklarõ İzleme Komitesinin (CDDH) aşağõdaki konulardaki görüşlerini, Ocak 1984 deki 366. görüşmesinde müzakere etmiştir: 971 sayõlõ Asamble Tavsiye Kararõnõn, Sözleşme Tasarõnõn metninin ve tutuklularõn işkence ve zalimane, gayriinsani veya küçültücü muamele yada cezalandõrõlmadan korunmasõ ile ilgili diğer hukuki belgelerin, Avrupa Suç Sorunlarõ Komitesinin (CDPC) istişaresine sunulmasõnõn ardõndan, Bakanlar Komitesine sunulacağõ düşüncesiyle, dikkate alõnmasõna. 7. Daha sonra, CDDH nin bir alt kuruluşu olarak, onun yetkisi altõnda çalõşacak ve Avrupa İnsan Haklarõ Sözleşmesi kapsamõndaki haklarõn genişletilmesi için, bir Uzmanlar Komitesi oluşturulmuştur. (DH-EX) (Mart 1984, 15 inci Oturum) 8. DH-EX, Sözleşme Taslağõna iliştirilmiş 971 sayõlõ Tavsiye Kararõnõ 19. toplantõdan 25. toplantõya kadar değerlendirilmiştir (Mayõs 1984-Haziran 1986 arasõ). Diğerleri arasõnda aşağõdaki hususlarõ da dikkate almõştõr. - İnsan Haklarõ Bakanlar Konferansõ (19-20 Mart 1985, Viyana) 2 numaralõ kararõnda, Bakanlar Komitesini işkence hakkõnda, kabul edileceği göyüşüyle, bir hukuki belge taslağõnõ en kõsa zamanda hazõrlamasõ hususunda õsrar etmiştir. Bakanlar Komitesinin 76. oturumu Kapanõş Bildirisinde (25 Nisan 1985) Bakanlarõn, Konferansõn çağrõsõnõ destekledikleri söylenmiştir. - Asamblede, biri Bay Berrier tarafõndan Ocak 1985 de, diğerleri ise Nisan ve Eylül 1985 de Bay Arbeloa tarafõndan olmak üzere üç sorun Bakanlar Komitesi Başkanõna sunulmuştur. - 77nci Oturumun Kapanõş Bildirisinde (20 Kasõm 1985) Bakanlar Komitesi, Sözleşme Taslağõnõn erken tamamlanmasõ konusundaki yoğun ilgisini teyit etmiştir.

17 17 9. Çalõşmalarõ süresince, DH-EX in, Avrupa Konseyi ve İnsan Haklarõ Mahkemesiyle İstişarede bulunma fõrsatõ olmuştur. Aynõ zamanda Uluslararasõ Adalet Komisyonu, İşkenceye karşõ İsveç Komitesinin ve Uluslararasõ Kõzõlhaç Komitesinin temsilcileriyle de bir oturum düzenlemiştir. Diğer oturumlar iki uzman psikiyatristin de katõlõmlarõyla gerçekleşmiştir. DH- EX, bu ön sözleşme tasarõsõnõ Haziran 1986 da CDDH ye göndermeden evvel, Avrupa Hukuk İşbirliği Komitesinin (CDJC) ve daha önceden CDDH nin istişarede bulunduğu Avrupa Suç Sorunlarõ Komitesinin (CDPC) görüşlerini dikkate almõştõr. 10. CDDH, CDJC ve CDPC nin yanõ sõra Avrupa Komisyonu ve İnsan Haklarõ Mahkemesiyle de istişarede bulunmuştur. İşkencenin ve gayrõinsani veya küçültücü muamele ya da cezalandõrõlmanõn önlenmesi konusundaki Avrupa Sözleşmesi CDDH nin Kasõm 1986 daki 2. görüşmesi sõrasõnda sonuçlandõrõlmõş ve Bakanlar Komitesine gönderilmiştir. 11. Bakanlar Komitesi, Asamble ile istişarede bulunduktan sonra (bkz. Karar No:133, 27 Mart 1987) Sözleşmenin metni 27 Haziran 1987 de kabul edilmiştir. Sözleşme 26 Kasõm 1987 de Avrupa Konseyi üyesi devletlerin imzasõna açõlmõştõr. * * Not [CPT Sekreteryasõ tarafõndan; 2002 de]: 4 Kasõm 1993 de, Sözleşmeye değişiklik getiren iki Protokol imzaya açõlmõştõr. 1 No lu Protokol, Avrupa Konseyi Bakanlar Komitesinin herhangi bir üye olmayan devleti katõlmaya davet edebilmesini mümkün kõlarak Sözleşmenin kapõlarõnõ açmaktadõr. 2 No lu Protokol teknik bir takõm değişiklikler getirmektedir. CPT üyeleri seçim amacõyla her iki gruptan birinde yer alabilmektedir, burada amaç, Komite üyelerinin yarõsõnõn her iki senede bir yenilenmesini sağlamaktõr. Protokol aynõ zamanda CPT üyelerinin şu anda olduğu gibi tek bir defa seçilebilmesi yerine iki defa yeniden seçilebilmesini mümkün hale getirmektedir. Bu Protokoller 1 Mart 2002 de yürürlüğe girmiştir.

18 18 II. YENİ BİR SÖZLEŞME HAZIRLANMASININ NEDENLERİ 12. İşkence ve gayrõinsani veya küçültücü muamele ya da cezalandõrõlma, ulusal hukukta ve diğer birçok uluslararasõ kaynaklarda yasaklanmõştõr. Ancak, çeşitli tecrübeler hürriyetlerinden mahrum bõrakõlmõş insanlarõn korunmasõ ve bu korumanõn güçlendirilmesi için daha etkin ve geniş, uluslararasõ tedbirlerin gerektiğini göstermiştir. 13. Avrupa Konseyi bünyesinde, 4Kasõm 1950 tarihli İnsan Haklarõnõ ve Temel Hürriyetlerini Koruma Sözleşmesiyle oluşturulan denetim sistemi önemli sonuçlara ulaşmõştõr. Bireylerin ya da devletlerin insan haklarõnõn çiğnendiği yolundaki şikayetleriyle işleyen ve hukuksal bir mekanizmadan çok, önleyici karakter taşõyan bu sistem, yapõlan başvurunun incelenmesi ve gerekirse sözkonusu kişilerin işkence ve gayrõinsani veya küçültücü muamele ya da cezalandõrõlmadan korunmasõ görevini yürütür. 14. Bu nedenlerden ötürü yürürlükteki Sözleşmenin oluşturduğu Komite, taraflarõn yetkisi altõnda bulunan ve kişilerin bir kamu makamõ tarafõndan hürriyetlerinden mahrum bõrakõldõklarõ yerleri ziyaret edebilir.

19 19 III. YENİ SİSTEMİN ÖZELLİKLERİ 15. Yukarõda 13 ve 14. paragraflarda belirtildiği üzere, Komitenin fonksiyonu ziyaretleri yürütmek ve gerekli yerlerde- hürriyetlerinden mahrum kişilerin işkence ve gayrõinsani veya küçültücü muamele ya da cezalandõrõlmadan korunmasõ ile ilgili gelişmeleri belirtmektir. 16. Komite üyeleri, kendi iradeleri ile görev yapacaklardõr ve bu kişiler insan haklarõ konusunda yetkileriyle tanõnan veya Sözleşmede bahsedilen bu alanlarda mesleki tecrübesi bulunan yüksek ahlaki karaktere sahip kişiler arasõndan seçileceklerdir. Eğer Komite gerekli görürse, konusunda uzman kişilerden yardõm göreceklerdir. 17. Komitenin herhangi bir yargõ gücü yoktur; uluslar arasõ hükümlerin çiğnenip çiğnenmediği konusunda karar vermek Komitenin görevi değildir. Buna göre Komite aynõ zamanda bu hükümler konusundaki görüşlerini soyut veya somut olaylarda- bildirmekten kaçõnacaktõr. 18. Komite tavsiyede bulunmaya gerek olup olmadõğõna karar verirken ziyaretler esnasõnda elde edilen bulgulara dayanacaktõr. Komite, tanõklarõ adli usullerde öngörülen şekillerde dinleyemezse, tavsiyede bulunmak için yeterli temeli sağlayamayacaktõr. Şayet bulgular yetersiz ise daha geniş bir tetkike gerek duyulur. Böyle durumlarda, Komite ilgili devleti konudan haberdar edebilir ve daha ileri seviyede bir tahkikatõn millet düzeyinde yapõlmasõnõ öne sürebilir ve soruşturmanõn sonuçlarõndan haberdar olmayõ talep edebilir. 19. Komite, konuyu takip edebilmek maksadõyla, önceden gidilmiş yerlere yeni ziyaretler düzenleyebilir. 20. Sözleşmenin tatbikinde, Komite ve devletler birarada çalõşmak zorundadõr. Komitenin görevi devletleri suçlamak değil, bir işbirliği ortamõnda, tavsiyeler doğrultusunda, şayet gerekliyse, hürriyetinden mahrum bõrakõlmõş kişileri korumak hususunda gelişmeler sağlamaya çalõşmaktõr.

20 20 IV. SÖZLEŞME HÜKÜMLERİ ÜZERİNDE İNCELEMELER DİBAÇE 21. Dibaçe, Avrupa Konseyi üyesi devletlerin bu Sözleşmeyi kabul etmelerinin nedenlerini ortaya koyar ve Sözleşmenin amaçlarõnõ belirler.(bkz. II. ve III. Bölümler) 22. Avrupa İnsan Haklarõ Sözleşmesinin 3. maddesine yapõlan atõf, Komiteye işkence ve gayrõinsani veya küçültücü muamele ya da cezalandõrmayõ arttõrmaktan sorumlu durumlarõ değerlendirmede bir referans teşkil edecektir. Madde Bu madde, ziyaretleri gerçekleştirecek mercii ve bu ziyaretlerin amacõnõ belirler. Bu yolla işkence ve gayrõinsani veya küçültücü muamele ya da cezalandõrõlmanõn önlenmesi ile ilgili Avrupa Komitesinin temel görevleri tanõmlar. 24. Sözleşmenin amaçlarõ uyarõnca hürriyetinden mahrum bõrakõlma fikri, Avrupa İnsan Haklarõ Mahkemesi ve Komisyonu İçtihat hukukunda izah edildiği gibi, Avrupa İnsan Haklarõ Sözleşmesinin 5. maddesinin ifadesi doğrultusunda anlaşõlmalõdõr. Ancak 5. maddeye bağlõ olarak ortaya çõkan kanuni ve kanuni olmayan, hürriyetten mahrum bõrakõlma ayrõmõ Komitenin yetkileri dahilinde önemsizdir. 25. Daha evvel 17. paragrafta belirtildiği gibi, Komite herhangi bir yargõ görevi yürütmeyecektir. Komite üyelerinin hukukçu olmasõ gerekmez, tavsiye kararlarõ söz konusu devletleri bağlayõcõ nitelikte olmayacaktõr ve Komite hukuksal kurallarõn uygulanmasõnda bir yorumda bulunmayacaktõr. Komitenin görevi yalnõzca önleyici niteliktedir. Komite gerçekleri ortaya çõkartmak için geziler yürütecek ve şayet gerekliyse elde edilen bilgilerin õşõğõnda, hürriyetinden mahrum bõrakõlmõş insanlarõn işkence ve gayrõinsani veya küçültücü muameleden korunmalarõnõn güçlendirilmesi görüşüyle tavsiyelerinde bulunabilir. 26. İşkencenin ve gayrõinsani veya küçültücü muamele ya da cezalandõrõlmanõn yasaklanmasõ her ne kadar değişik şekillerde formüle ediyorsa da- genel bir uluslararasõ standard olarak Avrupa İnsan Haklarõ Sözleşmesi gibi pek çok uluslararasõ belgede bulunmaktadõr. 27. İnsan Haklarõ Mahkemesi ve Komisyonun 3. maddesi ile ilgili içtihat, Komite için yol gösterici bir temel teşkil eder. Ancak, Komitenin davranõşlarõ hukuki şartlarõn mevcut durumlarda uygulanmasõ ile ilgili olmayõp, yukarõda adõ geçen davranõşlarõn gelecekte önlenmesini amaçlar. Komite, 3. maddenin uygulanmasõna karõşmaz.

21 21 Madde Bu madde ile Sözleşmeyi kabul eden Taraflar yetkili olduklarõ ve bir kamu makamõ tarafõndan bir ya da daha fazla kişinin hürriyetinden mahrum bõrakõldõğõ herhangi bir yerin ziyaret edilmesine izin vereceklerini kabul ederler. Bu mahrumiyetin resmi bir karara dayanõp dayanmadõğõ önemsizdir. 29. Ziyaretler her türlü durumda gerçekleşebilir. Sözleşme sadece barõş zamanõ değil, savaş ya da diğer olağanüstü hallerde de geçerlidir. Ancak, Komitenin ziyaret edebilme yetkisi, 17.maddenin 3. paragrafõnda belirtilen yerlerle sõnõrlandõrõlmõştõr.(bkz. infra, paragraf 93) 30. Ziyaretler kişilerin, her ne nedenle olursa olsun hürriyetlerinden mahrum bõrakõldõklarõ her türlü yere düzenlenebilir. Bu nedenle Sözleşme, örneğin kişilerin nezaret altõnda tutulduklarõ, bir suçtan hüküm giymeleri sonucu hapsedildikleri, idari makamlarca alõkonulduklarõ, tõbbi müşahade altõnda bulundurulduklarõ, küçüklerin kamu yetkililerince alõkonulduklarõ yerlere uygulanabilir. Askeri makamlarca alõkonulma da Sözleşme kapsamõ içerisinde yer alõr. 31. Kişilerin akli durumlarõndan ötürü hürriyetlerinden mahrum bõrakõldõklarõ yerlere yapõlacak ziyaretler, dikkatli bir hazõrlõk ve düzenleme gerektirecektir.(örneğin, ziyareti yapacak şahõslarõn tecrübeleri, nitelikleri ve ziyaretin ne şekilde yürütüleceği gibi ) Dahasõ, gezilerin yürütülmesinde Komite, kuşkusuz, Bakanlar Komitesi tarafõndan kabul edilmiş ilgili her tavsiye kararõnõ gözönünde bulundurmak isteyecektir. 32. Ziyaretler özel olduğu gibi kamu kurumlarõnca da yapõlabilir. Bu konudaki kriter, hürriyetinden mahrum bõrakõlmanõn bir kamu makamõ tarafõndan yapõlõp yapõlmadõğõdõr. Buna göre, Komite gönüllü hastalar ile değil, hürriyetinden bir kamu makamõnca mahrum bõrakõlmõş insanlarla ilgili ziyaretler yapabilir. Ancak, gönüllü hastalarla ilgili olarak, Komite bahis konusu hastanõn arzusu ile yetinmek zorundadõr. Madde Daha evvel genel değerlendirmede de (Bkz. II ve III bölümler) belirtildiği gibi, mevcut Sözleşme yargõsal bir sistem tahsis etmeyip, önleyici nitelikte bir sistem ortaya koyar. Komitenin görevi kanunlarõ çiğnediğinden ötürü devletleri suçlamak değil, onlarla, hürriyetinden mahrum insanlarõ korumak konusunda işbirliği yapmaktõr. 3. madde Komiteyle taraflarõn işbirliği konusundaki ilişkilerini belirlemek hususunda genel şartlar içerir. 34. İşbirliği prensibi Komitenin faaliyetlerinin her safhasõnda geçerli olup, Sözleşmenin diğer bazõ hükümleri ile de doğrudan ilgilidir. (Örneğin 2, 8, 9, ve 10uncu maddeler) Komitenin geziler esnasõnda taraflarca, kendisine yardõmcõ olmak üzere sağlanan yerel uzmanlardan faydalanmasõ beklenmektedir. (Bkz. 64 ve 65inci paragraflar)

22 22 Madde 4 Paragraf Komite, Sözleşmeye taraf ülkelerin sayõsõ kadar üyeden oluşacaktõr. Bu hükümde Avrupa İnsan Haklarõ Sözleşmesinin 20. maddesinin birinci bölümünden esinlenilmiştir. Paragraf İkinci paragrafta belirtilen, Komite üyelerinin nitelikleri uyarõnca; üyeler Sözleşmenin kapsadõğõ alanlarda insan haklarõ konusunda yetkileriyle tanõnan veya mesleki deneyimi olan yüksek ahlaki karaktere sahip kişiler arasõndan seçilecektir. Komite üyelerinin seçilmesi gereken mesleki sahalarõn ayrõntõlõ olarak belirlenmesi şart değildir. Üyelerin hukukçu olmalarõnõn gerekmediği açõktõr. Hürriyetinden mahrum kişilerin değerlendirilmesinde, komitenin hapishane yönetimi ve diğer tõbbi alanlarda tecrübe sahibi kişilerden oluşmasõ tercih sebebidir. Böyle bir olay Komite ve devletler arasõndaki ilişkiyi daha verimli kõlacak ve Komitenin somut görüşler bildirmesine imkan verecektir. Paragraf Bu hüküm Avrupa İnsan Haklarõ Sözleşmesinin 20. maddesinin son kõsmõna tekabül eder. Paragraf Bu paragrafa göre üyeler kendi şahsi sõfatlarõ ile bağõmsõz ve tarafsõz olarak görev yapmalõ ve komiteye etkin bir şekilde hizmet etmek için hazõr bulunmalõdõrlar. Buna göre çõkar çatõşmalarõ içerisinde bulunan veya bağõmsõz, tarafsõz ve hazõr bulunma şartlarõnõ sağlamakta güçlük çekenler Komite üyeliği için önerilmeyecek ve seçilmeyeceklerdir. Kişisel durumu nedeniyle bu şartlarõ yerine getirmekte zorlanan komite üyesinin, o konuyla ilgili komite faaliyetlerine katõlmasõ beklenemez. Paragraf 1 Madde Komite üyelerinin seçim usulü esas olarak Avrupa İnsan Haklarõ Sözleşmesinin 21. maddesinde ortaya konan komisyon üyelerinin seçimiyle aynõdõr. Paragraf Arõzi olarak (ölüm veya istifa sonucu) boşalan üyeliklerin doldurulmasõnda da aynõ seçim usulünün izlenmesinin uygun olacağõ düşünülmektedir.

23 23 Paragraf Görev süresi 4 yõl ile sõnõrlõdõr, ancak bir defaya mahsus olarak yeniden seçilebilmek mümkündür. ** 42. Bu hüküm Komitenin, 2 yõllõk başlangõç süresinden sonra, kõsmen yenilenmesi için konulmuştur. Belirlenen yöntem, Avrupa İnsan Haklarõ Sözleşmesinin 22. ve 40. maddelerinden alõnmõştõr. Paragraf 1 Madde Komitenin yürürlükteki Sözleşmede belirtilen faaliyetlerinin hususi özelliklerine bağlõ olarak gizli celsede toplanacağõ ifade edilmiştir. Bu hüküm, Komitenin bir gezi ile ilgili olarak topladõğõ bilgilerin, raporun ve devletle yaptõğõ istişarelerin gizli olacağõ prensibinin belirtildiği 11. maddenin bir tamamlayõcõsõdõr maddenin 2. paragrafõnda gerek görüldüğü üzere, Komitede kararlar mevcut üyelerin çoğunluğu ile alõnacaktõr. Toplantõ için yeterli üye sayõsõ Komite üyelerinin çoğunluğuna eşit sayõ ile belirlenmiştir. Paragraf İşbu paragraf Komitenin çalõşma yöntemlerini, uluslararasõ uygulamaya uygun olarak, bizzat Komitenin kendisinin hazõrlayacağõnõ belirtir. Komite, normal olarak bu tip kurallar arasõnda yer alan teşkilatlanma konularõnõ, başkan seçimi de dahil olmak üzere kendisi düzenler. Paragraf Komitenin sekreterya hizmetlerinin Avrupa Konseyi Genel Sekreteri tarafõndan sağlanacağõnõ belirleyen bu hüküm, Kuruluşun alõşõlmõş uygulamalarõndan ilham almõştõr. ** Not [CPT Sekreteryasõ tarafõndan; 2002 de]: 2 No lu Protokolün yürürlüğe girmesiyle, CPT üyeleri iki defa yeniden seçilebilmektedir.

24 24 Madde 7 Paragraf İşbu paragraf, Sözleşmenin 2. maddesinde atõfta bulunulan yerlere ziyaret düzenlemenin Komitenin sorumluluğu olacağõnõ belirtir. Bununla beraber, Komitenin devrevi olduğu gibi ad hoc ziyaretler de düzenleyebileceğini öngörür. 48. Devrevi gezilerle ilgili olarak, şayet tesirli olacaksa, Komite ilgili devlette ziyaret edilecek yerlerin sayõsõnõ kaçõnõlmaz olarak dikkate alacaktõr. Komite, aynõ zamanda, farklõ devletlerin mümkün olduğunca- eşit şartlar altõnda ziyaret edilmelerini garanti altõna almalõdõr. Ayrõca, Komitenin devrevi programlarõ, kolaylõk olmasõ açõsõndan, kişilerin hürriyetlerinden mahrum bõrakõldõklarõ her yere düzenli ziyaretler yapõlmasõnõ gerektirmez. Hatta Komite, şartlarõn gerektirdiği taktirde, ad hoc gezilere belirli bir takõm öncelikler verebilir. 49. Bu tip ad hoc ziyaretlerle ilgili olarak, Komite bir ziyaretin gerekli olup olmadõğõna karar vermek ve bu kararõn temelini oluşturan esaslarla ilgili olarak takdir edebilme yetkisine sahiptir. Bu nedenle, Komite şahsi şikayetleri araştõrmakla ilgilenmez (ki bu konu ile ilgili hüküm örneğin, Avrupa İnsan Haklarõ Sözleşmesinde henüz yapõlmõştõr.) Komite, şahõslarla ya da şahõs guruplarõyla irtibatõnõ tayin etmekte ve bu irtibatlar sonucunda işlevlerini uygulayõp uygulamayacağõna karar vermekte özgür olacaktõr. Bir tarafõn, kendi yetkisi altõnda bulunan bir yere belirli iddialarõ araştõrmak yahut bir olayõ aydõnlatmak amacõyla Komitenin ziyaretini istediği durumlarda da, Komite benzer takdir yetkisine sahip olacaktõr. Paragraf Ziyaretler bütün Komite üyelerince yapõlmayõ gerektirmez; hatta bütün üyelerin katõlacağõ ziyaretin ancak istisnai durumlarda ortaya çõkmasõ kuvvetle muhtemeldir. Bu nedenle 2. paragrafta belirtilen hükümde ziyaretlerin, genel bir kural olarak, Komite adõna hareket eden en az iki üye tarafõndan yapõlmasõ uygun görülmüştür. Ancak istisnai olarak Komite yalnõzca bir üye ile de temsil edilebilir.(örneğin, acil durumlarda, sadece bir üyenin hazõr bulunduğu ad hoc ziyaretler gibi). 51. Komite gerekli gördüğü taktirde, uzmanlardan ve tercümanlardan yararlanacaktõr. Bunun altõnda yatan düşünce,komitenin tecrübelerini, insani görevlerde tecrübe veya özel eğitim sahibi, tõbbi geçmişe veya tutuklularõn tedavisinde veya hapishane yönetiminde özel uzmanlõğa sahip eğer uygunsalar- genç kişilerin yardõmõ ile desteklemektedir. 52. Komite bir ziyareti düzenlerken ilgili Devletle ve diliyle ilgili gereken ilgiye sahip olmasõ gerektiğini göz önünde bulunduracaktõr. 53. Ziyaretleri yürütmek için seçilmiş Komite üyesi ya da üyeleri ulusal makamlarla ilişki kuracak gerekli yetkiye sahip olacaklardõr. Ziyaretleri genel çerçevede yürütülmesi ve elde edilen bulgularõn ziyaretten sonra Komiteye sunulmasõ da, Komite üyelerinin sorumluluğu altõnda olacaktõr.

25 25 Madde İşbu maddede bahis olunan Komite, ziyaretleri Komite adõna icra eden delegasyonu içerir.(3. ve 9. maddeler ile 14. maddenin 3. paragrafõ ve 17. maddenin 3. paragrafõnda olduğu gibi). Ancak birinci paragraf bu genellemenin dõşõnda tutulmuştur, zira bu paragrafta bahis olunan Komite mutlak Komite anlamõna gelir. Paragraf Devletler, bu Sözleşmeyi onaylayarak, kendi yetkileri altõndaki yerlere yapõlacak ziyaretlere izin verme yükümlülüğü altõna girmişlerdir. Yürürlükteki hükmün amacõ ziyaretlerin başlama usullerini belirlemektir. Ziyaret gerçekleşmeden evvel Komite, ilgili tarafõn hükümetini durumdan haberdar ederek, ziyareti icra etme konusundaki niyetini belirtecektir.(madde 15 ile kõyasla). Bu bildirimden sonra, Komite istediği her an Sözleşmenin 2. maddesinde atõfta bulunulan her yeri ziyaret edebilir. Komite ve taraflarõn ve ziyaretçi ekipte bulunan her kişinin kimliği ve özgeçmişi hakkõnda anlaşmaya varmalarõ gerekmektedir. 56. Bu hüküm, ziyareti bildirme ile ziyaret arasõnda geçecek süreyi (örneğin 24 veya 48 saat) belirlemez.gerçekten, ziyaretlerin bildirimin yapõlmasõnõn hemen ardõndan yapõlacağõ istisnai durumlar ortaya çõkabilir. Ancak, Komite genel bir kural olarak ve 3. maddede belirlenen işbirliği prensibini de dikkate alarak, ilgili devlete gerekli önlemleri almasõ için makul zamanõ vermelidir. Diğer taraftan, Komite ziyareti bildirimden sonra makul bir zaman zarfõnda yapmalõdõr. 57. Aynõ işbirliği ruhu çerçevesinde, bildirimin Komitenin bir devleti kesin yer ve zaman göstermeden ziyaret etme niyetini belirttiği durumlarda, Komitenin bu tip detaylarõ daha sonradan, ancak ziyaret gerçekleşmeden evvel, bildirmesi beklenir. 58. Bildirim ziyareti haber verdiği gibi, Komite üyelerinin adlarõnõ içerir ve ziyarette yer alacak uzmanlarõ, tercümanlarõ, diğer personeli ve komitenin ziyaret etme niyetinde olduğu yerleri tesbit eder. Ancak, bildirimde özel yerlerin bahsinin geçmesi, Komitenin ziyaret esnasõnda başka yerleri de ziyaret etme isteğini haber vermesine engel değildir. 59. Son olarak, güvenlik açõsõndan önemli hapishanelere yapõlacak ziyaretlerin dikkatli hazõrlõk çalõşmalarõ gerektirdiğini Komitenin dikkate almasõ beklenir. Paragraf Anlaşõldõğõ üzere; işbu paragraf, Komitenin yapmayõ düşüneceği ziyaretlerin öncesinde, esnasõnda ve sonrasõnda, ziyaretlerin özel karakteri gereğince, eşit olarak uygulanõr. Paragraf karşõ tarafõn Komiteye sağlamakla yükümlü olduğu kolaylõklarõn ayrõntõlõ bir listesini içerir. Taraflar Komitenin çalõşmalarõnõ yürütebilmesi için gerekli diğer her türlü kolaylõğõ sağlamalõdõrlar.

26 A alt paragrafõnda; 2. ve 16. madde ile bağlantõlõ olarak okunmalõdõr,taraflarca göçmenlik (örneğin vizeler) ile ilgili olarak belirlenen kurallar, ziyareti yapan üyelere karşõ kullanõlamazlar. (14. maddenin 3. paragrafõna binaen, uzmanlar ve diğer Komiteye yardõmcõ kişilerle ilgili olarak). Anlaşõlmaktadõr ki, kõsõtlama olmaksõzõn seyahat hakkõ, Komiteye veya uzmanlarõna ulusal savunma nedenleriyle sõnõrlandõrõlmõş alanlar içerisinde seyahat özgürlüğü vermez. (Madde 9 ile kõyasla). 62. B alt paragrafõnda; her bir Taraf Komitenin isteği üzerine, hürriyetlerinden mahrum bõrakõlan kişilerin bulunduklarõ ve yetki alanlarõ içinde bulunan yerlerin listesi ve yerleşim durumu (hapishane, polis merkezi, hastahane vs.) hakkõnda Komiteye bilgi vermelidir. Anlaşõlan odur ki; böyle bir listeyi hazõrlarken ilgili devlet, kişilerin zaman zaman hürriyetlerinden mahrum bõrakõldõklarõ yerlerin genel bir tanõmlamasõ örneğin, tüm polis merkezleri veya tüm askeri kõşlalar- ile kişilerin daimi olarak hürriyetlerinden mahrum bõrakõldõklarõ yerlerin örneğin, hapishaneler akõl sağlõğõ kuruluşlarõ gibi- özel bir listesini hazõrlamalõdõr. Komitenin, ilgili Devletin yetkisi altõnda bulunan ve ziyaret etmek niyetinde olduğu belli bir alanda bulunan yerlerin kapsamlõ bir listesini talep edeceği göz önünde bulundurulmalõdõr. Diğer taraftan, ülkedeki bütün tutuklularõn bir listesini yapmak ilgili devlet için mecburi değildir. Eğer belirli nedenlerden ötürü, Komite özel bir kişi hakkõnda bilgi edinmek isterse (o kişinin tutuklu olduğu yeri de göz önünde tutarak), bu bilgiyi D alt paragrafõnda isteyebilir. 63. C alt paragrafõ; Komite üyelerinin hareket serbestisi özellikle de 2. maddede atõfta bulunulan iç mekanlarda- konusuna değinir. Fakat bu hüküm, ziyaret edilen devletin bir görevlisinin yardõmcõ olmak maksadõyla Komiteye refakat etmesine engel değildir. (Madde 15 ile kõyasla). Ayrõca, ilgili devlet milli savunma nedenleriyle gizli veya ulusal güvenlik açõsõndan özel koruma gerektiren yerlerde Komiteye üst düzeyde bir görevlinin refakat etmesini isteyebilir. (Madde 9 ile kõyasla). Ancak refakat eden şahõs, 8. maddenin 3. paragrafõnda özel olarak belirtilen görüşmelerde bulunmayacaktõr. 64. D alt paragrafõ; taraflarõn, Komitenin görevlerini yürütebilmesi için gerekli bilgiyi vermelerini zorunlu kõlar. Bilgi sağlamak Komite için çok önemlidir. Aynõ zamanda, bilgilerin açõklanmasõ ile ilgili özel kurallarõn üye devletlerde uygulanabilir olduğu da belirtilmiştir. Buna göre, Komite taraflardan bilgi alõrken, uygulanan ulusal hukuk kurallarõnõ ve yürürlükteki adetleri (özellikle verilerin korunmasõ ile ilgili özel kurallar, tõbbi gizlilik kurallarõ) göz önünde bulundurmak zorundadõr. Bu alandaki muhtemel zorluklarõn Sözleşmede bahsolunduğu üzere karşõlõklõ anlayõş ve işbirliği çerçevesinde üstesinde gelineceği öngörülmüştür. 65. Anlaşõlacağõ gibi, Komitenin isteği üzerine taraflarca sunulan belgenin şekline karar vermek (örneğin, dokümanõn aslõ ya da kopyasõ ), ilgili tarafõn elindedir.

27 27 Paragraf İşbu paragrafõn altõnda, Komite özel görüşmeler yürütebilir. Bu tip görüşmeler için Komite kendi özel tercümanlarõnõ kullanabilir ve herhangi bir zaman kõsõtlamasõ sözkonusu değildir. Komite, zihinsel özürlü hastalarla görüşmeleri yürütecek kişi veya kişilerin özellikleri ve dille ilgili nitelikleri konusuna özel ilgi gösterecektir. (Üst paragraf 31 ile kõyasla). 67. Anlaşõlan odur ki, hürriyetinden mahrum bõrakõlmõş kişiler Komite ile bağlantõ kurmayõ kabul etmek zorunda değildir. Ancak Komite, bu kararõn ilgili kişinin serbest iradesi ile verildiği konusunda bir kanaat uyanmalõdõr. Paragraf Sözleşmeyi kaleme alanlar, Komitenin ilişki kuracağõ kişileri belirlerken özellikle hürriyetinden mahrum bõrakõlmõş kişilerin aileleri, avukatlarõ, doktorlarõ ve sağlõk personelini dikkate almõştõr. Ancak, hiç bir özel şahõs Komiteyle ilişki kurmaya zorlanamaz. 69. Ancak, Komiteye tanõnan bu hak, ona hukuksal anlamda dava usulüne ait şartlarõn uygulandõğõ resmi oturumlar düzenleme yetkisini vermez. Mesela, hiç kimse yeminli tanõklõk yapmak mecburiyetinde değildir. Paragraf İşbu paragraf, Komitenin gezileri süresince bizzat bir takõm gözlemler yapabilmesine olanak sağlar. Ancak, bu imkan istisnai durumlarda kullanõlabilir. (Örneğin, hürriyetinden mahrum bõrakõlmõş kişilerin durumlarõnõn iyileştirilmesi gibi acil bir durum ortaya çõktõğõnda). Bu tip gözlemler, Komiteyi 10. maddede öngörülen müteakip raporlarõ hazõrlamaktan kurtarmaz.

28 28 Madde İşbu maddeye göre, her ne kadar taraflarõn Komitenin ziyaretlerine izin verme mecburiyeti varsa da, belli istisnai şartlar altõnda bir ziyaretin ertelenmesi veya Komitenin istediği özel bir yere giriş hakkõna bazõ sõnõrlandõrõlmalar getirilmesi mümkündür. Birinci paragraf, maddenin uygulanmasõnda sõnõrlandõrma getirebilecek istisnai şartlarõ belirler: - Milli güvenlik tedbirleri nedeniyle, - Kamu güvenliğinin sağlanmasõ (ciddi bir suçun işlenmesini önlemek için alõnan acil ve zorlayõcõ tedbirler dahil olmak üzere), - Kişilerin özgürlüklerinden yoksun bõrakõldõğõ yerlerde ve hapishanelerdeki ciddi karõşõklõklar nedeniyle, - Ziyaret edilmesi teklif edilen bir kişinin sağlõk durumu (akli durumu da dahil) ve belli zamanda yapõlacak bir ziyaretin o kişinin sağlõğõna zararlõ olacağõnõ belirtildiği hallerde, - Ciddi bir suçla alakalõ olarak acil bir sorgulama yapõlmasõ ve bunun neticesi olarak hakikate vakõf olmadan bir hesap verilmesini bertaraf etmek için, maddenin hükümlerini uygulamak isteyen taraf, gerekli girişimleri, Komiteye uygun olacak şartlarda yapmakla yükümlüdür. Komite ve taraflar daha sonra, ikinci paragraf gereğince ilgili tarafõn delil olarak sunduğu şartlar ve 8. maddeye uygun olarak Komite tarafõndan bildirilen teklifler üzerine istişarede bulunurlar. Komite ve taraflar, aynõ zamanda Komitenin işlerini hõzlõ ve etkin bir biçimde ifa etmesi için gereken yollar üzerinde anlaşmaya varmaya çalõşmalõdõrlar. (Bu madde 3 tarafõndan öngörülen işbirliğinin iyi bir örneğidir). Maddede belirtilen ihtimallerden biri, özel bir yere yapõlacak ziyaretlere karşõ ulusal güvenlik bölgeleri ile ilgili olarak yapõlacak girişimlerde, o yerde özgürlüğünden alõkoyulmuş kişiler, Komite tarafõndan ziyaret edilebileceği başka bir yere aktarõlõr. Bu paragraf ayrõca herhangi bir yere yapõlacak ziyaret ertelendiğinde, taraflarõ Komiteye o yerde özgürlüğünden alõkonulmuş kişiler hakkõnda bilgi vermekle hükümlü kõlar.

29 29 Madde 10 Paragraf Bu paragraf Komitenin her ziyareti müteakip hazõrlamakla yükümlü olduğu raporla ilgilidir. Bu raporda, ziyaret esnasõnda bulunan gerçekler ve ilgili devletin bu konuda yapmak istediği şeyler ile ilgili müşahedeler yer alacaktõr. Rapor aynõ zamanda Komitenin gerekli gördüğü durumlarda hürriyetlerinden alõkonulmuş kişilerin korunmasõnõ güçlendirmek amacõyla tavsiyeleri de içerebilir. İlgili devlete gönderilen raporun, ziyaret esnasõnda Komite tarafõndan elde edilen tüm bilgileri içermesi gerekmediği de anlaşõlmaktadõr. (Örneğin çeşitli mülakatlarõn kayõtlarõ) Paragraf Bu paragrafta atõfta bulunulan çeşitli ihtimallerde Komite, ilgili devlete görüşlerini bildirmesinden sonra bir resmi açõklamada bulunmaya karar verebilir. Komitenin resmi bir açõklama yapmasõyla ilgili istisnai yetkisi, eğer devlet işbirliği yapmaz veya durumu Komitenin tavsiyeleri doğrultusunda iyileştirmezse ortaya çõkar. Böyle bir karar, önemi gereği, yalnõzca nitelikli (mevsuf) bir çoğunluk tarafõndan alõnabilir. Bir devletin durumu iyileştirme yolunu reddetmesi halinde, Komite böyle bir çareye başvurmadan önce tüm zorluklarõ göz önüne almalõdõr. 75. Komite hangi bilgilerin açõklanacağõ konusunda geniş bir takdir yetkisine sahiptir. Fakat gizliliği bulunan bir bilginin açõğa çõkmamasõ konusunda güvence sağlanmalõdõr. Aynõ zamanda devam eden soruşturmalar ile ilgili bilgilerin açõklanmamasõ gereği de göz önünde bulundurulmalõdõr. Madde Bu hüküm, Komitenin faaliyetlerinin gizlilik karakteri prensibini oluşturur. Komite tarafõndan ziyaret ile ilgili toplanan bilgi Komitenin kendisinin gözlemlediği gerçekleri, harici kaynaklardan temin ettiği ve bizzat kendisinin topladõğõ bilgileri içerir. 77. Bu hüküm, ilgili devlet talep ettiği taktirde, Komitenin raporu ve devletin bu konuda yapmak istediği açõklamalarõ yayõnlamasõ gerektiğini tespit eder. Eğer ilgili devlet raporu kendisi yayõnlamak isterse onun bütünlüğünü korumak zorundadõr. 78. Bu paragraf, hiçbir kişisel bilginin ilgili kişinin açõk rõzasõ olmaksõzõn yayõnlanamayacağõnõ belirtir. Fakat, ilgili kişinin niteliği açõğa çõkmõyor veya raporun kapsamõndan tespit edilemiyorsa, bu tür bilgilerin yayõnlanmasõ bu prensipten hariç tutulabilir.

30 30 Madde Komite her yõl, faaliyetleri ile ilgili genel bir raporu Bakanlar Komitesine sunacaktõr. Asambleye yollanacak ve halka açõklanacak olan bu rapor, Komitenin teşkilatlanmasõ ve iç çalõşmalarõ ile kendine özgü faaliyetleri hakkõnda bilgi ve ziyaret edilen ülkelerin isimlerini ihtiva eder. Komite raporunu hazõrlarken doğal olarak belli türlerde bilgi ve verilerin gizli niteliği ile ilgili 11. maddenin hükümlerine riayet etmelidir. Madde Bu hükme göre, Komite üyeleri, uzmanlar ve Komiteye eşlik eden diğer kişiler, görevleri sona erdikten sonra dahi, sõrlarõ ifşa etmemeye dikkat etmelidirler. Komite üyeleri veya diğer şahõslarõn, ziyaret esnasõnda görevlerini yaparken veya herhangi diğer zamanda öğrendikleri gerçekleri ve bilgilerin hepsi bu kapsama girmektedir. Madde Bu hüküm, Komiteye eşlik eden kişilerin isimlerinin, 8. maddenin 1. paragrafõ uyarõnca yapõlacak bir ziyaret bildiriminde yer almasõ prensibini getirir. 82. Uzmanlar, Komite üyeleri gibi bağõmsõz ve tarafsõz olacak ve gerektiği zaman hazõr bulunacaklardõr. (4. maddenin 3. paragrafõ ile kõyasla), Komite talimatlarõna tabidirler ve onun otoritesi altõnda hareket ederler. 83. Bu paragraf bir devletin hakimiyeti altõndaki bir bölgeye yapõlacak ziyaretlere veya özel bir ziyaretle Komiteye eşlik etmek üzere katõlmasõ muhtemel bir şahsõn reddedilmesi ile ilgili koşullarõ belirler. 84. Bu hak istisnai olarak ve ilk fõrsatta kullanõlabilir. Bu suretle bir devlet, böle bir kişiyle ilgili bilgilerin verilmesinden sonra, bu kişiyi ancak, kendi kanaatine göre bu maddenin 2. paragrafõnda ve 13. maddede ileri sürülen şartlara uymuyorsa reddedebilir. Bu durum, eğer ilgili kişi o devlete karşõ taraflõ davranõş sergiliyorsa veya eğer başka durumlarda gizlilik kuralõnõ bozmuşsa gerçekleşebilir. 85. Bir devlet, bir şahsõn bir ziyarette yer almamasõ gerektiğini belirtirse Komite soru ve verilecek herhangi bir cevabõn gizli olacağõ anlayõşõyla bunun sebeplerini sormak isteyebilir. Böyle bir düzenlemenin, kendisine eşlik edecek diğer kişileri belirlemede Komiteye bir yardõmõ olacaktõr. 86. Eğer ziyaret esnasõnda Komiteye eşlik eden bir kişi, ilgili devletin uygunsuz olarak niteleyeceği bir tarzda davranõrsa (örneğin politik veya benzeri demeçler verirse) ilgili devlet Komiteden, uygun bulacağõ her türlü tedbiri almasõnõ talep edebilir.

31 31 Madde Sözleşmenin 8. madde 1. paragrafõnda belirtilen bildirimlerin yapõlmasõnõ kolaylaştõrmak için bu hüküm, taraflarõ, Komiteye bildirimlerin yollanacağõ makam hakkõnda bilgi vermekle yükümlü kõlar. Taraflar ayrõca Komiteye ziyaretleri esnasõnda görevlerini kolaylaştõrmakla sorumlu bir irtibat memurunun adõnõ vermekle de yükümlüdürler. Madde Avrupa İnsan Haklarõ Sözleşmesinin 59. maddesi ile Avrupa Konseyi Ayrõcalõklar ve Bağõşõklõklar Anlaşmasõnõn 2. ve 4. Protokollerinden etkilenen bu madde Komite üyelerinin ve uzmanlarõnõn ayrõcalõk ve bağõşõklõklarõyla ilgilidir. Paragraf 1 Madde Bu paragraf Sözleşmenin, diğer uluslararasõ kaynaklar veya iç yollarla sağlanan korunmanõn sõnõrlandõrõlmasõ için kullanõlamayacağõ şartõnõ getirir. Aslõnda Sözleşme, işkenceyi önlemeyi ve hürriyetlerinden mahrum bõrakõlmõş kişilere sağlanan korumayõ güçlendirmeyi hedefleyen çeşitli belgelerden sadece biridir. 90. Ulusal makamlarõn Sözleşme kapsamõndaki yerlerde soruşturmalarõn yapõlmasõna izin vermiş olmalarõ gerçeği, Komitenin bu yerlere bir ziyaret yapmaya karar vermesini engellemez. Fakat Sözleşmenin uygulanmasõndaki işbirliği ruhuyla, Komite karar vermeden önce soruşturma yapõlmasõna izin veren ulusal makamlarla ilişki kurmak isteyebilir. ( paragraflarla kõyasla). Paragraf Bu paragraf yeni Sözleşme ve tüm Avrupa Konseyi üyelerinin taraf olduğu Avrupa İnsan Haklarõ Sözleşmesi arasõndaki özel ilişkiyi belirler. Taraflarõn Avrupa İnsan Haklarõ Sözleşmesinden doğan yükümlülükleri değişmemiştir. Bu Sözleşmeyle Mahkeme ve İnsan Haklarõ Komisyonuna ve Bakanlar Komitesine verilen görevler de değişmemiştir. Buna bağlõ olarak, bu organlarõn verilmiş yetkilerine hürmetle, bu Sözleşmeyle oluşturulan Komite, onlarõn önlerinde bulunan konularla ilgilenmeyecek ve Avrupa İnsan Haklarõ Sözleşmesinin hükümlerini kendi başõna yorumlamayacaktõr. 92. Özellikle Avrupa İnsan Haklarõ Sözleşmesinin 25. maddesindeki kişisel başvuru hakkõ önemini muhafaza etmektedir. Buna bağlõ olarak, Komite tarafõndan durumu incelenmiş bir kişi eğer sonradan İnsan Haklarõ Komisyonuna Sözleşmenin ihlalinin bir kurbanõ olduğuna iddia ederek baş vurursa, Avrupa İnsan Haklarõ Sözleşmesinin 27. madde 1 (b) paragrafõna dayalõ olarak dava açõlacaktõr.