Akademik Sosyal Araştırmalar Dergisi, Yıl: 6, Sayı: 72, Haziran 2018, s

Transkript

1 Akademik Sosyal Araştırmalar Dergisi, Yıl: 6, Sayı: 72, Haziran 2018, s Yayın Geliş Tarihi / Article Arrival Date Yayınlanma Tarihi / The Publication Date Rıdvan GÖREN ridvangoren@gmail.com ÖZEL VE DEVLET OKULUNDA OKUYAN ÖĞRENCİLERİN YARATI- CILIK DÜZEYLERİ İLE ÖĞRETMENLERİN YARATICI DÜŞÜNCE DÜZEYLERİ ARASINDAKİ İLİŞKİ Öz Araştırma Eğitim Öğretim yılı Ankara - merkez ilçesindeki devlet ve özel okullarda görev yapan ve araştırmaya katılmaya gönüllü olan 317 öğretmen ve öğretmenlerin sınıfında öğrenim gören 680 öğrenci üzerinde gerçekleştirilmiştir. Araştırma sonuçlarına göre; Yaratıcı düşünce düzeyleri tüm öğretmenlerde mesleki deneyim, mezuniyet, yaratıcılık eğitimi alma durumu ve okul türüne göre istatistiksel olarak anlamlı farklılık göstermektedir (p<0,05). Öğrencilerin yaratıcılık düzeyleri tüm boyutlar için özel okullarda devlet okullarına göre istatistiksel olarak anlamlı derecede daha yüksek düzeydedir (p<0,05). Öğretmenlerin yaratıcılık düzeyleri ile öğrencilerin yaratıcılık düzeylerinin tüm boyutları arasında istatistiksel olarak anlamlı ve pozitif yönde bir ilişki vardır (p<0,05). Anahtar kelimeler: Fen bilgisi, yaratıcılık, kamu, özel okul.

2 THE RELATIONSHIP BETWEEN CREATIVITY LEVELS OF STUDENTS READING IN PRIVATE AND STATE SCHOOLS AND TEACHERS' CREATIVE THINKING LEVELS Abstract In this research, it was aimed to examine differences between perceiving of Science teachers working at public and private schools on openness to change level of their schools. In the research, 317 science teachers working at private and public schools in Manisa under authority of National Education Ministry during education year were subjected to survey. According to the results of the research; The level of creative thinking is statistically significant (p <0,05) in all teachers according to professional experience, graduation, creativity education status and school type. The level of creativity of students is higher in all schools in terms of statistically significant than private schools (p <0,05). There is a statistically significant and positive relationship between the creativity levels of teachers and all dimensions of creativity levels of students (p <0,05). 1.Giriş Keywords: Science knowledge, creativity, private school. Fen bilgisi dersi, bireylerin bilimsel bilgi ile en yoğun biçimde ilişki kurdukları ilk ders olarak görülebilir. Bu nedenle bireylerin derinlemesine düşünme ve bilgiyi iyi bir şekilde kişiselleştirme süreçlerinde fen bilgisi dersinin çok fazla önemi vardır. Diğer bir taraftan günümüz dinamik bilgi toplumu ve bilginin sürekli derinlemesine artması değerlendirildiğinde, öğretmenlerin yaratıcı düşünme açıklıkları bilgiyi yeni nesillere aktarmada önemli role sahiptir. Teknoloji ve bilim eğitiminin, bilimsel bilginin sürekli olarak arttığı, teknolojik gelişmelerin çok hızlı bir şekilde ilerlediği ve bilim ve teknolojinin etkilerinin açıkça görülen günümüz bilgi ve teknoloji çağlarında toplumların muhtemel gelecek yaşantısında önemli bir rol oynadığı hayatımızın her alanında sıkça görülmektedir. Bu önem sebebiyle, tüm toplumlar, özellikle gelişmiş ülkeler, sürekli olarak bilim ve teknoloji eğitiminin kalitesini yükseltmek zorundadırlar (Gömleksiz ve Bulut, 2007: 76) Kavramsal Çerçeve Özel ve devlet okullarında öğretmenlerin ve öğrencilerin yaratıcılıklarını anlamak için öncelikle yaratıcılık kavramını anlamak gerekir. Devam eden başlıklarda, kısaca yaratıcı düşünce kavramı, yaratıcı düşünmeyi etkileyen faktörler ve çalışma hipotezine yer verilmiştir. 2.1 Yaratıcı Düşünme Kavramı Öğretmenlerin öğretim teknolojilerini kullanabilme becerileri, alan eğitimii ve pedagojik bilgi türlerinin birlikte ve faydalı kullanımını da kapsar niteliktedir (Çelik ve Karamustafaoğlu, 2016: 190). Yaratıcı düşünce ve yaratıcılık farklı şeyleri ifade etsede, birbirinin yerine kullanılabilir iki kavram olarak karşımıza çıkmaktadır. Yaratıcılık kapsayıcı bir kavramdır. Yaratıcı düşünce, daha önce düşünülmemiş ancak ilişkili olmayan bilgiler ya da birikimler arasındaki ilişkilerin kurulmasıdır.

3 2.2 Yaratıcı Düşünmeyi Etkileyen Etkenler Yaratıcılık, bireyin yaşadığı ortamla etkileşimi sonucunda gelişebilir. Davranışçılar, uyaranlar tarafından çevresel faktör artsa bile yaratıcı zihniyetin de bu ortamı etkileyeceğini söyler. Bilişsel gelişim kuramcılarına göre ise, yaratıcılık ile Piaget'in zihinsel gelişim dönemleri arasında yakın bir ilişki vardır. Bu yaklaşımın savunucuları, anlamdaş veya muhalif düşünme, bilgi birleştirme rasyonalitesi, problem çözebilme gücü ve eninde sonunda meydanın içine getirilen ürünün özgünlüğü olarak tanımlanmaktadır. Gestaltians yaratıcılık kavramı yerine "Üretken Düşünce" ve "Problem Çözme" kavramlarını kullanmaktadır (Özerbaş, 2011: 677). 3. Yöntem 3.1. Evren ve Örneklem Araştırmanın evrenini Ankara ili sınırları içerisinde eğitim öğretim veren MEB e bağlı özel ve devlet okullarında görevli fen bilgisi öğretmenleri, örneklemini ise eğitim öğretim yılında bu okullarda görev yapan, gönüllülük usulüne göre araştırmaya dahil edilen 317 öğretmen ve öğretmenlerin sınıfında öğrenim gören 680 öğrenci üzerinde gerçekleştirilmiştir 3.2. Veri Toplama Aracı Öğretmenlerin yaratıcılık destekleme düzeylerini ölçmek için Yenilmez ve Yolcu (2007) tarafından geliştirilen Öğretmenlerin Derslerdeki Tutum ve Davranışlarının Öğrencilerde Yaratıcı Düşünmenin Gelişimine Katkısı ölçeği kullanılmıştır. Öğrencilerin yaratıcılıkları Öğretmen Davranışlarının Yaratıcı Düşünme Becerilerinin Gelişimine Katkısı Anketi ile ölçülmüştür. Yenilmez ve Yolcu (2007) tarafından geliştirilen ve öğretmen davranışlarının yaratıcı düşünme becerilerine katkısını ölçen anketin Cronbach Alpha güvenirlik katsayısı 0,70 olarak bulunmuştur. Ankette beşli likert tipinde 17 madde olup, yüksek puan yüksek yaratıcılık düzeyini göstermektedir. 452 Öğrencilerin yaratıcılık düzeylerini ölçmek için ise Torrence Yaratıcılık Testi kullanılmıştır. Araştırmada kullanılan Torrance Yaratıcı Düşünce Testinin şekil formu resim oluşturma, resim tamamlama ve paralel çizgiler olmak üzere üç etkinlikten oluşmaktadır Verilerin Toplanması Araştırma verileri araştırmacı tarafından, gerekli izinlerin alınmasının ardından gerçekleştirilmiştir. Kümeleme örneklem ve gönüllülük usulüne dayalı olarak araştırmada öncelikle aynı bölgede olan okullardan kümeler oluşturulmuş, öğretmenlerin teneffüs aralarında görüşmeler gerçekleştirilmiştir. Öğrencilere yine ders sonlarında 15 er dakikalık aralıklarla uygulama yapılmıştır. Araştırmada verilerin toplanma aşamasında öncelikle katılımcılara genel bir bilgi verilmiş, ardından araştırmaya katılmaya gönüllü olup olmadıkları sorulmuştur. Daha sonra, anket envanterleri doldurulana kadar, katılımcıların herhangi bir sorusu olması durumunda yanıt vermek için beklenmiştir. Daha sonra elde edilen bilgiler, ileri analiz için bilgisayar ortamına atılmıştır İstatistik Yöntem Ölçek ortalamaları ortalama ve standart sapma ile tanımlanmıştır. Ölçek ortalamalarının fark analizinden önce veri dağılımının normalliği için Kolmogorov Smirnov testi yapılmıştır. Test sonucunda ölçek ortalamaları normal dağılıma uymadığından, iki grup arasındaki fark için Mann Whitney U ve ikiden çok grup arasındaki fark için Kruskal Wallis testleri kullanılmıştır.

4 Tüm analizler SPSS 17.0 for Windows paket programında ve %96 güven aralığında yapılmıştır. 4. Bulgular Özel okul ve devlet okullarındaki öğrencilerin yaratıcılık düzeyleri arasındaki fark analizi sonuçları Tablo 4.1 de verilmiştir Tablo 1. Özel okul ve devlet okullarındaki öğrencilerin yaratıcılık düzeyleri arasındaki fark analizi sonuçları Okul türü Özel okul Devlet okulu X SS X SS Öğrenci Akıcılık 32,45 1,98 26,76 1,20-14,759 0,000 Öğrenci Esneklik 22,42 1,13 16,69 1,41-14,717 0,000 Öğrenci Orijinallik 33,56 1,88 26,71 0,98-14,821 0,000 Öğrenci Detaylandırma 78,92 1,65 57,58 2,54-14,687 0,000 Z p Tabloda da görüldüğü gibi, tüm puan türlerinde de, özel okul öğrencilerinin yaratıcılık düzeylerinin, devlet okullarına göre daha yüksek olduğu ve aradaki farkın anlamlı olduğu görülmektedir (p<0,05). Buradan özel okullarda eğitim alan öğrencilerin yaratıcılık düzeylerinin daha yüksek olduğu sonucuna ulaşabiliriz. 453 Tablo 2. Öğrencilerin yaratıcılık düzeyleri ile öğretmenlerin yaratıcı düşünce düzeyleri arasındaki ilişkinin tespiti için yapılan Spearman s rho korelasyon analizi sonuçları Yaratıcılık Öğrenci Akıcılık Öğrenci Esneklik Detay- Öğrenci landırma Öğrenci Orijinallik R 1,000,517 **,528 **,582 **,563 ** Yaratıcılık P.,000,000,000,000 R,517 ** 1,000,791 **,422 **,707 ** Öğrenci Akıcılık P,000.,000,000,000 R,528 **,791 ** 1,000,581 **,527 ** Öğrenci Esneklik p,000,000.,000,000 Öğrenci Orijinal- r,582**,422 **,581 ** 1,000,654 **

5 lik p,000,000,000.,000 r,563 **,707 **,527 **,654 ** 1,000 Detay- p,000,000,000,000. Öğrenci landırma Tablo 4.2 de görüldüğü gibi, öğretmenlerin yaratıcılık düzeyleri ile öğrencilerin tüm yaratıcılık boyutları arasında anlamlı ve pozitif yönde ilişkiler vardır (p<0,05). İlişkilerin düzeyine bakıldığında öğretmen yaratıcılığı ile en yüksek ilişkisi olan boyut orijinallik boyutu olup (r=0,582), bunu detaylandırma (r=0,563) ve esneklik (r=0,528) izlemektedir. Dolayısıyla öğretmenlerin yaratıcı düşünce düzeylerinin öğrencilerin yaratıcılıklarını olumlu etkilediği ifade edilebilir. 5. Tartışma Özel okul öğrencilerinin yaratıcılık düzeylerinin, devlet okullarına göre daha yüksek olduğu ve aradaki farkın anlamlı olduğu görülmektedir (p<0,05). Buradan özel okullarda eğitim alan öğrencilerin yaratıcılık düzeylerinin daha yüksek olduğu sonucuna ulaşabiliriz. Öğretmenlerin yaratıcılık düzeyleri ile öğrencilerin tüm yaratıcılık boyutları arasında anlamlı ve pozitif yönde ilişkiler vardır (p<0,05). İlişkilerin düzeyine bakıldığında öğretmen yaratıcılığı ile en yüksek ilişkisi olan boyut orijinallik boyutu olup (r=0,582), bunu detaylandırma (r=0,563) ve esneklik (r=0,528) izlemektedir. 454 Özel okullarda görevli öğretmenler, devlet okullarındakilere göre daha fazla yaratıcı düşünmeye açık olduğunu düşünmektedir. 6. Sonuç ve Öneriler Araştırma sonuçlarından da görüleceği gibi, özel okullarda, devlet okullarına göre yaratıcı düşünmelere daha açık oldukları görülmektedir. Aslında bu sonuç bir anlamda beklenen bir sonuçtur. Kendi ülkemizde devlet okulların merkezi bir yönetime sahip olup, her ne kadar milli eğitim sistemimizde bölgesel ve demografik farklılıkların etkisini sıfıra indirmeyi amaçlayan önemli çalışmalar yapılsa da, özel okullar gibi daha fazla yerinden yönetim olanaklarına sahip değildir. Bu nedenle egede bir okul ile Van daki bir okulda aynı eğitim müfredatı ve aynı ders içeriği, aynı yöntemlerle sunulmakta, gerek bulunulan bölgenin imkan ve demografik yapısı, gerekse bölge insanının sahip olduğu değerler ve yapılara uygun bir eğitim modeline olanak vermemektedir. Bu açığı gidermek için yapılan çalışmalar her ne kadar günümüzde giderek artsa da, daha spesifik bir şekilde yapılanmış olan özel okullar kadar etkili olamamaktadır. Milli eğitim sistemimiz başta olmak üzere, tüm eğitim kurumlarında daha çağdaş, daha modern bir eğitim yapısının tesisi için, daha fazla yaratıcı, yeniliği ve gelişmeyi benimsemiş bir yapının sağlanması gerekir. Özel okullardaki daha düşük bürokratik yapı, yönetimin daha hızlı kararlar almasına ve daha sonuç odaklı çalışmasına yardım etmektedir. Öte yandan bu süreçte özel okullardaki başarı kaygısını para kazanma mantığından da ayırmak, eğitimin doğuştan gelen bir hak olduğunu da unutmamak gerekir. Bu çerçevede yapılacak olan hizmet içi eğitimler ve mesleki iyileştirmelerin eğitimde daha fazla başarıya olanak vereceği öngürülebilmektedir.

6 KAYNAKLAR Çelik, H., & Karamustafaoğlu, O. (2016). Fen Bilgisi Öğretmen Adaylarının Fizik Kavramları Öğretiminde Bilişim Teknolojilerinin Kullanımına Yönelik Öz-Yeterlik ve Görüşleri. Necatibey Eğitim Fakültesi Elektronik Fen ve Matematik Eğitimi Dergisi, 10(1), Gömleksiz, M. N. ve Bulut, İ. (2007). Yeni Fen ve Teknoloji Dersi Öğretim Programının Uygulamadaki Etkililiğinin Değerlendirilmesi. Hacettepe Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi 32, Smith, P. A., ve Hoy, W.K. (2007). Academic optimism and student achievement in urban elementary schools. The Journal of Educational Administration, 45, (5) Taşdan, M. (2013). İlköğretim Okulu Öğretmenleri İçin Kişisel ve Mesleki Değişime Açıklık Ölçeklerinin Geliştirilmesi; Bir Uygulama. Akademik Bakış Dergisi, 35, Tavas, B., & Öztürk, C., (2016), Türk Polis Teşkilatı Çalışanlarının Benlik Saygısı İle Psikolojik Durum Arasındaki İlişkinin İncelenmesi: Zonguldak İl Emniyet Müdürlüğü Örneği, The Journal of Academic Social Science 4(23) ss