Yelken Nedir? Yelken Nasıl Çalışır? Yelken Tarihi Yelken Sınıfları Salma Nedir? Salma Teorisi Seyirler ve Salma Salma Tipleri Yelkenli Bir Teknenin Pa

Transkript

1 Yelkenli Teknelerde Donanım

2 Yelken Nedir? Yelken Nasıl Çalışır? Yelken Tarihi Yelken Sınıfları Salma Nedir? Salma Teorisi Seyirler ve Salma Salma Tipleri Yelkenli Bir Teknenin Parçaları ve Güverte Donanımı Yelkenli Bir Teknenin Đç Donanımı

3 Yelken Nedir?

4 Yelkenin en kısa tanımı,rüzgar enerjisini kullanarak, bir kuvvet oluşturan ve bu kuvvet ile bağlı bulunduğu aracın hareket etmesini sağlayan yapıdır. Genelde yelkenler teknelere takılır. Ancak unutulmamalıdır ki rüzgarın esmediği durumlarda hiçbir yelken kuvvet oluşturamaz ve çalışamaz.

5 Yelken özel bir kumaştan yapılır. Bu kumaşın en önemli özelliği çok sağlam ve biraz esnek yapıda olmasıdır. Yelkenler dümdüz değildir. Her yelkene özel bir tor (derinlik) verilerek yelken üç boyutlu hale getirilir. Her yelkenli kullanma koşullarına göre ilk zamanki formunu yavaş yavaş kaybeder.

6 Yelken Nasıl Çalışır?

7 Yelken hafif torlu bir yapıya sahiptir. Tor hafif bombeli yani tam düz değil anlamındadır. Bunun sonucunda yelken üzerinde hava basınç farkı oluşur ve yelkeni ileri doğru çeker.

8 Yelkene gelen hava molekülleri yelkene vurduğu zaman iki kısıma ayrılır. Bir kısmı rüzgar üstünden (Rüzgarın geldiği taraf), diğer bir kısmı rüzgar altından geçer. Yelkenin rüzgar altı kısmında hava moleküllerinin gideceği yol, rüzgar üstünden daha fazladır. Bu moleküllerin yelkenden aynı anda çıkmaları gerektiğine göre rüzgar altı taraftaki moleküller daha hızlı gitmek zorundadırlar.

9 Bernoulli Teoremine göre hız arttığı zaman hava basıncı düşer, dolayısıyla yelkenin rüzgar altında bir alçak basınç alanı oluşur. Buna nazaran rüzgar üstü tarafta hava moleküllerinin büyük bir kısmı yelkene değmeden düz bir çizgi halinde yelkenden çıkarlar. Yani daha kısa yol giderler. Hızlarını artmaz ve rüzgar üstü taraf yüksek basınç alanı oluşur Havanın hareketinin yüksek basınçtan alçak basınca doğrudur. Dolayısıyla yelkende dışarı doğru yani rüzgar altına doğru bir kuvvet oluşur.bu kuvvet gelen rüzgara diktir.

10 Alttaki şekilde de yelkeni ileri doğru iten kuvvet görülmektedir

11 Yelken Tarihi

12 Yelken tarihi,insanlığın gelişmesiyle orantılıdır.bilimde gelişen insanoğlu, yelken ile denizleri keşfetmeye başladı. Rüzgarın bir kuvvet olduğunu keşfeden insanoğlu, yelkeni yaparak, günümüze kadar gelen bu önemli aracı kullanmış oldu. Tarihte ilk yelkenin mısırlılar tarafından yapılığı ve ilk olark Nil nehrinde kullanıldığı biliniyor. Tarihte yapılan ilk yelken kare şeklindeydi, dolayısıyla sadece rüzgarı arkadan aldığı zaman ilerliyordu ve uygun rüzgarı bulmak için, yelkenler çoğu zaman ya denizde bekliyorlardı, ya da günlerce limanlarda beklemek zorundaydı. Zamanla yelkenlerin boyu büyüdü ve sonucunda daha büyük yelkenli gemiler yapılmaya başlandı. Daha çok taşımacılıkta kullanılan bu gemiler, zamanla savaş gemilerine dönüştü.

13 Yelken ilk Mısırlılar tarafından bulunduğu için yelkenli gemiler genelde Akdeniz'de görülüyorlardı. Fakat yeni yerler bulmak isteyen cesur kişiler yelkenle dünyanın bilinmeyen yerlerine gittiler. Vikingler sayesinde Avrupa ülkeleri de yavaş yavaş kare yelken ile tanıştılar. Fakat Mısır ve yakın yerlerdeki yelkencilik daha da ilerlemişti ve Arap denizciler latin yelken adı verilen üçgen şeklindeki yelkeni buldular. Đlk üçgen yelkenler Fas ile Hindistan arasında kullanıldı. Bu yelken ile istenilen yöne gidilebiliyordu (direk rüzgarüstüne hariç). Kısa sürede çok yaygınlaştı çünkü kare yelkenli gemiler limanlarda beklerken, bu tip gemiler suya açılıyorlardı.

14 Fakat Akdeniz'de yapılan gemiler okyanus şartlarına pek uygun değildi ve pasifik kıyısında yaşayanların, büyük ağaç kavuklarını oyarak yaptıkları gemiler oldukça sağlam oluyordu. Pusulanın da bulunmasıyla denizcilikte hızlı bir ilerleme yaşandı. Sanayi devrimiyle buhar gücünün bulunmasına kadar, yelkenli gemiler hem ticaret amacıyla hemde savaşmak amacıyla çok uzun yıllar kullanıldı. Günümüzde de gezi veya spor amaçlı yelkenlileri kullanıyoruz

15 Yelken Sınıfları

16 Yelkenli yatlar adlarını direk ve yelkenlerinin düzenlenmiş biçiminden yani armalarından alırlar.

17 Tek direkli bir yat şalupa olarak bilinir.

18 Yola ve keçler iki direklidir ve üç veya daha çok sayıda yelken açabilirler. En yaygını bir ana yelken, bir mizana yelkeni ve bir floktur.

19 Uskunalarda ana direğin önünde pruva direği bulunur. Uskunalar daha büyüktür ve diğer bütün yatlardan daha büyük ve çok sayıda yelken açabilirler

20 Kotra

21 Keç

22 Uskuna

23 Gulet

24 Brik

25 Barkentin

26 Bark

27 Fully Rigged Ship

28 Salma Nedir?

29 Salma yelkenli teknelerin su altı kısımlarında bulunan parçadır. Yelkenli teknenin rotasından kaymasını engellemesinin yanında teknenin, rüzgarın bayıltıcı etkisine karşı koymasını ve rüzgar altına doğru olası bayılma hareketini azaltmayı sağlar.

30 Alttaki resimde, rüzgarın ne derece etkili olabildiği ve bu büyük kuvvete karşı salmanın ne kadar önemli olduğu görünüyor. Eğer salma olmasaydı yelkenler çoktan suya girmiş ve yelkenli yat devrilmişti.

31 Salma Teorisi

32 Temel olarak salmanın görevi ve amacı teknenin yanlara yatmasını engellemek ve ilerlemesini Bir yelken emiş yada itiş dediğimiz iki şekilde kuvvet üretir. Emişte yelken her iki tarafında oluşan basınç farkı ile ilerlerken, itişte sadece arkadan gelen rüzgarın itmesiyle ilerler. Dolayısıyla orsa ve apaz gibi yelken seyirlerinde emiş var iken, pupa gibi rüzgarın arkadan geldiği seyirde itiş devreye girer. Emiş, itiş kuvvetinde çok daha büyüktür. O yüzden orsa ve apaz seyrinde yelkenli tekneler bu emiş kuvvetinin yanal kuvveti etkisiyle yan taraflara yatarak seyir yaparlar.

33

34 Alttaki şekilde yelkene üstten bakıyoruz ve rüzgarın etkisiyle yelkende oluşacak olan emiş kuvvetini görüyoruz. Görüldüğü gibi bu kuvvetin çok büyük bir kısmı yelkeni yana doğru kaydırmaya çalışır.

35 Kuvvetin küçük bir kısmı ise yelkenli tekneyi ilerletmeye çalışır.ama yelkende oluşan bu yanal kuvvet yelkenli tekneyi de yana atmak isteyecektir.dolayısıyla yelkenli tekne bu kuvvet etkisiyle ilerlerken çok daha büyük ölçüde yana kayacaktır.đşte bu yanal kuvvete karşı koymak için salma dediğimiz yapıyı kullanmak zorunda kalırız.

36 Seyirler ve Salma

37 Salmanın yelken seyirlerine göre önem derecesi farklıdır. Salmasız bir şekilde rüzgara kaşı gitmek imkansızdır. Kısacası yelkende oluşan kuvvet büyüdükçe buna karşı koyması gereken zıt kuvvet de büyümelidir. Yelkende en fazla kuvvet rüzgar ile yelkenin en dar açılı olduğu seyirlerde olduğu için bu seyirlerde salma etkisi de artar.

38 Çizimde rüzgarla yelken arasında dar bir açı var ve teknedeki tüm kuvvetler gösteriliyor. Kırmızı ile gösterilen ok emme kuvvetine kaşı, mavi ile gösterilen ok, onu kuvveti dengelemeye çalışan salma kuvvetini gösteriliyor. Kuvvetlerin toplamı da yeşil gösterilmiş. Ayrıca salma ne kadar etkili olursa olsun, teknenin rotasında hafif rüzgar altı tarafa doğru kayma oluşur.

39 Şimdi de şekilden, rüzgarın arkadan geldiği yani pupa seyri için salma görevinden bahsedelim. Görüldüğü gibi rüzgar arkadan gelirken yelkendeki kuvvet küçülür. Çünkü yelken itiş kuvveti yaratır ve kuvvet emme kuvvetinden daha küçüktür. Bu kuvvete paralel olarak da dengeleyici kuvvet olan salma kuvveti de küçülür. Yani pupa seyrinde orsadaki gibi salmanın çok büyük bir etkisi yoktur. Ama tekneyi dengeleyeci etki yapacağı için her zaman gereklidir.

40 Salma Tipleri

41 Yelkenli teknelerin tasarımlarına, yelken alanına,amacına vs. gibi birçok nedene bağlı olarak çok farklı şekillerde ve farklı ağırlıklarda salmalar üretilir. Okyanus aşırı yatlarda salma derin ve ağır olabildiği gibi göl veya sığ sular için tasarlanmış yatlarda salma sığ ve daha hafif olabilir. Ayrıca salmalar hareketli veya teknenin omurgasına bağlı bulunabilirler.

42 Resimde teknenin omurgasına sabit bir salmanın suyun altından görüntüsü verilmiş. Salma düz bir panel ile aşağı iniyor ve ucunda torpile benzer bir parça var. Bu torpile benzer parça genelde yelkendeki kuvveti dengelemek için içine kurşun dökülmüş ağırlaştırılmış bir yapıdır. Ucunda torpil olmayan ama daha geniş salmalar da vardır.

43 Resimde ise hareketli bir salma görünüyor. Salma isteğe bağlı olarak aşağıya indiriliyor veya yukarı çekilebiliyor. Genelde daha küçük boyutlu teknelerde kullanılır. Omurgaya sabit salmalar kadar da ağır olma şansları yok.

44 Yelkenli Bir Teknenin Parçaları ve Güverte Donanımı

45

46

47 Yelkenli Bir Teknenin Đç Donanımı

48

49