ÇANAKKALE İLİNDE İYİ TARIM UYGULAMASI YAPAN VE YAPMAYAN İŞLETMELERDE BAZI ÜRÜNLERİN ÜRETİM GİRDİLERİ VE MALİYETLERİ

Transkript

1 ÇANAKKALE İLİNDE İYİ TARIM UYGULAMASI YAPAN VE YAPMAYAN İŞLETMELERDE BAZI ÜRÜNLERİN ÜRETİM GİRDİLERİ VE MALİYETLERİ Başak AYDIN 1 Duygu AKTÜRK 2 Erol ÖZKAN 1 basakaydin_1974@yahoo.com ddakturk@gmail.com erolozkan59@hotmail.com Mehmet Ali KİRACI 3 Harun HURMA 4 mehmetalikiraci@gmail.com h.hurma@gmail.com 1 Atatürk Toprak Su ve Tarımsal Meteoroloji Araştırma Enstitüsü Müdürlüğü KIRKLARELİ 2 Çanakkale Onsekiz Mart Üniversitesi Ziraat Fakültesi Tarım Ekonomisi Bölümü 3 Bağcılık Araştırma Enstitüsü Müdürlüğü TEKİRDAĞ 4 Namık Kemal Üniversitesi Ziraat Fakültesi Tarım Ekonomisi Bölümü TEKİRDAĞ ÖZET Bu bildiri, Çanakkale ilinde iyi tarım ve uygulaması yapan ve yapmayan tarım işletmelerini kapsamaktadır. 31 şeftali ve 24 kiraz üreticisiyle ve aynı sayıda iyi tarım uygulaması yapmayan üretici ile anket çalışması yapılmıştır. İyi tarım uygulaması yapan ve yapmayan işletmelerde kiraz ve şeftali üretimi için harcanan değişken ve sabit masraflar, masrafların toplam masraflar içindeki payları, bir kg ürün maliyeti, verim ve gayri safi üretim değerleri, brüt kar ve mutlak kar değerleri, nispi kar oranları hesaplanarak verilmiştir. İyi tarım uygulaması yapan işletmelerde bir kg şeftali yetiştirmenin maliyeti 1,34 TL, iyi tarım uygulaması yapmayan işletmelerde 1,37 TL, iyi tarım uygulaması yapan işletmelerde bir kg kiraz yetiştirmenin maliyeti 1,23 TL, iyi tarım uygulaması yapmayan işletmelerde 1,25 TL olarak bulunmuştur. İyi tarım uygulaması yapan işletmelerde bir kg şeftali yetiştirmenin maliyeti 1,34 TL olarak bulunmuştur. Ortalama verim yaklaşık 1200 kg, gayri safi üretim değeri 3025 TL, brüt kar 2084,26 TL, net kar 1416,88 TL nispi kar 1,88 olarak belirlenmiştir. İyi tarım uygulaması yapmayan işletmelerde ise bir kg şeftali yetiştirmenin maliyeti 1,37 TL olarak bulunmuştur. Ortalama verim 1100 kg, gayri safi üretim değeri 2775 TL, brüt kar 1887,46 TL, net kar 1262,52 TL olarak bulunurken, nispi kar ise 1,83 olarak belirlenmiştir İyi tarım uygulaması yapan işletmelerde bir kg kiraz yetiştirmenin maliyeti 1,23 TL olarak bulunmuştur. Ortalama verim 1500 kg, gayri safi üretim değeri 3775 TL, brüt kar 2645,86 TL, net kar 1931,01 TL, nispi kar 2,05 olarak belirlenmiştir. İyi tarım uygulaması yapmayan işletmelerde ise bir kg kiraz yetiştirmenin maliyeti 1,25 TL olarak bulunmuştur. Ortalama verim 1400 kg, gayri safi üretim değeri 3500 TL, brüt kar 2410,64 TL, net kar 1749,66 TL olarak bulunurken, nispi kar ise 2 olarak belirlenmiştir. Anahtar Kelimeler: İyi tarım uygulamaları, şeftali, kiraz, girdi, maliyet, Çanakkale 1597

2 PRODUCTION INPUTS AND COSTS OF SOME CROPS IN THE ENTERPRISES APPLYING AND NOT APPLYING GOOD AGRICULTURAL PRACTICES IN CANAKKALE PROVINCE ABSTRACT This study includes the agricultural enterprises which apply and do not apply good agricultural practices in Çanakkale province. 31 (peach) and 24 (cherry) producers that carry through good agricultural practices had participated in a survey. The same survey was also conducted with the same number of producers which do not apply good agricultural practices. Variable and fixed costs for cherry and peach production in the enterprises which apply and do not apply good agricultural practices, ratios of the costs in total costs, one kilogram crop cost, yield and gross output production values, gross profit and absolute profit values, relative profit ratios were calculated. The cost of producing one kg of peach has been calculated as 1,34 TL at the enterprises which apply good agriculture. Average yield was approximately 1200 kg, Gross output production value, gross profit, absolute profit and relative profit values were found as 3025 TL, 2084,26 TL, 1416,88 TL and 1,88 respectively. The cost of producing one kg of peach has been calculated as 1,37 TL at the enterprises which did not apply good agriculture. Average yield was approximately 1100 kg, Gross output production value, gross profit, absolute profit and relative profit values were found as 2775 TL, 1887,46 TL, 1262,52 TL and 1,83 respectively. The cost of producing one kg of cherry has been calculated as 1,23 TL at the enterprises which apply good agriculture. Average yield was approximately 1500 kg, Gross output production value, gross profit, absolute profit and relative profit values were found as 3775 TL, 2645,86 TL, 1931,01 TL and 2,05 respectively. The cost of producing one kg of peach has been calculated as 1,25 TL at the enterprises which did not apply good agriculture. Average yield was approximately 1400 kg, Gross output production value, gross profit, absolute profit and relative profit values were found as 3500 TL, 2410,64 TL, 1749,66 TL and 2 respectively. Keywords: Good agricultural practices, peach, cherry, input, cost, Çanakkale 1.GİRİŞ Günümüzde gıda güvenliği halk sağlığı ve ekonomik boyutu nedeniyle önem kazanan ve önemi giderek artan bir konu haline gelmiştir. Gıda kaynaklı hastalıkların ortaya çıkması sağlık, ekonomik ve sosyal açıdan toplumları etkilemektedir. Gıdalarda izin verilen seviyeler üzerinde gıdalarda bulunabilecek mikrobiyolojik tehlikeler, biyotoksinler, kimyasal etmenler, mikotoksinler ve gıda katkı maddeleri, gıda maddelerini, insan sağlığı için zararlı duruma getirmektedir. Artık günümüzde gıda işleme, üretim, dağıtım ve tüketim sürecindeki meydana gelen köklü değişimler nedeniyle tüketiciler, dünyanın her bölgesinde, tükettikleri gıda maddelerinin güvenliği hakkında emin olamamakta ve gıdalardan kaynaklanan sorunlar daha bir dikkatle izlenmektedir. Gıda kaynaklı sorunlar, sadece insan sağlığını etkilemekle kalmamakta, bunun ötesinde kişilerin, ailelerin, toplumların, sektörlerin ve nihayet ülkelerin ekonomik ve sosyal yapılarını etkilemektedir. Küresel ölçekte bakıldığında gıda ticareti, gıda ihraç eden ülkelere, döviz sağlaması yanında, sektöre katma değer getirmekte ve milli gelire önemli katkılar yapmaktadır. Ancak, bütün bunlara rağmen gıda kaynaklı risklerin, toplumun bütün 1598

3 katmanlarında ciddi sağlık problemlerine yol açabilmesi yanında toplumda iş veriminin düşmesine ve ekonomik kayıplar oluşmasına da neden olabilmektedir (Anonim, 2014-a). Sanayileşme ile birlikte yaşam standardının yükselmesi karşısında, gıda üretiminde ve kullanımında yeni eğilimler oluşmuştur. Tüketiciler daha çok hazır gıda maddelerine yönelmiş ve bunun sonucu olarak çok çeşitli gıda maddeleri üreten ve hazırlayan sanayiler gelişmiştir. Bu durumda, çeşitli gıda maddeleri ile karşı karşıya kalan tüketiciyi, sağlık ve ekonomik yönlerden korumak üzere gıda kontrol hizmetleri önem kazanmıştır. Türkiye de gıda endüstrisi açısından son yıllarda hızlı gelişmeler kaydedilmiştir. Ancak güncel değişiklikler, bu gelişmelerin daha da ileri götürülmesini zorunlu kılmaktadır (Anonim, 2014-b). Çağımızın gerektirdiği tempolu yaşamla birlikte, artan gelir düzeyi ve eğitim seviyesi, güvenli gıda tüketiminin de önemini arttırmıştır. Tüketiciler doğrudan tükettikleri tarımsal ürünler başta olmak üzere, satın aldıkları tüm gıda ürünlerinin güvenliğinden emin olmak ister hale gelmiştir. Bu bilinçle, gerek doğrudan tarımsal ürünlerin, gerekse işlenmiş gıda ürünlerinin güvenle üretildiğinin garantisini tüketicilere sunabilmek için, birtakım sistemler ve standartların oluşturulması ihtiyacı kaçınılmaz olmuştur. FAO tarafından, tarımsal üretim sisteminin sosyal açıdan yaşanabilir, ekonomik açıdan karlı ve verimli, insan sağlığını koruyan, hayvan sağlık ve refahı ile çevreye önem veren bir hale getirmek için uygulanması gereken işlemler olarak tanımlanan İyi Tarım Uygulamaları (İTU) konusundaki gelişmeler, Türkiye de toplam tarımsal üretim ve ihracat miktarlarının iç ve dış pazarda rekabet edecek seviyeye ulaşmasında önemli rol oynayacaktır. Bu sayede dış pazara kaliteli güvenli ürün sunulurken, iç pazarda tüketicilerin sağlıklı ve güvenilir ürün tüketmeleri sağlanmış olacaktır (Anonim, 2014-c). İyi Tarım Uygulamaları (İTU); tarımsal üretimin çevre, insan ve hayvan sağlığına zarar vermeyecek şekilde kontrol altına alınması ve üretim sonucunda oluşan ürünlerin sertifikalandırılarak tarımda izlenebilirlik, sürdürebilirlik ile gıda güvenliğini sağlayan üretim modelidir. FAO tarafından bu uygulama, tarımsal üretim sisteminin sosyal açıdan yaşanabilir, ekonomik açıdan kârlı ve verimli, insan sağlığını koruyan, hayvan sağlık ve refahı ile çevreye önem veren bir hale getirmek için uygulanması gereken işlemler olarak tanımlanmaktadır. İyi Tarım Uygulamaları, çeşitli üretici örgütleri (COLEACP-EUACP Horticultural Trade Association), ithalatçılar, perakendeciler (BRC-British Retail Consortium, FPC-Fresh Produce Consortium-UK, CIMO- European Association of Fresh Produce Importers, EUREP- Euro-Retailer Produce Working Group) ve tüketicileri temsil eden kuruluşlar (İngiltere Gıda Standartları Acentesi) tarafından geliştirilen kurallar çerçevesinde uygulanmaya başlanmıştır (Mencet, 2005). 2. MATERYAL VE YÖNTEM Araştırmanın ana materyalini Çanakkale ilinde üretimi yoğun olarak yapılan belirli ürünlerde iyi tarım uygulayan ve uygulamayan üreticilerle yapılan anket çalışmaları oluşturmuştur. Bununla birlikte araştırma konusuyla ilgili olarak daha önce yapılmış olan yerli ve yabancı çalışmalar ve istatistiklerden de yararlanılmıştır. Çanakkale ilinde, basit tesadüfi örnekleme yöntemine göre, 31 şeftali ve 24 kiraz üreticisiyle anket çalışması yapılmıştır. Anket yapılan üreticilerin seçimi tesadüfi sayılar tablosuna göre yapılmıştır. Çalışmada aynı sayıda iyi tarım uygulaması yapmayan üretici ile anket çalışması yapılmıştır. 1599

4 Verilerin değerlendirilmesinde ağırlıklı aritmetik ortalama ve yüzdeler gibi bazı istatistiklerden yararlanılmıştır. İTU yapan ve yapmayan gruplar için elde edilen sürekli ancak normal dağılım gösteren veriler t testine tabi tutularak gruplar arasında farklılık olup olmadığı incelenmiştir. İşletme giderleri bütçe analiz yöntemi, üretim giderleri alternatif maliyet unsuru yöntemi ile saptanmıştır. İyi tarım uygulanarak ve uygulanmayarak yetiştirilen ürünlerin maliyetleri, brüt kar, net kar ve nispi kar belirlenerek ekonomik anlamda karşılaştırmaları yapılmıştır. Tarım işletmelerinde üretim faaliyetinin başarı düzeyinin değerlendirilebilmesi ve iyi tarım uygulama durumunun karşılaştırılmasında birim alana brüt, mutlak ve nispi kar göstergeleri kullanılmıştır. Bu göstergelerin hesaplanmasında; Brüt kar= Gayrisafi üretim değeri - Değişen masraflar, Mutlak (Net) kar= Gayrisafi üretim değeri- Üretim masrafları, Nispi (Oransal) kar= Gayrisafi üretim değeri/üretim masrafları, formülleri kullanılmıştır (Açıl ve Demirci, 1984; Kıral ve ark., 1999; Tanrıvermiş, 2000) Aile işgücü ücret karşılığının hesaplanmasında araştırma yöresindeki kadın ve erkek isçilere verilen günlük ücretler esas alınmıştır. Döner sermaye faizi değişen bir masraf olup, üretim faaliyetine yatırılan sermayenin fırsat maliyetini yansıtmaktadır. Döner sermaye faizi, değişen masraflara T.C. Ziraat Bankasının bitkisel üretim kredilerine uyguladığı faiz oranının yarısı uygulanarak (%7) hesaplanmıştır. Çıplak arazi değerinin faizi, araştırma bölgesindeki çıplak arazinin cari alım satım değerinin %5 i alınarak tespit edilmiştir (Kıral ve ark., 1999). Tesis sermayesi faizi ise toplam tesis masrafları yarı değerine %5 faiz uygulanarak hesaplanmıştır. Tesis masrafları çok yıllık bitkilerde verime yatıncaya kadar çeşitli yıllarda yapılan işler için harcanan giderler toplamını ifade etmektedir. Çok yıllık bitkilerde tesis masraflarının tamamı bir yıl içinde yapılmamakta, bunlardan bazıları ilk yıl, bazıları birkaç yıl, bir kısmı ise verim alınıncaya kadar her yıl olmaktadır. Tesis masrafları toplamının bahçenin ekonomik ömrüne bölünmesiyle, tesis masrafları amortisman payı bulunmakta ve bu değerin üretim döneminde masraflara eklenmesi ile üretim masrafları elde edilmektedir. Genel idari giderlerinin hesaplanmasında ise her yıl gerçekleşen masraf toplamının %3 ü alınmıştır. Ayrıca çıplak arazi kıymeti değerinin %5 i de her yıl bu masraflara ilave edilmiştir (Açıl ve Demirci, 1984). İyi tarım uygulaması yapılan ürünlerde, sertifikasyon ücreti ve analiz ücretleri değişken masraf olarak alınmıştır. İTU için üretim alanında yapılması zorunlu ilaç deposu, ilaç dolabı, yangın söndürme ekipmanları, maske, gözlük eldiven, palet, metal varil, ilaç hazırlama ünitesi, ilk yardım kutusu, tuvalet vb. için yıllık amortisman oranları hesaplanarak, sabit masraflar kısmında tesis masrafları amortisman payına ilave edilmiştir. 3. BULGULAR 3.1. İncelenen işletmelerin sosyo ekonomik yapısı Araştırma sonuçlarına göre, iyi tarım uygulayan üreticilerin yaş ortalamaları 49,51, iyi tarım uygulamayan üreticilerin yaş ortalamaları ise 48,44 olarak belirlenmiştir. İyi tarım uygulayan üreticilerin eğitim süresi ortalamaları 6,65 yıl, iyi tarım uygulamayan üreticilerin eğitim süresi ortalamaları ise 5,89 yıl olarak belirlenmiştir. İyi tarım uygulayan üreticilerin aile birey sayısı ortalamaları 4,91, iyi tarım uygulamayan üreticilerin aile birey sayısı ortalamaları ise 4,27 olarak belirlenmiştir. 1600

5 İyi tarım uygulayan üreticilerin tarımsal deneyim ortalamaları 30,36 yıl, iyi tarım uygulamayan üreticilerin tarımsal deneyim ortalamaları ise 29,24 yıl olarak belirlenmiştir. İyi tarım uygulayan üreticilerin üye oldukları örgüt sayısı ortalamaları 2,33, iyi tarım uygulamayan üreticilerin üye oldukları örgüt sayısı ortalamaları ise 1,95 olarak belirlenmiştir. İyi tarım uygulayan üreticilerin arazi büyüklüğü ortalamaları, 51,45 dekar, iyi tarım uygulamayan üreticilerin arazi büyüklüğü ortalamaları ise 52,15 dekar olarak belirlenmiştir. İyi tarım uygulayan ve uygulamayan üreticilerin yaşlarının farklılığının istatistiki olarak önemli olup olmadığını tespit etmek üzere yapılan t testi sonucunda, üreticilerin yaşları, eğitim süreleri, tarımsal deneyimleri, sahip oldukları arazi büyüklükleri ve toplam tarımsal gelirlerinin arasında anlamlı bir farklılık bulunmamıştır. İyi tarım uygulayan ve uygulamayan üreticilerin aile birey sayıları farklılığının istatistiki olarak önemli olup olmadığını tespit etmek üzere yapılan t testi sonucunda, %5 (p=0,019) anlam düzeyinde farklılık olduğu belirlenmiştir. İyi tarım uygulayan ve uygulamayan üreticilerin üye oldukları örgüt sayıları farklılığının istatistiki olarak önemli olup olmadığını tespit etmek üzere yapılan t testi sonucunda, %5 (p=0,049) anlam düzeyinde farklılık olduğu belirlenmiştir (Çizelge 1). Çizelge 1. İncelenen işletmelerin sosyo-ekonomik özellikleri Sosyoekonomik özellikler Üretim yöntemi Sayı Ortalama T testi (p) İşletme sahibinin yaşı (yıl) İTU yapan 55 49,51 İTU yapmayan 55 48,44 0,607 Eğitim süresi (yıl) İTU yapan 55 6,65 İTU yapmayan 55 5,89 0,102 Hane halkı genişliği İTU yapan 55 4,91 İTU yapmayan 55 4,27 0,019* İşletme sahibinin tarımsal deneyimi (yıl) İTU yapan 55 30,36 İTU yapmayan 55 29,24 0,603 Üye oldukları örgüt sayısı İTU yapan 55 2,33 İTU yapmayan 55 1,95 0,049* Toplam arazi miktarı (ha) İTU yapan 55 51,45 İTU yapmayan 55 52,15 0,958 Toplam gelir (TL) İTU yapan ,23 İTU yapmayan ,54 0, İyi tarım uygulaması yapan ve yapmayan işletmelerde kiraz ve şeftalinin üretim girdileri ve maliyetleri Şeftali yetiştiriciliğinde iyi tarım uygulaması yapan işletmelerde dekara üretim masrafları toplamı 1608,12 TL olup bunun %58,5'ini değişken masraflar ve %41,5'ini sabit masraflar oluşturmaktadır. Şeftali yetiştiriciliğinde iyi tarım uygulaması yapmayan işletmelerde ise dekara üretim masrafları toplamı 1512,48 TL olup bunun %58,68'ini değişken masraflar ve %41,32'sini de sabit masraflar oluşturmaktadır. Kiraz yetiştiriciliğinde iyi tarım uygulaması yapan işletmelerde dekara üretim masrafları toplamı 1843,99 TL olup bunun %61,23 ünü değişken masraflar ve %38,77 sini sabit masraflar oluşturmaktadır. Kiraz yetiştiriciliğinde iyi tarım uygulaması yapmayan 1601

6 işletmelerde ise dekara üretim masrafları toplamı 1750,34 TL olup, bunun %62,24 ünü değişken masraflar ve %37,76'sını da sabit masraflar oluşturmaktadır. Her iki üretim şeklinde de değişken masrafların üretim masraflarının içindeki payının daha yüksek olduğu görülmektedir (Çizelge 2). Çizelge 2. Şeftali ve kirazın üretim maliyetleri İTU Şeftali Şeftali İTU Kiraz Kiraz Üretim İşlemleri TL/da % TL/da % TL/da % TL/da % Budama 40,95 2,55 42,50 2,81 37,50 2,03 39,00 2,23 Ara sürüm 20,00 1,24 20,00 1,32 20,00 1,08 20,00 1,14 Gübreleme 225,23 14,00 202,30 13,38 321,18 17,41 350,85 20,06 İlaçlama 84,01 5,23 128,88 8,52 123,36 6,68 113,70 6,50 Sulama 131,15 8,16 134,35 8,88 136,80 7,42 159,15 9,09 Belleme 15,25 0,95 31,30 2,07 30,20 1,64 34,10 1,95 Hasat 186,35 11,59 199,00 13,16 211,60 11,48 224,25 12,81 Pazara taşıma 73,50 4,57 71,15 4,70 79,05 4,29 77,05 4,40 Sertifikasyon ücreti 90,25 5,61 0,00 0,00 83,94 4,55 0,00 0,00 Analiz ücreti 12,52 0,78 0,00 0,00 11,64 0,63 0,00 0,00 Döner sermaye faizi 61,54 3,83 58,06 3,84 73,87 4,01 71,27 4,07 Değişken Masraflar 940,75 58,50 887,54 58, ,14 61, ,36 62,24 Toplamı Genel idare giderleri 28,22 1,75 26,63 1,76 33,87 1,84 32,68 1,87 Çıplak arazi değeri faizi 400,00 24,87 400,00 26,45 400,00 21,69 400,00 22,85 Sulama alet-makine amortismanı 8,99 0,56 9,00 0,60 17,51 0,95 13,41 0,77 Sulama alet-makine faizi 4,49 0,28 4,50 0,30 8,75 0,47 6,70 0,38 Tesis masrafları amortisman payı 139,37 8,67 113,70 7,52 156,14 8,47 128,11 7,32 Tesis masrafları faizi 86,30 5,37 71,11 4,70 98,57 5,35 80,07 4,57 Sabit Masraflar Toplamı 667,37 41,50 624,94 41,32 714,84 38,77 660,97 37,76 Üretim Masrafları 1608,12 100, ,48 100, ,99 100, ,34 100,00 Çanakkale ilinde iyi tarım uygulaması yapan işletmelerde bir kg şeftali yetiştirmenin maliyeti 1,34 TL olarak bulunmuştur. Ortalama verim yaklaşık 1200 kg, gayri safi üretim değeri 3025 TL, brüt kar 2084,26 TL, net kar 1416,88 TL olarak belirlenmiştir. Nisbi kar 1,88 olarak hesaplanmış olup, iyi tarım uygulaması yapan işletmelerde şeftali yetiştiriciliğinin karlı olduğu sonucuna ulaşılmıştır. İyi tarım uygulaması yapmayan işletmelerde ise bir kg şeftali yetiştirmenin maliyeti 1,37 TL olarak bulunmuştur. Ortalama verim 1100 kg, gayri safi üretim değeri 2775 TL, brüt kar 1887,46 TL, net kar 1262,52 TL olarak bulunurken, nisbi kar ise 1,83 olarak belirlenmiştir. Her iki üretim tarzında da şeftali yetiştiriciliği karlı olmakla birlikte, iyi tarım uygulaması yapan işletmelerde şeftali yetiştiriciliği biraz daha karlı görülmektedir. Bu farklılık az da olsa verim farkından kaynaklanmaktadır. 1602

7 İyi tarım uygulaması yapan işletmelerde bir kg kiraz yetiştirmenin maliyeti 1,23 TL olarak bulunmuştur. Ortalama verim 1500 kg, gayri safi üretim değeri 3775 TL, brüt kar 2645,86 TL, net kar 1931,01 TL olarak belirlenmiştir. Nisbi kar 2,05 olarak hesaplanmış olup, iyi tarım uygulaması yapan işletmelerde kiraz yetiştiriciliğinin karlı olduğu sonucuna ulaşılmıştır. İyi tarım uygulaması yapmayan işletmelerde ise bir kg kiraz yetiştirmenin maliyeti 1,25 TL olarak bulunmuştur. Ortalama verim 1400 kg, gayri safi üretim değeri 3500 TL, brüt kar 2410,64 TL, net kar 1749,66 TL olarak bulunurken, nisbi kar ise 2 olarak belirlenmiştir. Her iki üretim tarzında da kiraz yetiştiriciliği karlı olmakla birlikte, iyi tarım uygulaması yapan işletmelerde kiraz yetiştiriciliği biraz daha karlı görülmektedir. Bu farklılık az da olsa verim farkından kaynaklanmaktadır (Çizelge 3). Çizelge 3. Şeftali ve kirazın üretim maliyeti unsurları Göstergeler İTU Şeftali Şeftali İTU Kiraz Kiraz Verim (kg/da) 1200, , , ,00 Üretim maliyeti (TL/kg) 1,34 1,37 1,23 1,25 Satış fiyatı (TL/kg) 2,50 2,50 2,50 2,50 GSÜD (TL/da) 3025, , , ,00 Brüt kar (TL/da) 2084, , , ,64 Net kar (TL/da) 1416, , , ,66 Nispi kar 1,88 1,83 2,05 2,00 4. SONUÇLAR Bu çalışmada Çanakkale ilinde şeftali ve kiraz yetiştiriciliği yapan tarım işletmelerinin sosyo ekonomik yapıları ve iyi tarım uygulanarak ve uygulanmayarak yaygın olarak üretilen şeftali ve kirazın üretim girdileri ve maliyetleri belirlenmiştir. Ürünlerin maliyetleri, brüt kar, net kar ve karlılık oranları belirlenerek ekonomik anlamda karşılaştırmaları yapılmıştır. Üreticilerin iyi tarım desteklerini yetersiz bulmalarının temelinde, girdi fiyatlarının yüksek olmasına bağlı olarak, iyi tarım uygulaması ile üretim maliyetinin yüksek olması ve verilen destekleme tutarının maliyetteki artışı karşılamadığı şeklinde özetlenebilecek yanıtlar yer almaktadır. Bu verilere göre yapılan değerlendirmede, girdi fiyatlarının aşırı artmasını önleyici tarım politikalarının hayata geçirilmesi önem kazanmaktadır. Diğer bir öneri olarak da iyi tarım ile üretilen ürünlerin biraz daha yüksek fiyatla satılabilmesini sağlayan yaptırımların uygulamaya alınması sağlanmalıdır. Kısa anlatımla, iyi tarım ürünlerinin pazarlanmasında pazar ayrıcalığı getirilmesi için çalışmalar yürütülmelidir. İyi Tarım Uygulamaları ile GLOBALGAP temelde aynı şartların sağlanmasıyla sahip olunan belgeler olmasına karşın GLOBALGAP, uluslararası pazarda yer almak isteyen üretici veya kuruluşların sahip olması gereken bir standartken, iyi tarım uygulamaları standardı iç pazar için geçerli durumdadır. Bu çerçevede her iki standardın birbirine eşdeğerliğinin sağlanması için GLOBALGAP a ait kontrol noktaları ve uygunluk kriterlerinin İyi Tarım Uygulamaları ile değerlendirilebilmesi gerekmektedir. 1603

8 KAYNAKLAR Açıl, A.F., Demirci, R Tarım Ekonomisi Dersleri, Ankara Üniversitesi Ziraat Fakültesi Yayınları No. 880, ANKARA. Anonim, (2014-a). dergi=18 (Erişim tarihi, ). Anonim, (2014-b). mtayar.uludag.edu.tr/vethalk%20sag.gg.htm (Erişim tarihi, ). Anonim, (2014-c). belgelendirme.ctr.com.tr/iyi-tarim-uygulamalari-nedir.html (Erişim tarihi, ). Mencet, N. (2005). Avrupa Birliğinde EUREPGAP Uygulamalarının Yaş Meyve-Sebze İhracatımıza Olası Etkileri. Akdeniz Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü Yüksek Lisans Tezi, Antalya. Kıral, T., Kasnakoğlu, H., Tatlıdil, F.F., Fidan, H., Gündoğmuş, E., Tarımsal Ürünler İçin Maliyet Hesaplama Metodolojisi ve Veri Tabanı Rehberi. Proje Raporu , Yayın No:37, Ankara. Tanrıvermiş, H., Orta Sakarya Havzası nda Domates Üretiminde Tarımsal İlaç Kullanımının Ekonomik Analizi, Ankara Üniversitesi Araştırma Enstitüsü, Yayın No:42, Mayıs 2000, Ankara. 1 Bu çalışma, TAGEM/TEAD/12/A15/P02/001 numaralı projenin bir bölümüdür. 1604