GSYH (Milyar TL, Cari Fiyatlarla) GSYH (Milyar $, Cari Fiyatlarla)

Transkript

1 TÜRKİYE NİN GÖSTERGELERİ > > HABER Hazırlayan: Alaattin AKTAŞ PROJEKSİYON OVP: dönemini kapsayan orta program nihayet açıklandı. Program dönemini kapsıyor, ancak 2010 yılına ilişkin olarak daha önce açıklanan tahminler de bu program çerçevesinde revize ediliyor. En önemli revizyon kuşkusuz başlangıçta yüzde 3.5 olarak öngörülen GSYH büyüme hızının yüzde 6.8 olarak değiştirilmesi. Ekonominin öngörülenden hızlı büyüyecek olmasının paralelinde bir dizi büyüklük de revize ediliyor. Beklenen ortalama dolar kurunun 2010 yılı için 1.61 den 1.51 e çekilmesi Orta program hedefleri de GSYH nin dolar karşılığı ve kişi ba Tahmin şına gelirin büyük görünmesini sağladı. Bir yandan büyümenin hızlanması, bir yandan dolar kurundaki bu aşağı yönlü revizyon sonucu başlangıçta 641 milyar dolar olarak öngörülen 2010 yılındaki GSYH, artık 730 milyar dolar olarak bekleniyor. Aynı şekilde kişi başına gelir tahmini de 8 bin 821 dolardan 10 bin 43 dolara revize edilmiş durumda. Ekonomide tahminlerin ötesinde bir canlanma olduğu GSYH rakamlarıyla kendini gösteriyor. Bu canlanma bir dizi olumlu ve olumsuz sonuç doğurmuş bulunuyor. Olumlu gelişmelerin başında işsizlik oranındaki gerileme geliyor için yüzde 14.6 olarak öngörülen yıllık ortalama işsizlik oranı artık yüzde 12.2 düzeyinde bekleniyor. Merkezi yönetim bütçesinde bu yıl 50 milyar lira açık öngörülmüştü. Ancak gerçekleşme beklentisi 44.2 milyar lira olarak değiştirildi. Hem açık beklentisinin gerilemesi, hem de GSYH nin artması, bütçe açığı/gsyh oranının yüzde 4.9 dan yüzde 4 e revize edilmesiyle sonuçlandı. Ekonomideki canlanma tüm gös- BÜYÜME VE İSTİHDAM GSYH (Milyar TL, Cari Fiyatlarla) GSYH (Milyar $, Cari Fiyatlarla) Kişi Başına Milli Gelir (GSYH, $) GSYH Büyümesi 3,5 6,8 4,5 5,0 5,5 Nüfus (Yıl Ortası, Milyon Kişi) 72,7 72,7 73,5 74,3 75,1 İşgücüne Katılma Oranı (%) 47,4 48,8 48,3 48,4 48,5 İstihdam Düzeyi (Milyon Kişi) 21,3 22,5 22,7 23,2 23,6 İşsizlik Oranı (%) 14,6 12,2 12,0 11,7 11,4 DIŞ TİCARET İhracat (FOB) (Milyar $) 107,5 111,7 127,0 143,5 160,0 İthalat (CIF) (Milyar $) 153,0 177,5 199,5 222,5 245,0 Dış Ticaret Dengesi (Milyar $) -45,5-65,8-72,5-79,0-85,0 İhracat / İthalat (%) 70,3 62,9 63,7 64,5 65,3 Dış Ticaret Hacmi / GSYH (%) 40,6 51,9 56,0 58,6 61,2 Turizm Gelirleri (Milyar $) 22,5 22,5 23,8 25,5 28,0 Cari İşlemler Dengesi (Milyar $) -18,0-39,3-42,2-45,1-47,8 Cari İşlemler Dengesi / GSYH (%) -2,8-5,4-5,4-5,3-5,2 Ham Petrol Fiyatı ($/varil) 75,2 76,8 79,9 81,8 83,1 Ham Petrol İthalatı (Milyar $) 12,4 9,3 10,6 11,8 13,1 Enerji İthalatı (27. Fasıl, Milyar $) 34,5 37,8 42,9 47,9 53,1 ENFLASYON (%) GSYH Deflatörü 5,0 8,0 5,8 5,3 4,8 TÜFE Yıl Sonu Değişme (Tahmin) 5,3 7,5 5,3 5,0 4,9 MERKEZİ YÖNETİM BÜT. -50,0-44,2-33,5-32,3-24,4 Gelirler 236,8 252,8 279,0 307,1 334,7 Harcamalar 286,8 297,0 312,5 339,3 359,1 Merkezi Yön. Bütçe Den./GSYH (%) -4,9 --4,0 --2,8-2,4 1-1,6 Ekim 2010 k EKONOMİK FORUM 111

2 Göstergeler tergelerde olumlu sonuçlar doğurmadı. Dış ticaret, özellikle de ithalat, öngörülenin çok ötesinde bir gerçekleşmeye doğru gidiyor için 45.5 milyar dolar olarak öngörülen dış ticaret açığının, ithalattaki büyümeye bağlı olarak 65.8 milyar dolara çıkması bekleniyor. Aslında açığın daha da büyümesi sürpriz olmayacak. Dış ticaret açığının beklenenin çok ötesinde gerçekleşecek olması, cari işlemler dengesinde de büyük sapmaya yol açtı yılı için 18 milyar dolar olarak öngörülen cari açığın 39 milyar doları aşması bekleniyor. Cari açığın GSYH ye oranı da yüzde 2.8 den yüzde 5.4 e çıkıyor. Ekonomideki canlanmadan etkilenen bir başka gösterge de enflasyon. GSYH deflatöründe yüzde 5 olan hedef, yüzde 8 tahmine dönüştü. Yılsonu TÜFE artışına ilişkin hedef de yüzde 5.3 ten yüzde 7.5 e revize edildi. Bu arada, 2011 ve sonrasına ilişkin dış ticaret hedeflerinde ihracatın ithalattan daha hızlı artmasının öngörülüyor olması bir çelişki oluşturuyor döneminde dolar kuru artışı, ilgili yıllardaki enflasyonun altında öngörülüyor. Yani bir başka ifadeyle bu yıllarda TL reel olarak değer kazanacak. TL de reel değerlenmenin olacağı yıllarda da ihracatın ithalattan daha hızlı artmasının beklenmesi çelişki olarak yorumlanıyor. ENFLASYON: Ocak Şubat Mart Nisan Mayıs Haz. Tem. Ağus. Eylül Ekim Kasım Aralık Ocak Şubat Mart Nisan Mayıs Haz. Tem. Ağus. Eylül Ekim Kasım Aralık TÜFE eylül ayında yüzde 1.23 ile tüm tahminlerin üstünde bir artış gösterdi. Eylül itibariyle yıllık artış da yüzde 9.24 e ulaştı. Nisanda yüzde düzeyinde bulunan ve temmuzda yüzde 7.58 e inen yıllık artış, ağustos ve eylülde yönünü yeniden yukarı çevirdi. TÜFE, yıllık bazda nisandaki yüzde 10.19, temmuzdaki yüzde 7.58 ve eylüldeki yüzde 9.24 ile neredeyse tam bir V çizmiş oldu. Bir yandan enflasyon yükselirken, bir yandan sıcak paraya önlem olarak Merkez Bankası nın faizleri düşürmesi Türk vatandaşı için reel getirinin negatife dönmesine yol açtı. Türk vatandaşı, diyoruz; çünkü Türkiye de yabancılar açısından çok iyi sayılabilecek bir reel getiri var. Bu yüzden de sıcak paraya karşı durulamıyor. Merkez Bankası nın faizi düşürmesine ve günlük döviz alımını farklı bir yöntem izleyerek artırmış olmasına rağmen TL değerlenmeye devam ediyor ve bu da sıcak paranın Türkiye ye daha fazla yönelmesine neden oluyor. 112 EKONOMİK FORUM l Ekim 2010

3 BİR BAKIŞTA ÜÇ YILIN EKONOMİK GÖSTERGELERİ ÜFE (% değ.) TÜFE (% değ.) İhracat (Aylık) İthalat (Aylık) Cari denge İç borç stoku (milyar TL) İç borç faizi (%) Bütçe geliri (Aylık) (milyon TL) Bütçe gideri (Aylık) (milyon TL) Reel kur end. (1995=100) Aylık Ort. $ (TL) Aylık Ort.Euro (TL) Mevduat DTH (Milyar $) Kredi Tük.kredileri Kredi kartları San.ür.ende.değ. (%) (Arındırılmamış endekse göre) San.ür.ende.değ. (%) (Arındırılmış endekse göre) Protestolu senet (Milyon TL) Dış borç öde. (Milyon $) Ocak Şubat Mart Nisan Mayıs Haziran Tem. Ağus. Eylül Ekim Kasım Aralık ,632 11,078 11,429 11,364 12,478 11,771 12,595 11,047 12,793 9,723 9,396 7, ,885 8,435 8,156 7,562 7,347 8,330 9,056 7,840 8,481 10,095 8,903 10, ,844 8,276 9,900 9,413 9,813 9,561 9,598 8, ,339 16,027 16,812 17,889 19,306 19,477 20,557 19,251 17,885 14,942 12,073 11, ,281 9,075 10,522 10,120 10,868 12,501 12,856 12,811 12,485 12,772 12,618 15, ,690 11,779 15,020 14,937 14,724 15,229 16,062 15, ,171-3,887-4,303-5,207-4,830-5,545-4,038-3, , , ,214-1,620-1,663-2, , ,783-3, ,107-2,776-4,348-4,498-3,084-3,550-3,649-2, ,781 17,628 13,779 17,562 19,212 18,544 17,920 26,447 13,788 15,107 17,990 15, ,830 18,415 13,053 20,063 18,854 15,411 16,785 21,994 15,953 19,010 17,818 21, ,525 20,019 17,488 20,718 24,866 18,448 21,729 26,252 18, ,306 16,608 18,649 18,638 15,823 14,566 21,237 20,437 23,214 15,178 21,375 23, ,796 25,808 21,820 21,010 19,464 17,932 23,392 23,518 25,428 21,431 20,942 27, ,646 22,290 23,436 25,173 19,054 23,894 23,775 23, ,530 1,342 2, ,281 1, , , , , , , , ,090 1, , ,182 Ekim 2010 k EKONOMİK FORUM 113

4 Göstergeler GSYH (yüzde değişim) Birinci çeyrek İkinci çeyrek Üçüncü çeyrek -2.7 Dördüncü çeyrek 6.0 Yıllık -4.7 Fiyatlar (yüzde değişim) ÜFE TÜFE.Eylül Eylül Dokuz aylık Dokuz aylık Yıllık Yıllık Yıllık ortalama Yıllık ortalama Dış Ticaret Ağustos. İhracat 8,557 7, İthalat 15,437 12, Açık -6,880-4, İhracat/ithalat (%) Ocak-Ağustos. İhracat 72,961 64, İthalat 114,878 88, Açık -41,917-23, İhracat/ithalat (%) Yıllık (Ağustos itibariyle). İhracat 110, , İthalat 167, , Açık -57,278-40, İhracat/ithalat (%) Cari İşlemler Dengesi (Milyon Dolar) (Ocak-Ağustos) Fark Değ.(%) Döviz geliri 102,186 95,318 6, İhracat 77,407 69,524 7, Turizm 13,615 13, İşçi dövizi Diğer 10,686 11,766-1, Döviz gideri -130, ,053 26, İthalat -109,444-84,261 25, Faiz -3,573-4,938-1, Turizm -3,095-2, Diğer -14,052-12,230 1, Diğer -11,832-10,662 1, Ağustos itibariyle yıllık (Milyon $) -30,339-17,819 12, Merkez Bankası Döviz Rezervi 8/10/10 31/12/09 26/12/08 28/12/07 TOPLAM 83,256 74,810 73,347 74,028.Döviz rezervi 78,370 70,689 70,075 71,264.Altın 4,886 4,121 3,272 2,764 Reel Kur Endeksi (2003=100) (TÜFE ye göre) Eylül Eylül Eylül Eylül Eylül Eylül Eylül Eylül Merkezi Yönetim Bütçesi (Milyon TL) (Ocak-Eylül). Gelir 187, , Harcama 208, , Denge -21,289-40, Faiz dışı denge 17,994 4, İç Borç Stoku (Milyon TL) (Ağustos sonu).tutar 347, , Vadeye kalan süre (ay) İç Borçlanma (İskontolu ihaleler) Tutar (Milyon TL) Faiz (%) Tutar (Milyon TL) Faiz (%).Eylül 8, , Ocak-Eylül 59, , Yurtiçindekilerin toplam TL mevduatı (Bin TL) 1/10/10 30/10/10 Değ. (%) TOPLAM 342,562, ,549, Vadesiz 50,214,065 38,663, Vadeli 292,348, ,885, Bankalara göre. Kamu 150,982, ,753, Özel 151,739, ,358, Yabancı 39,840,821 33,437, Yurtiçi Yerleşiklere Ait DTH (Milyon Dolar) 1/10/10 25/12/09 26/12/08 28/12/07 TOPLAM 105,678 98,563 89,760 94,767. ABD Doları 63,147 55,764 51,168 52,963. Euro 29,512 28,391 26,206 27,066 (Dolar karşılığı) 40,440 40,839 36,778 39,808.Diğer dövizler (dolar karşılığı) 2,090 1,959 1,813 1,996 Mevduatın Vade Dağılımı (Bin TL) 1/10/10 30/10/09 Değ. (%) a- TL mevduat 374,183, ,561, Vadesiz ve yedi gün ihbarlı 52,265,802 38,654, Bir ay 101,711,357 84,449, Üç ay 201,519, ,517, Altı ay 15,192,156 8,557, Bir yıl ve daha uzun 3,495,346 5,381, b-yabancı para mevduat 167,823, ,278, Vadesiz ve yedi gün ihbarlı 29,650,168 27,142, Bir ay 55,980,603 52,418, Üç ay 60,608,759 60,273, Altı ay 9,042,551 8,947, Bir yıl ve daha uzun 12,541,343 13,495, Mevduat Bankaları Kredileri (Bin TL) 1/10/10 30/12/09 Değ. (%) TOPLAM 377,185, ,351, Yurtiçi krediler 375,259, ,227, TL krediler 308,287, ,156, Yabancı para krediler 66,972,037 37,070, Yurtdışı krediler 1,926,134 1,124, Tüketici Kredileri ve Kredi Kartları (Bin TL) 8/10/10 30/10/09 Değ.(%) TOPLAM 155,331, ,042, Tüketici kredileri 114,356,822 86,446, Konut 52,385,798 40,644, Taşıt 4,507,102 4,225, Diğer 57,463,922 41,576, Kredi kartları 40,974,782 34,596, Tasfiye olunacak. Tüketici kredileri 3,675,150 3,711, Kredi kartları 3,961,530 4,219, Repo Hacmi (Bin TL) 8/10/10 31/12/09 26/12/08 28/12/07. Müşterilerle yapılan 2,823,478 1,382,708 2,198,722 2,732,995. Mali kuruluşlar arasında yapılan 18,496,968 19,756,071 14,061,334 18,238, EKONOMİK FORUM l Ekim 2010

5 En Yüksek Faiz Oranları (10 Ekim 2010 itibariyle) TL mevduata Para Arzı (Bin TL) 1/10/10 30/10/09 Değ. (%) M1 120,728,298 96,575, DOLAŞIMDAKİ PARA 42,324,248 33,256, Dolaşıma Çıkan Banknot + Madeni Para 46,470,941 37,133, Banka Kasaları (-) 4,146,694 3,876, VADESİZ MEVDUAT (TL) 49,009,612 36,635, Mevduat Bankaları 45,906,574 34,269, Katılım Bankaları 3,091,042 2,357, TCMB 11,996 9, VADESİZ MEVDUAT (YP) 29,394,439 26,682, Mevduat Bankaları 27,417,931 25,005, Katılım Bankaları 1,928,382 1,606, TCMB 48,126 70, M2 545,328, ,045, VADELİ MEVDUAT (TL) 301,504, ,413, Mevduat Bankaları 285,527, ,301, Katılım Bankaları 15,977,078 13,111, TCMB - - VADELİ MEVDUAT (YP) 123,095, ,057, Mevduat Bankaları 114,812, ,466, Katılım Bankaları 8,283,240 7,591, TCMB - - M3 573,345, ,363, REPO 5,508,414 4,365, PARA PİYASASI FONLARI (B TİPİ LİKİT FONLAR) 22,508,327 22,952, İşsizlik Verileri (Bin Kişi) Temmuz 10 Haziran 10 Temmuz ve daha yukarı yaştaki nüfus İşgücü durumu İstihdam edilenler İşsizler İşsizlik oranı (%) Tarım dışı işsizlik oranı (%) Genç nüfusta işsizlik oranı (%) Tüketici Güven Endeksi Eylül 10 Ağustos 10 Değ.(%) TÜKETİCİ GÜVEN ENDEKSİ Satın alma gücü (mevcut dönem) Satın alma gücü (gelecek dönem) Genel ekonomik durum(gelecek dönem) İş bulma olanakları (gelecek dönem) Mevcut dönemin dayanıklı tüketim malları satın almak için uygunluğu İmalat Sanayi Kapasite Kullanım Oranı (Yüzde).Eylül Sanayi Üretimi Değişimi (%) Ağustos 2010 Ağustos 2009.Arındırılmamış endekse göre (yıllık) Takvim etkisinden arındırılmış endekse göre (yıllık) Mevsim ve takvim etkisinden arındırılmış endekse göre (bir önceki aya göre) Yatırım Teşvikleri Belgeleri (Bin TL) (Ocak-Ağustos) Ocak-Ağustos 37,358,204 8,747, Madencilik 1,550, , Enerji 889, , İmalat 24,162,233 3,174, Hizmetler 4,106,610 2,400, Toplam 6,648,910 2,629, Turist Sayısı ABD Doları mevduata Euro mevduata Ocak-Ağustos Şirket Kuruluşları (Ocak-Ağustos). Kurulan 34,434 29, Kapanan 7,715 6, İnşaat Ruhsatı ve Yapı Kullanma İzin Belgesi Yapı sayısı (İlk altı ay). Ruhsat 52,647 48, Yapı kullanma izin belgesi 28,879 46, Protestolu Senetler (Ocak-Ağustos). Adet 600, , Tutar (Bin TL) 3,775,031 5,037, (*) Her birinin tutarı TL'nin üstündeki senetler Dış Borç Anapara ve Faiz Ödemesi (Milyon Dolar) (Ocak-Eylül) Toplam 10,264 9, Kamu 8,543 8, Merkez Bankası IMF'ye ödemeler 1, Çeşitli Göstergeler Ç Ç Toplam dış borç stoku (Milyon $) 266, , , ,125 Kısa vade 61,964 54,359 49,406 50,448 Orta-uzun vade 204, , , ,677 Kamu 84,770 84,920 83,452 78,285 Kısa Vade 5,669 4,697 3,598 3,248 Uzun Vade 79,101 80,223 79,854 75,037 TCMB 11,384 12,545 13,305 14,066 Kısa Vade 1,511 1,669 1,776 1,874 Uzun Vade 9,873 10,876 11,529 12,192 Özel 170, , , ,774 Kısa Vade 54,784 47,993 44,032 45,326 Uzun Vade (1) 115, , , ,448 Dış borç stokunun GSYH'ye oranı (%) Toplam Kısa Vade Orta-Uzun Vade Kamu TCMB Özel Dış borç stokunun yüzde dağılımı Toplam Kısa Vade Orta-Uzun Vade Kamu TCMB Özel Dış borç stokundaki yüzde değişim (%) Toplam Kısa Vade Orta-Uzun Vade Kamu TCMB Özel FİNANSAL GÖSTERGELER (%) Toplam dış borç stoku / ihracat (FOB) Dış borç servisi / GSYH Dış borç servisi / ihracat (FOB) Özel sektör borcu / ihracat (FOB) Faiz / GSYH Faiz / ihracat (FOB) TCMB rezervler (net) / Dış borç stoku TCMB rezervler (net) / Kısa borçlar TCMB rezervler (brüt) / Toplam dış borç TCMB rezervler (brüt )/ Kısa borçlar TCMB rezerv (brüt) / İthalat (CIF) TCMB rezerv (net)/ İthalat (CIF) Cari işlemler dengesi / TCMB rezervi (brüt) Cari işlemler dengesi / TCMB rezervi (net) Cari işlemler dengesi / GSYH Makro ekonomik büyüklükler (Milyon Dolar) GSYH (Milyon $) 616, ,754 İhracat (FOB) (2) (3) 112, , , ,028 İthalat (CIF) (3) -161, , , ,964 Cari işlemler dengesi (3) -27,372-22,155-13,963-41,946 TCMB rezervler (brüt) 71,012 69,444 70,716 71,008 TCMB rezervler (net) 75,649 73,596 74,836 74,236 Dış kredi kullanımları (3) 37,814 35,458 36,036 65,867 Dış borç servisi (3) 58,349 58,454 57,899 53,379 Anapara 49,019 48,462 47,557 41,591 Faiz 9,330 9,992 10,342 11,788 (1) 1 Ekim 2001 tarihinden itibaren TCMB tarafından izleniyor. (2) Bavul ticareti ve diğer mallar hariç. (3) 12 aylık toplam. Ekim 2010 k EKONOMİK FORUM 115