(İÇ SALGI BEZİ) ENDOKRİN SİSTEM

Transkript

1 Homeostazi : Canlı içindeki çeşitli fiziksel ve kimyasal değerlerin belirli bir aralıkta tutulmasıdır. Hormonlar yoluyla çeşitli mesajlar, kan üzerinden beden üzerine dağıtılır. Hormonlar, belirli bir emir içeriğine sahip mesaj paketçikleridir. Hormonlar ile homeostazi korunur Antagonist Hormonlar :Çoğu zaman bir hormonun yaptığı bir etkiyi diğer hormon engeller.bu şekilde zıt yönlü çalışan hormonlar antagonist hormonlar olarak adlandırılır. SALGILAMA: Not:Sinir Sistemi ve Endokrin Sistem sahip oldukları etki mekanizmaları ile birbirlerini etkiler. Not: Hormonlar genellikle düzenleyici olarak kullanılır. (İÇ SALGI BEZİ) ENDOKRİN SİSTEM İç salgı bezlerinden oluşan sistemdir. Endokrin Sistem Organları şunlardır. 1. Hipotalamus 2. Hipofiz Bezi 3. Tiroit Bezi 4. Paratiroit Bezi 5. Pankreas 6. Böbrek Üstü Bezleri 7. Eşeysel Bezler (Testis ve Yumurtalık) Dış Salgı Bezi (Ekzokrin Bez):Salgı yapan organ salgısını bir kanal yoluyla beden dışına veya beden içindeki bir boşluğa bırakıyorsa, bu organa dış salgı bezi denir. İç Salgı Bezi: Eğer bir salgı bezi, salgısını doğrudan kana aktarıyorsa,bu salgıya hormon;salgı bezine ise iç salgı bezi (endokrin bez) adı verilir. Karma Bez: Hem iç salgı hem de iç salgı bezi olarak görev yapan organlardır.örn:pankreas,testis Salgı üreten hücreler genellikle epitel doku hücrelerinden oluşur.ama sinir hücreleri de bazen bu işi yapabilir. Hormonlar kimyasal olarak 3 grupta sınıflandırılır. Amin Hormonlar Peptit ve Protein yapılı hormonlar Steroit Hormonlar 1 I) Hipotalamus : Hem sinir sistemi organı hem de endokrin sistemi organı olarak işlev görür. Sinir sistemi ile endokrin sistem arasındaki bağlantı organıdır.

2 ADH eksikliğinde; Şekersiz Şeker Hastalığı meydana gelir Oksitosin : Doğum anında Rahim Duvarındaki düz kasların kasılmasını sağlar. Emzirme sırasında süt bezlerinden salgılanan sütün, dışarı atılmasını sağlayan düz kasların çalışmasını tetikler. Antidiüretik Hormon ve Oksitosin hormonunu üretir.üretilen salgılar arka hipofizde depolanır. Hipotalamus, salgılayıcı ve engelleyici hormonlar salgılar. Salgılatıcı ve Engelleyici hormonlar, Salgılatıcı ve Engelleyici Hormonlar ise hipofiz salgısını düzenlemek için salgılanır. II) Hipofiz Bezi : Hipotalamus un hemen altında bulunan üç lobtan oluşmuş bir bezdir. Bu loblar sırasıyla; Hipofiz Ön Lobu(Ön Hipofiz) Hipofiz Ara Lobu(Ara Hipofiz) Hipofiz Arka Lobu(Arka Hipofiz) şeklindedir. ARA HİPOFİZ HORMONLARI: Melanosit Uyarıcı Hormon:(MSH) Hormon Melanosit hücrelerinin, melanin pigmentini üretmesini sağlar. ÖN HİPOFİZ HORMONLARI: Hipofiz ön lobundaki hormonları bir kısmı tropik hormondur.yani.yani başka bir salgı bezini uyarır. Arka lob hipotalamus un devamı şeklindedir. Hipofiz bezi, diğer iç salgı bezlerini denetleyen şef organdır. ARKA LOBTAN SALGILANAN HORMONLAR Tiroit Uyarıcı Hormon(TSH) : Tiroit bezinin, salgılamasını düzenler. Adrenokortikotropik Hormon(ACTH) : Böbrek üstü bezini salgı yapması için uyarır. FSH(Folikül Uyarıcı Hormon) Kadınlarda yumurtalıklardaki folikül kesesinin gelişimini sağlar. Erkeklerde, sperm oluşumunu hızlandırır. Antidiüretik Hormon(ADH)(Vazopressin) : Su içme isteğini Böbreklerde rde suyun geri emilimini İnce Atardamarların daralmasına sebep olur.(kan basıncını ) Kandaki su miktarını Ozmotik derişimi düşürür. Luteinleştirici Hormon (LH) : Eşey bezlerini zlerini uyarır. Kadınlarda, yumurtlama(ovulasyon) nın gerçekleşmesini sağlar. 2

3 Erkeklerde, testislerin erkeklik hormonlarını(androjen) salgılamasını sağlar. STH(Büyüme Hormonu) : Protein sentezini hızlandırır. Hücre bölünmelerini teşvik eder. Bedenin, kütle ve boyca büyümesini sağlar. Eksikliğinde Cücelik, Fazlalığında ise Devlik Hastalığı oluşur. Luteotropik Hormon (LTH) (Prolaktin) : Meme bezlerinin büyümesini sağlar. Süt oluşumunu sağlar. Annelik içgüdüsünün oluşmasını sağlar. Bedendeki tiroksin salınımı TSH hormonu ile belirlenir. Tiroksin, metabolizma hızını artırır. Fazla salgılanmasında metabolizma hızı çok yüksek olur.(hipertroidi) Az salgılanmasında metabolizma hızı yavaş kalır.(hipotroidi) kalır. III) Tiroit Bezi: Gırtlağın hemen altında kelebek şeklinde bir salgı bezidir.iki hormon salgılar.tiroksin Tiroksin ve Kalsitonin. o o o Tiroksin hormonu az salgılanırsa bu durumda tiroit bezi şişer ve guatr hastalığı meydana gelir. Tiroksin hormonu çocuklarda az salgılanırsa, kretenizm adı verilen cücelik hastalığı görülür. Yetişkinlerde tiroksin hormonunun az salgılanması miksodema hastalığına sebep olur. Kalsitonin : Kandaki kalsiyum un kemik dokuya geçmesini sağlar. Böbreklerde Kalsiyum geri emilimini azaltır. Kalsitonin, Kandaki Kalsiyum lsiyum oranını düşürür. IV) Paratiroit Bezleri: Tiroksin Hormonu : Tirozin amino asitinden üretilir. Yapısında İyot elementi bulunur. Tiroksin Hormonu O2 tüketimini ve doğal olarak enerji üretimini Protein sentezini hızlandırır. Kemik gelişimini STH ile birlikte sağlar. Vücut sıcaklığını belirler. Parathormon : Kandaki kalsiyum seviyesinin artmasına sebep olur.bunu şu etkileri oluşturarak yapar. Bağırsaklarda kalsiyum emilimini hızlandırır. Böbreklerde kalsiyum geri-emilimini geri Kemiklerdeki kalsiyum un kana geçmesini sağlar. Parathormon böbreklerde öbreklerde fosfat geri emilimini de azaltır. 3

4 "Kalsitonin ve Parathormon ile kandaki kalsiyum seviyesi düzenlenir." Pankreas kandaki glikoz derişimini ölçer ve bu duruma göre hormon salgılayarak kandaki şeker derişiminin belirli bir miktarda kalmasını sağlar. (90 mg/100 ml) V) Pankreas Bezi: Midenin hemen altında bulunan karma bir bezdir.pankreasın içinde langerhans rhans adacıkları bulunur. Diabetes mellitus (Şeker Hastalığı) Tip 1 Diyabet : İnsülin eksikliğinee bağlı meydana gelir. Tip 2 Diyabet: İnsülin duyarsızlığı sonucu oluşur. VI) Böbrek Üstü Bezleri: Adrenal (böbrek üstü ) bezleri adından da anlaşılacağı gibi böbreklerin hemen üstünde yer alır. Langerhans Adacıkları Alfa ve Beta Hücrelerinden oluşur.alfa Hücreleri Glukagon,, Beta Hücreleri ise İnsülin Hormonu üretir. İnsülin : BÖBREK ÜSTÜ BEZİ (ADRENAL BEZ) Kandaki glikozun karaciğer ve kaslarda glikojen e çevrilmesini sağlar. Kandaki glikozun, hücrelere geçişini kolaylaştırır. Glikoz un yağ dokuda gliserol e çevrilmesine sebep olur ve trigliserit sentezini Protein sentezini hızlandırır. İnsülin kandaki andaki glikoz derişimini düşürür. Glukagon karaciğerdeki araciğerdeki glikojenin glikoz a dönüştürümesini sini ve kana bırakılmasını sağlar. Karaciğerde amino asitlerin ve gliserol ün glikoz a dönüştürülmesini sağlar. Glukagon: Karaciğerdeki glikojenin yıkılarak glikoza dönüşmesini sağlar. Oluşan glikoz kana verilir. Bu şekilde Kandaki glikoz derişimini arttırılmış olur. Kabuk Öz (Adrenal Korteks) (Adrenal Medulla) Medulla Böbrek üstü bezleri kabuk ve öz olmak üzere iki kısımda incelenir. Adrenal Korteks(Kabuk) : Salgıladığı hormonlar ; 4 Kortizol Aldosteron Eşey Hormonları

5 Kabuk bölgesinden salgılanan hormonlar Steroit yapılı bir hormondur. Kortizol : Kemik,lenf,kas ve deride protein yıkımına sebep olur ve oluşan amino asitlerin kana geçmesini sağlar. Karaciğer hücrelerinin amino asitleri glikoz a dönüştürmesine sağlar. Üretilen glikoz un sadece beyin ve kalp kasına gitmesine sebep olur. Bedenin diğer bölümlerinin sadece yağ asiti ile çalışmasını sağlar. Bağışıklık sistemini baskılar. Üreme ve büyümeyi engeller. Alerji ve Yangı önleyicidir. Kortizol hormonu ön hipofiz bezindenn salgılanan, ACTH hormonu ile salgılattırılır. Eşey Hormonları : Adrenal Korteks de az miktarda androjen ve çok az miktarda östrojen salgılanır. Adrenal Medulla(öz): İki hormon salgılanır.epinefrin ve Norepinefrin Epinefrin (Adrenalin): Stres ve heyecan sırasında salgılanır. Glikojen yıkımını artırarak, kandaki glikoz miktarını Yağ dokularıdaki trigliseritlerin yıkımına ve kana karışmasına sebep olur. Bronşları genişletir,kan basıncını ve kalp atış hızını Belirli damarları genişletir,belirli damarları daraltır. Norepinefrin (Noradrenalin): Etkileri epinefrin e benzer. Kandaki glikoz seviyesini Nabzı yükseltir. Kılcal damarların daralmasına sebep olur. Duyuları keskinleştirir. VII) Eşeysel Bezler: Erkeklerde Testisler, Kadınlarda ise Yumurtalıklar eşey hormonlarını salgılar. Aldosteron : Böbreklerde Na +, Cl - ve dolaylı olarak su geri emilimini hızlandırır. Aldosteron ayrıca böbreklerde K+ atılımını da Eksikliğinde; Halsizlik, yorgunluk, iştahsızlık, bulantı, kusma, karın ağrısı, ishal Kilo kaybı Açlık hipoglisemisi Ağız mukozasında ve deride özellikle ameliyat ve yara izlerinde, meme başlarında ve genital bölgelerin renginde koyulaşma Kan basıncında düşme Terlemede azalma Koltukaltı ve genital kıllanmada azalma Testisler: Testislerde bulunan Leydig Hücreleri çeşitli Androjenler salgılar. Yeterince kortizol ve aldosteron salgılanmaz ise addison hastalığı meydana gelir. Androjenler: En bilineni testosterondur. Fetüs ün erkek olmasını sağlar. İkincil eşey özelliklerinin ortaya çıkmasını sağlar. 5

6 Sinir Sistemi ve İç Salgı Sisteminin Karşılaştırılması Kas kütlesini Testis gelişimini sağlar. Yumurtalıklar(Ovaryum): Sinir Sistemi : Elektriksel yol ile uyarı alır ve yanıt verir. Çok hızlıdır ve çok belirli bir etkisi ve tepkisi vardır. Enerji ve besin maliyeti çok yüksektir. Endokrin(İç Salgı) Sistemi : Kimyasal yol ile uyarı alır ve yanıt verir. Yavaştır. Etkileri ve Tepkileri kesin değildir. Enerji ve besin maliyeti çok düşüktür. Ovaryumlar, iki çeşit hormon salgılar. Östrojen : İkincil dişilik özelliklerinin oluşmasını sağlar. Ovaryum un gelişmesini sağlar. Yumurta kanalı,uterus ve vajinanın büyüyüp gelişmesini sağlar. Progesteron: Yumurta kanalını, ovulasyon için uygun haline getirir. Uterus(rahim) in embriyonun gelişebileceği bir şekle gelmesini sağlar. GERİ BİLDİRİM MEKANİZMASI : Bir hormonun miktarı aşırı derecede arttığı zaman, hormon kendisinin üretilmesini sağlayan mekanizmayı engeller. Bu duruma Geri Bildirim(Feed-Back) mekanizması adı verilir. 6