SÜRDÜRÜLEBİLİR KALKINMA İÇİN ORGANİK TARIM FORUMU KASIM 2017, ŞANLIURFA GAP BÖLGESİ NDE ORGANİK TARIM İÇİN İLKE, YAKLAŞIM VE STRATEJİLER

Transkript

1 SÜRDÜRÜLEBİLİR KALKINMA İÇİN ORGANİK TARIM FORUMU KASIM 2017, ŞANLIURFA GAP BÖLGESİ NDE ORGANİK TARIM İÇİN İLKE, YAKLAŞIM VE STRATEJİLER ŞANLIURFA DEKLARASYONU Sürdürülebilir Kalkınma için Organik Tarım Forumu; bilgi ve deneyimin paylaşıldığı, işbirliklerinin kurulduğu bir platform oluşturulması ve GAP Bölgesi nde organik tarımın geleceği için ortak bir vizyon ve yol haritası belirlenmesi hedefi ile ilgili kamu kurum ve kuruluşları, üniversiteler, sivil toplum kuruluşları ve GAP Organik Tarım Küme Üyeleri, bölgesel, ulusal ve uluslararası sektör temsilcilerinden oluşan 143 kişiyi Kasım 2017 tarihlerinde Şanlıurfa da bir araya getirdi. Forum katılımcıları, organik tarımın küresel, ulusal ve bölgesel durumunu ve son dönemdeki gelişmeleri değerlendirerek bu hedefler ve taahhütlerin ışığında organik tarımın sürdürülebilir kalkınmaya sağlayacağı olumlu katkının bilgisi ve ortak paydası ile GAP Bölgesi nde Organik Tarımın Geleceği için ilkeleri, yaklaşımları ve stratejileri ortaya koyarak önemli bir adım attı yılından beri GAP Bölgesi nde organik tarım konusunda yürütülen çalışmalar dikkate alınarak, Kalkınma Bakanlığı, Gıda Tarım ve Hayvancılık Bakanlığı, ilgili sivil toplum kuruluşları ve sektör temsilcilerinin görüşleri önceden alınarak Sürdürülebilir Kalkınma için Organik Tarım Forumu nun sonunda nihai şeklini alan bu deklarasyon metni, belirlenen vizyon ve stratejik hedefler doğrultusunda tüm ilgili tarafların ve paydaşların ihtiyaçlarını, görüşlerini ve taahhütlerini alarak ortak bir diyalog ve hareket zemini oluşturuyor. Arka plan Türkiye de organik tarım faaliyetleri, AB mevzuatı ile uyumlaştırılan Organik Tarım Kanunu ve Organik Tarımın Esasları ve Uygulanmasına İlişkin Yönetmelik kapsamında yürütülmektedir. Gıda, Tarım ve Hayvancılık Bakanlığı tarafından, Organik Tarım Ulusal Eylem Planı ( ) çerçevesinde ekolojik dengenin korunarak, tarımda sürdürülebilirliğin sağlanması, tüketiciye güvenilir ve kaliteli ürünlerin sunulması amacıyla organik ürünlerin üretimi ve tüketiminin yaygınlaştırılması, organik tarımsal üretim ve pazarlamanın düzenlenmesi ve geliştirilmesi hedeflendi. Kalkınma Bakanlığı tarafından hazırlanan 10. Kalkınma Planı ( ) kapsamında ise, sürdürülebilir kalkınma hedeflerine ulaşmak için küresel ölçekte başlayan yeni büyüme modeli arayışlarıyla birlikte yeşil büyüme kavramının giderek artan önemine atıfta bulunularak; tarım sektörü başta olmak üzere, çevreye duyarlı sektörlerde ekolojik potansiyelin korunarak değerlendirilmesine vurgu yapılıyor. Organik tarım, 2007 yılında hazırlanan GAP Bölgesi için Rekabet Gündemi ile GAP Bölgesi nin Sürdürülebilir Medeniyetler Beşiği kimliğinin güçlendirilmesi amacıyla Bölge nin rekabet gücünü artıracak sektörlerden biri olarak belirlendi. GAP Eylem Planlarında ( / ) sunulan öncelikler doğrultusunda 2009 yılından beri yürütülen GAP Bölgesi nde Organik Tarım Küme Projesi ile Güneydoğu Anadolu Bölgesi nde organik sektörünün ulusal ve uluslararası rekabet edebilirliğinin arttırılması ve üst ölçekte Bölge nin sosyo-ekonomik kalkınmasına katkıda bulunulması hedefleniyor. GAP Bölgesi Küme Yol Haritası ile proje kendisine vizyon olarak; 2023 te GAP Bölgesi nin geniş ve verimli sulanabilir tarım alanları ile Türkiye nin önde gelen organik tekstil ve gıda hammadde tedarikçisi, yenilikçi ve rekabetçi organik üretim cazibe merkezi olması nı belirledi. Bu vizyona

2 ulaşabilmek için küme aktörleri arasındaki işbirliğinin geliştirilmesi, güçlü üretim ve pazarlama altyapısının oluşturulması, tekrarlanabilecek ve/veya ölçeklendirilebilecek başarı hikâyeleri oluşturulması için çalışmalar devam ediyor. Birleşmiş Milletler (BM) tarafından ilan edilen 2030 yılı Sürdürülebilir Kalkınma Gündemi, kapsayıcı, birleştirici, barışçıl ve dayanıklı toplumlar oluşturarak toplum-merkezli, toplumsal cinsiyet eşitliğine duyarlı, gezegenin karşılaştığı sorunlara çözüm bulan, dönüştürücü bir vizyon ve eylem çerçevesi sunuyor. Dünyadaki bölgesel ve yerel sosyo-ekonomik kalkınma yaklaşımları da, Sürdürülebilir Kalkınma Gündemi Hedefleri ve COP21 İklim Değişikliği Paris Konferansı Anlaşması ile değişim ve gelişim içerisindedir. Bu çerçevede, GAP Bölgesi nin ekonomik kalkınma hedefleri ile sosyal kalkınma ve çevresel sürdürülebilirlik hedeflerini entegre edebilme yetisi, kapsayıcı ve sürdürülebilir bölgesel kalkınma için büyük önem arz ediyor. İlke, Yaklaşım ve Stratejiler Sürdürülebilir Kalkınma için Organik Tarım Forumu, organik tarım konusunda küresel, ulusal ve bölgesel ölçekte paylaşılan bilgi ve deneyimin ışığında ortak bir diyalog ve hareketin önemini ortaya çıkarıyor. Forum katılımcıları, bu deklarasyon ile ulusal ve bölgesel kalkınma planları ve ulusal eylem planları önceliklerini dikkate alarak ve organik tarımın sürdürülebilir kalkınmada gittikçe artan rolü ve sunduğu olumlu katkıyı onaylayarak GAP Bölgesi nde Organik Tarımın Geleceği için şu ilke, yaklaşım ve stratejileri ortaya koyuyor: (i) (ii) (iii) (iv) (v) (vi) (vii) (viii) (ix) İnsanlığın ortak refahı ve sağlığı için aynı amaçları paylaşan kamu kurum ve kuruluşları, akademi, özel sektör ve sivil toplum aktörleri ile organik tarım sektörünün geliştirilmesine yönelik ortak ağlar ve işbirlikleri geliştirilmesinin ihtiyacı ve devamlılığı Hem diğer sektörlerle hem de bölgesel, ulusal ve uluslararası ölçekte işbirliği modellerinin geliştirilmesi ve hayata geçirilmesi Yerel yönetimlerin organik tarımın desteklenmesinde ve işbirlikleri kurulmasında daha etkin ve güçlü rol alması Organik Tarımın, belirlenen 17 Sürdürülebilir Kalkınma Hedefi çerçevesinde sunduğu çevresel, sosyal ve ekonomik katkının karar vericiler, üreticiler, işletmeler ve tüketiciler nazarında anlaşılması ve ulusal ve bölgesel politikalar ve stratejiler çerçevesinde çözümün bir parçası olarak konumlandırılması IFOAM in liderlik yaptığı Organik 3.0 hareketi ile Organik Tarım ilkelerinin kapsayıcı, şeffaf, erişilebilir, yenilikçi ve bütünleyici bir yaklaşım olarak karar vericiler, üreticiler, işletmeler ve tüketiciler tarafından dikkate alınması ve ilgili politika, strateji ve uygulamalara entegre edilmesi Organik tarımda münavebeli ekim, yeşil gübreleme, biyolojik mücadele ve kendine yeten işletme gibi üretim ilkelerinin yerleştirilmesi Organik tarımda yeni, yenilikçi, teknolojiyi kullanan yaklaşımların benimsenmesi ve uygulanması için mekanizmaların tanımlanması, yöntem ve araçların geliştirilmesi Küresel ve ulusal gündemde yer alan bölgesel kalkınma yaklaşımlarında yerel değerlerin, bilginin ve geleneksel üretim modellerinin korunarak ticarileştirilmesi ve aynı zamanda katılımcılık, kapsayıcılık, eşit ve adil erişimin benimsendiği hak temelli bir yaklaşımın hayata geçirilmesi Sürdürülebilir Kalkınma Hedeflerinin ve yerel sosyo-ekonomik kalkınmanın temellerinden biri olarak toplumsal cinsiyet eşitliği perspektifinin ana politika ve stratejilere dahil edilmesi, kadınların güçlenmesi ve istihdama katılması için organik tarımda kadın emeğinin

3 görünür kılınması ve kadınların örgütlenmesini sağlayacak toplumsal cinsiyete duyarlı strateji ve desteklerin geliştirilmesi ve yaygınlaştırılması (x) Genç çiftçilerin eğitimler ile desteklenerek organik tarım konusunda özendirilmesi ve teşvik edilmesi (xi) Daha az girdinin (tohum, enerji, gübre vb) kullanıldığı, tarımsal atıkların değerlendirildiği, su ve enerji kaynaklarının daha etkin kullanıldığı ve yönetildiği kaynak verimliliği stratejilerinin geliştirilmesi ve uygulanması (xii) GAP Bölgesi nin organik tarım sektörü için önem arz eden biyolojik çeşitliliğinin korunması, organik tarıma fayda sağlayan doğal ekosistem hizmetlerinin devamlılığının sağlanması ve iyileştirilmesi, peyzaj ölçeğinde de habitat çeşitliliğini artıracak uygulamaların desteklenmesi (xiii) İklim değişikli uyum önerilerinin geliştirilmesi, uyum kapsamında organik üretimde su tüketiminin azaltılması, toprak işlemenin azaltılması ve biyolojik mücadelede yenilikçi çözümlerin benimsenmesi (xiv) Üretimde kalite ve verimliliği artırmaya, AR-GE ve katma değer üretmeye yönelik ilgili yapıların kurulması ve kapasitelerin artırılması, yenilikçilik ve girişimcilik ekosisteminin güçlendirilmesi (xv) Organik tarım sektöründe değer zinciri ve tedarik zincirindeki tüm yapıların güçlendirilmesini sağlayacak şekilde bölgesel ve yerel otoriteler ve özel sektörün desteği ile iç pazarın geliştirilmesi, yerel, bölgesel ve uluslararası pazarlara erişimin sağlanması, pazar standartlarının oluşturulması, başarılı ulusal ve uluslararası örneklerin incelenerek işbirliklerinin geliştirilmesi (xvi) Tanıtım ve pazarlama stratejilerinin organik pazardaki küresel, ulusal ve bölgesel gelişmeler ve tüketici eğilimleri dikkate alınarak oluşturulması ve aynı zamanda tüketicilerin eğilimlerini etkileyecek farkındalık, biliçlendirme, eğitim ve yayım stratejilerinin geliştirilerek organik kültürünün yaygınlaştırılması ve özendirilmesi (xvii) Tüketicileri aktif olarak sürece dahil eden, şeffaflık ve güvenilirliği sağlayan sistemler ve teknolojilerin geliştirilmesi (xviii) Pazarlama kanallarının marka iletişimi ile desteklenmesi, marka farkındalığı ve marka sadakati oluşturulması, organik ürünler için coğrafi işaret taşıyabilecek nitelikte olan ürünler için patent tescilinin alınması (xix) Organik ürünlerin çeşitlendirilmesi ve katma değeri yüksek, yenilikçi ürünlerin geliştirilmesinde özel sektörün rolünün artırılması ve nitelikli ürün geliştirme süreçlerinin desteklenmesi (xx) Organik tarım, gıda ve tekstil ürünleri dışında turizm, sağlık gibi sektörlerdeki değişen eğilimlerin, gelişmelerin ve pazar olanaklarının dikkate alınması (xxi) Bilgi üretimi ve bilgiye erişimin artırılması, uluslararası ağlar ve işbirlikleri ile karşılaştırmaların yapılması ve örgütsel yenilikçi modellerin dikkate alınması (xxii) Yönetim, yönetişim ve aktörler arası işbirliği modelleri ve stratejilerinin ortaya konması; üretim, tanıtım ve pazarlama süreçlerinin örgütlü bir yapıda veya marka altında sağlanması (xxiii) Kümelenme yaklaşımı ile edinilen deneyimlerin ve ölçeklendirilebilir ve tekrarlanabilir başarı hikayelerinin bir model olarak ortaya konması ve yaygınlaştırılması (xxiv) Organik tarım değer zincirlerinin güçlendirilmesi için sürdürülebilir kalkınma hedefleri doğrultusunda sürdürülebilir ve kapsayıcı destek ve teşvik mekanizmalarının hayata geçirilmesi (xxv) İhtisaslaşmış alt sektör ve ürünleri odak alan küresel, ulusal ve bölgesel eğilim ve yerel ihtiyaçların karşılanabileceği bir yaklaşım benimsenerek destek mekanizmalarının güncellenmesi

4 (xxvi) Üretilen ürünlerin katma değerinin artırılması ve üreticiye hak ettiği gelirin sağlanabilmesi için markalaşma çalışmalarına yönelik bilinçlendirme, marka oluşturma gibi hususlarda desteklerin geliştirilmesi ve danışmanlıkların verilmesi (xxvii) Organik tarıma uygun olarak belirlenen avantajlı bölgelerde organik köylerin kurulması, birlik ve kooperatifler aracılığıyla katılımcı modellerin ve sözleşmeli yetiştiriciliğin yaygınlaştırılması (xxviii) İnsan kaynağı ihtiyaç analizi yapılarak ve mesleki ve teknik eğitim konusunda kurumlar arası işbirliği güçlendirilerek insan kaynağı kapasitesinin artırılması Tüm tarafları GAP Bölgesi nde Organik Tarımın Geleceği için ortaya konan ilke, yaklaşım ve stratejileri desteklemeye ve duyurmaya teşvik ediyoruz. Bu önerilerin geliştirilerek, başta 11. Kalkınma Planı olmak üzere, Kalkınma İdareleri ve Kalkınma Ajansları tarafından ulusal ve bölgesel strateji ve planlara aynı zamanda 2018 de planlanan 3. GAP Eylem Planı hazırlık çalışmalarına katkıda bulunmasını arzu ediyoruz. Organik tarımın benimsediği yenilikçi yaklaşım ve sürdürülebilirlik ekseni ile aynı zamanda sürdürülebilir tarım için yol gösterici olmasını temenni ediyoruz.

5 SÜRDÜRÜLEBİLİR KALKINMA İÇİN ORGANİK TARIM FORUMU KATILIMCI KURUM ve KURULUŞLAR Adıyaman İl Gıda Tarım ve Hayvancılık Müdürlüğü Adıyaman Tut İlçesi Ziraat Odası Adıyaman Üniversitesi Agroven Organik Solucan Gübresi AKİP Anadolu Kümeleri İşbirliği Platformu Artuklu Belediyesi Batman Belediyesi Batman İl Gıda Tarım ve Hayvancılık Müdürlüğü BIO-FOUNDATION Boğaziçi Üniversitesi Buğday Derneği CARREFOURSA CIHEAM Derik Organik Zeytin Yetiştiriciler Birliği Dicle Ilçesi Organik Meyve Üretici Birliği Dicle Kalkınma Ajansı Dicle Üniversitesi Diyarbakır Büyükşehir Belediyesi Diyarbakır İl Gıda Tarım ve Hayvancılık Müdürlüğü Doğa Koruma Merkezi DSİ 15. Bölge Müdürlüğü Efe Arıcılık A.Ş. Egedeniz Tekstil Eğil İlçe Tarım Müdürlüğü Equinoccio Eyyübiye Belediyesi FIBL Fırat Üniversitesi GAP Bölge Kalkınma İdaresi Başkanlığı GAP Organik Küme Derneği GAP Uluslararası Tarımsal Araştırma ve Eğitim Merkezi GAPNATURA Gaziantep Ticaret Borsası Gaziantep Üniversitesi Nizip Meslek Yüksek Okulu Gıda, Tarım ve Hayvancılık Bakanlığı Haliliye İlçe Tarım Müdürlüğü Harran Üniversitesi Harran Üniversitesi Akçakale Meslek Yüksek Okulu Organik Tarım Bölümü Hürriyet Gazetesi IFOAM İpekyolu Kalkınma Ajansı İstanbul Üniversitesi İzfaş A.Ş. Kalkınma Bakanlığı Karacadağ Kalkınması Ajansı Kilis İl Gıda Tarım ve Hayvancılık Müdürlüğü Kilis İli Organik Zeytin Üreticileri Birliği Kilis Ziraat Odası KOP Bölge Kalkınma İdaresi Başkanlığı Mardin Artuklu Üniversitesi Mardin İl Gıda Tarım ve Hayvancılık Müdürlüğü Müsan Gıda Org Beyli ORGANIMARK Parlak Bakliyat Ltd. Şti. Peltek Tarım Seracilik Gıda Sanayi ve Ticaret AŞ. Siirt Arıcılar Birliği Siirt İl Gıda Tarım ve Hayvancılık Müdürlüğü Siirt Üniversitesi Şanlıurfa Belediyesi Şanlıurfa Çevre ve Şehircilik İl Müdürlüğü Şanlıurfa GAP Tarımsal Araştırma Enstitüsü Müdürlüğü Şanlıurfa İl Gıda Tarım Hayvancılık Müdürlüğü Şehri Nuh Arıcılık Şırnak Arı Yetiştiricileri Birliği Şırnak Gıda Tarım ve Hayvancılık İl Müdürlüğü Tarım ve Kırsal Kalkınmayı Destekleme Kurumu Textile Exchange Tunay Gıda UNDP Yusufcan Tarım Ürünleri Ltd. Şti.