2x2=4 her koşulda doğru mudur? doğru yanıt hayır olabilir mi?

Transkript

1 ÇOCUKLARDA İLAÇ KULLANIMINDA FARMAKOKİNETİK VE FARMAKODİNAMİK FARKLILIKLAR ANKARA Prof.Dr. Aydın Erenmemişoğlu ÇOCUKLARDA İLAÇ KULLANIMINDA FARMAKOKİNETİK VE 2x2=4 her koşulda doğru mudur? doğru yanıt hayır olabilir mi? 1

2 ÇOCUKLARDA İLAÇ KULLANIMINDA FARMAKOKİNETİK VE FARMAKODİNAMİK FARKLILIKLAR YAŞ: İlaçların etkilerini değiştiren faktörlerin en önemlilerinden birisidir. KİLO:Yukarıda sayılan faktörle beraber değerlendirilmelidir ÇOCUKLARDA İLAÇ KULLANIMINDA FARMAKOKİNETİK VE FARMAKODİNAMİK FARKLILIKLAR Yaş ın ilaçların etkisini değiştirmesi esasen iki yol ile olur: -Vücut kütlesi ve buna bağlı olarak ilaçların dağılım hacimleri farklıdır -İlaçların eliminasyonunu sağlayan sistemlerin çalışma hızı erişkinden farklıdır 2

3 ÇOCUKLARDA İLAÇ KULLANIMINDA FARMAKOKİNETİK VE FARMAKODİNAMİK FARKLILIKLAR Özellikle yaşamın ilk yıllarında doğumdan sonra boy, kilo ve organ fonksiyonlarının süratle değiştiği ve bu değişimin uzun sürebilen idame tedavileri açısından çok önemli olduğu mutlaka hatırlanmalıdır ÇOCUKLARDA İLAÇ KULLANIMINDA FARMAKOKİNETİK VE FARMAKODİNAMİK FARKLILIKLAR İdame tedavilerinde tedavinin başlangıç ve bitişi arasındaki süre uzunsa başlangıç dozu yeterli olmayabilir. 3

4 ÇOCUKLARDA İLAÇ KULLANIMINDA FARMAKOKİNETİK VE FARMAKODİNAMİK FARKLILIKLAR İlaçların etki yerindeki konsantrasyonları ve bunu etkileyen farmakokinetik faktörler doğal olarak erişkinlerden farklı değildir. -Absorbsiyon -Dağılım -Metabolizma -İtrah Farmakokinetik farklılıklar özellikle yeni doğan ve bebeklik döneminde görülür.çocukluk döneminde erişkinlerle olan farklar azalır. 4

5 Emilim: -Mide boşalma süresi daha uzundur. -Barsak motilitesi düzenli değildir. -Mide asit salgısı yetersizdir. -İntramuskuler uygulamalarda absorbsiyon düzensiz olabilir. -Topikal uygulamalarda emilim ve sistemik toksik etkiler umulandan fazla olabilir. Dağılım: -Total vücut sıvısı -Ekstrasellüler sıvı -Kan hacmi Oransal olarak erişkinden fazladır. 5

6 Dağılım: -Vücuttaki yağ dokusu oransal olarak erişkinden fazladır. -Plazma proteinlerinin düzeyi erişkinden farklı olabilir. -Yenidoğanda hiperbilirübinemi olasılığı özellikle plazma proteinlerine yüksek oranda bağlanan ilaçlarının dağılım kalıbını değiştirebilir. Dağılım: -Vücut ağırlığının kg.ı başına yenidoğanda ve bebeklerde kalp debisi ve kan akım hızı erişkinlerden yüksektir. -Kan beyin bariyeri tam olarak fonksiyon görmemektedir 6

7 Metabolizma: -Genel bir kural olarak özellikle yeni doğan ve bebeklerde eliminasyon mekanizmaları henüz olgunlaşmamıştır. -İlaçları metabolize eden enzimlerin yeterince hızlı çalışmaması kolayca sistemik toksisiteye neden olabilir. Metabolizma: -İlaç metabolizmasının yavaş olması özellikle terapötik indeksi dar olan ilaçlar için çok önemlidir. 7

8 Metabolizma: -Bazı ilaçlar için kural dışı olarak metabolizma hızı erişkinlerden fazla olabilir. -Annenin gebelik boyunca karaciğer enzimlerini indükleyici ilaç almış olması yeni doğanda ilaç metabolizmasını hızlandırabilir. Metabolizma: -Son yıllarda yapılan bazı çalışmalarla büyüme hormonunun karaciğer enzimlerinin olgunlaşmasında etkisi olduğu gösterilmiştir.bu durum özellikle p450 sitokromuna bağlı sistemler için geçerlidir. 8

9 Itrah: -Yeni doğan ve bebeklerde böreklerin ıtrah fonksiyonu erişkinlerden düşüktür. -Glomeruler filtrasyon % Tubeler sekresyon %20-30 daha yavaştır. Çocuklarda erişkinlere göre var olan farklar özellikle farmakokinetik düzeyde daha belirgindir.farmakokinetik değişikliklere bağlı olarak farmakodinamik değişiklikler de ortaya çıkabilir.ancak bu durum çoğunlukla ilacın istenmeyen etkilerinin şiddetlenmesi şeklinde gözlenir 9

10 Farmakodinamik etkiler yönünden çocuklara üzerinde yeterince yeterince çalışma bulunmadığı için bilgiler genellikle toksisite (emniyet) verileriyle sınırlıdır.her ne kadar deneysel olarak bazı reseptörlerin fonksiyonlarının matür olmadığı gösterilmişse de insanda bu bilgiyi destekleyecek çalışmalar Bulunmamaktadır. Ayrıca ortaya çıkan değişik cevapları farmakokinetik faktörlerden ayırma olanağı yoktur. Belirtilen nedenlerle -İlaç dozları yaş ve vücut ağırlığına göre özel formüllerle hesaplanır. -Doz aralıkları uzatılır. -Dozlar bireyselleştirilir. -Terapötik indeksi dar ilaçlar için drug monitoring-kan düzeyi izleme yapılır 10

11 Yapılan pazar çalışmaları çocuklarda en çok kullanılan ilaç gurubunun antibiyotikler olduğunu göstermektedir ( satılan ilacın yaklaşık % 30 u). Maalesef antibiyotik gurubu dışında ana tedavi guruplarında sadece ve özellikle çocuklar için dizayn edilmiş ürünler yoktur. Bu durum hem çocuklarda ilaç uygulamasında doz hatalarına yol açabilmekte hem de hastaların tedaviye uyuncunu düşürmektedir. Bu durumun kısmen üreticilerin pazar kaygıları ile ilgili olduğu söylenebilir. 11

12 Genel bir değerlendirmeyle çocuklarda kullanılan ilaç çeşidinin de erişkinlerden daha az olduğu söylenebilir. Bu sonuç: -Hastalık guruplarının farklı olmasından -Çocuklarda klinik araştırmaların yetersiz olmasından -Kronik tedavilerde yaş ilerledikçe hastanın yaş gurubu değiştiği için izleme yetersizliğinden Kaynaklanıyor olabilir. 12