Plastik Şekil Verme

Transkript

1 Plastik Şekil Verme

2 HADDELEME Malzemeleri, eksenleri etrafında dönen iki silindir arasından geçirerek yapılan plastik şekil verme işlemine haddeleme denir. Haddeleme, plastik şekillendirme teknikleri içerisinde en çok kullanılan (% 95) yöntemdir. Çünkü; Üretim hızlı, Sürekli, Đşlem ve ürün kontrolü kolay

3 HADDELEME 1. Merdaneler aynı hızla ve birbirine zıt yönde dönerler. 2. Malzemenin merdaneler arasından her geçişine paso denir. 3. Haddeleme, bir dolaylı basma mekanik işlemi olup genellikle uygulanan tek kuvvet merdanelerle sağlanan radyal basınçtır

4 HADDELEME Haddeleme Sıcak haddeleme Yeniden kristalleşme sıcaklığının üzerinde yapılır. Yarı ürün; Slab, Blum, Kütük Levha, Saç, Çubuk, Boru, Ray ve Profiller Soğuk haddeleme Saç, Folye, Đnce çubuk ve Tel Düzgün yüzey, Hatasız boyutlar, Yüksek mukavemet, Haddeleme kuvveti yüksek

5 HADDELEME Haddeleme prosesi ve ürün çeşitleri

6 HADDELEM E

7 HADDELEM E ĐNGOT

8 Haddelenmiş Ürünlerin Đsimlendirilmesi BLUM SLAB 5 cm-25 cm Min (15 cm-15 cm) Max (30 cm-30 cm) 60 cm-150 cm LEVHA W > 60 cm t > 5 mm KÜTÜK SAÇ W > 60 cm t < 5 mm Min (5 cm-5 cm) Max (15 cm-15 cm) BANT W < 60 cm t < 5 mm

9 Haddelenmiş Ürünlerin Đsimlendirilmesi Hadde ürünleri Yassı ürünler Kalınlıklarına göre sınıflandırılır. Uzun ürünler Kesit büyüklüklerine göre sınıflandırılır. Hafif profiller Orta profiller Ağır profiller Profiller; dörtköşe, yuvarlak, lama, altıgen, köşebent, U,, olabilir

10 Haddelemenin Amacı Alışılagelmiş sıcak ve soğuk haddelemenin esas amacımalzemenin kalınlığını azaltmaktır. Soğuk haddeleme ile çeşitli profillerdeki merdaneler kullanılarak saclara kalınlığı değiştirilmeksizin istenilen şekil verilerek uzun ve şekilli (oluk, şekilli boru vs.) ürünler elde edilebilir. Vida dişi açmak, kaynaksız halka ve dikişsiz boru üretimi gibi özel amaçlarla da yapılır

11 Haddeleme tezgahları Bir haddeleme tezgahı merdanelerden, yataklardan, hadde kasası ile merdaneleri döndürmek için millere bağlı motorlardan ibarettir

12 Haddeleme tezgahları BG arasındaki güce sahip bir motor önce yavaş hızla dönerek Volanı belirli bir kritik hıza getirir. Böylece volan dönme enerjisi ile yüklenmiş olur. Bu enerji vasıtasıyla malzeme merdaneler arasından geçirilir. Motor devri çok düşük olması nedeniyle devir düşürücü kullanılır. Hareket miller vasıtasıyla merdanelere iletilir

13 Merdaneler MERDANELER Düz merdaneler Kalibreli merdaneler Gövde Muylu Merdane çapları : 5-10 cm - 150cm L / D : 2,2 2,7 L : Gövde uzunluğu D : Çap

14 Merdaneler Düz merdaneler Yassı ürünlerin haddelenmesinde silindirik gövdeli düz merdaneler kullanılır. Kalibreli merdaneler Profillerin haddelenmesinde ise gövdesinde istenilen profile göre şekiller bulunan kalibreli merdaneler kullanılır

15 Merdaneler MERDANE MALZEMELERİ Çelik merdaneler Dökme demir merdaneler Dövme çelik merdaneler Dökme çelik merdaneler Beyaz dökme demir Gri dökme demir Küresel grafitli dökme demir. Merdanelerde genelde, yüzeyde yüksek sertlik veiç kısımlarda yüksek kırılma tokluğu istenir

16 Haddeleme teknikleri Merdane Düzenleri a)tek veya çift yönlü (tersinir) ikili hadde: Eşit büyüklükteki iki merdanenin birbirine zıt yönde dönerek malzemenin incelmesini sağlar b)üçlü hadde: Üç merdanenin çeşitlik aralıklarla yerleştirilmiş halidir. Üsteki ve alttaki merdaneler motor gücüyle dönerken, ortadaki merdane ise ortaya çıkan sürtünme kuvvetinin etkisiyle döner. c)dörtlü hadde :Malzeme ile temas eden küçük çaplı merdaneler ile bunları destekleyen büyük çaplı merdanelerden oluşur. Küçük çaplı merdane kullanmanın amacı haddeleme için gerekli gücü azaltmaktır. Büyük çaplı merdaneler ise destekleme görevi yaparlar

17 Haddeleme teknikleri Dörtlü hadde

18 Haddeleme teknikleri Grup hadde

19 Haddeleme teknikleri Planet hadde Büyük çaplı iki destek merdanesi ve etrafında planet gibi dönen çok sayıda küçük iş merdaneleri vardır. Yassı metalik malzemelerin sıcak haddelenmesinde kullanılan hadde tezgahları ile tek pasoda % oranında deformasyon sağlanırken, Planet hadde tezgahları ile bu oran % 9 0 a kadar çıkabilmektedir

20 Haddeleme teknikleri Seri haddeleme Yüksek hızda ve seri üretim için arka arkaya dizilmiş merdanelerden oluşur. Her merdane sistemindeki kesit küçülmesi farklı olacağından, malzeme ilerleme hızı her hadde de değişik olacaktır. Malzemenin ve merdanenin hızı son haddede maksimum olur

21 Haddeleme teknikleri

22 Haddelemede merdane çapının etkisi Büyük çaplı merdane Küçük çaplı merdane

23 Merdane çapının etkisi Haddelenen profilin merdaneden düz çıkabilmesi için merdanelerin çaplarının birbirine eşit olması gerekir. Merdane çaplarının farklı oluşunun haddelenen malzemenin çıkışına etkisi

24 Profillerin Haddelenmesi Merdane üzerinde birlikte çalışan iki merdane karşı karşıya geldiklerinde istenilen profilleri verecek şekiller açılır. Merdaneler arasındaki bu boşluklara kalibre iki merdane arasındaki boşluğa da kalibre aralığı denir. Kalibre aralığı merdane eksenine paralel veya merdane ekseniyle yaptığı açısı 60º den küçükse açık kalibre, 60º den büyük ise kapalı kalibre denir. Kalibre aralığı Kalibre aralığı Açık kalibre Açık kalibre Kapalı kalibre

25 Profillerin Haddelenmesi Kalibre: Merdane yüzeyine açılmış uygun profillerdir. Kalibrenin yüksekliği haddelenecek parçanın kalınlığından az genişliğinden ise fazladır. Paso: Karşılıklı iki merdane bir araya geldiğinde ortaya çıkan profile verilen isimdir. Kare Kalibre Şekilleri: Baklava Oval Kutu Düz Trapez Yuvarlak Dört kaşe Çeşitli profiller

26 Profillerin Haddelenmesi Kalibreli haddeleme örnekleri

27 Haddelemenin Mekaniği Kalınlık azalma hesabı h h 0 h R RCos R Rcos h h h R(1 Cos ) R 1 Cos 2 2 h 2R(1 Cos )

28 Hız Haddelemenin Mekaniği Haddeleme hızı hesabı V Sac V Merdane Cos V V Cos 0 Sac V Sac Merdane Merdane girişinde V Merdane Cos 0 Merdane çıkışında V Sac V Merdane Cos Nötr bölgede N=Nötr Düzlem V Merdaneler V 0 Malzeme Nötr nokta N V f X Temas uzunluğu Y

29 Haddelemenin Mekaniği Haddeleme kuvvetleri Haddelemenin başlaması için F sür Cos F had Sin F sür F had F had Cos F had Sin Sin Cos tan Eğer <tan olursa haddeleme olmaz Haddeleme sınır şartı F sür Cos F had Sin F sür F had F had Cos F had Sin Sin Cos tan

30 Haddelemenin Mekaniği M a x kalınlık azalması L R h tan ( h/r) hmax 2 R

31 Haddelemenin Mekaniği Haddeleme gücü hesabı Haddeleme için gerekli güç; Güç(BG) 2 PLn Güç(kW ) 2 PLn P : Toplam haddeleme kuvveti, N L : Temas boyu, m n : Merdanelerin dönme hızı, dev./dak

32 Haddeleme Hataları Hatasız bir haddeleme için Sıcaklık kontrolü Ara tavlama Hatasız hammadde Yağlama Merdanelerin yüzey şartları

33 Haddeleme Hataları 1.Basma kuvvetleri nedeniyle ortaya çıkan kusurlar 2.Sürtünme kuvvetleri nedeniyle ortaya çıkan kusurlar

34 Kenar Merkez Kenar Haddeleme Hataları (Basma kuvvetleri nedeniyle) 1- Haddelerin elastik şekil değiştirmesi sonucu farklı kalınlıkta ürünlerin ortaya çıkması Merdanelerin eğilmesi sonucunda kenarlarda basma orta kısımda çekme gerilmeleri meydana gelir

35 Haddeleme Hataları (Basma kuvvetleri nedeniyle) 2 Saclarda dalgalı kenar oluşumu Kenarlarda kalınlığın orta kısma nazaran daha düşük olması, orta kısımda fazla uzama fakat serbestçe yayılamama sonucu kenarlarda dalgalanmaya sebep olur. 3 Sacların orta ve kenarlarında çatlak oluşumu Orta kısım fazla uzarken malzeme yeteri kadar sünek değilse saclarda çatlak oluşumu meydana gelebilir

36 Haddeleme Hataları (Basma kuvvetleri nedeniyle) 4- Timsah ağzı çatlaması: Şekil değişiminin homojen olmaması ve başlangıçta ingotta var olan bir kusura bağlı olarak meydana gelir

37 Haddeleme Hataları (Sürtünme kuvvetleri nedeniyle) 1- Sacın iki ucunun yuvarlaklaşması Kenarlarda meydana gelen kalınlık azalması sacın orta kısımında boyca uzamaya neden olur. 2- Sacın ikiye ayrılması Sürtünme sebebiyle orta kısımda basma, kenarlarda çekme gerilmesi meydana gelir. Bu çekme gerilmeleri sacın ortadan yırtılmasına neden olur