Yrd. Doç. Dr. H. Burak GEMALMAZ SANAL DÜNYALARDA İKTİDAR VE ÖZGÜRLÜK

Transkript

1 Yrd. Doç. Dr. H. Burak GEMALMAZ SANAL DÜNYALARDA İKTİDAR VE ÖZGÜRLÜK

2 Yayın No : 2586 Hukuk Dizisi : Baskı - Ekim İSTANBUL ISBN Copyright Bu kitabın bu basısının Türkiye deki yayın hakları BETA Basım Yayım Dağıtım A.Ş. ye aittir. Her hakkı saklıdır. Hiçbir bölümü ve paragrafı kısmen veya tamamen ya da özet halinde, fotokopi, faksimile veya başka herhangi bir şekilde çoğaltılamaz, dağıtılamaz. Normal ölçüyü aşan iktibaslar yapılamaz. Normal ve kanunî iktibaslarda kaynak gösterilmesi zorunludur. Dizgi Baskı - Cilt : Beta Basım A.Ş. : Net Kırtasiye Tan. ve Matbaa San. Tic. Ltd. Şti. Taksim Cad. Yoğurtçu Faik Sok. No: 3 Taksim Beyoğlu/İST. (Sertifika No ) (0-212) Kapak Tasarım : Beta Yayıncılık Beta Basım Yayım Dağıtım A.Ş. Narlıbahçe Sokak Damga Binası No: 11 Cağaloğlu - İSTANBUL Tel : (0-212) Fax: (0-212)

3 ÖNSÖZ World of Warcraft, Second Life, Ultima Online, Everquest ve Star Wars Galaxies. Bunlar son altı-yedi yılda dünyayı derinden sarsan internet temelli oyun ların adı. Dünyada milyonlarca kişinin bu oyunları oynaması, anılan oyunların sıradan ve alışıldık nitelikte olmadığını ortaya koyuyor. Bunlar ve benzerleri, çok katılımcılı online rol yapma oyunları (ÇKORYO/Massively Multiplayer Online Role-Playing Games/MMORPGs) olarak nitelendirilmektedir ve özleri itibariyle bir bilgisayar veya klasik internet oyunlarının çok ötesine geçen birer yaşam alanıdır. ÇKORYO lar, süreklilik temelinde ve istikrarlı olan sanal bir çevre (virtual environment) kurmaktadır ve insanlar, yarattıkları karakterlerle (avatar) bunların içinde kelimenin gerçek anlamında yaşamaktadır. Kendilerini sanal dünyalara entegre eden insanların sayısı milyonlarla, sanal dünyaların yarattığı ticaret hacmi ise milyarlarca dolar ile ifade edilmektedir. İşte bu Çalışma, anılan sanal dünyalardaki iktidar ilişkilerinin hukuk temelinde analizine ve giderek daha yerinde olduğunu düşündüğümüz bir modelin kurgulanmasına yöneliktir. Bu Çalışmayla, sanal dünyaların da tıpkı ger-

4 IV çek dünyadaki siyasi-hukuki ilişkiler gibi ele alınıp incelenebileceği ve bu iş yapılmadan sanal dünyadan gerçek mahkemelere sıçrayan hukuki uyuşmazlıkların yetkin ve hakkaniyetli şekilde çözülmesinin mümkün olamayacağını göstermeyi umuyoruz. Elbette, özellikle Türk hukuk çevresi için oldukça yeni sayılabilecek bu konunun incelenmesi yardım almadan mümkün olamazdı. Bu bağlamda ilk teşekkür borcum, yabancısı olduğu bu konunun incelenmeye değer olduğunu sezdiği gibi sanal dünyaların gerçek hayatla kesiştiği noktalara işaret ederek çalışmanın omurgasının oluşmasını sağlayan hocam sayın Prof. Dr. Mehmet Semih Gemalmaz adır. Hem genel olarak akademik hayatıma yaptığı katkılar hem de bu çalışmanın meydana çıkmasındaki cesaretlendirici tutumu için kendisine müteşekkirim. Sanal dünyaların yarattığı hukuki sorunları belirlemem ve bunları kendi perspektifim bağlamında değerlendirebilmem, değerli meslektaşım sayın Yard. Doç. Dr. Zekeriya Kürşat la yaptığımız tartışmalar sayesinde olmuştur. Kendisine çok teşekkür ederim. İÜHF Genel Kamu Hukuku Anabilim Dalı mensubu meslektaşlarım hem iş yükümü hafiflettiler hem de kaynakların toplanmasına yardım ettiler. Üstelik internet dünyasına aşina olmaları, anlamakta güçlük çektiğim noktalarda önümün açılmasını sağladı. Bu kapsamda Dr. Gülay Arslan-Öncü, Berke Özenç, Mert Ertan ve İpek Güleç öncelikle anmam gereken isimlerdir. Kürsümüze yeni katılan arkadaşlar, Ubeydullah Türkyılmaz, Ayça Küçük,

5 V Semra Karabacak ve Burcu Özkan a da yardımları için teşekkür ederim. Ancak teşekkür borcumun en önemli kısmı, beni sanal dünyalarla tanıştıran, burada adlarını tek tek sayamayacağım dostlarım ve öğrencilerimedir. Onlar sayesinde sanal dünyaları kavramam ve önemini idrak etmem mümkün oldu. Yine onlar, ancak uzun yıllar oynayarak edinilecek tecrübelerini benimle paylaşma cömertliğini gösterdiler. Bu kitapta kullanılan terminoloji, büyük ölçüde onlardan öğrendiklerime dayanmaktadır. Özellikle kapak tasarımında yardımlarını esirgemeyen Doğukan Bora Savaş ile Serdar Koçyiğit e teşekkür ederim. Kitabın basımını yine Beta Yayıncılık üstlendi. Özenli ve hızlı çalışmalarından ötürü Yönetim Kurulu Başkanı sayın Seyhan Satar ile dizgiyi gerçekleştiren sayın Gökhan Ayrancı ya teşekkür ederim. H. Burak Gemalmaz Beyazıt

6

7 İÇİNDEKİLER Giriş...1 Terminoloji Sorunları... 5 Çalışmanın Perspektifi ve Ortaya Atılan Tez... 8 BÖLÜM I OYUN VE GERÇEKLİK ARASINDA SANAL DÜNYA KAVRAMI I) Sanal Dünyanın Kuruluşu: ÇKORYO Özellikleri, Türleri, Ekonomisi ve Gerçek Dünyaya Etkisi A) Özellikleri ve Türleri B) Ekonomisi ve İşlevleri II) Sanal Dünyaların Tarihsel Kökenleri III) Homo Ludens IV) Sanal Dünyanın Temel Aktörü: Avatar... 47

8 VIII BÖLÜM II SANAL DÜNYALARIN FEODAL YAPISI I) Genel Olarak Feodal Toplum ve Düzen II) Sanal Dünya İktidarı: Oyun Geliştirici Şirketler A) Sanal Doğal Yaşama Dönemi: Merkezi Otoritenin Yokluğu B) Doğa Durumunun Çerçevesi Olarak Oyun Kodu C) Doğa Durumundan Feodaliteye Geçiş: Bir Tür Feodal Sözleşme Olarak Son Kullanıcı Lisans Anlaşmaları D) Ara Sonuç: Tiran Olarak Şirket III) Sanal Feodalitenin Siyasi-Hukuki Yansımaları BÖLÜM III SANAL DÜNYALARDA ÖZGÜRLÜK I) Katılımcıların Sanal Mülkiyet Hakkı A) Sanal Unsurların Eşya Niteliği B) Sanal Mülkiyetin Temellendirilmesi C) Ara Sonuç II) Sanal Hukuk Devleti Anlayışı ve Avatar Hakları A) Sanal Dünyalarda Hukuk Devleti B) Avatar Hakları

9 IX 1) Avatar Haklarının Temellendirilmesi ) Avatar Haklarının Yatay Uygulanması ) Sırf Avatar Hakları? SONUÇ EKLER Second Life Davranış Kuralları World Of Warcraft Davranış Kuralları Avatar Hakları Bildirisi BİBLİYOGRAFYA