TEZSİZ YÜKSEK LİSANS PROJE ONAY FORMU. Eğitim Bilimleri Anabilim Dalı Eğitim Yönetimi, Denetimi, Planlaması ve Ekonomisi

Transkript

1 TEZSİZ YÜKSEK LİSANS PROJE ONAY FORMU Eğitim Bilimleri Anabilim Dalı Eğitim Yönetimi, Denetimi, Planlaması ve Ekonomisi Bilim Dalı öğrencisi Ahmet ÖZKAN tarafından hazırlanan Ġlkokul ve Ortaokul Yöneticilerinin Mesleki TükenmiĢlik Düzeyi ( Denizli Ġli Pamukkale ve Merkezefendi Ġlçe Örneği ) baģlıklı Tezsiz Yüksek Lisans Projesi tarafımdan okunmuģ, kapsamı ve niteliği açısından Tezsiz Yüksek Lisans Projesi olarak kabul edilmiģtir. Prof. Dr. Ali Rıza ERDEM DanıĢman Pamukkale Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü Yönetim Kurulu nun /.. / 2016 tarih ve sayılı kararıyla onaylanmıģtır. Prof. Dr. Ramazan BAġTÜRK Enstitü Müdürü iii

2 TEŞEKKÜR Eğitim Yönetimi, Denetimi, Planlaması ve Ekonomisi alanında tezsiz yüksek lisans yapma sürecinde özveri ile uğraģan ve yaģama yaklaģımıyla bizlere örnek olan, bilgisini ve deneyimlerini her zaman cömertçe bizlerle paylaģan hocam Prof. Dr. Abdurrahman TANRIÖĞEN e, Bizleri Örgütsel DavranıĢ alanıyla tanıģtıran, araģtırmamın her aģamasında değerli görüģ ve eleģtirileriyle beni yönlendiren, rehberliğini, zamanını ve bilgisini esirgemeyen değerli hocam- danıģmanım Prof. Dr. Ali Rıza ERDEM e, Yüksek Lisans Eğitimimim boyunca bilgilerinden yararlandığım, derslerime giren bütün hocalarıma, Ekonomik ve sosyal hiçbir yardımı esirgemeden yanımda oldukları, kendilerine ayırmam gereken zamanı yüksek lisans için kullanmama karģın desteklerini esirgemeyen eģim Fatma ÖZKAN a, sevgili oğlum Yasin Eren e, Tüm kalbimle teģekkür ederim. Ahmet ÖZKAN iv

3 ETİK BEYANNAMESİ Pamukkale Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, tez yazım kurallarına uygun olarak hazırladığım bu tez çalıģmasında; Tez içindeki bütün bilgi ve belgeleri akademik kurallar çerçevesinde elde ettiğimi, Görsel, iģitsel ve yazılı tüm bilgi ve sonuçları bilimsel ahlak kurallarına uygun olarak sunduğumu, BaĢkalarının eserlerinden yararlanılması durumunda ilgili eserlere bilimsel normlara uygun olarak atıfta bulunduğumu, Atıfta bulunduğum eserlerin tümünü kaynak olarak gösterdiğimi, Kullanılan verilerde herhangi bir tahrifat yapmadığımı, Bu tezin herhangi bir bölümünü bu üniversitede veya baģka bir üniversitede baģka bir tez çalıģması olarak sunmadığımı beyan ederim. Ahmet ÖZKAN v

4 ÖZET İLKOKUL VE ORTAOKUL YÖNETİCİLERİNİN MESLEKİ TÜKENMİŞLİK DÜZEYİ ( DENİZLİ İLİ PAMUKKALE VE MERKEZEFENDİ İLÇE ÖRNEĞİ ) Ahmet ÖZKAN Bu araģtırmada, ilkokul ve ortaokullarda görev yapan eğitim yöneticilerinin görüģlerine göre okul müdür ve müdür yardımcılarının mesleki tükenmiģlik düzeyleri ve tükenmiģlik düzeylerinin yaģ, cinsiyet, eğitim düzeyi, okul türü ve mesleki kıdem değiģkenlerine göre farklılık gösterip göstermediği araģtırılmıģtır. AraĢtırmada tarama modeli kullanılmıģtır. AraĢtırmanın evrenini eğitim-öğretim yılı Denizli ili Merkezefendi ve Pamukkale merkez ilçelerinde görev yapan ilkokul ve ortaokul yöneticileri oluģturmaktadır. Rastgele örnekleme yöntemiyle seçilen 300 ilkokul ve ortaokul yöneticisine ulaģılarak veriler toplanmıģtır. Ölçek sorularının tamamına cevap veren 290 ilkokul ve ortaokul yöneticisidir. AraĢtırmada kullanılan veri toplama aracı; KiĢisel Bilgi Formu ve Maslach TükenmiĢlik Ölçeği olmak üzere iki bölümden oluģmaktadır. Ölçeğin Cronbach Alpha değeri 0,712 olarak bulunmuģtur. AraĢtırmaya katılan yöneticilerin büyük çoğunluğunun erkek, lisans mezunu, ortaokul yöneticisi ve kıdemlerinin yıl ve üzerinde olduğu görülmüģtür. Ġlkokul ve ortaokul yöneticilerinin mesleki tükenmiģlik düzeylerinin Bazen düzeyinde olduğu ve okul yöneticilerinin mesleki tükenmiģlik düzeylerinin değiģken olduğu duruma göre farklılık gösterdiği söylenebilir. Denizli ili Pamukkale ve Merkezefendi ilçelerinde Ġlkokul ve ortaokul yöneticilerinin mesleki tükenmiģlik düzeylerine iliģkin en az katılım gösterdikleri önermenin (X=0,72) ortalama ile Bu iģe girdiğimden beri, insanlara karģı daha duyarsız oldum. maddesine Hiçbir zaman Ģeklinde görüģ bildirdikleri görülürken; en fazla katılım gösterdikleri önermenin ise (X= 3,13) ortalama ile Hizmet verdiğim kiģilerle birlikte, kolaylıkla rahat bir ortam oluģturabiliyorum. maddesine Çoğu zaman Ģeklinde katılım gösterdikleri görülmüģtür. Buradan ilk ve ortaokul eğitim yöneticileri hiçbir zaman insanlara karģı duyarsız olmadıkları; çoğu zaman ise hizmet verdiği kiģilerle birlikte kolaylıkla rahat bir ortam oluģturdukları söylenebilir. vi

5 Okul yöneticilerinin mesleki tükenmiģlik düzeylerinin yaģ ve çalıģılan okul türü değiģkenlerine göre farklılık gösterdiği ancak cinsiyet, eğitim düzeyi ve mesleki kıdem değiģkenlerine göre farklılık göstermediği tespit edilmiģtir. Anahtar Sözcükler: Mesleki tükenmiģlik, okul yöneticileri, görüģ, tükenmiģlik düzeyi, faktörler vii

6 İÇİNDEKİLER Sayfa PROJE ONAY SAYFASI iii TEġEKKÜR iv ETĠK BEYANNAMESĠ v ÖZET vi ĠÇĠNDEKĠLER viii TABLOLAR DĠZĠNĠ xi BĠRĠNCĠ BÖLÜM GĠRĠġ GiriĢ Problem Durumu Alt Problemler AraĢtırmanın Amacı AraĢtırmanın Önemi Sayıltılar Sınırlılıklar Tanımlar ĠKĠNCĠ BÖLÜM - ALAN YAZIN TARAMASI TükenmiĢlik ( Burnout ) Kavramının Tanımı TükenmiĢlik Kavramının GeliĢimi TükenmiĢlik Sürecinin GeliĢimi TükenmiĢliğe Etki Eden Faktörler Bireysel Faktörler Örgütsel Faktörler TükenmiĢliğin Belirtileri Fiziksel Belirtiler Psikolojik / Ruhsal Belirtiler DavranıĢsal Belirtiler TükenmiĢliğin Sonuçları TükenmiĢlik Modelleri Chernis TükenmiĢlik Modeli viii

7 Edelwich ve Brodsky TükenmiĢlik Modeli Pines TükenmiĢlik Modeli Pearlman ve Hartman TükenmiĢlik Modeli Meier TükenmiĢlik Modeli Suran ve Sheridan TükenmiĢlik Modeli Maslach TükenmiĢlik Modeli ÜÇÜNCÜ BÖLÜM YÖNTEM AraĢtırmanın Modeli Evren ve Örneklem Veri Toplama Aracı Verilerin Analizi DÖRDÜNCÜ BÖLÜM - BULGULAR ve YORUM Alt Problemlere ĠliĢkin Bulgular Birinci Alt Probleme ĠliĢkin Bulgular Ġkinci Alt Probleme ĠliĢkin Bulgular BEġĠNCĠ BÖLÜM - TARTIġMA VE ÖNERĠLER TartıĢma Sonuç Öneriler KAYNAKÇA EKLER ÖzgeçmiĢ ix

8 TABLOLAR LİSTESİ Tablo 3.1. Yöneticilerin Cinsiyete Göre Dağılımı 29 Tablo 3.2. Yöneticilerin Öğrenim Düzeyi Dağılımı 29 Tablo 3.3. Yöneticilerin Öğrenim Düzeyi Dağılımı 29 Tablo 3.4. Yöneticilerin ÇalıĢma Süresine Göre Dağılımı 30 Tablo 4.1. Ġlkokul ve Ortaokullarda Görev Yapan Yöneticilerin GörüĢlerine Göre Okul Yöneticilerinin Mesleki TükenmiĢlik Düzeylerine ĠliĢkin Bulgular 32 Tablo 4.2 Ġlkokul ve Ortaokul Yöneticilerinin Mesleki TükenmiĢlik Düzeyi Konusundaki GörüĢleri GörüĢlerinin YaĢ a Göre Analizi 35 Tablo 4.3 Ġlkokul ve Ortaokul Yöneticilerinin Mesleki TükenmiĢlik Düzeyi Konusundaki GörüĢleri GörüĢlerinin Cinsiyet e Göre Analizi 36 Tablo 4.4 Ġlkokul ve Ortaokul Yöneticilerinin Mesleki TükenmiĢlik Düzeyi Konusundaki GörüĢleri GörüĢlerinin Öğrenim Düzeyi ne Göre Analizi 37 Tablo 4.5 Ġlkokul ve Ortaokul Yöneticilerinin Mesleki TükenmiĢlik Düzeyi Konusundaki GörüĢleri GörüĢlerinin Okul Türü ne Göre Analizi 37 Tablo 4.6 Ġlkokul ve Ortaokul Yöneticilerinin Mesleki TükenmiĢlik Düzeyi Konusundaki GörüĢleri GörüĢlerinin Mesleki Kıdemi ne Göre Analizi 38 x