Farklılaştırılmış Öğretim. Farklılaştırılmış Öğretim (Differentiated Instruction Curriculum)

Transkript

1 Farklılaştırılmış Öğretim (Differentiated Instruction Curriculum) 2 Farklılaştırılmış Öğretim Farklılaştırılmış Öğretim Nedir? Farklılaştırılmış Öğretim Ne Değildir? Farklılaştırılmış Öğretim Amaçları Farklılaştırılmış Öğretimin Kuramsal Temelleri Farklılaştırılmış Öğretim Özellikleri Farklılaştırılmış Öğretimin Temel İlkeleri Farklılaştırmanın Boyutları Farklılaştırılmış Öğretimin Uygulandığı Sınıfın Özellikleri Farklılaştırılmış Öğretimin Etkili Olarak Uygulanabilmesi için Öneriler 1

2 Giriş 3 Her insan temelde birbirine benzemesine rağmen, her birinin kendine has ayırt edici ve onu biricik hale getiren görünen veya gözlenen farklı özellikleri vardır. Öğrenenlerin; farklı kültürel geçmişleri, farklı deneyimleri, ilgileri, öğrenme stilleri, yetenekleri, sosyo-ekonomik düzeyleri, ön bilgileri, ihtiyaçları, hedefleri vb. birçok özelliği farklı farklıdır. Bu nedenle öğrenme yolları da farklıdır. Aynı günde, aynı yerde, aynı yolla ve aynı şeyi öğrenemeyebilirler. Bu açıdan bakıldığında, okullarda bütün özellikleri aynı olan ve aynı hızda gelişim gösteren iki öğrenci bulmak güçtür. Okul yaşamında öğrencilerin gelişim hızlarındaki bu farklılıklar göz ardı edildiğinde ise eğitimden beklenen fayda sağlanamamaktadır. Bu bakımdan öğretim sürecinde bireysel farklılıkların göz önüne alınması ve bu farklılıklara uygun bir öğretim sürecinin gerçekleştirilmesi gerekmektedir. Giriş 4 Araştırmalar, öğrencilerin bireysel farklılıklarına uygun ve çeşitli öğretme ve öğrenme stratejilerinin kullanımının öğrencilerin akademik başarıları üzerinde daha olumlu etkiye sahip olduğunu ortaya koymaktadır. Bazı öğrenciler öğrenme sırasında daha fazla tekrara gereksinim duyarken, bazıları daha kolay öğrenir, bazı öğrenciler daha fazla bireyselleştirilmiş öğretime gereksinim duyarken, bazıları bağımsız çalışmalara daha fazla zaman ayırırlar. Sadece öğretim yöntemleri ya da teknikleri, her öğrencinin etkili bir biçimde öğrenebilmesi için tek başına yeterli olmamaktadır. Öğrencilerin aynı öğrenme hızında öğrenmelerini sağlamaya çalışmak ya da istemek eğitimde bireysellik/ öğrenene uygunluk ilkesiyle çelişmektedir. Bu çelişkiyi ortadan kaldırmak için öğretimin farklılaştırılması gerekmektedir. 2

3 Farklılaştırılmış Öğretim Nedir? 5 Farklılaştırılmış öğretim öğrencilerin hazırbulunuşluk, ilgi, öğrenme stillerine göre farklı olduğu ve akademik başarı açısından da heterojen oldukları bir sınıf ortamında, öğrencilerin başlangıç seviyelerine göre ileriye götürmek için öğrenme sürecinin düzenlenmesidir. Farklılaştırılmış öğretim öğrencilerin önbilgi, ilgi, öğrenme stilleri gibi farklı bireysel özelliklerini kabul eden, bu özelliklere uygun tasarımlar geliştirerek her bireye başarılı olma fırsatı tanıyan ve öğrenme sürecinde öğrencilerin öz-düzenleme, problem çözme, iletişim kurma, bilişsel farkındalık becerilerini geliştirmeyi amaçlayan bir öğretim tasarımıdır. Farklılaştırılmış Öğretim Nedir? 6 Farklılaştırılmış öğretim, farklı önbilgilere, hazır bulunuşluk düzeyine, dil gelişimlerine, öğrenme tercihlerine ve farklı ilgilere sahip öğrencileri tanımak ve bu özelliklere uygun etkinlikler gerçekleştirmektir. Çeşitli öğretim uygulamaları yoluyla, öğrencilerin etkin katılımını sağlayan ve performanslarını artıran farklılaştırılmış öğretim, öğretim programının içerik, süreç ve ürün boyutunda çoklu yaklaşımlar sunan, öğrenci merkezli, büyük gruplar, küçük gruplar ve bireysel öğretimin karışımından oluşan bir yaklaşım olarak görülmektedir. Bu bakımdan farklılaştırılmış öğretim, öğretmenlerin her öğrenciye ulaşmasına olanak sağlayan bir öğretim yaklaşımı olarak algılanmaktadır. 3

4 Farklılaştırılmış Öğretim Nedir? 7 Bu yaklaşım, bireysel öğrenci gereksinimlerini vurgular ve öğretimin, sınıftaki her öğrencinin beceri ve deneyim düzeyine göre düzenlenmesini gerektirir. Ayrıca, farklılaştırılmış öğretim, sınıf uygulamaları ile okul dışındaki yaşam arasında bağlantı kurarak, öğrenilenlerin daha anlamlı olmasını sağlar. Öğrencilerin öğrenme sürecine etkin katılımlarını kolaylaştırır, öğrenme sorumluluğunu üstlenmelerini sağlayarak, bilgiye ulaşma, bilgiyi yorumlama ve öğrendiklerini gösterme olanağı sağlar. Araştırmalar, farklılaştırılmış öğretimin anlamlı öğrenmeyi sağladığını, üst düzey düşünme becerilerini geliştirdiğini ve öğrenme etkinliklerine üst düzeyde katılmalarına olanak sağladığını vurgulamaktadır. Farklılaştırılmış Öğretim Ne Değildir! 8 Öğrencilerin görevlerinin aynı olduğu, öğrencilerin başarı düzeylerine göre gruplandığı, süreçteki değişikliğin soruların güçlük derecelerinin öğrenci başarı düzeylerine göre çeşitlendirildiği, sınıfta kim ödevini ya da problemi daha önce bitirdiyse oyun oynamasına izin verilerek sürecin zenginleştirilmesi ile farklılaştırılmış bir öğretim ve sınıf ortamı oluşturulamaz. Çabuk öğrenen ya da hızlı ilerleyen öğrencilere ekstra kitap okutma, ekstra problem çözdürme de farklılaştırılmış öğretim değildir. 4

5 Farklılaştırılmış Öğretim Ne Değildir! 9 Farklılaştırılmış öğretim, öğrencilerin düzenli ya da rutin çalışmalarını bitirince geliştirilmiş ödevler vermek de değildir. Farklılaştırılmış öğretim ile öğretimin bireyselleştirilmesi birbirinden farklıdır. Bireyselleştirilmiş öğretimde amaç, öğrencinin bireysel ihtiyaç ve eksikliklerini gidermek ve bunu yaparken farklılaştırmadan yararlanmak iken, farklılaştırılmış öğretimde amaç öğrenmeyi tüm öğrenciler için anlamlı kılmak, birlikte her bireyin öğrenmesi ve ilerlemesini sağlamaktır. Farklılaştırılmış Öğretimin Amacı 10 Farklılaştırılmış öğretimin amacı; her öğrencinin gelişimini en üst düzeye çıkarmaktır. Uygulamada ise öğrencilerin çeşitli ihtiyaçlarına cevap verebilecek farklı öğrenme yaşantılarının sunulmasıdır. 5

6 Farklılaştırılmış Öğretimin Temel İlkeleri I 11 Öğretmen ve öğrenciler birbirlerinin benzerlik ve farklılıklarını kabullenirler ve saygı gösterirler. Değerlendirme, öğretime rehberlik eden tanılayıcı ve sürekliliği olan bir aktivitedir. Değerlendirmenin amacı süreç içinde farklılaşacaktır. Ön-değerlendirmede, öğrencilerin ilgileri, öğrenme profilleri ve hazırbulunuşlukları ile ilgili olarak veri toplamakken; süreç içindeki değerlendirmede, öğrencilerin öğrenmeleri hakkında farkındalık yaratmalarını sağlamak ve geri bildirim vermektir. Öğrenme görevleri, değerlendirme ile elde edilen bilgiler üzerine planlanır ve düzenlenir. Farklılaştırılmış Öğretimin Temel İlkeleri I 12 Tüm öğrenciler kendilerine anlamlı gelen bir öğrenme aktivitesi ile uğraşır durumdadırlar. Bu aktiviteler cesaretlendirici, ilginç ve katılımcıdır. Öğretmen bilgi sağlayıcıdan çok, zaman, mekan ve aktivitelerin öncelikli koordinatörüdür. Öğrenenler ve öğretmenler sınıfın ve bireysel hedeflerin oluşturulmasında işbirliği içindedirler. Öğrenciler çeşitli grup oluşumları içinde çalışabilecekleri gibi bağımsız olarak da çalışabilirler. Gruplar esnektir 6

7 Farklılaştırılmış Öğretimin Temel İlkeleri I 13 Zaman, öğrencilerin ihtiyaçları doğrultusunda ilerlemeye yönelik olarak esnek kullanılır. Öğrencilerin çalışmak istedikleri konular, çalışma yolları, öğrendiklerini gösterme konularında seçenekleri ve seçme hakları bulunur. Öğretmen, öğrenci ihtiyaçlarına göre farklı öğretim araçları kullanır. Öğrenciler bir çok yolla değerlendirilir. Her öğrencinin gelişimi başlangıç noktasına dayalı olarak ölçülür ve değerlendirilir. Öğretmen, konunun önemli kısımlarına odaklanır. Farklılaştırmanın Boyutları 14 Farklılaştırılmış öğretimde öğretmen, öğrencilerin hazırbulunuşlukları, ilgileri ve öğrenme stillerine göre farklı olduklarını kabul eder ve içeriği, süreci ve ürünleri sistematik olarak bu farklılıklara göre düzenler. 7

8 Farklılaştırmanın 7 Yolu 15 Öğrenciyi doğru yönlendirebilmek için bilinmesi gerekenler: Öğrenme stilleri/ profili Hazır bulunuşluk İlgi alanları Öğretim tasarımında farklılık yaratılacak noktalar İçerik Öğrenme- Öğretme Süreci Öğrenme Ortamı (sınıf, derslik, lab., pazaryeri, fabrika, kurum vb) Ürün beklentisi ve öğrenci tepkilerini (Değerlendirmeyi) Farklılaştırmak Farklılaştırmanın 7 Yolu 16 Farklılaştırılmış öğretimde; öğrencilerin bilgiyi alma, anlamlandırma ve öğrendiklerini ifade etme konusunda farklı seçenekleri vardır. Başka bir deyişle, farklılaştırılmış öğretim, öğrencilere öğrenilecek içerik üzerinde çalışmaları, bilgiyi anlamlandırmaları, işlemeleri ve ürün oluşturmaları sırasında farklı yollar sunar. Bu şekilde tüm öğrencilerin farklı yollardan geçerek konu ve kavramları etkili bir şekilde öğrenmesi sağlanmaya çalışılmaktadır. 8

9 Farklılaştırılmış Öğretimin Uygulandığı Sınıfın Özellikleri 17 Öğretmen, öğrenci farklılıklarını gözetir. Farklılaştırılmış sınıfta öğretmen öğrencilerin ilgileri, öğrenme profilleri ve hazırbulunuşluk düzeylerine göre farklı ihtiyaçları olduğunu kabul eder ve içeriği, süreci ve ürünü bu farklı ihtiyaçlara göre farklılaştırır. Nicelden çok niteldir. Bütün öğrenciler bireysel farklılıklarına göre çalışmalar yapar. Öğrencilerin ihtiyaçlarına yanıt verebilmek için çok sayıda alıştırma, problem çözme yerine öğrenci için anlamlı gelen, öğrencilerin ilgisini çeken aktivitelerin yapılmasına yöneliktir. Öğrencilerin ihtiyaçlarını karşılamaya yönelik olarak ödevin sayısını değiştirmekten çok ödevin içeriğinin değiştirilmesinin yararlı olduğunu savunur. Farklılaştırılmış Öğretimin Uygulandığı Sınıfın Özellikleri 18 Farklılığın içeriği, süreci ve ürünü değiştirme ile gerçekleşeceğini ileri sürer. Öğretmen içerikte, süreçte ve ürünlerde değişiklik yapar. Öğrenci, merkezdedir ve aktiftir. Farklılaştırılmış öğretim öğrenme yaşantılarının öğrenci ihtiyaçlarına yönelik hazırlandığı için öğrencinin dikkatini çeken, öğrenci için anlamlı gelen, öğrencinin aktif katılımını sağlayan yaklaşımdır. Öğretmen grup normlarını ve bireysel normları dengeler. Tüm sınıf, grup çalışması ve bireysel öğretimin karışımıdır. Hazırlık, ortak bir anlayış oluşturmak, tekrar ve paylaşım için tüm sınıf öğretimi, araştırma, üretim, içselleştirme için bireysel çalışma veya grup çalışması gereklidir. Bu nedenle farklılaştırılmış eğitimde, öğrenciler çalışmaya başlamadan önce tüm sınıf bir araya gelir ve daha sonra bireysel çalışma ve grup halinde çalışmak için ayrılırlar. Farklılaştırılmış öğretimde bazı yönleri zayıf ve bazı yönleri güçlü öğrencilerin bulunduğu esnek bir gruplandırma yapılmaktadır. 9

10 Farklılaştırılmış Öğretimin Uygulandığı Sınıfın Özellikleri 19 Öğrenci ve öğretmen birlikte öğrenir. Öğretmen ve öğrenciler esnek bir ortamda beraber çalışır. Öğretmen öğrencilerinin öğrenebilme becerilerini, ön öğrenmelerini ve önceki öğrenme yaşantıları hakkında bilgi edinerek öğrenme yaşantılarını her öğrenci için etkili bir hale getirir. Bunun için öğrenenler ve öğretmen arasında bir işbirliği gereklidir. Etkili bir farklılaştırılmış öğretimde öğrencilerin sınıf içindeki hareketleri ve konuşmaları düzensiz ve disiplinsiz bir şekilde olmak yerine, her öğrencinin ya da öğrenci grubunun belli bir amaca yönelik olarak hareket halinde olduğu görülür. Değerlendirme ve öğretim bir bütündür. Alternatif ve süreç temelli ölçme ve değerlendirme Farklılaştırılmış Öğretimin Etkin Olarak Uygulanması İçin Öneriler 20 Farklılaştırılmış öğretimde, öğrenci ihtiyaçlarına cevap verebilmek için, içerik, süreç veya ürünler öğrencinin hazırbulunuşluğuna, kişisel ilgilerine ve öğrenme profillerine göre farklılaştırılır. Öğretmen bu üç öğeden bir veya birden fazlasını öğrencinin özelliklerine göre ünitenin ve dersin herhangi bir aşamasında farklılaştırabilir. Fakat; farklılaştırmayı öğrencinin gerçekten ihtiyacı olduğunu hissettiğimizde ve onun öğrencinin konunun önemli kısımlarını tam olarak anlamasını ve konuyla ilgili önemli becerileri kazanmasını sağlayacağından emin olduktan sonra uygulamalıyız. 10

11 Farklılaştırılmış Öğretimin Etkin Olarak Uygulanması İçin Öneriler 21 İçerik, süreç ve üründe farklılaştırılmanın yapılmasında ön-değerlendirmenin sonuçlarından yararlanılmalıdır. Öndeğerlendirme aynı zamanda öğrencilerin daha önceden kazanmış oldukları bilgi ve becerileri de harekete geçirecektir. Etkili bir farklılaştırma karışık olduğundan, farklılaştırılmış öğretime geçiş için gerekli olan uzun vadeli bir değişim, konuyla ilgili araştırmalardan ve tecrübelerden faydalanılarak gerçekleştirilebilir. Öğretmen farklılaştırılmış eğitimin planlamasında meslektaşlarıyla ilişki ve iletişim halinde olarak, birbirlerinin deneyim ve bilgilerinden yararlanabilirler. Farklılaştırılmış öğretime geçişte gerekli becerisi olan ve istekli bir grup öğretmenin bu konuda eğitilmesi çok önemlidir. Farklılaştırılmış öğretim sadece bir strateji değildir. Öğrenen, öğretme ve öğrenmeyi kapsayan bir düşüncedir. Öğretmenlerin öğrenme, sınıf organizasyonu, kendi rolleri, müfredat ve öğretim konusundaki anlayışlarını değiştirmeleri gerekir. Zor ve uzun bir süreç olmasına karşın ödülü de çok büyüktür. 22 Teşekkürler Doç. Dr. İsmail GELEN Öğretim İlke ve Yöntemleri Farklılaştırılmış Öğretim (Differentiated Instruction Curriculum) Ünite 13 11