GÖSTERGELER BÜYÜME: Yıllık büyüme hızının seyri (%)

Transkript

1 Hazırlayan: Alaattin AKTAŞ GÖSTERGELER PROJEKSİYON BÜYÜME: Yıllık büyüme hızının seyri (%) I 6,5 9,1 1,3 II 5,0 8,8 5,9 III 3,2 9,7 8,3 IV 8,5 9,2 Türkiye nin üçüncü çeyrekteki büyüme hızı yüzde 1.6 düzeyinde kaldı ve böylece ilk dokuz ayın büyüme oranı yüzde 2.6 olarak gerçekleşti ye, yüzde 4 lük büyüme hızı öngörüsüyle başlamış, daha sonra bu hızı yüzde 3.2 ye revize etmiştik. İlk üç çeyrek toplamında geçen yıla göre yüzde 2.6 olarak gerçekleşen büyümeden sonra yılın tümünde yüzde 3.2 yi tutturma şansımız kaldı mı, kalmadı mı? Önce gelin yıllık büyümemizin hangi düzeyde seyrettiğine bakalım. Büyümeyi çeyreklere göre olduğu kadar, çeyrekler itibariyle yıllık bazda izlemek de mümkün. Yani her çeyrek itibariyle yıllık büyümeyi görebiliriz. İşte bunu yaptık ve son üç yılın büyümesini çeyreklere göre hesapladık. Karşımıza aşağıdaki gibi bir tablo çıktı. Türkiye nin yıllık bazdaki büyümesi geçen yılın üçüncü çeyreğinden bu yana düzenli olarak geriliyor. Geçen yıl üçüncü çeyrek sonunda yüzde 9.7 düzeyinde bulunan yıllık büyüme son çeyrekte, yani 2011 yılının tümü itibariyle yüzde 8.5 e indi. Büyüme hızındaki gerileme bu yıl iyice belirginleşti. Yıllık bazdaki büyüme ilk çeyrek sonunda yüzde 6.5 e, ikinci çeyrek sonunda yüzde 5 e ve nihayet üçüncü çeyrek sonunda yüzde 3.2 ye geriledi. YILLIK YÜZDE 3.2 ARTIK OLANAKSIZ GİBİ Yıllık büyümenin üçüncü çeyrek sonunda yüzde 3.2 düzeyinde oluşması, yıllık bazda yüzde 3.2 olarak tahmin edilen büyümeye nasıl ulaşılacağı konusunda hesap yapmayı çok kolaylaştırdı. Eğer son çeyrekte, geçen yılki düzeyde bir büyüme sağlanabilirse, yıllık büyüme yüzde 3.2 olacak demektir. Dolayısıyla önemli olan, geçen yılın son çeyreğindeki oran. Türkiye, geçen yıl son çeyrekte yüzde 5 lik bir büyüme sağlamıştı. Yani bu yıl da son çeyrekte yüzde 5 büyürsek, yıllık tahmin olan yüzde 3.2 yi tutturabileceğiz. Ama, bu yıl çeyreklere göre sırasıyla yüzde 3.4, yüzde 3 ve yüzde 1.6 büyüme sağlandığı dikkate alınırsa, son çeyrekte yüzde 5 e ulaşmak mümkün olabilir mi? Gerçekçi olmak gerekirse bu sorunun yanıtı kesinlikle hayır dır. Kaldı ki, ekim ayına ilişkin sanayi üretimi verisinin ortaya koyduğu olumsuz tablo da dikkate alınırsa, son çeyrek için büyüme hızı konusunda çok daha karamsar olmak gerekeceği açıktır. Toplam sanayi üretimi ekim ayında geçen yıla göre yüzde 5.7 geriledi. Takvim etkisin- Kasım 2012 k EKONOMİK FORUM 111

2 GÖSTERGELER 2012 büyümesi kaç olur? % 1,0 olursa 2,2 % 1,5 olursa 2,3 % 2,0 olursa 2,5 % 2,5 olursa 2,6 % 3,0 olursa 2,7 % 4,0 olursa 3,0 % 5,0 olursa 3,2 ENFLASYON: den arındırılmış üretimde yüzde 0.9 gerileme oldu; mevsim ve takvim etkisinden arındırılmış endekste ise eylül ayına göre yüzde 2.6 lık gerileme ortaya çıktı. Ekim ayında imalat sanayinde geçen yıla göre yaşanan gerilemenin oranı ise yüzde 5.9 u buldu. Yani, GSYH nin yaklaşık dörtte birini oluşturan sanayi kesiminde son çeyreğe çok kötü bir başlangıç yapıldı. Yılın son iki ayında, ekimdeki bu kötü gidişi pozitife çevirecek bir gelişme sağlanabilir mi, çok kuşkulu doğrusu. YÜZDE 2.5 DOLAYINDA OLABİLİR Son çeyrek büyümesinin en az yüzde 1, en fazla yüzde 5 olabileceği varsayımına dayanan olasılıkları sıraladık. GSYH artışı son çeyrekte yüzde 1 de kalırsa yıllık büyüme yüzde 2.2 olacak. Son çeyrek için en yüksek artış varsayımı olarak daha önce dile getirdiğimiz yüzde 5 gerçekleşirse bu kez yıllık GSYH, orta programda yer verilen tahmin düzeyinde, yani yüzde 3.2 olarak gerçekleşecek. Ancak bu oranı yakalamanın neredeyse olanaksız olacağı da ortada. Dolayısıyla son çeyrekte en iyi olasılıkla yüzde 1.5 ile yüzde 2 arasında bir büyüme beklenmeli. Bu durumda 2012 yılı büyümesi en az yüzde 2.3, en fazla yüzde 2.5 olacak demektir. Tüketici fiyatları kasım ayında yüzde 0.38 beklentilerin çok altında bir artış gösterdi. Piyasadaki tahminler yüzde 1 dolayında seyrediyordu. Geçen yılın kasım ayındaki yüzde 1.73 ün devreden çıkması ve bu oranın yerine yüzde 0.38 in girmesiyle yıllık oran ekimden sonra kasımda da keskin bir düşüş daha göstermiş oldu. Ekim sonunda yüzde 7.80 düzeyinde bulunan yıllık TÜFE, kasım sonunda yüzde 6.37 ye geriledi. Böylece eylül sonunda yüzde 9.19 olan yıllık oran; ekimde 1.39, kasımda 1.43 puan olmak üzere iki ayda 2.82 puan azaldı Ocak Şubat Mart Nisan Mayıs Haz. Tem. Ağus. Eylül Ekim Kas. Ara ,41 0,73 0,42 0,87 2,42-1,43-0,41 0,73 0,75 3,27 1,73 0, ,56 0,56 0,41 1,52-0,21-0,90-0,23 0,56 1,03 1,96 0, Ocak Şubat Mart Nisan Mayıs Haz. Tem. Ağus. Eylül Ekim Kas. Ara. 4,90 4,16 3,99 4,26 7,17 6,24 6,31 6,65 6,15 7,66 9,48 10,45 10,61 10,43 10,43 11,14 8,28 8,87 9,07 8,88 9,19 7,8 6,37 ARALIKTA ILIMLI ARTIŞLAR GÖRÜLÜYOR Aralık, tüketici fiyatlarının görece düşük artışlar gösterdiği bir ay. Tüketici fiyatları 2005 yılının aralık ayında yüzde 0.42, 2006 da yüzde 0.23, 2007 de yüzde 0.22 arttı de yüzde 0.41 lik bir fiyat düşüşü oldu. Fiyatlar 2009 da yüzde 0.53 artış gösterdi yılında yüzde 0.30 luk bir gerileme ortaya çıktı; geçen yılın aralık ayında ise fiyatlar yüzde 0.58 arttı döneminde aralık ayları itibariyle tüketici fiyatlarında en hızlı artış yüzde 0.58 ile geçen yıl ortaya çıktı. Aslında bu durum kuşkusuz oluşturacağı baz etkisi yönüyle 2012 için olumlu etki yapacak. YÜZDE ARASINDA KALABİLİR Aralık aylarının, enflasyon açısından ılımlı aylar olduğunu belirttik. Bu yılın aralık ayı için henüz tahmin yapmak, olağandışı fiyat hareketleri ortaya çıkıp çıkmayacağını bilebilmek mümkün değil elbette. Ancak geçmiş yıllardan hareketle bu yılın aralık ayında da yüzde 0.5 dolayında bir artış gerçekleşebileceği, böylece yıllık artışın yüzde 6.3 düzeyinde oluşabileceği söylenebilir. Daha geniş marjda ifade edersek, 2012 TÜFE artışı yüzde arasında oluşacak gibi görünüyor. Orta programda 2012 enflasyon tahmini yüzde 7.4 olarak yer almış, Merkez Bankası da son enflasyon raporunda tahminini doğal olarak bu düzeye çekmişti. Öyle anlaşılıyor ki, bu oranın en az 1 puan altında kalınacak. 112 EKONOMİK FORUM l Kasım 2012

3 BİR BAKIŞTA ÜÇ YILIN EKONOMİK GÖSTERGELERİ ÜFE (% değ.) TÜFE (% değ.) İhracat (Aylık) İthalat (Aylık) Cari denge İç borç stoku (milyar ) İç borç faizi (%) Bütçe geliri (Aylık) (milyon ) Bütçe gideri (Aylık) (milyon ) Reel kur end. (TÜFE ye göre) (2003=100) Aylık Ort. $ ( ) Aylık Ort.Euro ( ) Mevduat DTH (Milyar $) Kredi Tük.kredileri Kredi kartları San.ür.ende.değ. (%) (Arındırılmamış endekse göre) San.ür.ende.değ. (%) (Arındırılmış endekse göre) Protestolu senet (Milyon ) Dış borç öde. (Milyon $) Ocak Şubat Mart Nisan Mayıs Haziran Tem. Ağus. Eylül Ekim Kasım Aralık ,58 1,66 1,94 2,35-1,15-0,50-0,16 1,15 0,51 1,21-0,31 1, ,36 1,72 1,22 0,61 0,15 0,01-0,03 1,76 1,55 1,60 0,65 1, ,38-0,09 0,36 0,08 0,53-1,49-0,31 0,26 1,03 0,17 1, ,85 1,45 0,58 0,60-0,36-0,56-0,48 0,40 1,23 1,83 0,03-0, ,41 0,73 0,42 0,87 2,42-1,43-0,41 0,73 0,75 3,27 1,73 0, ,56 0,56 0,41 1,52-0,21-0,90-0,23 0,56 1,03 1,96 0, ,9 339,4 340,7 343,2 340,5 343,1 345,2 347,3 347,8 347,8 350,8 352, ,3 357,5 359,9 362,0 362,7 362,7 363,9 366,6 366,6 368,0 366,4 368, ,2 377,0 375,2 374,7 375,9 377,7 382,1 384,9 387,7 391, ,79 8,65 8,67 8,75 8,83 8,87 8,79 8,73 8,65 8,59 8,51 8, ,73 8,08 8,20 8,32 8,42 8,48 8,55 8,61 8,56 8,55 8,69 8, ,49 10,05 9,93 9,86 9,85 9,82 9,64 9,32 9,14 9, ,88 124,27 123,16 127,55 128,36 127,64 125,85 127,21 128,62 131,36 131,01 125, ,19 117,35 115,87 118,33 117,25 113,30 109,38 103,52 104,92 106,70 110,48 109, ,42 115,87 114,22 115,87 116,79 116,96 118,20 118,83 116,24 117,37 119, ,4663 1,5056 1,5283 1,4879 1,5348 1,5703 1,5363 1,5016 1,4889 1,4185 1,4295 1, ,5538 1,5828 1,5747 1,5156 1,5642 1,5940 1,6467 1,7442 1,7865 1,8271 1,8038 1, ,8389 1,7511 1,7793 1,7798 1,7970 1,8161 1,8049 1,7858 1,7956 1,7941 1, ,0973 2,0639 2,0755 1,9994 1,9395 1,9181 1,9561 1,9418 1,9438 1,9702 1,9626 1, ,0738 2,1597 2,2026 2,1869 2,2489 2,2934 2,3528 2,4998 2,4636 2,4990 2,4469 2, ,3723 2,3146 2,3504 2,3432 2,3052 2,2747 2,2222 2,2113 2,3051 2,3283 2, ,2 316,0 320,1 316,3 328,4 341,7 343,1 343,4 344,7 349,6 355,9 380, ,1 388,2 394,8 394,7 408,9 411,2 415,2 421,7 414,5 408,0 409,7 417, ,7 412,3 416,5 420,9 419,4 427,3 434,3 436,5 445,7 449, ,1 95,1 95,4 99,6 90,9 91,0 97,3 98,9 105,7 108,8 105,3 100, ,3 100,3 106,0 108,3 104,0 104,0 102,5 100,7 98,0 103,8 100,3 100, ,1 107,9 106,6 108,6 106,0 108,3 107,8 107,9 109,8 110, ,6 307,2 313,6 324,8 336,4 346,6 358,5 365,1 370,4 385,6 397,8 423, ,0 442,5 452,0 467,4 485,2 499,0 514,6 534,0 544,6 545,3 552,0 565, ,6 564,8 581,9 590,2 601,3 615,0 612,1 625,8 632,0 635, ,6 93,5 95,8 99,4 101,9 104,8 107,8 110,3 112,7 116,5 119,3 124, ,3 130,5 134,4 140,3 144,6 149,7 152,7 154,8 157,0 159,3 159,8 162, ,1 162,9 165,3 167,0 169,1 172,3 173,2 175,4 177,4 179, ,7 35,7 35,9 37,3 37,9 38,5 39,8 39,7 40,8 41,5 41,8 43, ,9 43,4 43,1 45,1 46,3 47,6 49,8 49,9 51,8 52,1 52,3 53, ,9 54,7 56,5 57,5 58,6 61,6 61,8 64,1 65,6 66, ,8 17,6 21,4 16,9 14,9 10,0 8,8 10,8 10,4 9,9 9,4 16, ,2 14,0 10,6 8,9 8,2 7,0 7,0 3,8 12,1 7,5 8,5 3, ,5 4,4 2,6 1,5 5,9 3,0 3,3-1,8 6,2-5, ,9 17,7 17,9 17,2 14,4 10,2 9,0 14,4 13,1 13,0 8,6 17, ,0 14,1 10,8 9,1 5,2 7,1 10,0 3,8 6,0 7,5 5,3 3, ,2 1,6 2,6 4,2 5,9 3,1 3,3 0,9 6,2-0, ,8 413,7 489,7 463,8 430,8 473,1 557,8 467,2 476,5 430,9 442,9 521, ,9 326,3 380,4 368,0 362,1 369,3 384,4 395,0 458,2 474,6 479,1 485, ,2 430,0 414,0 467,0 510,6 583,3 571,4 615,8 690,6 721, Kasım 2012 k EKONOMİK FORUM 113

4 GÖSTERGELER GSYH (yüzde değişim) Birinci çeyrek 3,4 12,1 12,6 İkinci çeyrek 3,0 9,1 10,4 Üçüncü çeyrek 1,6 8,4 5,3 Dördüncü çeyrek 5,0 9,3 Yıllık 8,5 9,2 Fiyatlar (yüzde değişim) ÜFE TÜFE.Kasım 1,66 1,00.Kasım 0,38 1,73.On bir aylık 2,58 13,33.On bir aylık 5,76 9,82.Yıllık 3,60 13,33.Yıllık 6,37 9,48.Yıllık ortalama 6,98 11,09.Yıllık ortalama 9,26 6,13 Dış Ticaret (Milyon $) Ekim. İhracat ,63. İthalat ,60. Açık ,22.İhracat/ithalat (%) 70,7 59,8 Ocak-Ekim. İhracat ,40. İthalat ,89. Açık ,77.İhracat/ithalat (%) 63,8 55,2 Ekim itibariyle yıllık. İhracat ,03. İthalat ,78. Açık ,18.İhracat/ithalat (%) 63,8 55,4 Cari İşlemler Dengesi (Milyon $) (Ocak-Eylül) Fark Değ.(%) CARİ İŞLEMLER DENGESİ ,0 Döviz geliri ,4. İhracat ,8. Turizm ,7. Faiz ,4. Diğer ,3 Döviz gideri ,7. İthalat ,5. Turizm ,4. Faiz ,9. Diğer ,6 Eylül itibariyle yıllık ,7 Merkez Bankası Döviz Rezervi (Milyon $) 24/10/ /10/2011 Değişim (%) TOPLAM ,17.Döviz rezervi ,50.Altın ,38 Reel Kur Endeksi (2003=100) (TÜFE ye göre) Kasım ,93 Kasım ,50 Kasım ,48 Kasım ,01 Kasım ,95 Kasım ,48 Kasım ,25 Kasım ,21 Merkezi Yönetim Bütçesi (Milyon ) (Ocak-Ekim). Gelir ,43. Harcama ,90. Denge Faiz dışı denge ,46 Mevduat Bankaları Kredileri (Bin ) TOPLAM ,83 Yurtiçi krediler ,92. krediler ,37.Yabancı para krediler ,00 Yurtdışı krediler ,54 Repo Hacmi (Bin ). Müşterilerle yapılan ,16. Mali kuruluşlar arasında yapılan ,44 İç Borç Stoku Mevduatın Vade Dağılımı (Bin ) Ekim sonu 391,0 368,0 6,25 Yurtiçindekilerin toplam mevduatı (Bin ) TOPLAM ,16. Vadesiz ,81. Vadeli ,23 Bankalara göre. Kamu ,23. Özel ,27. Yabancı ,96 Yurtiçi Yerleşiklere Ait DTH (Milyon $) TOPLAM ,72. ABD Doları ,59. Euro ,19 (Dolar karşılığı) ,95.Diğer dövizler (dolar karşılığı) ,77 a- mevduat ,04. Vadesiz ve yedi gün ihbarlı ,59. Bir ay ,53. Üç ay ,70. Altı ay ,19. Bir yıl ve daha uzun ,61 b-yabancı para mevduat ,57. Vadesiz ve yedi gün ihbarlı ,81. Bir ay ,55. Üç ay ,89. Altı ay ,42. Bir yıl ve daha uzun ,16 Tüketici Kredileri ve Kredi Kartları (Bin ) 24/10/ /10/2011 Değ.(%). Tüketici kredileri ,35 Konut ,71 Taşıt ,36 Diğer ,30.Kredi kartları ,76 Tasfiye olunacak ,45. Tüketici kredileri. Kredi kartları ,48. Kredi kartları , EKONOMİK FORUM l Kasım 2012

5 En Yüksek Faiz Oranları (4 Aralık 2012 itibariyle) mevduata 3,00-20,00 4,00-20,00 5,00-18,00 5,00-18,00 Para Arzı (Bin ) M ,38 DOLAŞIMDAKİ PARA ,25 Dolaşıma Çıkan Banknot + Madeni Para ,86 Banka Kasaları (-) ,58 VADESİZ MEVDUAT ( ) ,54 Mevduat Bankaları ,31 Katılım Bankaları ,20 TCMB ,70 VADESİZ MEVDUAT (YP) ,33 Mevduat Bankaları ,16 Katılım Bankaları ,91 TCMB ,23 M ,51 VADELİ MEVDUAT ( ) ,20 Mevduat Bankaları ,81 Katılım Bankaları ,19 TCMB - - VADELİ MEVDUAT (YP) ,40 Mevduat Bankaları ,38 Katılım Bankaları ,35 TCMB - - M ,88 REPO ,15 PARA PİYASASI FONLARI (B TİPİ LİKİT FONLAR) ,84 İHRAÇ EDİLEN MENKUL DEĞERLER ,61 Tüketici Güven Endeksi Ekim 12 Eylül 12 Değ.(%) TÜKETİCİ GÜVEN ENDEKSİ 85,7 88,8-3,5.Satın alma gücü (mevcut dönem) 83,4 86,7-3,8.Satın alma gücü (gelecek dönem) 83,8 86,8-3,5.Genel ekonomik durum(gelecek dönem) 80,9 86,6-6,6.İş bulma olanakları (gelecek dönem) 89,1 91,0-2,1.Mevcut dönemin dayanıklı tüketim malları satın almak için uygunluğu 91,4 92,9-1,6 İmalat Sanayi Kapasite Kullanım Oranı (Yüzde) Kasım 74,0 76,9 Sanayi Üretimi Değişimi (%) Dış Borç Anapara ve Faiz Ödemesi (Milyon $) (Ocak-Kasım) Toplam ,26. Kamu ,26. Merkez Bankası ,71. IMF'ye ödemeler ,40 Turist Sayısı ABD Doları mevduata Euro mevduata 0,25-10,00 Ekim 2012 Ekim 2011.Arındırılmamış endekse göre (yıllık) -5,7 7,5.Takvim etkisinden arındırılmış endekse göre (yıllık) -0,9 7,5.Mevsim ve takvim etkisinden arındırılmış endekse göre (bir önceki aya göre) -2,6 4,4 Ocak-Ekim ,50 Şirket Kuruluşları (Ocak-Ekim). Kurulan ,63. Kapanan ,39 İnşaat Ruhsatı ve Yapı Kullanma İzin Belgesi Daire sayısı (İlk dokuz ay). Ruhsat ,95. Yapı kullanma izin belgesi ,14 Protestolu Senetler (Ocak-Ekim). Adet ,00. Tutar (Bin ) ,63 İşsizlik Verileri (Bin Kişi) Ağustos 12 Temmuz 12 Ağustos ve daha yukarı yaştaki nüfus İşgücü durumu İstihdam edilenler İşsizler İşsizlik oranı (%) 8,8 8,4 9,2.Tarım dışı işsizlik oranı (%) 11,3 10,7 11,9.Genç nüfusta işsizlik oranı (%) 17,2 16,3 18,6 DIŞ BORÇ STOKU (Milyon $) Ç Ç Türkiye brüt dış borç stoku (toplam) Kısa Uzun Kamu sektörü (toplam) Kısa Uzun TCMB (toplam) Kısa Uzun Özel sektör (toplam) Kısa Uzun ÖNCEKİ DÖNEME GÖRE FARK (Milyon Dolar) Türkiye brüt dış borç stoku (toplam) Kısa Uzun Kamu sektörü (toplam) Kısa Uzun TCMB (toplam) Kısa Uzun Özel sektör (toplam) Kısa Uzun ÖNCEKİ DÖNEME GÖRE DEĞİŞİM (Yüzde) Türkiye brüt dış borç stoku (toplam) 1,5 3,9 5,0 8,4-4,2 Kısa 9,7 7,7 8,2 58,0-6,6 Uzun -1,7 2,5 3,8-2,6-3,6 Kamu sektörü (toplam) 1,1 7,2 5,8 6,7 6,6 Kısa 19,6 52,3 63,5 19,2 10,8 Uzun -1,0 3,6 2,9 6,2 6,4 TCMB (toplam) -10,1-0,1-18,0-11,1-5,4 Kısa -9,1 0,5-19,5-11,3-5,2 Uzun -10,2-0,1-17,8-11,1-5,4 Özel sektör (toplam) 2,2 2,5 6,0 10,7-8,6 Kısa 8,7 3,6 5,5 64,0-7,9 Uzun -1,7 1,9 6,2-7,3-8,8 Kasım 2012 k EKONOMİK FORUM 115