Motivasyon/Güdüleme. Motivasyonun Göstergeleri. Eski Motivasyon Kuramları. Motivasyon = harekete geçirme

Transkript

1 Motivasyon/Güdüleme Motivasyon = harekete geçirme SINITA ÖĞRENCİLERİN MOTİVASYONU Yrd. Doç. Dr. Çetin ERDOĞAN cerdogan@yildiz.edu.tr Motivasyonu tanımlamada üç ortak payda: Davranışa enerji sağlayan organizmadaki ve çevredeki güçler Davranışın yönünü belirleyen unsur ve süreçler Davranışın sürekliliğini sağlayan etmen ve süreçler 2 Motivasyonun Göstergeleri Bir bireyin motive olduğunu söyleyebilmek için: 1. Bireyin eyleme geçmesi 2. Eylemin belirli bir yöneliminin/amacının olması Eski Motivasyon Kuramları Hazcılık İçgüdü ve bilinç altı Dürtü ve pekiştireç 3. Bireyin eylemde sebat göstermesi gereklidir

2 Hazcılık Hedonizm ilkesi: her organizma acıdan kaçınır haz veren şeylere meyleder. Bu kurama göre organizma davranışlarını bilinçli seçer. Bir canlıyı motive etmek için; Ona haz verici ortam/durum sunmak, Acıdan uzaklaştırmak, İstenen davranışın sonucunun haz vereceği; İstenmeyen davranışın sonucunun acı vereceği algısı yaratmak gerekir. İçgüdü ve Bilinçaltı İnsan davranışlarını içgüdü ve bilinç dışı etkenler de yönlendirebilir. İnsanı belirli davranışlara iten otomatik mekanizmalar da vardır. Merak, korku, sevme, kıskanma, sempati, aktif olma gibi içgüdüler insan davranışını etkiler. Bireyi motive etmek için bu içgüdüleri uyarmak gerekir. 5 6 Dürtü: Bir amacı gerçekleştirmek için organizmayı tetikleyen, açlık ve susuzluk gibi enerji doğurucu kaynaklardır. Dürtü, organizmanın içsel dengesindeki azalma sonucu devreye girip dengelenmeye yardım eder. Ayrıca geçmiş deneyimlerdeki başarı ve davranış sonunda elde edilecek ödül beklentisi de davranışı etkiler. Çaba = dürtü x geçmiş başarılar x ödül beklentisi şeklinde formüle edilebilir. Dürtü ve Pekiştireç 7 İçerik Kuramları: «Davranışı motive eden nedir?» sorusuna odaklanır. Maslow:İhtiyaçlar Hiyerarşisi Kuramı Alderfer: ERG Kuramı Herzberg:İki Faktör Kuramı McClelland: Öğrenilmiş İhtiyaçlar Kuramı Süreç Kuramları: Davranışı geleceğe dönük inançlar, beklentiler, tahminler yönlendirir. Vroom : Beklenti Kuramı Adam: Eşitlik veya Adillik Kuramı Locke: Hedef Belirleme Kuramı Yeni Motivasyon Kuramları 8 2

3 Maslow: İhtiyaçlar Hiyerarşisi Kuramı İnsanın ihtiyaçları hiyerarşik önem sırasına sahiptir. Bir basamaktaki ihtiyaç doyurulmadan bir üstteki ihtiyacın farkına varılmaz. Doyurulmuş bir ihtiyaca yönelik uyarıcılar motive etmez. KENDİNE GÜVEN Alderfer: ERG Kuramı Maslow un kuramının gözden geçirilmiş hali İnsanın üç temel gereksinimi vardır (ERG): Var olma (Existence): fizyolojik ve güvenlik İlişki - bağlılık (Relatedness) :saygı, tanınma, aidiyet Gelişme (Growth) : potansiyelini ve yeteneklerini keşif Kişi bir basamaktaki ihtiyacını doyurmadan bir üste çıkmaz Ancak üstteki bir ihtiyacını doyuramazsa alttaki başka bir ihtiyaca yönelerek avunabilir İnsanlar Hijyen arayıcıları ve motivasyon arayıcıları diye ikiye ayrılır. Hijyen etmenleri motivasyonu garanti etmez ama olmaması memnuniyetsizlik yaratır. Hijyen Arayıcıları Sağlıklı ilişkiler Güvenlik Maddi imkanlar, araçlar Fiziksel koşullar Statü Motivasyon Arayıcıları Öğrendiğini hissetme Sorumluluk alma İlerleme, gelişme, başarılı olma Takdir edilme, saygı ve tanınma Herzberg: İki Faktör Kuramı 11 McClelland: Öğrenilmiş İhtiyaçlar Kuramı İnsanların ihtiyaçları içinde yaşadıkları kültürün ürünüdür. Kişi neye ihtiyaç duyacağını çevreden ve deneyimlerinden öğrenir. Bu öğrenilen ihtiyaçlar: Başarılı olma (zor hedefler, gönüllülük, sorumluluk, adanmışlık) İlişkili olma (ait olma, kabul görme, başkalarını memnun etme) Güçlü olma (başkalarını kontrol, yönlendirme, etkileme) Özerk olma (bağımsızlık, bireysellik, kendi başına çalışma isteği) 12 3

4 Vroom : Beklenti Kuramı İnsan içinde bulunduğu şartları değerlendirerek kendini önem verdiği sonuca ulaştıracak davranışları seçer. Yani rasyonel kararlar verebilir. Bir görevin çekiciliği, görev tamamlanınca elde edilecek çıkara bağlıdır. Bireyin davranışa motive olması için şu soruları cevaplayabilmesi gerekir: Davranıştan elde edilecek sonuç ne? Sonucun cezbediciliği ne? Bu sonuca ulaşacak yeteneğim var mı? Bu çaba istenen sonuca ulaştırır mı? Adam: Eşitlik veya Adillik Kuramı Birey kendi çabasını ve elde ettiği ödülü kendi durumundaki diğer bireylerin çaba ve ödülleriyle karşılaştırır. Aynı çabaya karşılık daha az ödül elde etmişse kendisine eşit ve adil davranılmadığını düşünür. Sonuçta şunlardan birini yapar: Çaba düzeyini değiştirir. Ödülün eşitlenmesini talep eder. Diğerlerinin ödüllerini etkilemeye çalışır. Düşüncesini değiştirir. Bulunduğu ortamı veya durumu değiştirir. Kendine eşit kabul ettiği başkalarını bulur Locke: Hedef Belirleme Kuramı Bireyin davranışı belirlenmiş hedeflere bağlıdır. Birey o hedefe ulaşıncaya kadar o hedefe yönelik davranışlar sergiler. Hedef, dıştan verilse de kendisi belirlese de motive edebilir. Hedefin motive etme derecesi şunlara bağlıdır: Hedefin açık, net ve belirli olma düzeyi Hedefe ulaşmada aranan yeterlik ve zorluk düzeyi Hedefe ulaşmaya adanmışlık, gösterilen çaba düzeyi Ulaşılması zor hedefler daha fazla motive eder. Dışsal ve İçsel Motivasyon İçsel Motivasyon: Kaynağı içten gelen dürtüler ve uyarıcılar. Kişinin istekleri, arzuları, merakı. Başarma hissi, içsel ödüldür. Öz kontrol sağlar, kullanımı kolay ve etkilidir. Dışsal motivasyon: Kaynağı başkalarının sağladığı ödüller, cezalar Ödül alma isteği, Cezadan korkma,

5 İçsel Motivasyon Öğrenme hedeflerinin önemini açıklayın Merak duygusunu canlandırın Oyunlardan yararlanın Öğrenci ihtiyaçlarıyla bağlantı kurun Öğrencinin kendi planlarını hedeflerini belirlemesine yardım edin. Dışsal Motivasyon Açık anlaşılır açıklamalar yapın. Doğru geribildirimler verin Öğrenci için değeri olan ödüller sunun. Ödüllerin öğrenciler için elde edilebilir olduğundan emin olun. 17 Öğretmenler model olmalı Güler yüzlü, sabırlı,sevecen dürüst, övücü ve anlayışlı olmalı Dikkatlerini sürekli uyanık tutabilmeli Başarısızlıklarının üstesinden gelebilmeleri için desteklemeli Merak uyandırıcı sorular sorarak öğrenme dürtüsü uyandırabilmeli Hedeflerden haberdar ederek beklenti 18 oluşturabilmeli Sınıf içi etkileşim ve yerleşim düzeni gibi faktörlere sınıf düzeyinde daha fazla önem verilmeli Öğretmenler ilgi çekici etkinlikler düzenlemeli Öğretim düzenlemeleri yapılırken, öğrencilerin öğrenme biçimlerinin, sınıf ve başarı düzeyine göre farklılaşması göz önüne alınmalı Sınıfta öğrencilerin, kendi davranışlarının sorumluluğunu alacakları ve gerekirse sonuçlarına katlanacakları alternatif yöntemlerin kullanılmalı Gerek ceza gerekse de ödül öğrencide uzun erimli bir davranış değişikliğine yol açmamaktadır, bu nedenle öğrenciler içsel olarak başarıya güdülenmelidir

6 Çocukların ceza ve ödüle gösterdikleri tepkiler birbirinden farklıdır. Bazıları dışsal, bazıları içsel güdülenir. Bu nedenle ödül ve ceza verilirken öğrencilerin durumları dikkate alınmalıdır Eğitimcilerin öğrenme sevgisini aşılamaları ve bu duruma uygun ortamlar hazırlamaları, ödül ve cezaya ilişkin alternatif olacak bir takım süreçleri işe koşmaları gerekir 21 Tüm öğrencilerin öğretmeni işiteceği bir ortam yaratılmalıdır Öğrencilerin sınıf içinde cep telefonu vb. ile iletişim kurmaları engellenmelidir Öğretmenler öğrencilerin istenen davranışı yapmaları için ısrarcı olmalıdır Sınıf ortamında dikkat dağıtıcı materyaller azaltılmalıdır 22 Eğitim öğretim etkinliklerine tam zamanında başlanmalıdır Öğretmen derse girdiğinde onu bekleyen öğrencileri selamlayarak onlara değer verdiğini hissettirmelidir Sınıf içi kurallara uyulmasına özen gösterilmelidir Öğretmen kuralların takipçisi olmalıdır Monotonluğun azaltılması ve sınav öncesi stresin azaltılması için öğrencilere esprili bir biçimde yaklaşılmalıdır

7 25 7