GAZİ ÜNİVERSİTESİ DİŞ HEKİMLİĞİ FAKÜLTESİ DERGİSİ. The Journal of Gazi University Faculty of Dentistry

Transkript

1 GAZİ ÜNİVERSİTESİ DİŞ HEKİMLİĞİ FAKÜLTESİ DERGİSİ The Journal of Gazi University Faculty of Dentistry Cilt / Volume : 25 Sayı / Number :

2 Türk Hava Kurumu Basımevi İşletmeciliği Tel :

3 GAZİ ÜNİVERSİTESİ DİŞ HEKİMLİĞİ FAKÜLTESİ DERGİSİ The Journal of Gazi University Faculty of Dentistry ISNN Cilt: 25 Sayı: 2 Yıl: 2008 Volume: 25 Number: 2 Year: 2008 Gazi Üniversitesi Diş Hekimliği Fakültesi nin yayın organıdır The official organ of Gazi University Faculty of Dentistry Yılda 3 kez yayınlanır / Published 3 times a year Yayın dili Türkçe dir / Official language is Turkish GAZİ ÜNİVERSİTESİ DİŞ HEKİMLİĞİ FAKÜLTESİ ADINA SAHİBİ / Owner Rektör Prof. Dr. Kadri YAMAÇ GENEL YAYIN YÖNETMENİ / General Publishing Menager Dekan Prof. Dr. Gökhan ALPASLAN YAYIN KURULU BAŞKANI / Editorial Chief Prof. Dr. Neşe AKAL YAYIN KURULU / Editorial Board Prof. Dr. Oya BALA - Prof. Dr. Engin KOCABALKAN - Prof. Dr. Nilüfer DARENDELİLER Prof. Dr. Nurdan Özmeriç KURTULUŞ - Doç. Dr. Sibel Elif GÜLTEKİN - Doç. Dr. Erkan ERKMEN Yrd. Doç. Dr. Özgür TOPUZ BİLİMSEL DANIŞMA KURULU / Editorial Advisory Board (soyadı alfabetik sırası ile / in surname alphabetical order) D İŞ HASTALIKLARI VE TEDAVİSİ Prof. Dr. Meserret Başeren Hacettepe Ü. Doç. Dr. Engin Ersöz Ankara Ü. Prof. Dr. Jale Görücü Hacettepe Ü. Prof. Dr. Hüma Ömürlü Gazi Ü. Prof. Dr. Banu Önal Ege Ü. Doç. Dr. Perihan Özyurt Ankara Ü. Prof. Dr. Emin Türköz Gazi Ü. Prof. Dr. Murat Türkün Ege Ü. Prof. Dr. Nuran Ulusoy Ankara Ü. ENDODONTİ Prof. Dr. Tayfun Alaçam Gazi Ü. Prof. Dr. Güliz Görgül Gazi Ü. Prof. Dr. Ömer Görduysuz Hacettepe Ü. Prof. Dr. Beyser Pişkin Ege Ü. Prof. Dr. Ahmet Serper Hacettepe Ü. Prof. Dr. Bade Sonat Ankara Ü. Prof. Dr. Bilge Hakan Şen Ege Ü. Prof. Dr. Mete Üngör Başkent Ü. AĞIZ DİŞ ÇENE HASTALIKLARI VE CERRAHİSİ Prof. Dr. Cansu Alpaslan Gazi Ü. Prof. Dr. Gökhan Alpaslan Gazi Ü. Prof. Dr. Mine Canbazoğlu Ankara Ü. Prof. Dr. Dilek Çankal Gazi Ü. Prof. Dr. Sevtap Günbay Ege Ü. Prof. Dr. Ayfer Kaynar İstanbul Ü. Prof. Dr. Osman Köseoğlu Hacettepe Ü. Prof. Dr. Muzaffer Tuncer Hacettepe Ü. Prof. Dr. Sina Uçkan Başkent Ü. Prof. Dr. Şule Yücetaş Gazi Ü. PERİODONTOLOJİ Prof. Dr. Yaşar Aykaç Ankara Ü. Prof. Dr. Belgin Bal Gazi Ü. Prof. Dr. Haluk Baylas Ege Ü. Prof. Dr. Nurgün Bıçakçı Ege Ü. Doç. Dr. Şule Bulut Başkent Ü. Doç. Dr. Bülent Kurtiş Gazi Ü. Prof. Dr. Bahar Kuru Marmara Ü. Prof. Dr. Emel Ökte Gazi Ü. Prof. Dr. Işıl Saygın GATA Prof. Dr. Nermin Yamalık Hacetepe Ü. ORTODONTİ Prof. Dr. Ali S. Gültan Gazi Ü. Prof. Dr. Haluk İşeri Ankara Ü. Prof. Dr. Ali İhya Karaman Selçuk Ü. Prof. Dr. İlken Kocadereli Hacettepe Ü. Prof. Dr. Münire Ece Sabah Ege Ü. Prof. Dr. Neslihan Üçüncü Gazi Ü. Doç. Dr. Serdar Üşümez Marmara Ü. PEDODONTİ Prof. Dr. Alev Alaçam Gazi Ü. Prof. Dr. Nil Altay Hacettepe Ü. Prof. Dr. Şaziye Aras Ankara Ü. Prof. Dr. Leyla Durutürk Ankara Ü. Prof. Dr. Cemal Eronat Ege Ü. Prof. Dr. Zuhal Kırzıoğlu Süleyman D. Ü. Prof. Dr. Ali Menteş Marmara Ü. Prof. Dr. Seval Ölmez Hacettepe Ü. Prof. Dr. Hayriye Sönmez Ankara Ü. Prof. Dr. Tezer Ulusu Gazi Ü. PROTETİK DİŞ TEDAVİSİ Prof. Dr. Cihan Akçaboy Gazi Ü. Prof. Dr. Hasan Alkumru Marmara Ü. Prof. Dr. Nesrin Anıl Hacettepe Ü. Prof. Dr. M. Üstün Güldağ Süleyman D.Ü. Prof. Dr. Ufuk Hasanreisoğlu Ankara Ü. Prof. Dr. Yasemin Kulat Marmara Ü. Prof. Dr. Levent Nalbant Gazi Ü. Prof. Dr. Mutahhar Ulusoy Ankara Ü. Prof. Dr. Sadullah Üçtaşlı Ankara Ü. Prof. Dr. Suat Yaluğ Gazi Ü. ORAL DİAGNOZ Prof. Dr. Hülya Erten Can Gazi Ü. Prof. Dr. Candan Paksoy Ankara Ü. Prof. Dr. Murat Özbek Hacettepe Ü. Prof. Dr. İlknur Duman Özcan İstanbul Ü. Prof. Dr. Zuhal Tuğsel Ege Ü. ORAL PATOLOJİ Prof. Dr. Ömer Gülhan GATA Yrd. Doç. Dr. Benay Tokman Gazi Ü. Gazi Üniversitesi Senatosunun tarih ve 4 sayılı toplantısında alınan 98/40 sayılı kararı uyarınca fakültemiz dergisinin, hakemli dergi olarak sayılması ve fakülte imkanları ile bastırılması kabul edilmiştir. Derginin web sayfası 2004 yılından itibaren açılmıştır. Web adresi:

4 İÇİNDEKİLER / Contents ARAŞTIRMALAR / Researches Sayfa / Page Akışkan kompozit rezinlerin dentine mikrogerilim bağlanma dayanımı üzerine etkileri Effect of flowable composite resin on microtensile bond strength to dentin Gonca Bek, Evrim Eligüzeloğlu, Hacer Deniz Arısu, Mine Betül Üçtaşlı, Hüma Ömürlü, Emin Türköz Dört farklı ortodontik braketin kesme bağlanma kuvvetlerinin ve kopma sonrası oluşan artık adeziv miktarının incelenmesi Evaluation of shear bond strength of four different types of orthodontic brackets and residual adhesive after debonding Çağrı Ulusoy, Selin Kale Varlık Dentin duyarlılığının tedavisinde değişik materyallerin etkinliğinin klinik olarak değerlendirilmesi The clinical evaluation of different materials used in treatment of dentin hypersensitivity İlknur Ünlü, Oya Bala Halojen veya led ışık kaynakları ile sertleştirilen farklı restoratif materyallerin barcoll sertlikleri Barcoll hardness of different restorative materials cured by halogen or led Hacer Deniz Arısu, Oya Bala, Mine Betül Üçtaşlı Çenelik uygulamasının mandibula üzerinde oluşturduğu gerilmenin üç boyutlu sonlu elemanlar yöntemi ile incelenmesi Stress distributions on the mandible produced by orthopedic chincup forces Çağrı Ulusoy, Nilüfer Darendeliler OLGU BİLDİRİMİ / Case Report Bir vaka nedeniyle lobüler kapiller hemanjiyom Lobular capillary hemangioma: A case report Gülay Tüter, Utku Toyman Renklenmiş devital dişlerde karbamit peroksit ağartma ajanının etkinliğinin L*a*b* renk aralık sistemi ile değerlendirilmesi: Vaka raporu Evaluation of effectiveness of carbamide peroxide bleaching agent on discolored devital teeth with L*a*b* color space system: Report of cases U. Burak Temel, R. Banu Ermiş DERLEMELER / Review Articles Herediter gingival fibromatozis Hereditary gingival fibromatosis Sermet Şahin, N. Işıl Saygun Gastroözefajial reflü hastalığında dental yaklaşımlar Dental approach in gastroesophageal reflux disease Seda Cengiz, M. İnanç Cengiz, Y. Şinasi Saraç YAYIN KURALLARI

5 ARAŞTIRMALAR AKIŞKAN KOMPOZİT REZİNLERİN DENTİNE MİKROGERİLİM BAĞLANMA DAYANIMI ÜZERİNE ETKİLERİ EFFECT OF FLOWABLE COMPOSITE RESIN ON MICROTENSILE BOND STRENGTH TO DENTIN Gonca BEK * Evrim ELİGÜZELOĞLU * Hacer DENİZ ARISU Mine Betül ÜÇTAŞLI Hüma ÖMÜRLÜ Emin TÜRKÖZ ÖZET Amaç: Bu çalışmanın amacı, kompozit rezinlerin altında kullanılan akışkan kompozit rezinlerin dentine bağlanma dayanımına etkisini, mikrogerilim bağlanma dayanımı testi kullanarak değerlendirmektir. Gereç ve Yöntem: Altı adet çekilmiş çürüksüz insan molar dişlerinin oklüzal yüzeyleri düz bir dentin yüzeyi elde etmek için uzun eksenlerine dik olacak şekilde aşındırıldı. Rezin- dentin bağlantılı örnekler tek aşamalı bir self-etch adeziv (Clearfil S 3, Kuraray, Japonya) kullanılarak hazırlandı. Adeziv, üretici önerilerine göre uygulandı. Dişler rastgele üç gruba ayrıldı. Grup 1, kompozit rezin (Clearfil APX, Kuraray, Japonya) ile restore edildi. Grup 2 ve Grup 3 te 0.5 mm ince bir tabaka akışkan kompozit sırasıyla Tetric Flow (Ivoclar, Vivadent, Liechtenstein) ve Ælite Flow (Bisco, Amerika) adeziv rezinin üzerine üretici önerilerine göre uygulandı, 40 sn ışıkla polimerize edildi ve kompozit rezinle restore edildi. Örnekler çubuklar hazırlamak için bağlantı ara yüzeyine dik olacak şekilde kesildi (bağlantı alanı: 1mm 2 ). Her grup için 14 çubuk elde edildi. Çubuklar daha sonra mikrogerilim test cihazına bağlandı. Bulgular: Ortalama mikrogerilim bağlanma dayanımları tek yönlü varyans analizi (ANOVA) ve tamhane testi kullanılarak %95 güven aralığında değerlendirildi (p<0.05). Grup 2 ve Grup 3 ün ortalama bağlanma dayanımı değerleri Grup 1 den istatistiksel olarak farklı bulundu. Sonuç: Bu in vitro çalışma koşullarında, kompozit rezin materyali altında akışkan kompozit rezin uygulamasının mikrogerilim bağlanma dayanımını arttırdığı belirlendi. Anahtar Kelimeler: Akışkan kompozit, mikrogerilim bağlanma dayanımı, dentin SUMMARY Objective: The purpose of this study was to evaluate the effect of the flowable composite resins as a liner under composite restorations on bond strength to dentin by using the microtensile bond test. Material and Method: The occlusal surfaces of six extracted, non-carious human molars were ground perpendicular to the long axis of each tooth to expose a flat dentin surface. Resin-dentin bonded specimens were prepared using a self-etch adhesive (Clearfil S 3, Kuraray, Japan). The bonding adhesive was applied. The teeth were randomly divided into three groups. Group 1 was restored with a resin composite (Clearfil APX, Kuraray, Japan). In Group 2 and Group 3, a 0.5 mm thin layer of flowable composite Tetric Flow (Ivoclar-Vıvadent, Liechtenstein), Ælite Flow (Bisco, USA) respectedly was applied onto the resin-dentin bonded specimens according to the manufacture s instructions and light cured for 40 sec. and restored with resin composite. The samples were sectioned perpendicular to the adhesive interface to produce beams (adhesive area: 1mm 2 ). Fourteen beams were obtained for each group. The beams were then attached to a microtensile tester. Result: Mean microtensile bond strengths were evaluated by one-way analyses of variance (ANOVA) and tamhane tests (p<0.05). The mean bond strengths of Group 2 and Group 3 were statistically different from Group 1. Conclusion: In the experimental conditions of this study it can be concluded that application of a flowable composite under the resin composite restorations as a liner could increase the microtensile bond strengths. Keywords: Flowable composite, microtensile bond strength, dentin Makale Gönderiliş Tarihi : Yayına Kabul Tarihi : * Gazi Üniversitesi Diş Hekimliği Fakültesi Diş Hastalıkları ve Tedavisi Anabilim Dalı, Prof. Dr. Gazi Üniversitesi Diş Hekimliği Fakültesi Diş Hastalıkları ve Tedavisi Anabilim Dalı, Doç. Dr. Gazi Üniversitesi Diş Hekimliği Fakültesi Diş Hastalıkları ve Tedavisi Anabilim Dalı, Öğr. Gör. Dr. Gazi Üniversitesi Diş Hekimliği Fakültesi Diş Hastalıkları ve Tedavisi Anabilim Dalı, Dt. Bu çalışma 6. Ege Bölgesi Diş Hekimleri Odaları Uluslararası Bilimsel Kongre ve Sergisi (1-3 Aralık 2006)'nde poster olarak sunulmuştur. 25(2) : 1-6,

6 Bek G, Eligüzeloğlu E, Deniz Arısu H, Üçtaşlı MB, Ömürlü H, Türköz E GİRİŞ Kompozit rezinler diş dokularına mikromekanik olarak total-etch (etch&rinse) ve self-etch olmak üzere iki farklı teknikle bağlanmaktadırlar 14,16. Self-etch adezivler, adezivlerin uygulama aşamalarını azaltarak ve teknik duyarlılığı ortadan kaldırarak, total-etch adezivlerin kullanımı esnasında ortaya çıkan uygulayıcı hatalarını ortadan kaldırmak amacıyla geliştirilmiştir. Son yıllarda geliştirilen self-etch adezivler ile, karıştırma aşaması da ortadan kaldırılmış, rezin monomer, fotoinisiyatör, tersiyeramin hızlandırıcıları tek şişede toplanmıştır 3,9. Kompozit rezin restorasyonların, uzun süre performanslarını devam ettirebilmelerinde, kenar uyumu kritik bir öneme sahiptir. Rezin içeren restoratif materyalleri, sertleşmeleri esnasında polimer zincir oluştururken büzülmektedir. Adeziv restorasyonlarda görülen polimerizasyon büzülmesi bağlanma yüzeylerinde stres birikimine ve adeziv ile diş yüzeyleri arasında ayrılmalara yol açabilmektedir. Kavite duvarları ile restorasyon materyali arasında oluşan boşluklar hassasiyet, pulpa hasarı ve tekrarlayan çürük gibi postoperatif problemlere neden olabilir 1,5. Polimerizasyon büzülmesi esnasında kompozit restorasyon ile kavite duvarları arasında tam bir tıkama sağlayabilmek için kompozitlerin yavaş polimerize edilmesi 12, rezin modifiye cam iyonomerin sandviç tekniğiyle kavite tabanına baz oluşturacak şekilde uygulanması 7, kavite tabanına akışkan kompozit rezinlerin ince bir tabaka şeklinde uygulanması önerilen yöntemler arasındadır 20. Bağlanma dayanımı testleri, restorasyon materyallerinin etkinlikleri ve adeziv sistemlerin klinik başarımları hakkında ön bilgi elde edinebilmek amacıyla kullanılmaktadır 6. Mikrogerilim bağlanma dayanımı testi ilk kez 1994 yılında Sano tarafından öne sürülmüştür 3. Bu test yöntemi ile dentinin yaklaşık 1 mm 2 lik alanında bağlanma dayanımı ölçümü yapılabilir, tek bir dişten çok sayıda örnek hazırlanabilir. Ayrıca araştırmacılar bu metodun kullanımıyla deney esnasında görülen ayrılmaların daha çok bağlanmış ara yüzeylerde olduğunu bulmuşlardır ve geniş yüzey alanının kullanıldığı klasik test metodlarından daha yüksek bağlanma dayanımı değerleri kaydetmişlerdir 4. Bu çalışmanın amacı, kompozit rezin altında liner olarak kullanılan iki farklı akışkan kompozit rezinin dentine bağlanma dayanımı üzerine etkisini mikrogerilim bağlanma dayanımı test yöntemi ile değerlendirmektir. GEREÇ VE YÖNTEM Çalışmada 6 adet çekilmiş çürüksüz insan molar dişleri kullanıldı. Dişlerin oklüzal yüzeylerindeki mine elmas frez yardımıyla aşındırılarak uzaklaştırıldı ve dentin yüzeyi açığa çıkarıldı. Açığa çıkarılan dentin yüzeyinde homojen smear tabakası elde edebilmek için, 1000 gritlik su zımparası bir dakika süre ile yüzeylere uygulandı. Daha sonra dişler her grupta iki adet olmak üzere üç gruba ayrıldı ve aşağıdaki şekilde restore edildi. Araştırmada kullanılan adeziv sistem ve kompozitler Tablo I de gösterilmektedir. Grup 1: Tek aşamalı self-etch adeziv (Clearfil S 3, Kuraray, Japonya) dentin yüzeylerine üretici firma önerileri doğrultusunda uygulandıktan sonra ışık ile (Hilux, Benlioğlu, Türkiye) 600mW/cm 2 ışık yoğunluğunda polimerize edildi. Daha sonra kompozit rezin (Clearfil APX, Kuraray, Japonya) dentin yüzeylerine tabakalama tekniği ile yerleştirilerek ışıkla polimerize edildi. Tablo I: Araştırmada kullanılan adeziv sistem ve kompozitlerin üretici firma ve içerikleri Ürünler Tip Firma İçerik Clearfil S 3 Tek aşamalı self-etch adeziv Kuraray Medical Inc., Tokyo, Japonya MDP, BisGMA, HEMA, hidrofilik metakrilat, dikamforokinon, etanol, su, silanlanmış kolloidal silika Clearfil APX Hibrit kompozit Kuraray Medical Inc., Tokyo, Japonya Bis GMA, TEGDMA, CQ Tetric Flow Akışkan kompozit Ivoclar-Vivadent,Schaan, Liechtenstein Bis GMA,TEGDMA, UDMA Ælite Flow Akışkan kompozit Bisco, Itasca, IL, Amerika Bis-GMA, TEGDMA 2 25(2) : 1-6, 2008

7 Akışkan kompozitlerin mikrogerilim bağlanma dayanımları Grup 2: Tek aşamalı self-etch adeziv (Clearfil S 3, Kuraray, Japonya) dentin yüzeylerine üretici firma önerileri doğrultusunda uygulanıp ışık ile polimerize edildikten sonra adeziv yüzeyine 0.5 mm kalınlığında akışkan kompozit Tetric Flow (Ivoclar-Vivadent, Lienchtenstein) diş üzerine yerleştirilen 0.5 mm kalınlığındaki teflon kalıplar içerisinde uygulanarak polimerize edildi ve kompozit rezin tabakalama tekniği ile yerleştirilerek polimerize edildi. Grup 3: Tek aşamalı self-etch adeziv (Clearfil S 3, Kuraray, Japonya) diğer gruplarda olduğu gibi dentin yüzeylerine üretici firma önerileri doğrultusunda uygulanıp ışık ile polimerize edildikten sonra adeziv yüzeyine 0.5 mm kalınlığında akışkan kompozit Ælite Flow (Bisco, Amerika) diş üzerine yerleştirilen 0.5 mm kalınlığındaki teflon kalıplar içerisinde uygulanıp polimerize edildi ve kompozit rezin tabakalama tekniği ile restorasyon polimerize edildi. Polimerizasyon adeziv sistemde 10 sn, kompozit sistemlerde ise 40 sn görünür ışıkla gerçekleştirildi. Daha sonra dişler akrilik bloklara gömüldü ve yavaş dönen kesme makinasına (Mecatome T201A, Pressi, Fransa) yerleştirildi ve 1.00 mm 2 lik üst kısmı kompozit alt kısmı dentin olan çubuk şeklinde örnekler elde edildi. Her grup için toplam 14 çubuk elde edildi. Örnekler mikrogerilim test cihazına yapıştırılmadan önce kesitlerin dentin kompozit bağlanma yüzeyi kumpas ile ölçüldü ve değerler kaydedildi. Daha sonra elde edilen örnekler siyanoakrilat adeziv (Zapit, Dental Ventures of America, Corona, CA, USA) ile mikrogerilim test cihazına (Micro Tensile Tester, T K, Bisco, Amerika) yapıştırıldı ve örneklerde kopma olana kadar 1mm/dk hız ile gerilim uygulandı. Dentin-kompozitten oluşan örneklerin kopması esnasında elde edilen değerler Newton cinsinde kaydedildi ve MPa a çevrildi. Ortalama mikrogerilim bağlanma dayanımları tek yönlü varyans analizi (ANOVA) ve çoklu karşılaştırmalar tamhane testi ile %95 güven aralığında değerlendirildi. BULGULAR Deney gruplarının mikrogerilim bağlanma dayanımı Tablo II: Gruplarının mikrogerilim bağlanma dayanımı değerleri Gruplar N Ortalama(MPa) Std. Sapma Min. Max. Clearfil S 3 + Clearfil APX 14 17,407 5,9073 4,9 28,9 Clearfil S 3 + Tetrik Flow + Clearfil APX 14 32,957 8, ,5 47,7 Clearfil S 3 + Ælite Flow + Clearfil APX 14 32,343 13, ,4 55,6 40 MPa 30 (%95 Güven araliğı) Celarfil S3 + Clearfil APX Clearfil S3 + Tetric Flow+ Clearfil APX Gruplar Clearfil S3 + AElite Flow+ Clearfil APX Şekil 1: %95 güven aralığında grupların hata barları 25(2) : 1-6,

8 Bek G, Eligüzeloğlu E, Deniz Arısu H, Üçtaşlı MB, Ömürlü H, Türköz E değerleri Tablo II de gösterilmiştir. Bağlanma dayanımı değerlerinin ortalamaları, en düşükten en yükseğe doğru sırasıyla Grup 1, Grup 3 ve Grup 2 dir (Şekil 1). Elde edilen değerlerin istatistiksel değerlendirmesi sonucunda akışkan kompozit rezin uygulanan Grup 2 ve Grup 3 ün mikrogerilim bağlanma dayanımlarının, akışkan kompozit uygulanmayan Grup 1 in mikrogerilim bağlanma dayanımından anlamlı düzeyde yüksek olduğu (p<0.05), ancak Grup 2 ile Grup 3 ün bağlanma dayanımı değerlerinin istatistiksel olarak anlamlı farklılık göstermediği belirlenmiştir (p>0.05) (Şekil 2). karışma aşamasından sonra yıkama ve kurutma gerektirmeyen tek aşamada kullanımları klinikte kolaylık sağlamaktadır 21. Tek aşamalı self-etch adezivlerin, tek aşamada dentin yüzeylerine uygulanmaları nedeniyle uygulayıcı hatalarının önüne geçilebileceği düşünülmektedir. Bu araştırmada, kompozit altına uygulanan akışkan kompozitlerin bağlanma dayanımı üzerine etkileri araştırıldığından, hem kolay kullanımı nedeniyle hata yapma olasılığını en aza düşüren hem de yeterli bağlanma dayanımı sağlayan 17 Clearfil S 3 adeziv kullanılmıştır. Şekil 2: Grupların ortalama mikrogerilim bağlanma dayanımları TARTIŞMA Adeziv restorasyon materyallarinin diş yüzeyine bağlanması esas olarak inorganik diş yapısı ile sentetik rezinin yer değiştirmesi sonucu meydana gelir. Bu olay iki aşamada gerçekleşmektedir. İlk aşama, mine ve dentin yüzeyinde pürüzlülüğe yol açan kalsiyum fosfat iyonlarının uzaklaştırılmasını içerir. Hibridizasyon fazı olarak tanımlanan diğer aşama ise mikro düzeyde oluşturulan bu pürüzlü yüzeye rezinin yayılması ve arkasından polimerize edilmesidi 23. Son yıllarda geliştirilen, karıştırma gerektirmeyen, tek aşamada uygulanabilen self etch adezivler mikromekanik olarak dentine bağlanmada alternatif bir yaklaşım getirmektedir. Kuru dentin yüzeylerine uygulanabilmeleri, Bağlanma dayanımını ölçen testler kolay ve hızlı yapılabilen testlerdir. Mikrogerilim bağlanma dayanımı testi adezivlerin bağlanma dayanımını geleneksel yöntemlere göre daha doğru bir şekilde ölçmek üzere geliştirilmiştir 15. Dentin kompozit bağlanma yüzeyinin kum saati şeklinde aşındırılarak daraltılmasının mikroçatlaklara neden olabileceği ve örneklerin gerçek bağlanma dayanımının bu şekilde düşürülebileceği bildirilmiştir 8. Bu nedenle araştırmada tedavi gruplarının bağlanma dayanımını ölçmek için mikrogerilim test yönteminin aşındırılma yapılmayan (non-trimming) şekli kullanılmıştır. Phrukkanon ve arkadaşları 18, kompozit ve dentinden oluşan mikrogerilim test örneklerin, bağlanma yüzey alanının, bağlanma dayanımı üzerindeki etkilerini araştırdıkları çalışmalarında ke- 4 25(2) : 1-6, 2008

9 Akışkan kompozitlerin mikrogerilim bağlanma dayanımları sit alanı 1.1 mm 2 ile 1.5 mm 2 olan örneklerde bağlanma dayanımının anlamlı ölçüde değişmediğini, kesit alanı 3.1 mm 2 olan örneklerde bağlanma dayanımının önemli ölçüde azaldığını tespit etmişlerdir. Sano ve arkadaşları 20 1mm 2 den küçük dentin kompozit kesitlerinde bağlanma dayanımının çok geniş bir aralıkta dağılım gösterdiğini, bu yüzden mikrogerilim test yönteminin, 1 mm 2 den daha ufak alana sahip dentin-kompozit kesitlerindeki bağlanma dayanımlarının doğru ölçümüne izin verecek şekilde geliştirilmesi gerektiğini öne sürmüşlerdir. Bu araştırmada elde edilen kesitlerin bağlanma yüzey alanları yaklaşık 1mm 2 olacak şekilde hazırlanmıştır. Akışkan kompozit rezinler, restorasyon için kullanılan kompozit rezinlerden daha düşük doldurucu ve daha fazla rezin matris içerirler. Bu nedenle, akışkan kompozitler geleneksel kompozitlere oranla, kavite yüzeyine kendi kendine adapte olabilir ve yerleştirilmesi daha kolaydır 19. Düşük esneme katsayısına sahip, akışkan kompozit rezinlerin, kompozit restorasyonların altında liner olarak kullanımlarının, polimerizasyon büzülmelerini engelleyerek restorasyon kenarlarında görülen aralanma oluşumunu ve mikrosızıntıyı azalttığı pek çok çalışmada bildirilmiştir 10,13,22. Kompozit rezinlerin altında akışkan kompozit rezinlerin kullanımı ile bağlanma yüzeyinde esnek bir tabaka oluşturulur 22. Bağlanma yüzeyinde oluşturulan bu esnek tabakanın, sadece polimerizasyon büzülmesi ile oluşan stresleri karşılamada rol oynamadığı, kompozit-dentin bağlanma yüzeyinde esnek bir tabaka oluşturarak, çiğneme kuvvetleri esnasında bu bölgede biriken gerilim ve sıkışma streslerine karşı da stres emici görevi yaptığı bildirilmiştir 2,25. Bu araştırmada da, mikrogerilim test örneklerinde kompozit rezinin altında, akışkan kompozit rezin kullanımının bağlanma dayanımını belirgin oranda arttırdığı tespit edilmiştir. Bağlanma dayanımındaki bu artışın, bağlanma yüzeyinde belli kalınlıkta oluşturulan akışkan kompozit rezin tabakanın, esnek yapısıyla mikrogerilim bağlanma dayanımı testi esnasında şekillenen gerilim streslerini karşılamasından kaynaklandığı düşünülebilir. 25(2) : 1-6, 2008 Johns ve arkadaşları 11 hibrit kompozit rezinlerin, bir akışkan kompozit rezinle birlikte kullanılmasının mikrogerilim bağlanma dayanımı değerlerini yalnız hibrit kompozit ile restore edilen örneklere göre belirgin oranda arttırdığını bildirmişlerdir. Bu çalışmada da kompozit rezinlerin altında liner olarak bir akışkan kompozit rezin uygulanmasının mikrogerilim bağlanma değerlerini yalnızca kompozit rezin uygulanan Grup 1 örneklerine göre belirgin oranda artırdığını belirledik. Bu in vitro çalışma şartlarında, kompozit rezin materyali altında akışkan kompozit rezin uygulamasının mikrogerilim bağlanma dayanımını artırdığı belirlenmiştir. Bu sonuçlar klinik dişhekimliği açısından değerlendirildiğinde, akışkan kompozitlerin yüksek C-faktör bulunan kavitelerde, kavite tabanında kullanımının polimerizasyon büzülmesinden kaynaklanan gerilim streslerinin olumsuz etkilerini azaltabileceği düşünülebilir. KAYNAKLAR 1- Bauer JG, Henson JL. Microleakage: A measure of the performance of direct filling materials. Oper Dent 9: 2-9, Belli S, Eskitaşçıoğlu G, Eraslan O, Senavongse P, Tagami J. Effect of hybrid layer on stress distrubution in a premolar tooth restored with composite or ceramic inlay: An FEM study. J. Biomed Mater Res Part B: Appl Biomater 74B: , Chigira H, Manabe T, Hasegawa T, Yukitani W, Fujimitsu T, Itoh K, Hisamitsu H, Wakumoto S. Efficiacy of various commercial dentin bonding systems. Dent Mater 10: , Craig RG, Powers JM, Sakaguchi RL. Craigs restorative dental materials, 12 th edition, Mosby- Year Book Inc, Western Industrial Drive, St. Louis, Missouri, 2006, Davidson CL, Gee AJ, Feilzer A. The competition between the composite-dentin bond strength and the polimerization contraction stress. J Dent Res 63: , De Munck J, Van Landuyt K, Peumans M, Poitevin A, Lambrechts P, Braem M, Van Meerbeek B. A critical review of the durability of adhesion to tooth tissue: methods and results. J Dent Res 84: , Dietrich T, Lösche AC, Lösche GM, Roulet JF. Marginal adaptation of direct composite and sandwich restorations in Class II cavities with cervical margins in dentin. J Dent 27: , Ferrari M, Cardolso PEC. SEM evaluation of microtensile sample integrity before being tested J Dent Research 81 (special issue A) Abstract #0951 p A Finger WJ, Balkenhol M. Practitioner variability effects on dentin bonding with an acetone based one bottle adhesive. J Adhes Dent 1: ,

10 Bek G, Eligüzeloğlu E, Deniz Arısu H, Üçtaşlı MB, Ömürlü H, Türköz E 10- Gueders AM, Charpentier JF, Albert AI, Geerts SO. Microleakage after termocycling of 4 etch and rinse and 3 self-etch adhesives with and without a flowable composite lining. Oper Dent 31: , Jones CT, Chan DC, Pashley D, de Goes MF, Nelson SK. Microtensile bond strength testing and failure analysis of hibrid and flowable composites. J Adhes Dent 8: 13-20, Knezevic A, Tarle Z, Meniga A, Sutalo J, Pichler G, Ristic M. Degree of conversion and temperature rise during polymerization of composite resin samples with blue diodes. J Oral Rehab 28: , Migues PA, Pereira P, Foxton RM, Walter R, Nunes MF, Swift EJ. Effects of flowable resin on bond strength and gap formation in Class I restorations. Dent Mater 20: , Pashley DH, Carvalho RM Dentine permeability and dentin adhesion. J Dent 25: , Pashley DH, Carvalho RM, Sano H, Nkajima M, Yoshiyama M, Shono Y, Fernamdes C, Tay FR. The microtensile bond test: A review, J Adhesive Dent 1: , Perdigao J. Dentin bonding as a function of detin structure. Dent Clin North Am 46: , Perdigao J, Gomes G, Gondo R, Fundingsland JW. In vitro bonding performance of all in one adhesives. Part 1-microtensile bond strengths. J Adhes Dent 8: , Phrukkanon S, Burrow MF, Tyas MJ. The influence of crosssectional shape and surface area on the microtensile bond test. Dent Mater 14: , Quın M, Liu HS. Clinical evaluation of a flowable resin composite and flowable compomer for preventive resin restorations. Oper Dent 30: , Sano H, Shono T, Sonoda H, Takatsu T, Ciucchi B, Carvalho R, Pashley DH. Relationship between surface area for adhesion and tensile bond strength Evaluation of a micro-tensile bond test. Dent Mater 10: , Swift E. Dentin-enamel adhesives. Pediatr Dent. 24: , Tredvin CJ, Stokes A, Moles DR. Influnce of flowable liner and marginal location on microleakage of conventional and packable Class II resin composites. Oper Dent 30: 32-38, Van Meerbeek B., De Munck J., Yoshida Y., Inoue S., Vargas M., Vijay P., Van Landuyt K., Lambrechts P., Vanherle G. Adhesion to enamel and dentin: current status and future challenges. Oper Dent. 28: , Van Meerbeek B, Perdigao J, Lambrechts P, Vanherle G. The clinical performance of adhesives. J Dent 26: 1-20, Van Meerbeek B, Williems G, Cecils JP, Roos JR, Bracm M, Lambrechts P, Vanherle G. Assesment by nano-indentation of the hardness an elasticity of the resin dentin bonding area. J Dent Res 72: , Yazışma Adresi Öğr.Gör. Dr. Hacer Deniz Arısu Gazi Üniversitesi Diş Hekimliği Fakültesi Diş Hastalıkları ve Tedavisi AD. Emek (06510)/ Ankara Tel: (312) Faks: (312) e-posta: hacer@gazi.edu.tr 6 25(2) : 1-6, 2008

11 DÖRT FARKLI ORTODONTİK BRAKETİN KESME BAĞLANMA KUVVETLERİNİN VE KOPMA SONRASI OLUŞAN ARTIK ADEZİV MİKTARININ İNCELENMESİ EVALUATION OF SHEAR BOND STRENGTH OF FOUR DIFFERENT TYPES OF ORTHODONTIC BRACKETS AND RESIDUAL ADHESIVE AFTER DEBONDING Çağrı ULUSOY* Selin KALE VARLIK ÖZET Amaç: Bu çalışmanın amacı farklı malzemelerden üretilmiş dört farklı ortodontik braketin (metal, polikarbonat-plastik, doldurucuyla güçlendirilmiş polikarbonat-plastik, seramik) kesme bağlanma kuvvetlerinin ve kopma sonrası diş üzerinde veya braket zemininde kalan artık yapıştırıcı miktarının ve hangi yüzeyde daha fazla kaldığının saptanmasıdır. Gereç ve Yöntem: Yüz adet ortodontik tedavi amacıyla yeni çekilmiş çürüksüz maksiller premolar diş rastgele dört gruba bölünmüştür. Dişlere Transbond XT ortodontik yapıştırıcı kullanarak metal braket, polikarbonat/plastik braket, doldurucu ile güçlendirilmiş polikarbonat/plastik braket ve seramik ortodontik braket yapıştırılmıştır. Bilgisayar destekli bir universal test cihazı kullanılarak kesme bağlanım kuvvetleri ölçülmüştür. Braketler koptuktan sonra dişlerin yüzeyi bir stereomikroskop yardımıyla incelenmiştir. Bulgular: Metal, plastik/polikarbonat ve doldurucu ile güçlendirilmiş plastik/polikaronat braketlerin kesme bağlanma kuvvetleri arasında istatistiksel düzeyde anlamlı fark tespit edilmemiştir (p>0.05). Seramik braketlerin kesme bağlanma kuvvet değerleri ise, diğer tüm braketlerden istatistiksel olarak anlamlı düzeyde yüksektir (p<0.001). Sonuç: Araştırmada test edilen tüm braket gruplarının yeterli bağlanım değerlerine sahip olduğu gözlenmiştir ve hastanın estetik ihtiyaçları ve tedavi planlaması göz önüne alınarak farklı materyallerden üretilmiş tüm braketlerin klinikte kullanılabileceği sonucuna varılmıştır. Anahtar kelimeler: Ortodontik braketler, kesme bağlanma kuvveti, artık adeziv endeksi SUMMARY Objective: The objective of this study was to compare the shear bond strength (SBS) of four types of orthodontic brackets produced from different materials: (metal, copolymer/plastic, filler reinforced polycarbonate/plastic and ceramic) and to observe the amount of residual adhesive on the enamel after debonding of brackets. Material and Method: A total of 100 freshly extracted upper premolar teeth were collected and randomly divided into four equal groups. Metal, polycarbonate/plastic, filler reinforced polycarbonate/plastic and ceramic brackets were bonded by using Transbond XT adhesive. A computer aided universal testing machine was used for the SBS test. After debonding, the teeth were examined with a stereomicroscope. Results: Mean SBS values of the metal, polycarbonate/plastic and filler reinforced polycarbonate/plastic bracket groups were not found to be statistically significant (p>0.05). Mean SBS value of the ceramic bracket group was higher than the others with a significancy level of (p<0.001). Conclusion: All brackets tested in this study have appropriate SBS values. By considering the aesthetic needs of the patient and the treatment plan, all types of brackets which were tested in this study may be used. Keywords: Orthodontic brackets, shear bond strength, adhesive remnant index Makale Gönderiliş Tarihi : Yayına Kabul Tarihi : * Gazi Üniversitesi Diş Hekimliği Fakültesi, Ortodonti Anabilim Dalı, Dr. Dt. Gazi Üniversitesi Diş Hekimliği Fakültesi, Ortodonti Anabilim Dalı, Öğr. Gör. Dr. Dt. 25(2) : 7-12,

12 Ulusoy Ç, Kale Varlık S 8 GİRİŞ Dişlerin düzgün olarak üst ve alt çene dental arkları üzerinde sıralanabilmesi için farklı sabit ortodontik tedavi aygıtları kullanılmöaktadır. Önceki yıllarda metal braketlerin dişlere uygulanabilmesi için bantlar kullanılmaktaydı 15. Ancak daha iyi bir estetik görünüm, daha iyi bir oral hijyen, minede dekalsifikasyon oluşumu riskinde azalma ve daha rahat uygulanabilme gibi avantajlar sunan ortodontik braketlerin direkt yapıştırılması yöntemi sayesinde bant kullanımı gereksinimi ortadan kalkmıştır 6,14. Direkt yapıştırılan braketlerin keşfinden beri araştırıcılar, yapıştırma ajanlarının kalitesini artırabilmek için çalışmaktadırlar 3,19,20,22. Bu araştırmalar genel olarak yeterli çalışma ve ışıkla polimerizasyon süresinin belirlenebilmesi, bağlanma kuvvetinin artırılabilmesi ve daha kolay uygulanabilme konularında yoğunlaşmaktadır. Minenin braket uygulanmadan önce temizlenmesi ve hazırlanması, kullanılan adeziv sistemin tipi, polimerizasyon süresi ve braket uygulanırken minenin nem ve tükrük kontaminasyonundan korunabilmesi braket tutuculuğunu belirleyen faktörlerdendir 5,23. Klinik kullanımlarının kolay olmasından ve gelişmiş bağlanma özelliklerinden dolayı son yıllarda akışkan kompozit içerikli bağlanma ajanları popülerite kazanmıştır 7. Son yıllarda ortodontik tedavi görmekte olan hastaların estetik ihtiyaçlarını karşılayabilmek için seramik içerikli, kopolimer içerikli, plastik ve rezinle güçlendirilmiş plastik braketler sunulmuştur. Her ne kadar estetik braketler metal olanlara göre daha iyi bir görünüşe sahip olsalar da, tedavi süresince renk değişimi görülmesi, braket kanatlarının kırılabilmesi ve dişlere yetersiz tork kuvveti iletimi gibi bazı dezavantajları da vardır 8. Bu çalışmanın amacı farklı malzemelerden üretilmiş dört farklı ortodontik braketin (metal, polikarbonat-plastik, doldurucuyla güçlendirilmiş polikarbonat-plastik, seramik) kesme bağlanma kuvvetlerinin karşılaştırılmasıdır. Çalışmanın diğer bir amacı da kopma sonrası diş üzerinde veya braket zemininde kalan artık yapıştırıcı miktarının ve hangi yüzeyde daha fazla kaldığının saptanmasıdır. GEREÇ VE YÖNTEM Ortodontik tedavi amacıyla yeni çekilmiş 100 çürüksüz maksiller premolar diş toplanmış ve bakteri üremesini engellemek için timol kristalleri (0.1%) ilave edilmiş distile suda oda sıcaklığında saklanmıştır. Diş yüzeyleri temizlenmiş ve flor içermeyen pomza tozu ile cilalanmıştır. Diş yüzeyinde çatlak varlığı mikroskop altında incelenmiştir. Daha sonra bu dişler, mine-sement sınırına kadar 16x20 mm çapında akrilik bloklara gömülmüştür. Bu çalışmada 4 grup oluşturulmuştur: Grup 1: Premolar metal ortodontik braket (Generus,GAC International Inc., NY,ABD) inç slotlu Grup 2: Premolar polikarbonat/plastik ortodontik braket (Elation,GAC International Inc., NY, ABD) inç slotlu Grup 3: Premolar doldurucu ile güçlendirilmiş polikarbonat/plastik ortodontik braket (Silkon Plus, American Orthodontics Inc., Sheboygen, Wisconsin,ABD) inç slotlu Grup 4: Premolar seramik ortodontik braket (Allure,GAC International Inc.,NY,ABD) inç slotlu Tüm braket yapıştırma işlemleri aynı araştırmacı tarafından yapılmıştır. Örneklerin bukkal yüzeyine 30 saniye süresince %37 lik fosforik asit uygulanmıştır; 15 saniyelik su ile yıkama işleminin ardından hava şırıngası ile kurutulmuştur. Transbond XT primeri (3M Unitek, Monrovia, CA, ABD) hazırlanmış diş yüzeyine ince bir tabaka halinde uygulanmış ve 10 saniye boyunca LED ışık cihazı (Hilux LEDMAX4, Benlioğlu Dental, Ankara,Türkiye) kullanılarak polimerize edilmiştir. Cihazın ışık yoğunluğu her 10 dakikada bir ölçülerek daima aynı şiddette güç kullanımı sağlanmıştır. Polimerizasyon işlemi boyunca cihazın ürettiği güç hiçbir zaman 400 mw/cm 2 nın altına inmemiştir. Transbond XT adeziv pasta ise her dört gruptaki braketlerin zeminine yerleştirilmiş, braketler diş yüzeyinde uygun pozisyona getirilerek hafifçe bastırılmış ve artık adeziv keskin bir küret yardımıyla temizlenmiştir. Adeziv 20 saniye insizal yönden ve 20 saniye gingival yönden polimerize edilmiştir. Dijital kompas yardımıyla (Masel Orthodontics, 2701 Bartram Road, Bristol, PA, ABD) braketlerin yüzey alanları hesaplanmıştır. Bütün gruplar 72 saat boyunca yeterli su emiliminin olması için 37 C lik distile suda bekletilmiştir 11. Bilgisayar destekli universal test cihazı (Instron Corp, Canton, Mass, ABD) kullanılarak kesme bağlanım kuvvetleri ölçülmüştür. Bağlanma hatası oluşana kadar cihazın kuvvet yükleme ucu dakikada 1mm hızla hareket etmiştir. Teste başlamadan önce her braketin kaidesi ile test cihazının yükleme ucunun paralelliğinin sağlanmış olduğu kontrol edilmiştir. Braketin koptuğu andaki kuvvet değeri 25(2) : 7-12, 2008

13 Ortodontik braketlerin kesme bağlanma kuvvetleri cihaza bağlanan bir bilgisayar yardımı ile kaydedilmiştir. Kopma anındaki kuvvet değerleri Newton (N) cinsinden, oluşan stres ise, kuvvet değerinin her braketin kaide alanına bölünmesiyle elde edilen megapaskal (1 MPa = 1 N/ mm 2 ) cinsinden ölçülmüştür. Braketler koptuktan sonra dişlerin yüzeyi 20x büyütme değerine sahip stereomikroskop (Discovery V8 Stereo, Carl Zeiss MicroImaging GmbH, Göttingen, Almanya) yardımıyla incelenmiştir. Dişler üzerinde kalan artık adeziv, Årtun ve Bergland 3 tarafından tanımlanan Artık Adeziv Endeksi (AAE) (Adhesive Remnant Index=ARI) kullanılarak sınıflandırılmıştır. Bu endeks Tablo I de gösterilmiştir. Tablo I: Artık Adeziv Endeksi (AAE): (Adhesive Remnant Index = ARI) Value Kriterler Tanımlama AAE 0 AAE 1 AAE 2 AAE 3 Diş yüzeyinde hiç adeziv kalmamıştır (<10%) Diş yüzeyinde %50 den daha az adeziv kalmıştır. Diş yüzeyinde %50 den daha fazla adeziv kalmıştır. Tüm adeziv diş yüzeyinde kalmıştır (>90%) Mine - siman aralığında kopma oluşmuştur. Karma kopma oluşmuştur. Braket - siman aralığında kopma oluşmuştur. İstatistik: Veriler simetrik dağılım göstermediği için gruplar arasındaki fark Kruskal-Wallis ve bunu takiben Tukey HSD post-hoc testleri ile incelenmiştir. AAE skorları ise yüzde olarak incelenmiştir. BULGULAR Dijital kompas kullanılarak 1.grubun zemin alanı mm 2, 2. grubun zemin alanı mm 2, 3. grubun zemin alanı mm 2 ve 4. grubun zemin alanı mm 2 olarak ölçülmüştür. Braketlerin diş yüzeyinden ayrıldığı kesme bağlanma değerleri her gruba ait zemin alanına bölünerek megapaskal (MPa) cinsinden verilmiştir. Grupların kesme bağlanma kuvvetlerine ait tanımlayıcı değerler Tablo II de gösterilmektedir. Metal ortodontik braketin ortalama bağlanma kuvvet değeri MPa, polikarbonat/plastik braketin MPa, doldurucu ile güçlendirilmiş polikarbonat/plastik ortodontik braketin MPa ve seramik ortodontik braketinki ise MPa olarak ölçülmüştür. Kruskal-Wallis analizi gruplar arasında istatistiksel düzeyde anlamlı fark olduğunu göstermiştir (p<0.01). Metal, plastik/polikarbonat ve doldurucu ile güçlendirilmiş plastik/polikaronat braketlerin kesme bağlanma kuvvetleri arasında istatistiksel düzeyde anlamlı fark tespit edilmemiştir (p>0.05). Seramik braketlerin kesme bağlanma kuvvet değerleri ise diğer tüm braketlerden istatistiksel olarak anlamlı düzeyde yüksektir (p<0.001). Tablo III: Artık Adeziv Endeksi (AAE) Skorlarının Gruplara Göre Dağılımı Güçlendirilmiş Metal Plastik/ Seramik plastik/ braket polikarbonat braket polikarbonat grubu braket grubu grubu braket grubu AAE 0 13 (%52) 20 (%80) 18 (%72) 13 (%52) AAE 1 12 (%48) 3 (%12) 2 (%8) 2 (%8) AAE (%8) 5 (%20) 2 (%8) AAE (%32) Tablo III te AAE skorlarının gruplara göre dağılımı gösterilmiştir. Metal braket grubunda ya da %50 sinden daha azı diş yüzeyinde kalmıştır. Plastik/ polikarbonat braket grubunun %80 inde adeziv tamamen diş yüzeyinden ayrılmıştır,%12 sinde %50 sinden daha az, %8 inde ise %50 sinden daha fazla adeziv mine yüzeyinde kalmıştır. Tablo II: Dört Braket Grubunun Kesme Bağlanma Kuvvetlerine Ait Tanımlayıcı Değerler Sayı (n) Ortalama (MPa) Standart Sapma Minimum (MPa) Maximum (MPa) Metal braket grubu Plastik/polikarbonat braket grubu Güçlendirilmiş plastik/polikarbonat braket grubu Seramik braket grubu (2) : 7-12,

14 Ulusoy Ç, Kale Varlık S Doldurucu ile güçlendirilmiş plastik/polikaronat braket grubunun %72 sinde adeziv mine yüzeyinden tamamen ayrılırken, %28 inde ise karma kopma oluşmuştur. Seramik braket grubunun %52 sinde adeziv diş yüzeyinden tamamen ayrılmış, %16 sında karma kopma oluşmuş, %32 sinde ise adezivinin tamamına yakını diş yüzeyinde kalmıştır. TARTIŞMA Bu çalışmanın amacı farklı materyallerden imal edilmiş braketlerin bağlanma kuvvetlerini karşılaştırmaktır. 6 8 MPa arasındaki braket bağlanma kuvvetlerinin ortodontik tedaviler için yeterli olduğu bildirilmiştir 21. Çalışmada karşılaştırılması yapılan her dört braket sisteminin de yeterli kesme bağlanma değerlerini sağladığı görülmektedir. Ancak seramik braket grubunun ortalama bağlanma kuvvet değerinin, diğer grupların ortalama değerlerinden istatistiksel olarak anlamlı düzeyde yüksek olduğu görülmektedir (p<0.001). Bu braket grubuna ait MPa lık ortalama değer, Retief 18 tarafından belirtilen diş minesinin kırılma değeri olan 14 MPa ya diğer grupların ortalama bağlanma kuvvet değerine kıyasla daha yakındır, fakat yine de normal sınırlar içerisindedir. Her ne kadar üretici firma 20 saniye ışık uygulamasının yeterli olduğunu belirtse de, bu çalışmada toplam 40 saniyelik bir süre boyunca ışık uygulanarak eksik polimerizasyon oluşmasının önüne geçilmeye çalışılmıştır. Araştırmanın kuvvet yükleme testi aşamasında, hiçbir grupta braket kanadında veya kaidesinde kırılma veya kopma gözlemlenmemiştir. Ancak bu tip kırılmaların anlık kuvvet yüklemeleri ile oluşabileceği gibi, genellikle uzun süreli sabit ortodontik tedavilerde zaman içerisinde oluşabileceği bilinmektedir 4,9,10. Metal braketlerin, ark telinin sürtünmesini azaltmak için metal slot eklenmiş estetik braketlerin ve doldurucu ile güçlendirilmiş polikarbonat braketlerin yapısal kırılma olasılığının diğer braketlere oranla azaldığı bildirilmiştir 2,12,16,24. Braketler koptuktan sonra dişlerin mine yüzeyleri incelendiğinde, 1. grupta bağlanma hatalarının mine yüzeyi ile yapıştırıcı arasında oluştuğu gözlemlenmiştir. Yapıştırıcının braket zeminine bağlı olarak ayrılmasının sebebinin, metal braketlerin zeminindeki girinitli çıkıntılı tutucu yüzey olduğu düşünülmüştür. Plastik/polikarbonat braket grubundaki dişlerin %80 inde, doldurucu ile güçlendirilmiş plastik/polikarbonat braket grubundaki dişlerin ise %72 sinde diş yüzeyinde hiç adeziv kalmamıştır. Bunun sebebinin de yine braket zeminindeki tutucu yüzey olduğu söylenebilir. 1., 2. ve 3. grupların hiçbirinde AAE 3 skoruna sahip diş bulunmamaktadır. Seramik braket grubunun 10 %32 sinde AAE 3 seviyesinde adeziv artıklarına rastlanmıştır. Bu grupta AAE 3 seviyesindeki diş sayısındaki artışın nedeni olarak seramik braketlerin sadece mekanik değil aynı zamanda kimyasal olarak bağlanmak üzere tasarlanmış olmalarını gösterilebilir. Bu çalışmada kullanılan seramik braketlerin zeminindeki tutucu yüzey yapısı diğer 3 gruptakiler ile karşılaştırıldığında çok sığdır ve küçük çizikler şeklinde oluşturulmuştur. Bu nedenle adezivin çoğu diş yüzeyinde kalması ve bağlanma hatasının yapıştırıcı ile braket arasında meydana gelmiş olması bağlanım yetersizliğinden kaynaklanmış olabilir. Al Shamsi ve arkadaşları 1 bu tip bir bağlanma hatasının pek istenilmediğini, çünkü mine yüzeyinde kalan yapıştırıcının temizlenmesi sırasında diş yüzeyine zarar verilebileceğini ve ayrıca hasta başında geçirilecek zamanın da artacağını vurgulamışlardır. Tüm gruplardaki dişler stereomikroskop altında 20x büyütmeyle incelendiğinde sadece seramik braket grubundaki 2 dişte minede küçük çatlaklar oluştuğu saptanmıştır. Seramik braketlerin hem mekanik, hem de kimyasal olarak bağlanma göstermesinden dolayı bağlanma kuvvet değerleri diğer gruplardan daha yüksektir. Bu yüksek bağlanma kuvveti nedeniyle zaman zaman bu tip çatlakların oluşabileceği literatürde gösterilmiştir 13,17. Bu araştırmada test edilen farklı materyallerden imal edilmiş tüm braket gruplarının da yeterli bağlanım değerlerine sahip olduğu görülmektedir. Sonuç olarak, klinikte hastanın estetik ihtiyaçları ve tedavi planlaması göz önüne alınarak farklı materyallerden üretilmiş tüm bu braketler kullanılabilir KAYNAKLAR Al Shamsi A, Cunningham JL, Lamey PJ, Lynch E. Shear bond strength and residual adhesive after orthodontic bracket debonding. Angle Orthod 76: , Angolkar P, Kapila S, Duncanson JMG, Nanda R. Evaluation of friction between ceramic brackets and orthodontic wires of four alloys. Am J Orthod Dentofac Orthop 98: , Artun J, Bergland S. Clinical trials with crystal growth conditioning as an alternative to acid-etch enamel pretreatment. Am J Orthod 85: , Bearn DR, Aird JC, McCabe JF. Ex vivo bond strength of adhesive precoated metallic and ceramic brackets. Br J Orthod 22: , Bishara SE, Oonsombat C, Ajlouni R, Denehy G. The effect of saliva contamination on shear bond strength of orthodontic brackets when using a self-etch primer. Angle Orthod 72: , Buonocore MG. A simple method of increasing the adhesion of acrylic filling materials to enamel surfaces. J Dent Res 34: , Elaut J, Asscherickx K, Vande Vannet B, Wehrbein H. Flowable composites for bonding lingual retainers. J Clin Orthod 36: , (2) : 7-12, 2008

15 Ortodontik braketlerin kesme bağlanma kuvvetleri Eliades T. Orthodontic materials research and applications: part 2. Current status and projected future developments in materials and biocompatibility. Am J Orthod Dentofacial Orthop 131: , Fernandez L, Canut JA. In vitro comparison of the retention capacity of new aesthetic brackets. Eur J Orthod 21: 71 77, Fox N, McCabe J, Buckley J. A critique of bond strength testing in orthodontics. Br J Orthod 21: 33 43, Harari D, Aunni E, Gillis I, Redlich M. A new multipurpose dental adhesive for orthodontic use: an in vitro bond strength study. Am J Orthod Dentofacial Orthop 118: , Harris A, Joseph V, Rossouw P. Shear peel bond strengths of esthetic orthodontic brackets. Am J Orthod Dentofac Orthop 102: , Joseph VP, Russouw E. The shear bond strength of stainless steel and ceramic brackets used with chemically and light-activated composite resins. Am J Orthod Dentofac Orthop 97: , Reynolds JR. A review of direct orthodontic bonding. Br J Orthod 2: , Reynolds JR, Von Fraunhofer JA. Direct bonding of orthodontic attachments to the teeth: the relation of adhesive bond strength to gauze mesh size. Br J Orthod 3: 91 95, Sunna S, Rock WP. Clinical performance of orthodontic brackets and adhesive systems: a randomized clinical trial. Br J Orthod 25: , Wang WN, Meng CL. A study of bond strength between light- and self-cured orthodontic resin. Am J Orthod Dentofacial Orthop 101: , Wang WN, Li CH, Chou TH, Wang DDH, Lin LH, Lin CT. Bond strength of various bracket base designs. Am J Orthod Dentofacial Orthop 125: 65 70, Winchester L. Bond strengths of five different ceramic brackets: an in vitro study. Eur J Orthod 13: , Mitchell DL. Bandless orthodontic bracket. J Am Dent Assoc 74: , Newmann GV. Epoxy adhesives for orthodontic attachments: progress report. Am J Orthod 51: ,1965. Pratten D, Popli K, Gemmane N, Gunsolley J. Frictional resistance of ceramic and stainless steel orthodontic brackets. Am J Orthod Dentofac Orthop 98: , Redd TB, Shivapuja PK. Debonding ceramic brackets: effects on enamel. J Clin Orthod 25: , Retief DH. Failure at the dentin adhesive-etched enamel interface. J Oral Rehabil 1: , Yazışma Adresi: Dr. Çağrı ULUSOY Gazi Üniversitesi Diş Hekimliği Fakültesi Ortodonti Anabilim Dalı 8. Cadde 82. Sokak, Emek, Ankara Tel: Faks: e-posta: culusoy77@hotmail.com 25(2) : 7-12,

16

17 DENTİN DUYARLILIĞI TEDAVİSİNDE DEĞİŞİK MATERYALLERİN ETKİNLİĞİNİN KLİNİK OLARAK DEĞERLENDİRİLMESİ THE CLINICAL EVALUATION OF DIFFERENT MATERIALS USED IN TREATMENT OF DENTIN HYPERSENSITIVITY İlknur ÜNLÜ * Oya BALA ÖZET Amaç: Dentin hassasiyetinin tedavisinde açığa çıkmış dentin tübüllerini tıkamak amacıyla değişik materyaller kullanılmaktadır. Bu çalışma farklı içerikteki materyallerin (su/etanol ve aseton esaslı dentin bağlayıcı ajanlar, hassasiyet giderici ve asidülo fosfat florür) dentin hassasiyetinin gidermedeki etkinliklerinin klinik olarak araştırılması amacıyla planlandı. Gereç ve Yöntem: Çalışma dentin hassasiyeti tanısı konulan 30 hastanın 134 dişi üzerinde gerçekleştirildi. Tedavi uygulaması yapılmadan önce hassasiyet bildirilen dişlere politür yapılarak hastalar rastgele 4 gruba ayrıldı. Grup 1 deki hastalara su/etanol esaslı dentin bağlayıcı ajan (Single Bond), Grup 2 deki hastalara aseton esaslı dentin bağlayıcı ajan (Prime Bond NT), Grup 3 deki hastalara hassasiyet giderici (Gluma Desensitizer) ve Grup 4 deki hastalara %1.23 lük asidülofosfat florür solüsyonu uygulandı. Uygulamadan 1 gün, 7 gün, 15 gün, 1 ay, 3 ay ve 6 ay sonra hastalar çağırılarak dişlerindeki hassasiyetleri kontrol edildi. Bulgular: Elde edilen bulgulara göre, dentin hassasiyetini gidermede hassasiyet giderici olarak kullanılan Gluma Desensitizer in diğer materyallere göre tüm değerlendirme periotlarında daha başarılı sonuçlar verdiği saptandı. Grup 1, 2 ve 3 arasında istatistiksel olarak farklılığın olmadığı (p>0.05) ancak bu gruplarla Grup 4 arasında istatistiksel olarak anlamlı farklılığın olduğu belirlendi (p<0.05). Sonuç: Hassasiyet gidericilerin ve dentin bağlayıcı ajanların dentin hassasiyetinin tedavisinde başarılı oldukları tespit edildi Anahtar Kelimeler: Dentin hassasiyeti, dentin bağlayıcı ajan, gluma, asidülofosfat florür. SUMMARY Aim: Different materials are being used to plug the exposed dentinal tubules in the treatment of dentin hypersensitivity. The aim of this study was to investigate the clinical effectiveness of different materials (water and aseton based dentin bonding agents, desensitizers and fluoride solution) used for the treatment of dentin hypersensitivity. Material and Method: 134 hypersensitive teeth in 30 patients were studied. Hypersensitive teeth were polished before the treatment process then they were divided into four groups randomly. In Group 1, water based dentin bonding agent (Single Bond), in Group 2, aseton based dentin bonding agent (Prime Bond NT), in Group 3, dentin desensitizer (Gluma Desensitizer) and in Group 4, 1.23% asidulofosfat floride solution were applied to the hypersensitive teeth of the patients. Patients were called after 1 day, 7 day, 15 day, 1 month, 3 month and 6 month. Results: According to obtained results, Gluma Desensitizer used for treatment of dentin hypersensitivity observed to be more succesfull than other materials at all evalution periods. There were no statistically significant differences among Grup 1, Grup 2 and Group 3 (p>0.05). But It shown that there was statistical differences between these groups and Group 4 (p>0.05) Conclusion: It was obtained succesfull results with which uses the dentin bonding agents and desensitizers for dentin hypersensitivity. Key Words: Dentine hypersensitivity, dentin bonding agent, gluma, asidülofosfat fluoride. Makale Gönderiliş Tarihi : Yayına Kabul Tarihi : * Diş Hekimi, Dr Gazi Üniversitesi Diş Hekimliği Fakültesi Diş Hastalıkları ve Tedavisi Anabilim Dalı, Prof Dr 25(2) : 13-18,

18 Ünlü İ, Bala O GİRİŞ Dentin hassasiyeti, herhangi bir defekt veya patoloji olmaksızın açığa çıkmış dentin yüzeyinin mekanik, kimyasal, termal ve elektriksel bir etkenle uyarılması sonucu oluşan keskin ve kısa süreli ağrı olarak tanımlanmaktadır 2,14. Dentin yüzeyinin açığa çıkması, dişetinin çekilmesi ve/veya dişin en dış kısmında yer alan mine dokusundaki kayıp nedeniyle olabilir 7,19. Dişeti çekilmesine yetersiz dişeti ataçmanı, yanlış diş fırçalama alışkanlıkları, kötü alışkanlıklar, kron preparasyonu, kronik periodontal hastalıklar, bazı periodontal cerrahi yöntemler ve yaşlanmanın neden olduğu bildirilmiştir 3,27,28. Mine dokusundaki kayıplara ise atrizyon, diş gıcırdatma ve/veya yanlış fırçalama alışkanlığı olan kişilerde oluşan abrazyon, beslenme ve çevresel etkenlere bağlı olarak meydana gelen erozyonun neden olduğu rapor edilmiştir 1,25,32,33. Dentin hassasiyetinin oluşumu ile ilgili değişik teoriler bulunmaktadır. Ancak Brannström 4 tarafından tanımlanan hidrodinamik teorinin en çok kabul edilen teori olduğu bilinmektedir. Bu teoriye göre, herhangi bir stimülüs dentin tübülleri içindeki mevcut dentin sıvısını harekete geçirir. Bu da ağrı olarak algılanır ve etken ortadan kalkıncaya kadar devam eder. Oluşan hassasiyet veya ağrının şiddeti, bireyin ağrı toleransına, çevresel faktörlere, kişinin emosyonel durumuna göre farklılık gösterebilir 5,10. Dentin hassasiyetinin giderilmesinde uyarıyı oluşturan etkenin saptanması ve ortadan kaldırılması oldukça önemlidir. Ancak bazen hekim tarafından bir uygulama yapılması da gerekebilir. Genelde tedavi ya dentin tübüllerinde sıvı akışını önleyecek biçimde dentin tübüllerinin tıkanması yada sinirin uyarana karşı daha az cevap verecek şekilde hassasiyeti algılaması prensibiyle uygulanır 21. Geçmiş yıllarda, gümüş nitrat, formaldehit, kalsiyum hidroksit, potasyum nitrat, potasyum oksalat, kortikosteroid ve florür gibi değişik ajanlar dentin hassasiyetini gidermek amacıyla kullanılmaktaydı 30. Günümüzde ise dentin bağlayıcı ajanlarda görülen gelişmeler, bu materyallerin dentin tübüllerini tıkamak amacıyla kullanımlarını gündeme getirmiştir. Ferrari ve arkadaşları 9, Swift ve arkadaşları 29 dentin bağlayıcı ajanların dentin hassasiyetini gidermede etkili olduğunu rapor etmişlerdir. Bu çalışma farklı materyallerin (iki farklı içerikteki dentin bağlayıcı ajan, hassasiyet giderici ve % 1.23 lük asidülo fosfat florür) dentin hassasiyetinin gidermedeki etkinliklerinin klinik olarak araştırılması amacıyla gerçekleştirildi. GEREÇ VE YÖNTEM Çalışmamızda dentin hassasiyeti tanısı konulan 22 i kadın, 8 i erkek olmak üzere toplam 30 hastanın 134 dişine tedavi uygulandı. Çalışmaya dahil edilen hastaların uzun süreli analjezik ve antienflamatuar ilaç almamalarına, son üç aylık süre içerisinde periodontal tedavi geçirmemiş olmalarına dikkat edildi. Ayrıca sabit protez ayağı olan, kronlu ve hassasiyet tedavisi uygulanacak bölgeye kadar geniş restorasyon ve çürük içeren dişler de çalışmaya dahil edilmedi. Tedavi uygulamasından önce hassasiyet bildirilen dişler iyi bir aydınlatma altında ayna ve künt uçlu bir sond kullanılarak klinik (dişlerde herhangi bir doku (mine, dentin ve sement) kaybı olup olmadığı), radyografik (arayüz çürüğü, çatlak ve kırık gibi durumlarda hassasiyet şeklinde bir bulgu ortaya çıkabilir. Bu durumdaki dişler çalışmaya dahil edilmedi.) ve periodontal olarak (dişeti çekilmesi ve oral hijyen alışkanlıkları) muayene edildi. Elde edilen bul- Tablo I. Çalışmada kullanılan materyallerin içerikleri ve uygulanma şekilleri Gruplar Grup 1 (n=46) Grup 2 (n=46) Grup 3 (n=44) Grup 4 (n=18) Materyaller ve Üretici Firmaları Single Bond (3M Dental Products, St Paul, ABD) Prime&Bond NT (Dentsply DeTrey GmbH, Konstanz, Almanya) Gluma Desensitizer (Heraeus Kulzer, Inc., South Bend, ABD) Florür solüsyonu Tipi İçeriği Kullanım Şekilleri Su ve etonol bazlı dentin bağlayıcı ajan Aseton bazlı dentin bağlayıcı ajan Hassasiyet giderici Hassasiyet giderici HEMA, Bis-GMA, etanol/su PENTA, UDMA, aseton Gluteraldehit, HEMA, su %1.23 lük asidülo fosfat florid (APF) Diş yüzeyi asitlendi (15 sn), su ile (10 sn) yıkandı ve kurutuldu. 2 tabaka şeklinde uygulandı ve 10 sn ışık uygulanarak polimerize edildi. Diş yüzeyine tek tabaka şeklinde sürüldü, 20 sn beklendi, 10 sn ışık uygulanarak polimerize edildi. Diş yüzeyine tek tabaka şeklinde sürüldü, 60 sn beklendi, yıkandı ve kurutuldu. Diş yüzeyine sürüldü, 60 sn beklendi 14 25(2) : 13-18, 2008

19 Dentin duyarlılığının tedavisi gular her hasta için özel olarak hazırlanmış formlara kaydedildi. Ayrıca hastaların diş hekimine gelmeden önceki dönemde dişlerindeki hassasiyetin bir nedene bağlı (sıcak. soğuk, tatlı, ekşi vs) olarak oluşup oluşmadığı, oluşan hassasiyetin süresi ve ne kadar süreden beri dişlerinde hassasiyet şikayetlerinin olduğu hakkında da bilgiler alınarak bunlarda kendilerine ait formlara kaydedildi. Daha sonra, hassasiyet bildirilen her diş yüzeyine diş ünitinin hava-su spreyi kullanılarak 1-2 saniye hava ve soğuk su sıkıldı ve hastaya oluşan hassasiyetinin derecesi (hiç, az, orta ve çok) soruldu ve alınan cevaplar da kendilerine ait formlara kaydedildi. Daha sonra hastalar 4 gruba ayrıldı ve her bir gruba farklı materyal kullanılarak dentin hassasiyeti tedavisi uygulandı. Kullanılan materyallerin üretici firmaları, kullanım şekilleri ve özellikleri Tablo I de verilmektedir. Uygulanan tüm materyaller üretici firmaların talimatları doğrultusunda uygulandılar. İlk uygulamadan sonra hassasiyetlerinin devam ettiğini bildiren hastalara 1 gün sonra ikinci bir uygulama daha yapıldı. Uygulamadan 1 gün, 7 gün, 3 ay ve 6 ay sonra hastalar tekrar çağırılarak dişlerindeki hassasiyetin devam edip etmediği kendilerine ait formlara kaydedildi. Gruplar arasındaki ilişki varyans analizi ile p = 0.05 düzeyinde, değerlendirme periotları arasındaki ilişki ise Wilcoxan Rank testi ile istatistiksel olarak değerlendirildi. BULGULAR Çalışmanın sonucunda Grup 1, 2 ve 3 de kullanılan materyallerin dentin hassasiyetini gidermede başarılı olduğu ve en iyi sonuçların Gluma desensitizer in kullanıldığı Grup 3 de elde edildiği gözlendi. Grup 4 de kullanılan % 1.23 lük asidülo fosfat florür solüsyonun ise dentin hassasiyetini gidermede yeterli olmadığı ve bu gruptaki hastaların büyük çoğunluğuna (10 hastaya) uygulama 1 gün sonra ikinci defa tekrarlandı. Tablo II. Dentin hassasiyeti tedavisinde kullanılan materyallerin başarı yüzdeleri Gruplar Değerlendirme Periodu 1 gün 7 gün 3 ay 6 ay Grup Grup Grup Grup Dentin hassasiyeti tedavisinde kullanılan materyallerin başarı yüzdeleri Tablo II de verilmektedir. Gruplar arasındaki ilişki istatistiksel olarak değerlendirildiğinde Grup 1, 2 ve 3 arasında istatistiksel olarak farklılığın olmadığı 25(2) : 13-18, 2008 (p>0.05), bu gruplarla Grup 4 arasında ise istatistiksel olarak anlamlı farklılıkların olduğu gözlendi (p<0.05). Hassasiyeti ortadan kalkan hastaların (Grup 1, 2 ve 3 de) 3 aylık bir sürede hiçbir şikayetlerinin olmadığı tespit edildi. 6. ay kontrollerinde ise Grup 1 ve Grup 2 de 2 hastanın ve Grup 3 de 1 hastanın şikayetlerinin tekrar başladığı görüldü (Grafik 1). başarı yüzdesi dentin hassasiyeti tedavisinin başarı yüzdesi 1gün 7 gün 3 ay 6 ay değerlendirme periodu Grup 1 Grup 2 Grup 3 Grup 4 Grafik 1. Dentin hassasiyetinin tedavi uygulaması sonucunda elde edilen başarı yüzdeleri. Dentin hassasiyeti şikayetlerini değerlendirme süreleri arasında ise Grup 1, 2 ve 3 de istatistiksel olarak farklılık bulunmadı (p>0.05). Grup 4 de ise hassasiyet şikayetleri kalkan hastaların 6 aylık sürede herhangi bir şikayetlerinin olmadığı gözlendi (p>0.05) (Grafik 2). başarı yüzdesi dentin hassasiyeti tedavisinin değerlendirme periodu 1gün 7 gün 3 ay 6 ay değerlendirme periodu Grup 1 Grup 2 Grup 3 Grup 4 Grafik 2. Dentin hassasiyetinin değerlendirme periotlarında gözlenen başarı yüzdeleri. TARTIŞMA Dentin hassasiyeti tedavisinin esas amacı, diş yüzeyinde açığa çıkmış dentin tübüllerini tıkamaktır. Tıka- 15

20 Ünlü İ, Bala O manın başarısı hassasiyetin ortadan kalkması ve uzun bir süre tekrar meydana gelmemesi ile belirlenir 16. Literatürde dentin hassasiyetini gidermek amacıyla çok değişik materyaller kullanılmıştır. Ancak bunların hiçbiriyle tam bir başarı elde edilememiştir 6,8. Ayrıca değerlendirme kriterleri de birbirinden farklı olduğu için çalışma sonuçlarını birbiriyle de kıyaslamak çok mümkün değildir. Bu çalışmada dentin tübüllerini tıkama mekanizmaları birbirinden farklı dört değişik materyalin dentin hassasiyetini giderebilme etkinliği incelendi. Çalışmanın sonucunda Gluma Desensitizer in kullanıldığı Grup 3 ün dentin hassasiyetini gidermede diğer ajanlara oranla daha etkili olduğu görüldü. Bunu Single Bond kullanılan Grup 1 ve Prime Bond NT kullanılan Grup 2 izledi. Ancak bu üç grubun başarı yüzdeleri arasında anlamlı bir farklılık olmadığı saptandı (p>0.05). Asidülo fosfat florür ün kullanıldığı Grup 4 de ise en düşük başarı yüzdesi elde edildi. Gluma Desensitizer, glutaraldehit ve HEMA içermektedir. Glutaraldehit biyolojik bir fiksatiftir. Dentin sıvısındaki proteinlerle reaksiyona girerek presipitasyona neden olduğu ve böylece dentin tübüllerinin kısmen veya tamamen tıkanmasını sağladığı bildirilmiştir. İlaveten yapısında bulunan HEMA nın dentine bağlanmada etkili bir hidrofilik monomer olduğunu bildiren çalışmalar da bulunmaktadır 13,21,26. Schüpbach ve arkadaşları 26 ı tarama elektron mikroskobu (SEM) ve transmisyon elektron mikroskobu (TEM) kullanarak, Jain ve arkadaşları 13 ı SEM kullanarak Gluma Desensitizer in dentin üzerine etkilerini inceledikleri çalışmalarında glutaraldehit in dentin tübüllerini tıkadığını göstermişlerdir. Single- Bond, su ve etanol esaslı bir dentin bağlayıcı ajan olup rezin içeriği Bis-GMA ve HEMA dan oluşmaktadır. Prime Bond NT ise aseton esaslı bir dentin bağlayıcı ajandır. Rezin içeriği ise PENTA ve UDMA dan oluşmaktadır. Her iki bağlayıcı ajanın da dentine bağlanma mekanizmaları esasen kollejen liflerinden ve monomerden oluşan hibrit tabakasını oluşturmadaki başarıya bağlıdır. Bunu etkileyen değişik etkenler bulunmaktadır. Bunlardan biri de dentin bağlayıcı sistemlerin içerdikleri solvent tipidir 12. Günümüzde dentin bağlayıcı ajanlar su, aseton ve etanol olmak üzere üç farklı solvent içerirler. Bu solventler, kollojen lifleri arasındaki su ile yer değiştirirler. Bu suyun büyük bir kısmı buharlaşarak uzaklaşır ve bunun sonucunda kollajen ağı içerinde monomer konsantrasyonu artar. Bu da kalan suyun buharlaşma kapasitesini azaltarak bir miktar suyun monomer ile kollojen liflerinin oluşturduğu ağ içerisinde kalmasına neden olur Aseton ve etanolün iyi taşıyıcı özellikleri bulunmaktadır. Nemli dentin yüzeyine monomerin yayılmasına yardımcı olurlar. Etanol, asetona çok benzer. Ancak monomeri çözme kapasitesi daha azdır ve asetona göre suyu buharlaştırma basıncı daha düşüktür 31. Dentin bağlayıcı ajanların içerisinde yüksek buhar basınçlı solventlerin bulunması artık suyun buharlaşmasını kolaylaştırmaktadır 24. Su da penetrasyon ve nemlendirme özelliğinin iyi olması nedeniyle kollojen lifleri arasına monomerin taşınması amacıyla kullanılabilecek uygun bir solventtir 11. Bu çalışmada su ve etanol esaslı Single Bond un aseton esaslı Prime Bond NT e göre aralarında istatistiksel olarak fark olmamasına rağmen dentin hassasiyetini gidermede daha başarılı olmasının Single Bond un solvent olarak hem su hem de etanol içermesi nedeniyle olduğunu (bu iki solventin birlikte kullanılmasının materyale olumlu özellikler kazandırdığını) düşünmekteyiz. Ayrıca içeriğinde HEMA nın bulunması da dentin tübüllerini tıkamada daha başarılı sonuçlar alınmasına neden olabilir. Single Bond un ve Prime Bond NT nin uygulama şekilleride farklıdır. Üretici firmaları dentin hassasiyetinin tedavisinde, Single Bond un açığa çıkmış dentin yüzeyine asit uygulamasını takiben iki tabaka halinde uygulanmasını, Prime Bond NT nin ise asit uygulaması yapılmadan tek tabaka halinde kullanılmasını önermişlerdir. Çalışmamızda bu iki dentin bağlayıcı ajan da üreticilerin önerileri doğrultusunda kullanıldı. Her iki dentin bağlayıcı ajanın kullanım farklılıkları da Single Bond un Prime Bond NT den daha iyi sonuçlar alınmasına neden olmuş olabilir. Çünkü asit uygulanan dentin yüzeyine dentin bağlayıcı ajanların daha iyi bağlanmasını beklemek çok şaşırtıcı bir durum değildir. Perdigao ve arkadaşları 22 Prime Bond NT ve Single- Bond un dişlere kuru ve nemli bağlanmalarını 6 aylık süre sonrasında karşılaştırdıklarında, her iki materyalinde bağlanmaları arasında fark olmadığını rapor etmişlerdir. Bu bulgu Single-Bond ve Prime Bond NT nin kullanıldığı Grup 1 ve 2 de dentin hassasiyetinin 6 ay süreyle giderilmesinde etkili olduğunu saptadığımız çalışmamız bulgularımızı destekler niteliktedir. Fluorid, dentin hassasiyetinin tedavisinde uzun yıllardan beri uygulanmaktadır. Bazı araştırmacılara göre fluorid yüksek konsantrasyonlarda 3-4 hafta uygulandığında kalsifiye barier oluşturarak dentindeki sıvı hareketini engellemekte olduğu bildirilmiştir 18. Bu çalışmada asidülo fosfat florür ün kullanıldığı hastalarda daha düşük başarı yüzdesi elde edildi. Bu da florür solüsyonunun hassasiyet olan dişin sadece dış kısmında açığa çıkan tübülleri tıkaması ve 25(2) : 13-18, 2008