Akademik Sosyal Araştırmalar Dergisi, Yıl: 5, Sayı: 61, Aralık 2017, s

Transkript

1 Akademik Sosyal Araştırmalar Dergisi, Yıl: 5, Sayı: 61, Aralık 2017, s Yayın Geliş Tarihi / Article Arrival Date Yayınlanma Tarihi / The Publication Date Öğrt. Eyüp ACAR Milli Eğitim eyupacar80@hotmail.com Öğr. Gör. Şıhmehmet YİĞİT Namık Kemal Üniversitesi, Beden Eğitimi ve Spor Yüksekokulu syigit@nku.edu.tr Tolga Mert RAMAZANOĞLU Sakarya Üniversiyesi Spor Bilimleri Fakültesi INVESTIGATION OF DEPRESSION LEVELS OF HIGH SCHOOL STU- DENTS WHO HAVE SPORTS AND NO SPORTS IN 9. AND 10.GRADE Abstract Purpose of the study; to examine the depression status of 9th and 10th year students who do and don t do physical exercises, in high school in Gaziantep city. The sample of the research; In the education year, there are 592 students in total of 194 female and 398 male students attending 9th and 10th grades in 67 secondary education institutions. Collection of data; The Depression Scale for Children (CDS) developed by Maria Kovacs (1985) and adapted to Turkish by Öy (1991) was used to determine the depression status of the students in terms of different variables determined within the scope of the research. In the analysis of the data, SPSS 18 statistical package program was used. Independent Sample T-tests were used to determine the difference between the mean scores of the two groups. Kruskal Wallis test was used to make more group comparisons. As a result; The results of the study showed that there was no statistically significant difference (p <0.05) between the age, gender and monthly income variables of 9th and 10th grade students whodo and don t do physical exercisesin high school. Keywords: Depression, Sports, Education

2 9 ve 10 SINIFLARDA SPOR YAPAN VE SPOR YAPMAYAN ÖĞRENCİ- LERİN DEPRESYON DÜZEYLERİNİN İNCELENMESİ Öz Çalışmanın amacı; Gaziantep il merkezde yer alan liselerde öğrenim gören 9. ve 10. sınıf öğrencilerinden spor yapan ve yapmayan öğrencilerin depresyon durumlarını incelemektir. Araştırmanın örneklemini; eğitim öğretim yılında 67 ortaöğretim kurumunda 9. ve 10. sınıfa devam etmekte olan194 kadın ve 398 erkek toplam 592 öğrenci oluşturmaktadır. Verilerin toplanması; Araştırma kapsamında belirlenen farklı değişkenler açısından öğrencilerin depresyon durumlarını belirlemek amacıyla Maria Kovacs (1985) tarafından geliştirilen ve Türkçe ye uyarlaması Öy (1991) tarafından yapılan Çocuklar için Depresyon Ölçeği (ÇDÖ) kullanılmıştır. Verilerin analizinde SPSS 18 istatistik paket programı kullanılmıştır. İki grubun ortalama puanları arasında farklılığın tespiti için bağımsız iki örneklem t testi kullanılmıştır. İkiden daha fazla grup karşılaştırması yapmak için Kruskal Wallis testi kullanılmıştır. Sonuç olarak; Araştırma kapsamında 9. ve 10. sınıfa devam eden öğrencilerin spor yapma ve yapmama durumlarının yaş, cinsiyet ve aylık gelir değişkenlerine göre istatistiksel olarak anlamlı (p<0.05) bir farklılık göstermediği görülmüştür. Anahtar kelimeler: Depresyon, Spor, Eğitim 350 GİRİŞ Depresyon: Kelime olarak çöküş anlamındadır ve belirli bir düzeyde alçalmayı ifade eder. Depresyon yeni bir hastalık değildir. Ancak endüstrileşmiş ve şehirleşmiş toplumlarda bu gün tarihin hiçbir döneminde görülmediği ölçüde yaygınlık kazanmıştır. Dünya sağlık teşkilatı (WHO) dünya nüfusunun %3-5 inin, yaklaşık milyon kişinin çeşitli düzeylerde depresyon belirtilerine sahip olduğunu bildirmektedir. Özellikle son 30 yıldır büyük bir artış kaydeden depresyon, psikiyatrinin temel uğraş konusu durumuna gelmiştir (Baltaş ve Baltaş, 1998). Spor etkinlikleri bireyin enerjisinin, kaslarını, zihinsel yetilerini, algılarını, hızlı karar vermesini, toplumsal niteliklerini kullanmasını gerektirir. Bu özellikler sporun bedensel, ruhsal ve toplumsal yönlerinin olduğunu gösterir. Sporun bireyler ve toplumlar üzerinde ruhsal ve toplumsal etkileri vardır. Bu etkiler kişilik üzerine etkileri, sevmeyi, hakkını aramayı ve hak yememeyi, paylaşmayı, yarışmayı, kurallara uymayı, kazanmayı ve kaybetmeyi kabullenmeyi, ilkel dürtülerin toplumun kabul ettiği biçimde anlatım bulmasını, yeni toplumsal ortamlara katılmayı ve haz duymayı kapsar (Doğan, 2004) Bireyin olayı tanımlamasını ve değerlendirmesini, ona olumlu ya da olumsuz bir değer yüklemesini bilişsel etkenler sağlar. Yaşam olaylarının simgesel anlamları, erken yaşantılarla olduğu kadar, toplumsal süreçler tarafından da belirlenir. Bu süreçler kişiliğin gelişiminde, toplumsal destek sağlanmasında, toplumsal becerilerin kazanılmasında bireylere ayrı olanaklar sunmaktadır. Bu ayrılıklar da ister istemez psikopatolojinin gelişmesine yansımaktadır. Ilfeld, çalışmasında evlilikle ilgili sorunların belirtilerle en yüksek ilişkiyi gösterdiğini, bunu kadınlarda ev ile ilgili olayların, erkeklerde ise işle ilgili sorunların izlediğini göstermiştir (Sadock BJ, Kaplan, IH, Sadock V. 2007).

3 Depresyon, derin üzüntülü bir duygu durum içinde, düşünce, konuşma ve hareketlerde yavaşlama ve durgunluk, değersizlik, küçüklük, isteksizlik, karamsarlık duygu ve düşünceleri ile fizyolojik işlevlerde yavaşlama gibi belirtileri içeren bir durumdur (Sharon ve Judith, 1997). Depresyon, normal, geçici, anlık bir duygudan, bir hastalığın her hangi bir belirtisi ya da tam anlamıyla bir psikiyatrik bozukluk olarak ele alınmaya kadar, bir çok şeyi kapsayabilen bir kavram olarak kullanılabilmektedir (Yüksel, 2001). Depresyon, yetişkinlerde ve çocuklarda sık görülen duygu durum bozukluğudur. İnsanlar zaman zaman kendilerini üzüntülü ve mutsuz hissederler. İşinden ayrılmak, sevdiğini kaybetmek veya başarılı olamamak üzüntüye yol açan yaşam olaylarındandır. Kısaca üzüntü normal yaşamın bir parçasıdır. Ancak bu üzüntülü durumun uzaması ve nedensiz ortaya çıkması ruh sağlığı sorunudur ve depresyon olarak tanımlanır. Depresyon duygu düşünce ve davranışı etkiler. Tedavi edilmediği takdirde aylar yıllar bazen de ömür boyu sürebilir ( Araştırma Grubu YÖNTEM Araştırma grubu; eğitim öğretim yılında Gaziantep merkeze bağlı 67 ortaöğretim okulunda spor yapan ve yapmayan 9 ve 10. sınıfında okuyan 194 kadın 398 erkek toplam 592 öğrenci oluşturmaktadır. Verilerin Toplanması İlk olarak araştırmanın amacına ilişkin mevcut bilgiler, literatürün taranmasıyla sistematik bir şekilde verilmiştir. Veriler, 2 aşamalı bir anket ile toplanmıştır 1.kısım sosyo-demografik özelliklerini belirleyen 4 soruluk anket formu 2.kısım tüm dünyada yaygın olarak kullanılan Maria Kovacs (1985) tarafından geliştirilen ve Türkçe ye uyarlaması Dr. Belma Öy (1991) tarafından yapılan Çocuklar için Depresyon Ölçeği (ÇDÖ) kullanılmıştır. 351 Çocuklar için Depresyon Ölçeği, 6-17 yaş dönemindeki çocuklara uygulanabilen, 27 maddelik kendini değerlendirme ölçeğidir. Çocuklardan son iki hafta için kendisine en uygun cümleyi seçmesi istenir. Örneğin; 0. Kendimi arada sırada üzgün hissederim. 1. Kendimi sık sık üzgün hissederim. 2. Kendimi her zaman üzgün hissederim. Her madde belirtinin şiddetine göre 0, 1 ya da 2 puan alır. Maksimum puan 54'tür. Alınan puan ne kadar yüksekse, depresyon o kadar ağır demektir. Ölçekte 19 puan depresyon durumu bakımından bir kesim noktasıdır. Anket ve ölçek, Beden eğitimi öğretmenlerinden yardım alınarak okullarda spor yapan (düzenli bir şekilde ders dışı egzersiz çalışmalarına katılan ve okul takımında oynayan) öğrenciler belirlendikten sonra bunlara dağıtılarak 1 hafta sonra toplanmış. Spor yapmayan öğrencilere ise okullarda rastgele öğrenci grubu seçilerek beden eğitimi ders saatinde beden eğitimi öğretmeni tarafından sınıfta uygulanmıştır. Veri analizi olarak ise iki gurup arasındaki farklılıkları tespit için t testi uygulanmıştır. İkiden çok karşılaştırmalar için Kruskal Wallis testi kullanılmıştır. Kişisel Bilgi Formu Araştırmacı tarafından geliştirilen kişisel bilgi formunda öğrencilere; Cinsiyetiniz, Yaşınız, spor yapma durumunuz, aylık geliriniz gibi bilgilerini içeren sorular sorulmuştur.

4 Verilerin Analizi Verilerin çözüm ve yorumlanmasında, Gaziantep merkeze bağlı Liselerde spor yapan ve yapmayan ortaöğretim (9 ve 10.) sınıf öğrencilerinin depresyon durumlarını bazı değişkenler açısından test etmeden önce araştırma verilerinin normal dağılım özelliği taşıyıp taşımadıkları Kruskal Wallis H Testi ile tespit edilmiştir ve normal dağılıma uygun olmadığı saptanmış ve daha sonra Mann Whitney U Testi, Kruskal Wallis H Testi ve Bağımsız Gruplar için t testi kullanıldı. BULGULAR Bu bölümde öğrencilerin vermiş oldukları cevaplar ile aldıkları puanlar istatistiki yöntemle ortaya konulmuş ve yorumlanmıştır. Lise öğrencilerinin spor yapma durumlarına göre depresyon düzeylerinin farklılığının anlamlılığını belirlemek için Bağımsız Gruplar için t testi yapılmış ve sonuçlar verilmiştir. Tablo 1. Lise Öğrencilerinin Spor Yapma Durumlarına Göre Depresyon Düzeyleri Arasındaki Farka İlişkin Anlamlılık Tablosu Gruplar Aritmetik Ortalama N Std. Sapma sd t p Spor Yapanlar Yapma- Spor yanlar Lise öğrencilerinin spor yapma durumlarına göre depresyon düzeylerini karşılaştırmak için uygulanan (t (69)=1.503: p>0.05). Ölçekten alınan puan ortalamalarına bakıldığında (AO spor yapanlar=26.20; AO spor yapmayanlar=26.86) iki grubun birbirine oldukça yakın olduğu bununla birlikte spor yapanların depresyon düzeylerinin az da olsa spor yapmayanlara göre düşük olduğu görülmektedir. Spor yapan lise öğrencilerinin depresyon düzeyleri cinsiyetlerine göre farklılığın anlamlılığını belirlemek için Mann Whitney U Testi yapılmış ve sonuçlar verilmiştir. Tablo 2. Cinsiyetlerine göre spor yapan öğrencilerin depresyon düzeyleri arasındaki farka ilişkin Anlamlılık Tablosu Cinsiyet N Sıra Ortalaması Sıra Toplamı U Z Anlamlılık 352 Erkek Kadın Toplam 297 p<0.05* Spor yapan kadın ve erkek lise öğrencilerinin depresyon düzeyleri arasında farkın anlamlı olmadığı saptanmıştır [U değeri= p=0.742>0.05]. Ortalama değerlere baktığımızda erkek öğrencilerin sıra ortalaması (A.O.= ) iken kadın öğrencilerin sıra ortalaması (A.O.=146.16) dir.

5 Spor yapmayan lise öğrencilerinin depresyon düzeyleri cinsiyetlerine göre farklılığın anlamlılığını belirlemek için Mann Whitney U Testi yapılmış ve sonuçlar verilmiştir. Tablo 3. Cinsiyetlerine göre spor yapmayan öğrencilerin depresyon düzeyleri arasındaki farka ilişkin Anlamlılık Tablosu Top- Sıra lamı Cinsiyet N Sıra Ortalaması U Z Anlamlılık Erkek Kadın Toplam 295 p<0.05* Spor yapmayan kadın ve erkek lise öğrencilerinin depresyon düzeyleri arasında farkın anlamlı olmadığı saptanmıştır [U değeri= p=0.086>0.05]. Ortalama değerlere baktığımızda erkek öğrencilerin sıra ortalaması (A.O.= ) iken kadın öğrencilerin sıra ortalaması (A.O.=158.26) dir. Spor yapan öğrencilerin depresyon düzeylerinin aylık gelirlerine göre farklılığının anlamlılığını belirlemek için Kruskal Wallis H Testi yapılmış ve sonuçlar verilmiştir. Tablo 4. Aylık gelirlerine göre spor yapan öğrencilerin depresyon düzeyleri arasındaki farka ilişkin Anlamlılık Tablosu Aylık Düzeyi Gelir N Sıra Ortalaması Sd X 2 p Toplam 297 p<0.05* Spor yapan öğrenciler için aylık gelir düzeyi değişkeni ile depresyon düzeyi arasında farkın anlamlı olmadığı saptanmıştır [X 2 değeri=7.172, p=0.127>0.05]. Spor yapmayan öğrencilerin depresyon düzeylerinin aylık gelirlerine göre farklılığının anlamlılığını belirlemek için Kruskal Wallis H Testi yapılmış ve sonuçlar verilmiştir. Tablo 5. Aylık gelirlerine göre spor yapmayan öğrencilerin depresyon düzeyleri arasındaki farka ilişkin Anlamlılık Tablosu Aylık Düzeyi Gelir N Sıra Ortalaması Sd X 2 p

6 Toplam 295 p<0.05* Spor yapmayan öğrenciler için aylık gelir düzeyi değişkeni ile depresyon düzeyi arasında farkın anlamlı olmadığı saptanmıştır [X 2 değeri=9.434, p=0.051>0.05]. Spor yapan öğrencilerin yaşa göre depresyon düzeylerinin farklılığının anlamlılığını belirlemek için Bağımsız Gruplar için t testi yapılmış ve sonuçlar verilmiştir. Tablo 6. Spor Yapan Lise Öğrencilerinin Yaşlarına Göre Depresyon Düzeyleri Arasındaki Farka İlişkin Anlamlılık Tablosu Yaş Aritmetik Ortalama N Std. Sapma sd t p Spor yapan lise öğrencilerinin yaşlarına göre depresyon düzeylerini karşılaştırmak için uygulanan (t (295)=0.031: p>0.05). Ölçekten alınan puan ortalamalarına bakıldığında (AO 15 yaşr=26.20; AO 16 yaş=26.21) iki grubun birbirine oldukça yakın olduğu bununla birlikte spor yapan 15 yaşındaki öğrencilerin depresyon düzeylerinin az da olsa spor yapan 16 yaşındakilere göre düşük olduğu görülmektedir. Spor yapmayan öğrencilerin yaşa göre depresyon düzeylerinin farklılığının anlamlılığını belirlemek için Bağımsız Gruplar için t testi yapılmış ve sonuçlar verilmiştir. Tablo 7. Spor Yapmayan Lise Öğrencilerinin Yaşlarına Göre Depresyon Düzeyleri Arasındaki Farka İlişkin Anlamlılık Tablosu 354 Yaş Aritmetik Ortalama N Std. Sapma sd t p Spor yapmayan lise öğrencilerinin yaşlarına göre depresyon düzeylerini karşılaştırmak için uygulanan (t (293)=0.722: p>0.05). Ölçekten alınan puan ortalamalarına bakıldığında (AO 15 yaşr=26.61; AO 16 yaş=27.06) iki grubun birbirine oldukça yakın olduğu bununla birlikte spor yapan 15 yaşındaki öğrencilerin depresyon düzeylerinin 16 yaşındakilere göre daha düşük olduğu görülmektedir. Bu araştırmanın istatistiksel analiz sonucunda; Gaziantep merkeze bağlı liselerde spor yapan ve yapmayan ortaöğretim (9 ve 10) sınıf öğrencilerinin depresyon durumlarına bazı değişkenler açısından baktığımızda: Cinsiyet değişkenine göre spor yapan ve yapmayan öğrenciler, aylık gelirlerine göre spor yapan ve yapmayan öğrenciler, yaş değişkenine göre spor yapan ve yap-

7 mayan öğrenciler arasında puana aralıklarında yakın puan aralıkları olsa da anlamlı farklılıklar tespit edilmemiştir. TARTIŞMA SONUÇ Lise öğrencilerinin spor yapma durumlarına göre depresyon düzeylerini karşılaştırmak için uygulanan (t (69)=1.503: p>0.05). Ölçekten alınan puan ortalamalarına bakıldığında (AO spoa yapanlar=26.20; AO spor yapmayanlar=26.86) iki grubun birbirine oldukça yakın olduğu bununla birlikte spor yapanların depresyon düzeylerinin az da olsa spor yapmayanlara göre düşük olduğu görülmektedir. Spor yapan kadın ve erkek lise öğrencilerinin depresyon düzeyleri arasında farkın anlamlı olmadığı saptanmıştır [U değeri= p=0.742>0.05]. Ortalama değerlere baktığımızda erkek öğrencilerin sıra ortalaması (A.O.= ) iken kadın öğrencilerin sıra ortalaması (A.O.=146.16) dır.spor yapmayan kadın ve erkek lise öğrencilerinin depresyon düzeyleri arasında farkın anlamlı olmadığı saptanmıştır [U değeri= p=0.086>0.05]. Ortalama değerlere baktığımızda erkek öğrencilerin sıra ortalaması (A.O.= ) iken kadın öğrencilerin sıra ortalaması (A.O.=158.26) dir. Spor yapan öğrenciler için aylık gelir düzeyi değişkeni ile depresyon düzeyi arasında farkın anlamlı olmadığı saptanmıştır [X 2 değeri=7.172, p=0.127>0.05].spor yapmayan öğrenciler için aylık gelir düzeyi değişkeni ile depresyon düzeyi arasında farkın anlamlı olmadığı saptanmıştır [X 2 değeri=9.434, p=0.051>0.05]. Spor yapmayan lise öğrencilerinin yaşlarına göre depresyon düzeylerini karşılaştırmak için uygulanan (t (293)=0.722: p>0.05). Ölçekten alınan puan ortalamalarına bakıldığında (AO 15 yaşr=26.61; AO 16 yaş=27.06) iki grubun birbirine oldukça yakın olduğu bununla birlikte spor yapan 15 yaşındaki öğrencilerin depresyon düzeylerinin 16 yaşındakilere göre daha düşük olduğu görülmektedir 355 Spor yapan lise öğrencilerinin yaşlarına göre depresyon düzeylerini karşılaştırmak için uygulanan (t (295)=0.031: p>0.05). Ölçekten alınan puan ortalamalarına bakıldığında (AO 15 yaşr=26.20; AO 16 yaş=26.21) iki grubun birbirine oldukça yakın olduğu bununla birlikte spor yapan 15 yaşındaki öğrencilerin depresyon düzeylerinin az da olsa spor yapan 16 yaşındakilere göre düşük olduğu görülmektedir. Yapılan çalışmalara bakıldığında; Altınkul un çalışmasıyla benzerlik göstermektedir. Yaş ile algılanan stres arasında anlamlı bir ilişki bulunamamıştır (Altunkol, 2011). Başaran ve arkadaşlarının çalışmasında ise farklılık görülmektedir. Sürekli kaygı puanları ve durumluk kaygı puanları spor branşları ve spor yaşlarına göre değerlendirildiğinde anlamlı farklılık bulunmuştur (Başaran ve arkadaşları, 2008). Sonuç olarak; yapılan çalışmalarda ortaöğretim kademesinde spor yapan ve yapmayan öğrencilerinin depresyon durumlarına bazı değişkenler açısından baktığımızda yapılan çalışmalarda farklılıklar gözlenmiştir. Spor yapan ve yapmayan öğrenciler arasında yaş değişkenine göre en fazla farklılık gösterdiği tespit edilmiştir. Cinsiyet değişkenine göre spor yapan ve yapmayan öğrenciler, aylık gelirlerine göre spor yapan ve yapmayan öğrenciler, yaş değişkenine göre spor yapan ve yapmayan öğrenciler arasında puan aralıklarında yakın puan aralıkları olsa da anlamlı farklılıklar tespit edilmemiştir.

8 KAYNAKLAR Altunkol, F. (2011). Üniversite Öğrencilerinin Bilişsel Esneklikleri İle Algılanan Stres Düzeyleri Arasındaki İlişkinin. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Çukurova Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Adana. Başaran, M. H., Taşğın, Ö., Sanioğlu, A., & Taşkın, A. K. (2008). Sporcularda Durumluk ve Sürekli Kaygı Düzeylerinin Bazı Değişkenlere Göre. Selçuk University Social Sciences Institute Journal, (21): (2008). Baltaş, A, Baltaş, Z. (1998). Stresle Başa Çıkma Yolları. İstanbul: Remzi kitapevi. Doğan, O. (2004). Spor psikolojisi ders kitabı. Sivas: Cumhuriyet Üniversitesi rektörlük matbaası. Sadock, B. J., Kaplan, I. H., Sadock, V. (2007). Comprehensive Texbook Of Psychiatry, 3. Cilt. Çeviri: Aydın, H., Bozkurt, A. Güneş Kitapevi, Ankara, S: 2064, Sharon, M. Ve Judđth, M. (1997). Diagnosing And Treatment Major Depression Amoung People With Cancers. Cancer Nursing. 20(3); Yüksel, N. (2001). Ruhsal Hastalıklar, Çizgi Tıp Yayınevi, 2. Baskı, Ankara. 356