İSVEÇ ÜLKE PROFİLİ ULUSLARARASI İLİŞKİLER MÜDÜRLÜĞÜ EKİM 2017 HANDE TÜRKER

Transkript

1 İSVEÇ ÜLKE PROFİLİ ULUSLARARASI İLİŞKİLER MÜDÜRLÜĞÜ EKİM 2017 HANDE TÜRKER

2 GENEL BİLGİLER Resmi Adı: İsveç Krallığı Yönetim Şekli: Anayasal monarşi Coğrafi Konumu: İskandinav Yarımadası ndadır. Batı ve kuzeybatıda Norveç, kuzeydoğuda Finlandiya, doğuda Botni Körfezi, güneydoğuda Baltık Denizi ve güneybatıda Kuzey Denizi ile çevrilidir. Başkent: Stockholm Önemli Şehirleri: Göteborg, Malmö, Uppsala, Linköping Yüzölçümü: km 2 Nüfus: (2017) Nüfus Artış Oranı: % 0.8 (2017) Resmi Dil: İsveççe Din: Hristiyanlık Para Birimi: İsveç Kronu (1 USD = 8.07SEK Ekim 2017 itibariyle) Devlet Başkanı: Kral CARL XVI GUSTAF (1973- ) Başbakan: Stefan LOFVEN (2014- ) DİPLOMATİK TEMSİLCİLER İsveç Ankara Büyükelçisi: Lars WAHLUND T.C. Stockholm Büyükelçisi: Ömer Kaya TÜRKMEN İsveç İzmir Fahri Konsolosu: Yiğit TATIŞ TEMEL EKONOMİK GÖSTERGELERİ GSYH : 511 milyar Dolar (Dünya Bankası) GSYH sektörel dağılımı : Tarım % 1,7; Sanayi % 34,2; Hizmetler % 64 Reel Ekonomik Büyüme : % 3,3 Kişi başı Milli Gelir : Dolar (Dünya Bankası) Enflasyon Oranı : % 1,1 İşgücü : milyon İşsizlik Oranı : % 6,9 İhracat : milyar Dolar İthalat : milyar Dolar Başlıca İhracat Ortakları : Norveç %10.6, Almanya %10.5, Finlandiya %7.4, Danimarka %7.1, İngiltere %6.9, Hollanda %5.6, ABD %5.5, Belçika %5.3, Fransa %4.8 Başlıca İthalat Ortakları : Almanya %17.6, Norveç %8.2, Danimarka %8.1, Hollanda %7.6, İngiltere %6, Finlandiya %5.6, Çin %5.1, Rusya %4.6, Fransa %4.1 Başlıca İhraç Ürünleri : makina %35, motorlu taşıtlar, kağıt, posa ve ahşap, demir-çelik kimyasallar Başlıca İthal Ürünleri : makine, petrol ve ürünleri, kimyasallar, motorlu taşıtlar, demirçelik; gıda ürünleri, giyim Kaynak: CIA World Factbook 1

3 GENEL EKONOMİK DURUM Yüksek oranda dışa açıklık, oldukça gelişmiş bir iş dünyası ile özellikle hizmet sektörlerinde kamu kesiminin payının güçlü varlığı, günümüzde İsveç ekonomisinin öne çıkan niteliklerini oluşturmaktadır. Avrupa ülkelerine yönelik demir cevheri ve orman ürünleri ihracatı; eğitime yapılan yatırımlar; serbest girişimin desteklenmesi; demiryolları başta gelmek üzere yabancı sermayeden faydalanmak suretiyle yapılan alt yapı yatırımları; liberal politikalar ile etkin bir bürokratik yapının tesisi bahse konu gelişmenin temelindeki önemli etmenlerdir. Demir cevheri ve orman ürünleri, tarihsel olarak ülkenin başlıca doğal kaynaklarını oluşturmaktadır. 19. yy. sonlarından itibaren bu kaynakların gittikçe artan bir şekilde gelişmiş ürünlere dönüştürülmesi, ülkenin bugünkü ekonomik faaliyetlerinin de büyük ölçüde temelini teşkil eden sanayi sektörünün hızla gelişmesine imkan vermiştir. İsveç imalat sanayi çok erken bir aşamada dışa açılmıştır. Dışa açılma mal ihracatı ile başlamış, daha sonra iç pazarın küçüklüğü nedeniyle sanayi şirketleri faaliyetlerini büyük ölçüde yurt dışına taşımışlardır. Başta finans olmak üzere hizmet sektörünün dışa açılmasıyla günümüzde İsveç dünyanın en dışa açık ülkelerinden biri konumundadır. Ülke topraklarının sadece % 10'u tarıma elverişli olmasına rağmen İsveç, tarım ihtiyacının % 80'ini kendi kendine karşılayabilmektedir. Hayvancılık başlıca üretim faaliyeti olup, tarımsal üretim imkânları ülkenin kuzey ve güney bölgeleri arasında oldukça büyük farklılık arz etmekte ve buğday başta olmak üzere hububat ağırlıklı olan üretim büyük ölçüde ülkenin orta ve güney bölümlerinde gerçekleştirilmektedir. Süt ve süt ürünleri İsveç tarımında merkezi bir role sahiptir. Tüm gelişmiş ülkelerde olduğu gibi İsveç te de GSYİH içinde sanayi imalatının payı giderek azalırken, hizmet sektörünün payı artmıştır. Bununla birlikte imalat sanayi, İsveç ekonomisi bakımından büyük bir öneme sahiptir. İsveç hizmet sektörünün önemli bir kısmı ülkenin sanayi altyapısı ile yakından ilintilidir yılı itibariyle GSYİH içerisinde sanayinin payı % 34 olarak gerçekleşmiştir. Sanayi sektöründe çalışan işçi sayısı ise toplam işgücünün % 12'sini oluşturmaktadır. İmalat sanayiinde toplam üretimin büyük bölümünü kimyasal ürünler, metal ve metal mamulleri, orman ve kağıt ürünleri, makine ekipmanları, motorlu taşıtlar ve bilgisayar, elektronik ve optik cihazlar sanayi oluşturmaktadır. İsveç oldukça gelişmiş ve yüksek standartlarda bir ulaştırma ve iletişim altyapısına sahiptir. Telekomünikasyon altyapısı bakımından İsveç dünyanın en gelişmiş ülkeleri arasında yer almaktadır. Sabit telefon hattı, mobil telefon, kişisel bilgisayar, internet ve geniş bant kullanımı son derece yaygındır. Yaklaşık 9,7 milyon nüfuslu ülkede kişisel ve iş amaçlı internet erişimi 7 milyona yaklaşmış olup, evlerin % 90 ından fazlasında bilgisayar bulunmaktadır. Hizmet sektöründe istihdam edilen işçi sayısı, toplam istihdamın % 86'sı gibi büyük bir oranı oluşturmaktadır. GSYİH nın yarısından fazlasına sahip olan hizmet sektörü ihracatının % 10'dan fazlasını oluşturan bilgi ve iletişim teknolojisi son on yılda en güçlü sektörlerden biri haline gelmiştir. İsveç kablosuz iletişim, yazılım geliştirme, mikroelektronik alanlarında dünya lider ülkelerinden birisidir. 2

4 Uzun yıllar net sermaye ihracatçısı konumunda olan İsveç te 1990 ların ortasından itibaren doğrudan yabancı sermaye yatırımları hızla artmaya başlamıştır. Ülkenin sağlam teknolojik altyapısı, kalifiye işgücü, AR-GE ye atfedilen önem, güvenilir sermaye piyasası ve özellikle son 20 yılda gerçekleştirilen yapısal ekonomik reformlar bahse konu gelişmenin ardındaki temel faktörlerdir. Dünyada Ar-Ge harcamalarının GSYİH daki oranı en fazla ikinci ülkesi olan İsveç, aynı zamanda teknolojik gelişmeleri üretimde en fazla kullanan ve en yenilikçi ülkedir. Uyguladığı ileri teknoloji ve yenilikler sayesinde dünyanın sanayi üretkenliği en yüksek ülkelerinden biridir, (Invest in Sweden) İlk olarak İsveç te kurulmak suretiyle dünyanın önde gelen çok uluslu firmaları arasında yer alan birçok firma bulunmakta olup, ABB, Akzo Nobel, AstraZeneca, Atlas Copco, Electrolux, Ericsson, H&M, Ikea, Metro, Saab, Sandvik, Scania, SKF, Skanska, Teliasonera, Tetra Pak ve Volvo bunlar arasında ilk akla gelenlerdir. TÜRKİYE-İSVEÇ DIŞ TİCARETİ (milyon Dolar) Yıl İhracat İthalat Hacim Denge / (1-12) / (1-6) / (1-6) Kaynak: TÜİK, ITC-Trade Map AB dış politikasına somut katkı sağlayan üyeler arasında ilk sıralarda gelen İsveç, bu çerçevede AB üyelik sürecimize en kuvvetli desteği veren ülkeler arasındadır. 11. Cumhurbaşkanımız Abdullah Gül ün Mart 2013 tarihlerinde İsveç e gerçekleştirdiği ziyaret sırasında imzalanan Stratejik Ortaklık Bildirisi ile ikili ilişkilerimiz yeni bir seviyeye taşınmıştır. İsveç ten Türkiye ye gelen turist sayısı, 2014 yılında yaklaşık 670 bindir. İsveç ile Türkiye arasındaki ikili ticaret hacmi, 2014 yılında 3,3 milyar ABD Doları olarak gerçekleşmiştir Türkiye nin İsveç e yönelik önemli ihraç kalemleri, tekstil ve konfeksiyon ürünleri (ülkemiz tekstil açısından İsveç in üçüncü tedarikçisi durumundadır), motorlu taşıtlar ile bunların aksam ve parçaları, televizyonlar, buzdolapları, seramik mamuller olup, başlıca ithalat kalemleri ise demir- 3

5 çelik ürünleri, makine ve aksamları, elektrikli cihazlar, motorlu taşıtlar, ilaçlar ve diğer kimyasallardır. Türkiye ile İsveç arasında Ekonomik ve Ticari Ortaklık Komitesi (JETCO) kurulmasına ilişkin Deklarasyon, mektup teatisi yoluyla 10 Ağustos 2014 tarihinde Ekonomi Bakanı Sayın Nihat Zeybekçi ve dönemin İsveç Ticaret Bakanı Ewa Björling tarafından imzalanmıştır. İsveç dış ticareti, AB ve DTÖ üyeliğinden kaynaklanan kurallara göre şekillenmiştir. AB 28 üye ülkesi arasında malların ticaretinde gümrük tarifesi bulunmamaktadır. İsveç için önemli bir diğer husus da, Avrupa Serbest Ticaret Birliği (EFTA) ve AB üye ülkeleri arasında 1 Ocak 1994 te yapılan anlaşma ile Avrupa Ekonomik Alanı (AEA) kapsamında, AB üyesi olmayan Norveç, İzlanda ve Lihtenştayn ile de tek pazar oluşturulmuştur. Buna ek olarak AB üye ülkesi olması nedeniyle İsveç in Türkiye ile gümrük birliği anlaşması da bulunmaktadır. Türkiye'nin İsveç e İhracatında Başlıca Ürünler Binek otomobilleri ve esas itibariyle insan taşımak üzere imal edilmiş diğer motorlu taşıtlar Tişörtler, fanilalar, atletler, kaşkorseler ve diğer iç giyim eşyası (örme) Karayolu taşıtları için aksam, parça ve aksesuarlar Eşya taşımaya mahsus motorlu taşıtlar Buzdolapları, dondurucular ve diğer soğutucu ve dondurucu cihazlar ve ısı pompaları Monitörler ve projektörler, televizyon alıcı cihazları Türkiye nin İsveç ten İthalatında Başlıca Ürünler Demir cevherleri ve konsantreleri Dökme demirin, demirin veya çeliğin döküntü ve hurdaları vs. Tedavide veya korunmada kullanılmak üzere hazırlanan ilaçlar (dozlandırılmış) Bir veya iki yüzü kaolin (Çin kili) veya diğer inorganik maddeler ile sıvanmış kağıt ve kartonlar Telefon cihazları, ses, görüntü veya diğer bilgileri almaya veya vermeye mahsus diğer cihazlar Eşya taşımaya mahsus motorlu taşıtlar İZMİR-İSVEÇ DIŞ TİCARET GOSTERGELERİ Yıl İhracat İthalat Denge Hacim İSVEÇ-TÜRKİYE YATIRIM İLİŞKİLERİ Esasen Türkiye ile İsveç arasındaki ekonomik ve ticari ilişkilerin tarihi oldukça eskiye dayanmaktadır. Ericsson 1800 lerin sonunda (Dolmabahçe Sarayının teknik altyapısı projelerinde), Atlas Copco 1923 yılında, SKF 1928 yılında ve Volvo ile Scania 1933 yılında Türkiye deki ilk yatırımlarını gerçekleştirmişlerdir. Bununla birlikte, halen İsveç in ülkemizdeki doğrudan yatırımları stoku yüksek bir seviyede değildir. İsveç İstatistik Kurumu verilerine göre, İsveç in 2013 yılı itibariyle Türkiye deki doğrudan sermaye yatırımı stoku 2011 yılında 12 milyar SEK, 2012 yılında 15 milyar SEK, 2013 yılında 3 milyar SEK ve 2014 yılında 4 milyar SEK civarında iken, ülkemizin 4

6 söz konusu yıllar itibariyle İsveç te önemli miktarda bir doğrudan sermaye yatırımının bulunmadığı gözlenmektedir. Bununla birlikte, ABB Elektronik, Akzo Nobel, Alfa Laval, Assab, AstraZeneca, Atlas Copco, Elektrolux, Ericsson, H&M, Ikea, Kappahl, Lindex, Sandvik, Scania, SKF, Tetra Pak, Volvo gibi İsveç kökenli birçok büyük uluslararası firmanın ülkemizde temsilcilik ofisi/irtibat bürosu bulunmaktadır.isveç ten yılları arasında ülkemize yapılan doğrudan yatırımların toplamı 289 milyon ABD Doları, ülkemizden İsveç e anılan dönemde yapılan doğrudan yatırımların toplamı ise 56 milyon Dolardır tarihi itibariyle Türkiye deki İsveç sermayeli firma sayısı: 379 (Kaynak: İzmir de İsveç sermayeli firma sayısı: 23 (Kaynak: İSVEÇ PAZARININ FIRSATLARI VE ZORLUKLARI Zor ve talepkâr bir pazar olarak değerlendirilen İsveç te, gelir durumu ve eğitim seviyesinin yüksek olmasına bağlı olarak tüketicilerin muhakeme gücü oldukça fazladır. İsveçli tüketiciler bir ürünün kalitesine, tasarımına, ambalajına, çevreye duyarlı olarak üretilip üretilmediğine, en çok da uygun fiyatta satılıp satılmadığına oldukça önem vermektedir. İsveç te gıda ile günlük kullanıma konu olan malların dağıtımının % 80 inden fazlası ICA, Axfood, Coop, Sabis, Lidl gibi büyük zincir firma tarafından gerçekleştirilmektedir. Adı geçen firmalar ithalattan tüketiciye kadar tüm dağıtım zincirinde etkin olarak faaliyet göstermekte olup, ülke içinde 7000 kadar perakende satış mağazaları bulunmaktadır. Özel ürünlerin satışı ise genellikle mağaza zincirleri kanalıyla gerçekleştirilmektedir. IKEA; mobilya ve iç dekorasyon, H&M ise hazır giyim alanındaki en önemli zincirlerdir. Anılan firmalar büyük ölçüde ithalata dayalı olup, Türkiye de dahil olmak üzere bir çok ülkede temsilcilikleri bulunmaktadır. İsveç in toplam ithalatının yaklaşık % 70 ini oluşturan sanayi ve yatırım mallarındaki ithalat ise ürün geliştirmeden finansmana kadar birçok hizmeti bir arada sağlayan ihtisaslaşmış aracılar kanalıyla yürütülmektedir. İSVEÇ İN TÜRKİYE İLE ARASINDA YÜRÜRLÜKTEKİ ANLAŞMALAR Anlaşma Adı İmza Tarihi Ticaret Anlaşması 07/06/1948 Çifte Vergilendirmenin Önlenmesi Anlaşması 21/01/1988 Yatırımların Karşılıklı Teşviki ve Korunması Anlaşması 11/04/1997 Ekonomik ve Ticari İşbirliği Karma Komitesi 09/08/1999 Kurulmasına İlişkin Mektup Teatisi Ekonomik ve Ticari İşbirliği Karma Komitesi I. Dönem 13/12/2000 Toplantısı Mutabakat Zaptı Kaynak: T.C. Ekonomi Bakanlığı, Anlaşmalar Genel Müdürlüğü 5

7 NOTLAR Odamız ile İsveçli herhangi bir kurum arasında bir işbirliği anlaşması mevcut değildir. İzmir Ekonomi Üniversitesi nde İsveç uyruklu öğrenci bulunmamaktadır. THY nin İstanbul-Stockholm arası aktarmasız uçuşları mevcuttur. İsveç ten Türkiye ye gelen turist sayısı, 2016 yılında yaklaşık 321 bindir. İsveç te yaşayan yaklaşık 115 bin kişilik Türk toplumu ülkedeki en büyük göçmen gruplardan biri olarak ön plana çıkmakta olup, ikili ilişkilerimizin önemli bir unsurunu teşkil etmektedir. İsveç Parlamentosunda, Türkiye kökenli 8 milletvekili bulunmaktadır. Ayrıca, mevcut hükümette bir Türkiye kökenli Bakan görev yapmaktadır. 6