Enflasyon nedir? Eşdeğer hesaplamalarında enflasyon etkisini nasıl hesaba katarız? Mühendislik Ekonomisi. (Chapter 11) Enflasyon Nedir?

Transkript

1 Elasyo ve Nakit Akışlarıa Etkisi (Chapter 11) TOBB ETÜ Örek 2015 Yılıda Çocuğuuzu Üiversiteye Gödermei Maliyeti Ne Kadar Olacak? 2005 yılıda 1 yıllık üiversite masraı $17,800. Elasyo edeiyle üiversite masraları yıllık %6.5 artmakta. Bu durumda 2015 te yıllık üiversite masraı yaklaşık $33,413 olacaktır. Elasyo ve Ekoomik Aaliz Elasyo edir? Elasyou asıl ölçeriz? Eşdeğer hesaplamalarıda elasyo etkisii asıl hesaba katarız? Elasyo Nedir? Elasyo, ürü ve servis iyatlarıdaki artış ve dolayısıyla da satı alma gücüdeki azalma oraıdır. Paraı Değeri Kazama gücü Satı alma gücü Kazama Gücü Yatırım ırsatı St Satı Alma Gücü ü Azalma (elasyo) Artma (delasyo)

2 Satı Alma Gücü Delasyo $100 $100 $100 $ da 50 tae Big Mac alabilirdiiz da sadece 28.5 tae Big Mac alabilirsiiz. $2.00 / tae 75% $3.50 / tae Elasyoa bağlı iyat değişimi 2006 daki $100 ı satı alma gücü 1990 daki $57 ı satı alma gücüe dektir te galo içme suyu alabilirdiiz da 80 galo içme suyu alabilirsiiz % $1.57 / galo $1.25 / galo Delasyoa bağlı iyat değişikliği Elasyo Termiolojisi - I Üretici Fiyat Edeksi (ÜFE) (Producer Price Idex, PPI): Edüstriyel iyat değişiklikleri içi kullaıla istatistiksel bir ölçüttür. Aylık olarak Türkiye İstatistik Estitüsü taraıda belirleir. Tüketici Fiyat Edeksi (TÜFE) (Cosumer Price Icex, CPI): Geellikle halk taraıda tüketile temel harcama ürülerii (yiyecek, ev gereksiimleri, giysi, ulaşım ve sağlık gibi) iyatlarıda zama içeriside meydaa gele değişiklikleri göstere istatistiksel ölçüttür. Ortalama Elasyo Oraı (): birkaç yıllık bir süreçte gözlee değişik elasyo oralarıı etkilerii iade ede tek bir oradır. Geel Elasyo Oraı ( ): Tipik bir pazar çatasıdaki bütü ürülerle ilgili TÜFE oraları dikkate alıarak hesaplaa ortalama elasyo oraıdır. Tüketici Fiyat Edeksi (TÜFE) Tüketici Fiyat Edeksi (TÜFE): Belli bir zamadaki sırada bir pazar çatası içideki ürü ve servisleri maliyetii daha öceki bir reeras zamadaki maliyeti ile karşılaştırır. Bu reeras zamaa temel döem deir. Pazar çatası Temel Döem ( ) 2006 $100 $203.5 (Temmuz) TÜFE (2006) 203.5

3 Ortalama Elasyo Oraı ( ) Verileler: Temel Fiyat $100 (yıl 0) Elasyo oraı (yıl1) %4 Elasyo oraı (yıl2) %8 2 yıl içi ortalama elasyo oraı? Adım1: 2. yılı soudaki elasyo katılmış iyatı bul. Örek 11.1 Ortalama Elasyo Oraı $100 ( ) 04) ( ) 08) $ Adım2: Ortalama elasyo oraıı aşağıdaki eşdeğerlik deklemii çözerek belirle. $ ç $100 ( 1+ ) $ %5.98 $100 2 Geel Elasyo Oraı( ) TÜFE ciside Geel Elasyo Oraı CPI CPI0(1 ) + 1/ CPI 1 CPI0 geel elasyo oraı CPI CPI 0. döem soudaki TÜFE oraı Temel döem içi TÜFE oraı Örek 11.2: Yıllık ve Ortalama Elasyo Oraları Yıl Fiyat Yıllık ve 3 yıl soudaki ortalama elasyo 0 $504,000 oraları e kadardır? 1 538, ,000 Çözüm 3 629, yıl içi elasyo oraı ( 1 ): ($538,400 - $504,000) / $504,000 % yıl içi elasyo oraı ( 2 ): ($577,000 - $538,400) / $538,400 % yıl içi elasyo oraı ( 3 ): ($629,500 - $577,000) / $577,000 % yıl içi ortalama elasyo oraı: $629, / ( ) % $504, 000

4 Elasyo Termiolojisi II Sabit Değer Gücel Değer Döüşümü Gücel Değer (A ) (Actual Dollars):. yıldaki akit akışları içi elasyo ve delasyo etkileri dikkate alıarak hesaplamış tahmilerdir. Sabit Değer (A ) (Costat Dollars): Temel döem ya da geçe sürede bağımsız olarak,. yıldaki akit akışları içi sabit satı alma gücü ciside iade edile tahmilerdir. A A (1 + ) A ( F / P,, ) $1,000 3 Sabit Değerğ 3 _ 8% 3 $1,000 ( ) $1,260 3 Gücel Değerğ $1,260 Sabit Değer Gücel Değer Döüşümü Gücel Değer Sabit Değer Döüşümü Ortalama Elasyo Değeri %5 Döem Net Nakit Akışı Döüştürme Nakit Akışı (Sabit Değer) Oraı (Gücel Değer) 0 -$250,000 (1+0.05) 0 -$250, ,000 (1+0.05) 1 105, , (1+0.05) 05) 2 121, ,000 (1+0.05) 3 138, ,000 (1+0.05) 4 158,016 A' A ( 1+ ) A ( P/ F,, ) $1,000 _ 3 $1,260 _ 8% 3 3 Gücel Sabit ğ 08) -3 Değer Değer $1,260 ( ) ğ $1,000 _ 5 120,000 (1+0.05) 5 153,154

5 Gücel Değer Sabit Değer Döüşümü Örek 11.3 Sabit Değer Gücel Değer Döüşümü Döem Nakit Akışı Döüştürme Nakit Akışı Satı Alma Sou (Gücel Değer) ( %5) (Sabit Değer) Gücü Kaybı 0 $20,000 (1+0.05) 0 $20,000 %0 1 20,000 (1+0.05) -1 19, , (1+0.05) 05) -2 18, ,000 (1+0.05) -3 17, ,000 (1+0.05) -4 16, Jack Nicklaus ilk gol şampiyoluğuu 1963 te kazadı. Ödül $20,000 dı. Phil Mickelso ilk gol şampiyoluğuu 2004 te kazadı. Ödülü $1.17M dı. $20,000 ı satı alma gücü açısıda 2004 teki değeri edir? 1963 ve 2004 içi TÜFE Değerleri (1 + ) % Ortalama Elasyo Oraı % yılıda kazaıla $20,000 ı 2004 yılıda $122,760 lık satı alma gücü olacaktır ve 2004 yılları arasıdaki ortalama elasyo oraı yıllık %4.52 dir.

6 Elasyo Altıda Eşdeğerlik Hesaplamaları Elasyo Altıda Eşdeğerlik Hesaplamaları 1. Faiz Oraı Türü Piyasa Faiz Oraı (i) Elasyosuz Faiz Oraı (i ) 2. Nakit Akışı Türü Sabit değer tahmileri Gücel değer tahmileri 3. Aaliz Yötemi Sabit Değer Aalizi Gücel Değer ğ Aalizi i Delasyo Yötemi Kademeli İdirim Yötemi Elasyo Termiolojisi - III Reel Faiz Oraı (i ) (Elasyosuz Faiz Oraı): elasyo etkileri giderildiğide paraı gerçek kazama gücü içi bir tahmidir. Piyasa Faiz Oraı (i): aaparaı kazama gücüde ve satı alma gücüde olması beklee değişiklikleri müşterek etkilerii dikkate ala aiz oraıdır (elasyo ayarlı aiz oraı olarak da biliir.). Elasyo ve Nakit Akışı Aalizi Sabit Değer Aalizi Bütü gelecek akit akışlarıı sabit değer ciside belirle. Eşdeğerii d ğ iii i i aiz oraıı kullaarak khesapla. Gücel Değer Aalizi Bütü gelecek akit akışlarıı gücel değer ciside belirle. Eşdeğerii i aiz oraıı kullaarak hesapla.

7 Sabit Değer Aalizi Elasyo yokluğuda şimdiye kadarki bütü ekoomik aalizler aslıda sabit değer aalizidir. Hükümetler gelir vergisi i ödemedikleri dikl i içi i uzu döemli kamu projelerii değerledirilmeside geellikle Sabit Değer Aalizi kullaılır. Özel sektör içi gelir vergileri vergiledirilebilir geliri gücel değeri üzeride hesapladığı içi Gücel Değer Aalizi daha a yaygıdır. Gücel Değer Aalizi Yötem 1: Delasyo Yötemi -Adım 1: -Adım 2: Bütü akit akışlarıı ortak satı alma gücüe getir. Kazama gücüü dikkate al. Yötem 2: Kademeli İdirim Yötemi -Adım 1 ve 2 yi tek bir adımda birleştir. Örek 11.6 Delasyo Yötemi - Adım 1: Gücel değeri sabit değere çevir Adım 2: Sabit Değeri ğ Bugükü Eşdeğerii ş ğ Bul Nakit Akışı (Gücel Değer) Delasyo Oraı Nakit Akışı (Sabit Değer) 0 -$75, $ ,000 (1+0.05) -1 30, ,700 (1+0.05) -2 32, ,800 (1+0.05) -3 28, ,000 (1+0.05) -4 23, ,000 (1+0.05) 05) -5 45, Nakit Akışı Bileşkeledirme Bugükü Eşdeğer (Sabit Değer) Oraı 0 -$75, $75, ,476 (1+0.10) -1 27, ,381 (1+0.10) -2 26, ,334 (1+0.10) -3 21, ,858 (1+0.10) -4 16, , (1+0.10) 10) 28, $45,268

8 Delasyo Yötemii Graiksel Özeti (Örek 11.6): Gücel değeri sabit değere döüştürdükte sora bugükü eşdeğerii ğ i hesaplaması. Kademeli İdirim Yötemi Delasyo ve Bileşkeledirmeyi Ayı Adımda Gerçekleştir Gücel Değer Sabit Değer Bugükü Değer $75,000 $32,000 $35,700 $32,800 $29,000 $58,000 -$75,000 $30,476 $32,381 $28,334 $23,858 $45,455 $28,218 -$75,000 $27,706 $26,761$21,288 $16,295 $45,268 A A Adım 1 Adım2 ( 1+ ) P P (1 + i) ( 1+ i') A A (1 + i) A (1 + )(1 + i') (1 + )(1 + i ') (1 + i ) (1 + )(1 + i ') A (1 + )(1 + i ') 1 + i' + + i' i i' + + i' Örek 11.7 Kademeli İdirim Yötemi i i ' + + i ' (0.10)(0.05) 05) 15.5% Nakit Akışı (Gücel Değer) Çarpa Bugükü Eşdeğer 0 -$75, $75, ,000 ( ) -1 27, ,700 ( ) -2 26, ,800 ( ) -3 21, ,000 ( ) -4 16, ,000 ( ) -5 28,217 $45,268 Kademeli İdirim Yötemii Graiksel Özeti: Piyasa aiz oraı uygulaarak reel değeri bugükü eşdeğerii hesaplaması Gücel Değer -$75,000 $32,000 $35,700 $32,800 $29,000 $58,000 Bugükü Değer i i + + i %15. 5 $28,218 -$75,000 $27,706 $26,761$21,288 $16,295 $45,268

9 Karma Aaliz Üiversite Tasarru Plaı Birleşik Nakit Akışı Elemaları ile Eşdeğer Hesaplamaları Yaklaşım: ş Sabit değerleğ iade edile bütü akışlarıı ş gücel değerlerii ğ hesapla. Piyasa aiz oraıı kullaarak bugükü eşdeğeri bul. %6 ve i %8 ile çeyrek döemlik bileşkeledirme kullaılıyorsa Yaş Üiversite masraları (sabit değer) Üiversite masraları (gücel değer) 18 (1. sıı) $30,000 $30,000(F/P,%6,13) $63, (2. sıı) 30, ,000(F/P, 000(F/P %6,14) 67, (3. sıı) 30,000 30,000(F/P, %6,15) 71, (4. sıı) 30, ,000(F/P, 000(F/P %6,16) 76,211 Üiversite Hesabıa Yapılması Gereke Çeyrek Döemlik Yatırımlar V 1 C(F/A, %2, 48) V 2 $229,211 V 1 V 2 içi: C $2, Amortismaa Tabi Varlıkları Olduğu Projelere Elasyou Etkisi Elasyou Proje Nakit Akışlarıa Etkisi Kalem Amortisma Masraı Hurda Değeri Elasyo Etkisi Amortisma masraı temel zamada yapıla harcama üzeride hesaplaır ve zama içide elasyo edei ile vergiledirilebilir gelire etkisi azalır; arta vergiledirilebilir gelir daha yüksek vergi ödemesie yol açar. Elasyo katılmış hurda değeri geçmiş maliyetlere dayadırıla kitap değeri ile birleştirildiğide daha yüksek vergiledirilebilir kazaçlara yol açarlar. Not: Amortisma masraları tarihi maliyetlere dayaır ve her zama gücel ldeğer ğ ciside i iade edilir.

10 Örek 11.8 (Otomatik Üretim Merkezi) Eğer Öümüzdeki 5 yıl boyuca yıllık elasyou %5 artması bekleiyorsa, Satışları, işletme masralarıı ve döer sermaye ihtiyaçlarıı bua göre artması bekleiyorsa, Amortisma değişmemekle beraber vergiler, karlar ve dolayısıyla akit akışı daha yüksek olacaksa, Şirketi Reel Faiz Oraı %15 ise Projei NPW değerii buluuz? Değişik akit kalemleri içi değişik elasyo oralarıı asıl kullaılırız? Örek 11.8 Amortisma, elasyo etkisie uyum sağlamak içi zamala artmaz. NPW $38,899 > 0 NPW (o_e) $43,152 Elasyo vergisi $4,253 Özet Özet TÜFE (CPI), temel tüketim mallarıı ve servislerii iyatlarıda zama içeriside meydaa gele değişiklikleri göstere istatistiksel bir ölçüttür. Elasyo, iyat artışlarıı gözlediği bir ekoomik ortamda satı alma gücüdeki azalmayı iade eder. Delasyo ise iyat düşüşleri edeiyle satı alma gücüdeki artmayı iade eder. Geel elasyo oraı () TÜFE tabalı ortalama elasyo oraıdır. Yıllık geel elasyo oraı ( ) şöyle hesaplaabilir: CPI CPI CPI 1 1 Belirli, müstakil malları iyatları her zama geel elasyo oraıda değişmezler. Belli bir mal içi gerekli e ideksi (geçmiş ş maliyetlerle ayeeeilgili verileri) e) biliyorsak, o mala özgü ortalama elasyo oraıı hesaplayabiliriz.

11 Özet Proje akit akışları aşağıdaki şekillerde belirtilebilir: Gücel Değer (A ): Elasyo veya delasyo etkisii yasıta değer. Sabit Değer ğ (A ) ): 0. yıl değeriğ Proje değerledirmesi içi aiz oraları şöyle belirtilebilir: Piyasa aiz oraı (i): Faiz ve elasyou etkilerii birleştire oradır; gücel değer aalizi ile kullaılır. Reel (Elasyosuz)aiz oraı (i ): Elasyou etkileride arıdırılmış aiz oraıdır; sabit değer aalizide kullaılır. Özet Gücel değeri bugükü eşdeğerii bulurke iki yötem kullaabiliriz: Delasyo yötemi iki adımlı: 1. Geel elasyo oraıı ( ) kullaarak sabit değerleri hesapla. 2. Bugükü değeri i oraıda bileşkeledirerek hesapla. Kademeli İdirim Yötemi tek adım 1. Piyasa aiz oraıı hesapla. 2. Bugükü değeri piyasa aiz oraıı uygulayarak hesapla.