Anne Baba Rehberi ÇOCUKLARDA MEDYA KULLANIMI. Kontrolsüz medya kullanımı, çocukların dil ve sosyal gelişimini olumsuz etkilemektedir.

Transkript

1 Anne Baba Rehberi FMV Özel Erenköy Işık İlkokulu Rehberlik Ve Psikolojik Danışma Servisi Bülten No: ve 3. Sınıflar Bülteni Ocak 2013 ÇOCUKLARDA MEDYA KULLANIMI İletişim bir bilginin, bir görüşün ya da davranışın yayınlanması süreci olarak tanımlanmaktadır. İletişim araçları içerisinde yer alan televizyon, video ve bilgisayarların çocuk ve ergenler üzerinde nasıl etkilere sahip oldukları yıllardır psikologların ve diğer alanlardaki birçok bilim adamının ilgisini çekmiştir. Geçmişte bir bireyin toplumsallaşma sürecinde ebeveynler, arkadaş grupları ve öğretmenler en etkili kurumlardı; fakat gelişen teknoloji ve modernleşen toplumsal yapı ile beraber bir bireyin toplumsal sürecinde birçok değişiklikler yaşanmaya başlandı. Özellikle televizyon, hem görsel hem de işitsel anlamda büyük bir etkiye sahip, güçlü bir iletişim aracıdır. Televizyon bilgi verme ve eğlendirme gibi işlevlere sahip olması ve hemen her evde bulunması, kolay ulaşılabilir bir araç olması sebebiyle çocuklar tarafından erken yaşlarda kullanılmaya başlanır. Televizyonun sahip olduğu olumlu hizmetlerinin yanı sıra, bilinçli bir şekilde kullanılmadığında çocuğun fiziksel, sosyal ve psikolojik gelişiminde birçok olumsuz etkisinin olduğu araştırma bulguları olarak yer almaktadır. Bugün medyanın, gece gündüz, günün her anı kullanıma hazır bir halde olmasıyla karşı karşıyayız. Çocukların boş zamanlarının önemli bir bölümünü - aileleri gibi televizyon, oyun konsolu, tablet ve bilgisayar oyunları gibi medya araçlarıyla geçirerek, bilgi, beceri kazandıklarını ve eğlendiklerini görmekteyiz. Kontrolsüz medya kullanımı, çocukların dil ve sosyal gelişimini olumsuz etkilemektedir. Sayfa 1

2 Televizyonun etkileri onu nasıl ve ne derece kullandığımızla ilişkilidir. Çocuğun medya kullanımına nasıl yaklaştığını anlayabilmek için, ebeveynin de medya ile ilişkisini irdelemek yararlı olacaktır. Ebeveynin hangi durumlarda televizyonu, DVD yi veya bilgisayarı açtığı, ne kadar seçici davrandığı, televizyonu günün hangi saatlerinde açtığı ve televizyonun ne kadar süre açık kaldığı, takip edilen dizilerin sayısı çocuğun medya kullanımını şekillendirmektedir. Başka bir deyişle, çocukların medyayı etkin ve bilinçli bir şekilde kullanabilmeleri bizim onlara sunduklarımıza bağlı olmaktadır. Akşamları ve hafta sonları yetişkinlerin dinlenmeye ihtiyacı vardır. Çocuklar da tam o vakitlerde eğlence ve ilgi ararlar. Bu durumlarda çoğunlukla yetişkinler için televizyon ve bilgisayar, biraz fazla uyuma imkânı sağlayan veya akşam yemeğini sakin bir ortamda hazırlamak için iyi bir araç olarak görülmektedir. Elbette anne babaların da kendilerine ait zamana ve dinlenmeye ihtiyacı bulunmaktadır. Bu sebeple çocuklar daha küçük yaşlardan itibaren medya ile ilgili olmayan oyunlarla eğlenebilmeyi ve tek başına meşgul olmayı öğrenmelidir. Çocuklar günün akışında televizyon vb. araçları gereğinden fazla kullanabildiklerinde ve çok az serbest oyun imkânı bulduklarında, can sıkıntısı, öfke ve hiddet yaşayabilmektedirler. Çünkü her şeyden önce çocukların daha çok hareket etmeye, kendilerini oyunla ifade etmeye ihtiyaçları bulunmaktadır. Yapılan bütün araştırmalar, çocukların boş zamanlarını anne ve babalarıyla veya arkadaşlarıyla geçirme isteklerinin ilk sırada olduklarını göstermektedir. Bir diğer araştırmaya göre de, çocuğun ne kadar çok şiddet görüntüsü izlerse, bunları yaşamlarının çok normal ve kabul edilebilir bir parçası olarak algıladığı belirtilmektedir. Saldırganlık öğelerinin bulunduğu programlar ve oyunlar, çocukları agresif ve saldırgan olmaya yönlendirebilmektedir. Bu da çocuğun dış dünyayı gerçekçi olarak değerlendirmesini olumsuz yönde etkileyebilmektedir. Şiddet içeren programlar gerek çocuğu gerekse yetişkini bağırıp çağırmaya, zor kullanmaya ve kavgaya yöneltebilmektedir. Kısaca, televizyon vb. araçların, eğitimi destekleyici, rahatlatıcı, eğlendirici, dünyada olup bitenlerin farkında olmayı sağlayıcı işlevleri olmakla birlikte, aynı araçların kontrolsüz kullanımında kişiyi pasifize edebildiği, sosyal çevreden uzaklaştırdığı, saldırgan tutumlara yol açabildiği, tüketimi kışkırttığı, bağımlılık yaratabildiği de unutulmamalıdır. Sayfa 2

3 4 8 YAŞ VE TELEVİZYON Bu dönemde gerek dil gelişimi, gerek motor gelişiminde önemli aşamalar kaydedilmekte ve etkilenmeler hayat boyu çok önemli olmaktadır. Televizyonun bu dönemde aşırı izlenmesi çocuğun dil ve sosyal gelişiminde bazı sıkıntıların ve eksikliklerin oluşmasına neden olabilmektedir. Bu dönemde çocuklar TV de gördükleri görüntüleri tamamen somut olarak yorumlarlar; çocuklarda tam olarak soyut düşünce gelişmediği için gerek çizgi filmler gerek filmlerde görülen görüntüler olduğu gibi algılanmaktadır. Çizgi filmde gördüğü bir hareket veya sahneyi olduğu gibi yapmaya çalışabilmektedir. Çocuk için bu dönemde şiddet içeren çizgi filmler bilinçaltı şiddet duygularının yerleşmesine neden olabilmektedir. Bu hazırlıksız karşılaşılan görüntüler onlarda bilinçaltı kaygı, gerilim, korku, şiddete eğilim gibi sıkıntılara yol açabilmektedir. Aynı zamanda aşırı düzeyde TV izleme; Çocuğun sosyalleşmesinin, yakınları ile diyalog kurmasının, sosyal adaptasyonun ve dil gelişiminin yetersiz düzeyde olmasına, Oyunlar ve değişik aktiviteler ile kazanacakları motor (ince ve kaba) becerilerin yetersiz kalmasına, bu yaş için gerekli olan fiziksel hareketlilik ile enerji boşalımının eksik kalmasına sebep olacaktır. TV nin çocuklar için bir miktar katkısı olsa bile, genel olarak dil, sosyal ve motor gelişime olumsuz yönde etkisi olduğu gözlenmektedir. Yapılan istatistikler, televizyonun çocuklarda dikkat süresini ve odaklanma yeteneğini büyük ölçüde azalttığını göstermektedir. 3 yaş altında günde izlenen 1 saat televizyon, 7 yaşına gelindiğinde dikkat eksikliğini %10 arttırmaktadır. Ayrıca 4 yaş altında televizyon seyredilen her saat, arkadaş uyumsuzluğunu ve saldırganlığı % 9 artırmaktadır YAŞ VE TELEVİZYON Bu dönemdeki çocuklar genelde yoğun eğitim şartları içinde olan grubu oluşturmaktadır. Aynı zamanda TV nin eğitim amaçlı kullanımından daha fazla yararlanacak bir yaş grubunu oluşturmaktadır. Bu yaş grubunda soyut düşüncenin yerleşmeye başlamış olmasıyla birlikte, çocuklar TV deki görüntülerden erişkin düzeyinde etkilenmeye başlarlar. Televizyonun iletişim ve sosyal adaptasyon üzerine etkileri 0-3 yaş ve 4-8 yaş grubundaki kadar negatif şekilde olmasa da, şiddet, korku ve gerilim içeren görüntüler bu yaş grubu için de olumsuz yönde etkili olmaktadır. TV izlemenin aşırılığı durumunda çocuğun sosyal aktivitelerinde, arkadaş ilişkilerinde, ders başarısında, sportif faaliyetlerinde ve yaşa uygun becerilerinin gelişiminde sorunlar yaşanabilmektedir. Sayfa 3

4 ÇOCUKLARDA BİLGİSAYAR KULLANIMI Televizyonun dışında bir diğer iletişim ve eğlence aracı olarak bilgisayarın da çocuklar için hayatlarının vazgeçilmez bir parçası haline geldiği görülmektedir. Yapılan araştırmalara göre, gençlerin interneti en çok mesajlaşmak, gezinmek, oyun oynamak, bilgi edinmek, anında sohbet etmek, resim, müzik veya metin belgeleri bulmak, indirmek veya değiş tokuş etmek için kullandığını göstermektedir. Bunlar arasında internette gezinme, okul arkadaşları ile anında veya elektronik posta ile mesajlaşma gibi kullanımlar ilk sırada yer almaktadır. Bilgisayar ve internet kullanımı küçük yaşlarda daha çok oyun ve eğlence ağırlıklıdır. Büyüme sürecinde kendileri ve çevreleri ile ilgili merakları artıp, bunlara ebeveynlerinden yeteri kadar yanıt alamadıklarında internette arama olasılıkları da artmaktadır. Çocuğunuzla medya yaşantıları hakkında konuşmak için zaman ayırın. Onun sevdiği çizgi filmlerini birlikte izleyin. Ortak medya yaşantısı oluşturmaya çalışın ve çocuğunuza, neden veya kimden hoşlandığını sorun. Çocuğunuzun medyada işlenen hikâyelere ilgisi nasıl? Hikâyenin belli bölümü çocuğunuzda korku uyandırıyor mu? Onu en çok heyecanlandıran nedir? Çocuğunuzun hislerini anlamaya çalışın. Sonuçta medya hikayeleri de çocuğunuzun sevdiği veya korktuğu şeyler hakkında ipucu verirler. Çocukların çoğu, bu durumlarda yetişkinlerin yakınlığına ve ilgisine ihtiyaç duyarlar. Beraber izlenen bir dizi film, birlikte okunan bir kitap, beraber oynanan bir bilgisayar oyunu samimiyetin ve ortak yaşantıların oluşmasını sağlar. Böylece komik, esrarengiz ve korkunç şeyler hakkında doğrudan birbirinizle konuşabilirsiniz. Sayfa 4

5 KAYNAKCA ANNE-BABA OLARAK NELER YAPABİLİRİZ? Çocuğa bilgisayar ya da TV başında geçireceği zamanın sınırlı olduğu disiplini verilmelidir. Neyi ne kadar süre izleyebileceği, bilgisayar, tablet, oyun konsolu gibi cihazları ne kadar süre oynayabileceği konusunda bir sınır konmalı ve bu konu bir karara bağlanmalıdır. Çocuğunuzla birlikte internette zaman geçirmeli ve ona interneti kullanma biçimleri konusunda model olmalısınız. Birlikte bilgi aramak, kişisel internet sayfası hazırlamak veya resim ve müzik dosyaları bulup indirmek, çocuğunuzla kaliteli zaman geçirmenizi de sağlar. Zaman zaman dizi filmlerin izlendiği saatlerde daha farklı ve ilgi çekici uğraşlar sunarak, alışkanlık zincirinin kırınız. Televizyon ve bilgisayar oyunlarını, çocuğunuzu ödüllendirme veya cezalandırma aracı olarak kullanmaktan mümkün olduğu kadar kaçının. Televizyon ve bilgisayar yasağı veya iyi bir davranışa ödül olarak yarım saat daha fazla oyun konsolu ile oynama izni verilmesi, bu araçların çocuklara daha çekici gelmesine neden olabilir. Çocuk odasında televizyon veya oyun konsolu bulundurulması tavsiye edilmemektedir. Kontrol dışı televizyon izleme imkanı olan çocuklar, diğer çocuklara göre medya araçları ile daha fazla zaman geçirmekte ve uygun olmayan programlara veya oyunlara daha kolay ulaşabilmektedirler. Çocuklar onları sarsabilecek, ruh sağlıklarını olumsuz yönde etkileyebilecek, saldırganlığı teşvik eden ve cinsellik görüntüleri içeren internet sitelerinden, basılı ve görsel yayınlardan tıpkı ilaçlardan korunduğu gibi korunmalıdır. Evdeki bilgisayarın herkesin gözü önünde ortak bir yaşam alanında bulundursanız, bazı istenmedik durumların daha ortaya çıkmadan önüne geçebilirsiniz. İyi bir gözlemci olun ve herhangi bir programın bir etki yapıp yapmadığı gözlemleyin. Bazen saldırgan tavırlar, izlenen bir programdan model alınmış veya bunlar vasıtasıyla pekişmiş olabilmektedir. Alternatifler sunup, medyasız oyunlar için uygun ve cazip ortamlar hazırlayın. Oyun parkına gitmek, arkadaşlarına eve davet etmek, ev içi oyunlar keşfetmek gibi. Medya ile Yaşamayı Öğrenme Çocuklar İçin Güvenli İnternet Çocuklar ve Televizyon Sayfa 5