ERZİNCAN İLAHİYAT FAKÜLTESİ KUR AN-I KERİM EZBERLERİ

Transkript

1 ERZİNCAN İLAHİYAT FAKÜLTESİ KUR AN-I KERİM EZBERLERİ Hazırlık Sınıfı I KUR AN-I KERİM OKUMA VE KIRAAT ANA BİLİM DALI ÖĞRETİM GÖREVLİSİ İsmail Hakkı SEZGİN

2 ADIM :. SOYADIM :. SINIFIM: NUMARAM: İMZAM: EZBERİMİN ADI EZBER PLANIM HAZIRLIK SINIFI I. YARIYIL (GÜZ DÖNEMİ) Ezberlerin Puan Yüzdelikleri 1. Tekbir % 4 2. İsti aze % 5 3. Fatiha % Sübhaneke % 4 5. Ettehiyyatü % 7 6. Allahümme Salli % 5 7. Allahümme Barik % 5 8. Rabbena Atina % 5 9. Rabbeneğfir li % 5 Quiz Kunut ve 2. Kunut % Amentü ve Kelime-i Tevhid % Sübhane Rabbike Rabbil İzzeti % Rabbi Zidni İlmen % Konuşmaya Başlama Duası % Tevbe Duası % 4 Arasınav % Nas Sûresi % Felak Sûresi % İhlas Sûresi % Tebbet Sûresi % Nasr Suresi % Kâfirûn Sûresi % 10 Quiz 22. Kevser Sûresi % Maun Sûresi % Kureyş Sûresi % Fil Sûresi % Hümeze Sûresi % Asr Sûresi % 5 Final %100 HOCAM TARAFINDAN DİNLEME SONRASI YAPILACAK DEĞERLENDİRME

3 EZBER NASIL YAPILIR 1 Adım: Soyadım: Sınıfım: Numaram: İmzam: Ezberimin Adı: Dinlettiğim Tarih: 1. Bu ezberimi yapmadan önce sırasıyla şu işlemleri gerçekleştirdim: a- Ezberleyeceğim bölümün önce kelime kelime sonra da bütün olarak mealini öğrendim: Evet ( ) Hayır ( ) b- Ezberleyeceğim bölümü yazılı metni takip ederek, kaset, cd. vs.den en az 10 defa dinledim: Evet ( ) Hayır( ) c- Önce ayet ayet en az 10 defa yüzünden okudum: Evet ( ) Hayır ( ) d- Sonra bütün halinde en az 10 defa yüzünden okudum: Evet ( ) Hayır ( ) e- En az 3 defa tekrar dinledim: Evet ( ) Hayır ( ) f- Kendi okuyuşumun ses kaydını yaptım: Evet ( ) Hayır ( ) g- Ses kaydından kendi okuyuşumu yazılı metne bakarak dinledim: Evet ( ) Hayır ( ) h- Hatalı okuduğum yerleri işaretledim: Evet ( ) Hayır ( ) i- Hatalı okuduğum yerleri özel olarak en az beş defa tekrar ederek düzelttim: Evet ( ) Hayır ( ) j- Kendimce hata kalmadı dedikten sonra en az iki kişiye yüzünden okuyarak dinlettim: Evet ( ) Hayır ( ) k- Dinlettiğim şahısların bulduğu hataları düzeltmek için hatalı bölümleri en az beş defa okuyarak düzelttim: Evet ( ) Hayır ( ) l- Ezberleme işlemine, en az iki defa daha dinledikten sonra başladım: Evet ( ) Hayır ( ) m- Ezberimi yaptıktan sonra yanlış ezberleyip ezberlemediğimi tespit için yüzüne en az bir defa daha okudum: Evet ( ) Hayır ( ) n- Hatalı ezberlemediğim kanaatine vardıktan sonra en az bir defa daha yazılı metni takip ederek dinledim: Evet ( ) Hayır ( ) o- Önce tahkık (veya tertil) usulüyle okuyarak ezberimin ses kaydını yaptım: Evet ( ) Hayır ( ) p- Kaydettiğim ezberimi yazılı metne bakarak en az iki defa dinledim: Evet ( ) Hayır ( ) q- Hatalı olarak ezberlemiş olduğum yerleri işaretledim ve teker teker üzerinde durarak düzelttim: Evet ( ) Hayır ( ) r- Hatamın kalmadığı kanaatine vardıktan sonra hadr usulü ile okuyarak tekrar ses kaydı yaptım: Evet ( ) Hayır ( ) s- Ses kaydımı önce bir defa yüzüne bakarak dinledim, sonra bir defa da ezbere dinledim: Evet ( ) Hayır ( ) t- Hatamın kalmadığı kanaatine vardıktan sonra en az iki kişiye dinlettim: Evet ( ) Hayır ( ) u- Dinlettiğim şahısların tespit ettikleri hataları düzeltmek için hatalı kısımları teker teker en az beş defa gözden geçirdim: Evet ( ) Hayır ( ) v- Hatamın kalmadığı kanaatine vardıktan sonra en az iki kişiye tekrar dinlettim: Evet ( ) Hayır ( ) 4- Ders sorumlusuna gitmeden önce yukarıdaki bütün işlemleri sırasıyla gerçekleştirdim ve bende; ezberimde hata kalmadı kanaati oluştu: Evet ( ) Hayır ( ) 5- Ders Sorumlusuna Gitmeden Önce Ezberimi Dinlettiğim 1. Şahsın Adı Soyadı: İmzası: 6- Ders Sorumlusuna Gitmeden Önce Ezberimi Dinlettiğim 2. Şahsın Adı Soyadı: İmzası: 1. Şahsın Ezber Hakkındaki Değerlendirmesi: 2. Şahsın Ezber Hakkındaki Değerlendirmesi: 1 Abdullah Benli, İlahiyat Fakültelerinde Yürütülen Kur an Okuma Ve Tecvid Dersleri İçin Bir Program Önerisi, Bilimname XXVIII, 2015/1,

4 DERSİN ADI YÜZÜNDEN OKUMA EZBER MEAL TECVİD ARAP FONETİĞİ H-I 1. Ezberden Bölümleri 1. 1.Cüz 1. Tekbir 2. İstiaze 3. Fatiha Sûresi (Talim Üzere) 4. Namaz Duaları (Talim Üzere) 5. Asr-Nâs Arası Sûreler (Ta lim Üzere) Ezberden Okunacak Bölümlerin Meâl 1. Tecvid in Tarifi, Konusu, Gayesi ve Hükmü 2. Harflerin İsimleri, Mahreçleri ve Sıfatları 3. Harflerin Sesleri 4. Harf Ta limi 6. Kur an ı bitiriş duası 5. Dudak Ta limi 7. Rabbi Zidni 6. Med ve Çeşitleri 8. Konuşmaya Başlama Duası 9. Tevbe Duası

5 Tekbir İstiaze Fatiha

6 Dualar Sübhaneke 2 Kovulmuş Şeytanın Şerrinden Allah a sığınırım Rahman ve Rahim olan Allah ın adıyla başlarım Allah En Büyüktür Allah'ım! Seni hamdinle (zikreder) tenzih ve tesbih ederim. Seniin adın mübarektir. Senin azametin çok yücedir Senin Şanın yücedir. Senden gayri hiç bir ilah yoktur. hamdinle و ح ب م ح دك Allahım الل ه م Seni tenzih ve tesbih ederim س ب ح ان ك ismin اس ك ve mübarektir و ت ب ار ك (şânın) senin azametin ج د ك çok yücedir و ت ع ال Senin şânın yücedir و ج ل ث نا ئ ك senden gayri غ ي ك ve hiçbir ilah yoktur و ال إحل ه

7 Dualar Tahiyyat 3 Allah En Büyüktür Selamlar, rahmet ve tüm güzellikler Allah a mahsustur. Ey Peygamber! Selam, Allah ın rahmeti ve bereketi senin üzerine olsun. Selam bizlere ve Allah ın salih kullarına olsun. Ben Allah tan başka hiçbir ilah olmadığına şehadet (tanıklık) ederim. Ve Muhammed in O nun (Allah ın) kulu ve Rasûlü olduğuna şehadet ederim. ve tüm و الط ي ب ات ve rahmet و الص ل و ات Allah a mahsustur ل ل dilekler) Selamlar (en iyi الت ح ي ات güzellikler ve Allah ın و ر ح م ة للا Peygamber! Ey أ ي ه ا الن ب ي senin üzerine ع ل ي ك selam olsun sana الس الم rahmeti و ب ر ك ات ه ve bereketleri الس الم selam olsun ع ل ي ن ا bizlere و ع ل ى ع ب اد للا الص ال ح ين ve Allah ın Salih kullarına Allah tan başka hiçbir ilah olmadığına أ ن ال إ ل ه إ ال للا ben şehadet ederim أ ش ه د (Allah ın) O nun ع ب ده و ر سول ه Muhammed in Olduğuna أ ن مح م د ا ve şehadet ederim و أ ش ه د kulu ve Rasûlü

8 Dualar Salli-Barik 4 Allah En Büyüktür Allah ım Hz. Muhammed e ve Hz. Muhammed in ailesine, Hz. İbrahim e ve Hz. İbrahim in ailesine rahmet ettiğin gibi rahmet eyle. Şüphesiz sen övülmeye ve şükre layık olansın, şanı yücesin. Allah ım Hz. Muhammed e ve Hz. Muhammed in ailesine, Hz. İbrahim e ve ailesine bereketler ihsan ettiğin gibi bereketler ihsan eyle. Şüphesiz sen övülmeye ve şükre layık olansın, şanı yücesin. Hz. ve و ع ل ى آل مح م د Hz. Muhammed e ع ل ى مح م د rahmet eyle ص ل Allah ım الل هم و ع ل ى Hz. İbrahim e ع ل ى إ ب ر اه يم rahmet ettiğin gibi ك م ا ص ل ي ت Muhammed in ailesine övülmeye ve şükre layık ح م يد Şüphesiz sen إ ن ك ve Hz. İbrahim in ailesine آل إ ب ر اه يم olansın م ج يد, şanı yücesin ve و ع ل ى آل مح م د Hz. Muhammed e ع ل ى مح م د bereketler ihsan eyle ب ار ك Allah ım الل هم Hz. Muhammed in ailesine ك م ا ب ار ك ت bereketler ihsan ettiğin gibi ع ل ى إ ب ر اه يم Hz. İbrahim e و ع ل ى آل إ ب ر اه يم ve Hz. İbrahim in ailesine إ ن ك Şüphesiz sen ح م يد övülmeye ve şükre layık olansın م ج يد, şanı yücesin

9 Dualar Rabbena-Rabbeneğfirli 5 Allah En Büyüktür Ey Rabbimiz! bize dünyada iyilik (güzellik) ve ahirette iyilik güzellik ver. Ve bizi ateşin azabından koru. Ey Rabbimiz! Beni, anne-babamı ve bütün mü'minleri hesabın görüleceği gün mağfiret eyle. Allah ım bana öğrettiklerinden beni faydalandır. Ve bana, bana faydalı olacak şeyleri öğret. Ve ilmimi arttır. Her durumda hamd, Allah a mahsusutur. ve و ف ي اآلخ ر ة (güzellik) iyilik ح س ن ة dünyada ف ي الد ن ي ا bize ver آت ن ا Rabbimiz! Ey ر ب ن ا ahirette ح س ن ة iyilik (güzellik) و ق ن ا bizi koru ع ذ اب الن ار ateşin azabından bütün و ل ل مؤ م ن ين anne-babamı و ل و ال د ي beni ل ي mağfiret et اغ ف ر Rabbimiz! Ey ر ب ن ا mü'minleri ي و م ي قوم ال ح س اب hesabın görüleceği gün

10 Dualar Kunutlar 6 Allah En Büyüktür Allah ım! Doğrusu biz senden yardım isteriz, senden mağfiret isteriz, senden hidayet isteriz. Sana iman eder, sana tevbe ederiz. Sana güvenip dayanırız. Bize verdiğin her hayırla sana methu sena ederiz. Sana şükrederiz ve seni inkâr etmeyiz. Sana (isyan edip) karşı gelen günahkâr kimseyi bırakır, terk ederiz. Allah ım! Ancak sana ibadet eder, senin için namaz kılar ve secde ederiz. Ancak sana koşar ve (sana yaklaştıracak şeyleri kazanmaya) çalışırız. Rahmetini umar, azabından korkarız. Doğrusu senin azabın kafirlere ulaşır. و senden mağfiret isteriz و ن س ت غ ح فر ك senden yardım isteriz ن س ت ع ح ين ك Doğrusu biz إح ن Allah ım ا لل ه م ع ل ي ك و ن ت و ك ل sana tevbe ederiz و ن ت وب ا ح ل ي ك Sana iman eder و ن ؤ حم ن بح ك isteriz. senden hidayet ن س ت ه ح ديك Sana güvenip dayanırız و ن ث حن ع ل ي ك sana methu sena ederiz ا خل ي ك ل ه (Bize verdiğin) her hayırla م ن ve terk ederiz و ن ت ك ve bırakırız و ن ل ع ve seni inkâr etmeyiz و ال ن ك ف ر ك Sana şükrederiz ن ش ك ر ك Sana (isyan edip) karşı gelen günahkâr kimseyi ي ف ج ر ك ve و ن س ج د namaz kılarız ن ص لح ى senin için و ل ك ibadet ederiz ن ع ب د ancak sana ا ح ي ك Allah ım ا لل ه م و ن ش ى rahmetini ر ح ت ك umarız ن ر ج و koşarız و ن حف د çalışırız ن سع ى Ancak sana و ا حل ي ك secde ederiz korkarız ع ذ اب ك azabından ا ح ن ع ذ اب ك Doğrusu senin azabın ح ب لك ف احر kafirlere م ل حق ulaşır

11 Dualar Amentü-Kelime-i Tevhid- Kur an Bitiriş Duası 7 Allah En Büyüktür أهلل أكرب Ben Allah Teâlâ'ya, meleklerine, kitaplarına, peygamberlerine, ahiret gününe, kadere; hayır ve şerrin Allahu Teâlâ'nın yaratmasıyla olduğuna inandım. Öldükten sonra dirilmek de haktır. Ben Allah tan başka hiçbir ilah olmadığına şehadet (tanıklık) ederim. Ve Muhammed in O nun (Allah ın) kulu ve Rasûlü olduğuna şehadet ederim. ال ا ح ل ه ا ح ال هللا م م د الر س ول هللا ص د ق ا لل ال ع ح ظيم Allah'tan başka İlah yoktur. Hazreti Muhammed (s.a.s.) Allah'ın Resulüdür Yüce Allah doğru söyledi Senin Rabbin; kudret ve şeref sahibi olan Rab, onların nitelendirdiği şeylerden uzaktır, yücedir. Ve Selam Gönerilmiş (Peygamberler) Üzerine olsun. Hamd âlemlerin rabbi olan Allah a mahsusutur. و رسل ه kitaplarına و كتب ه meleklerine و م ل ئ ك ت ه Allah Teâlâ'ya ب الل Ben inandım آم ن ت خ ي ر ه و ش ر ه م ن للا kadere و ب ال ق د ر ahiret gününe و ا لي و م ا آلخ ر peygamberlerine ب ع د dirilmek و ا لب ع ث hayır ve şerrin Allahu Teâlâ'nın yaratmasıyla olduğuna inandım ت ع ال ى haktır. ح ق öldükten sonra ا لم و ت Allah tan başka hiçbir ilah olmadığına أ ن ال إ ل ه إ ال للا ben şehadet ederim أ ش ه د (Allah ın) O nun ع ب ده و ر سوله Muhammed in olduğuna أ ن مح م د ا ve şehadet ederim و أ ش ه د kulu ve Rasûlü Yüce olan ال ع ظ يم Allah للا doğru söyledi ص د ق onların ع م ا ي ص ف ون kudret ve şeref ال ع ز ة sahibi ر ب Rabbin ر ب ك yücedir yücedir سب ح ان ل ل hamd و ال ح م د Peygamberlere ع ل ى ال مر س لين selam olsun و س ال م nitelendirdiği şeylerden Allah a mahsustur ر ب ال ع ال مين Alemlerin rabbi olan

12 Rabbi Zidni Konuşmaya Başlama Duası Tevbe İstiğfar Ezberlerde Vizede Buraya Kadar Sorumlusunuz.

13

14

15

16

17

18 KUR AN-I KERİM هو ال ك ال م ال مع ج ز ال من ز ل ع ل ى الن ب ي ص ل ى للا ع ل ي ه و س ل م ال م ك توب ف ي ال م ص اح ف ال م ن قول ع ن ه ب الت و ات ر ال مت ع ب د ب ت ال و ت ه Kur an, Başkalarının benzerini ortaya koymakta aciz kaldığı, Hz. Peygambere indirilen, Mushaflarda yazılı olan, tevatür yoluyla nakledilen, tilavetiyle ibadet husule gelen bir kelamdır. 2 Kur an-ı Kerimi Kıraat-ı Asım ve Rivayet-i Hafs üzere okumaktayız. 2 Subhi Salih, Mebahis fi Ulûmi l-kur an, Daru l-ilm li l-melayîn, 24. Baskı, 2000, s.21

19 TECVİD İLMİNİN TANIMI و هو إ ع طا ء ال حروف ح ق ها م ن كل ص ف ة و مس ت ح ق ها و ر د كل و اح د ل ال ص ل ه O (Tecvid), harflerin her bir sıfattan hakkını ve müstehakkını vermek ve her bir harfi aslına götürmektir 3 Tarifte geçen hakkeha dan maksat sıfat-ı lazimelerdir. Müstehakkeha dan maksat sıfat-ı arızalardır. li aslihi den maksa ise mahreçlerdir. TECVİD İLMİNİN KONUSU Kur an Harflerinin ve Kelimelerinin Seslendirilmesidir 4. TECVİD İLMİNİN GAYESİ Kur an-i Kerim i okurken dilin hatadan korunması, okuyanlarında sorumluluktan kurtulmasıdır 5. TECVİD İLMİNİN HÜKMÜ Farzdır. Bu farziyet kitap sünnet ve icma ile sabittir. oku" "Kur ân ı tertîl ile (açık açık, tane tane, ayırarak, tecvid ile) "و ر ت ل ال ق ر آن ت ر ت لا " Buradaki tertilden maksad tecvittir. 6 و ق ال ال ذ ين ك ف ر وا ل و ل ن ز ل ع ل ي ه ال ق ر ا ن ج م ل ةا و اح د ةا ك ذ ل ك ل ن ث ب ت ب ه ف ؤ اد ك و ر ت ل ن اه ت ر ت يلا ٣٢ İnkar edenler, "Kur'an ona bir defada toptan indirilseydi ya!" dediler. Biz Kur'an'la senin kalbini pekiştirmek için onu böyle kısım kısım indirdik ve onu tertil ile (ağır ağır, tane tane tecvid ile) okuduk. (Furkân,32) Farziyet iki yönden olur: 1. Tecvidi ilim olarak bilmek ve onunla amel etmek bakımından farz-ı kifayedir. 2. Her müslümanın namazı sahih olacak kadar kıraatini düzeltmesi yani lahn-ı celiden kurtaracaka kadar düzgün ve tecvidli yapması farz-ı ayındır. Kıraatni lahni hafiden kurtaracak kadar düzgün okuması ise farz-ı kifayedir. Bu ilmi bilmek ve onunla amel etmek açısından Bilmek Farz-ı Kifaye Uygulamak Farz-ı Ayn Farziyetinin sınırı itibari açısından Lahn ı Celî den kurtaracak kadar bilmek Farz-ı Ayn Lahn ı Hafî den kurtaracak daha sonraki nesillere aktarmak kadar bilmek Farz-ı Kifâye Kur an okuyanlar üçe ayrılır: 1. Tecvidi bilip, uygulayan ve me cur olanlar 2. Tecvidi bildiği halde uygulmayaıp mes ul olanlar 3. Tecvidi bilmeyip veya uygulayamayıp mazur olanlar 7. SÜR AT YÖNÜNDEN KUR AN-I OKUYUŞ USÛLLERİ 1. Tahkik Kur an-ı Kerim okurken her harfin hakkını vermek, medleri yeterince ve azami haklarını vererek uzatmak, harekelerini birbirinden ayırmak, şeddeleri tam yapmak ve ğunnelerin yeterince vermektir. 3 Ramazan Pakdil, Ta lim Tecvid ve Kıraat, İFAV, İstanbul, 2017, s Pakdil, s.26 5 Pakdil, s.26 6 Hz. Ali الترتيل : تجويد الحروف و معرفة الوقوف 7 Pakdil, s.29

20 Medd-i Muttasılları, Meddi Munfasılları, Medd-i Lazımları dörder elif uzatmaktır 8. En yavaş okuyuştur. Aşr-ı şerifler genelde bu okuyuşla okunmaktadır. 2. Hadr Kur an-ı Kerim i, asgari cevaz ölçülerine riayet ederek süratlice okumaya denir. Bu okuyuş usulünde Medd-i Munfasıllar bir elif, Medd-i Muttasıllar ve Medd-i Lazımlar iki elif olacak şekilde yapılan okuyuş şeklidir. Bu okuyuş caiz olan en hızlı okuyuştur. Bundan daha hızlı okunuduğu takdirde hezreme dediğimiz caiz olmayan bir okuyuş yapılmış olur Tedvir Kur an ı Kerimi orta süratte okumaya denir. Tahkik ve Hadr arası okuyuştur. Tertil Kur an ı dura dura, tane tane, tecvid kurallarına riayet ederek, anlaya anlaya ve manaya nüfuz ederek okumya denir. 10 Dördüncü bir okuyuş şekli değildir. Her üç okuyuş usulünde de tertil yapılabilmektedir. Genel manada mana ve tefekkür ile yapılan bütün sahih okuyuşlara tertil okuyuşu denmektedir. Meddi Tabi Meddi Muttasıl Meddi Munfasıl Meddi Lazım Meddi Arız Meddi Lin Ğunne Sıfatlı kelimeler Tahkik 1 4 (5) 4 (5) ,5 Tedvir (4) ,5 Hadr S.Lazım: 2 S.Arız: 1 1,5 8 Pakdil, s.34 9 Pakdil, s Pakdil, s.36

21 11 Abdullah Benli Hocadan Temiin edilmiştir. Harf Ta limi 11

22 DUDAK TA LİMİ Tilavet esnasında, dudakların kural ve kaidelere göre uygun olarak hareket ettirilmesine dudak ta limi denir. DUDAK HAREKETLERİYLE İLGİLİ ESASLAR Dudak ta liminde Harf olarak sadece و harfinde dudaklar öne sürülür. Bu harfin her türlü harekesinde dudaklar önde tututlmaya çalışılır. 1. Harekelerde Dudakların ve ağzın durumu A. Fetha (Üstün) Harekede Dudaklar ve Ağız Alt çenenin biraz düşürülmesiyle ağzın aldığı açılma durumudur. Dudaklar tabii vaziyette olur. İnce harflere e sesi veriken normal açık (Fethah-i Mutevassita), Kalın harflere a sesi verirken birazdaha açıktır (Fetha-i Şedide). 12 B. Kesra (Esre) Harekede Dudaklar ve Ağız Sesi i doğrultusuna vermek için üst çeneyi alt çeneye hâkim kılıp, alt çeneyi kısıp ağzı açmamaktır. Dudaklar tabii vaziyette olur. Dişler biraz açıktır. C. Zamme (Ötre) Harekede Dudaklar ve Ağız Sese doğrultu vermek maksadıyla, dudakları belli miktarda yummarak önde tuttmaktır. Çene normal, dudaklar ortada bir nohut tanesi girecek kadar bir boşluk oluşacak şekilde aralıklı ve öne sürülmüş olmalıdır. Zamme harekeden sonra vav (و) harfi bulunursa bu harfin telaffuzu esnasında harekeye göre,.ه و dudakların birazdaha ileri uzatılması gerekir. Örneğin Kalın harfler u sesiyle İnce harfler u-ü sesiyle. Arap fonetiğinde ü sesi yoktur Sakin Harflerde Dudakların Durumu 1. Harf, tenvinli veya cezimli veya vakıftan dolayı sakin olduğunda, daima makablinin ل هن, ي ع ل مون, مس ت ق يم, ب ه م, ل هم alır. harekesi doğrultusunda şekil Bütün izharlar (dil izharı, dudak izharları), ihfalar(dil ve dudak ihfası), iklablar aynı kurala tabidir. 14 غ ن ي ك ر يم, إن كن تم, م ن خ و ف, م ا ل هم ب ه, س م يع ب ص ير, غ فور ح ل يم 2. Şeddeli ve idğamlı kelimelerde dudaklar ikinci harfin harekesinde göre şekil alır. م ن ي ؤ م ن, للا الص مد, ثم, و ي ل ل كل, ع ل ي ه م مؤ ص د ة, ع دو مب ين 12 Pakdil, s Pakdil, s Pakdil, s.116

23 Meharici Huruf A. Harf Harfle ilgili olan "nefes" ve "ses"kavramlarının da iyice bilinmesi önem arzeder. İnsan yaradılışı icabı, elinde olmayarak nefes alır ve verir. Bu nefes irâde kuvveti ile çıkar ve işitilirse "ses" olur. Eğer bu ses, mahreçlerin birinden çıkarsa buna da "harf" denir. Kısacası, insanın ağzından çıkan tabiî havaya nefes, insan irâdesine bağlı olarak nefesin ses tellerine çarparak çıkmasına da ses denilmektedir Abdullah Benli, Hafs Rivayetiyle Âsım Kıraatinin Tecvîd Kuralları, Kayseri, s. 13; Pakdil, s. 44

24 1. Harflerin İsimleri Arap alfabesinde harflerin isimlerinin başına (ال) takısı yer almaktadır. س (ا لز اي ( ز (ا لر اء ( ر (ا لذ ال ( ذ (ا لد ال ( د (ال خا ء ( خ (ال حا ء ( ح (ال ج يم ( ج (ا لث اء ( ث (ا لتا ء ( ت (ا ل با ء ( ب (ا ل ه م ز ة ( أء ل (ا ل ك اف ( ك (ا ل ق اف ( ق (ا ل ف اء ( ف (ا ل غ ي ن ( غ (ا ل ع ي ن ( ع (ا لظ اء ( ظ (ا لط اء ( ط (ا لض اد ( ض (ا لص اد ( ص (ا لش ين ( ش (ا لس ين ( (ا ل ي اء ( ي (ا ل و او ( و (ا ل ه اء ( ه (ا لن ون ( ن (ا ل م يم ( م (ا لل م ( Ancak harfin yalın olarak ismi telaffuz edilirken başındaki (ال) takısı ile sonundaki hemze belirtilmez: ص (ش ين ( ش (س ين ( س (ز اي ( ز (ر ا) ر (ذ ال ( ذ (د ال ( د (خا ( خ (حا ( ح (ج يم ( ج (ث ا) ث (تا ( ت (با ( ب (ه م ز ة) أء (و او ( و (ه ا) ه (ن ون ( ن (م يم ( م ( ل م ( ل (ك اف ( ك (ق اف ( ق (ف ا) ف (غ ي ن ( غ (ع ي ن ( ع (ظ ا) ظ (ط ا) ط (ض اد ( ض (ص اد ( (ي ا) ي 2. Harflerin Çeşitleri A. Asli Harfler 29 heca harfleridir. B. Fer i Harfler مهزة مسهلة.1 Teshil Hemzesi / Müsehhel elif: Teshil[49] olunan hemzedir. Üç kısma ayrılır Birincisi: hemze أ ile elif ا arası okuyuş demektir. Yani ikinci ء nin şiddet sıfatını kaldırarak okumak أأعجمي Tek vecih Yerinde teshil (Not) آلذكرين I. Tahkik II. Teshil (İki vecih Tahkik Mukaddem) آلئن

25 الف ممالة.2 آلل I. Tahkik II. Teshil (İki vecih Tahkik Mukaddem) I. Tahkik II. Teshil (İki vecih Tahkik Mukaddem) İmale Elifi: İmale olunan elifler, medd edilen elif (أ) ile yâ (ي) arasında bir eliftir ki, ne tam eliftir ne de tam yadır. İmale edilen elifler iki kısma ayrılır. Birincisi: eğer yâ (ي) tarafı elif (ا) tarafına gâlip gelirse imale-i kübra İkincisi: eğer elif (ا) tarafı yâ (ي) tarafına gâlip gelirse, buna imale-i suğra, taklil veya beyne beyne denir. 16 Esre ile üstün arası okuyuş olup esreye yakın okuyuş olduğunu da beyan edenler vardır. harfinin kalınlığı kırılır ر ayetinde (مجراها) Tek vecihtir. صاد مشممة.3 İşmama Uğrayan Sad: Koklamak demektir. Asıl tarifi: السكون بعد الشفتين انضمام dür. Ancak burdaki işmam farklıdır. İşmâm olunan sâd (ص) harfidir. Bu, sâd (ص) harfi ile zây (ز) harfinin seslerinin birbirine karışmasından doğmuştur. Sâd ve zây harfleri mahreçlerinden tam olarak çıkartılmayıp, ikisinin karışımı olacak şekilde telaffuz edilen bir sestir. İşte bu şekilde telaffuz edilen harf, işmâm olunan sâd. dır (ص) Telaffuzu bakımından ne tam sâd dır (ص) ne de tam zây. dir (ز) İmâm Hamze nin (ف) birinci râvîsi Halef,(ض) Kur ân-ı Kerim deki bütün الصراط ve harflerini, (ص) kelimelerinin sâd صراط (ص) kelimesindeki sâd الصراط ise, yalnız Fatiha sûresindeki (ق) İkinci râvîsi Hallâd harfini işmam ile okumuşlardır. Asım kıraatinde böyle bir harf yoktur. مفخمة الم.4 Tefhim Lamı: Aslında lâm ل) ), ince bir harftir. Ancak (هللا) lafzındaki lâm harfleri, öncesi fethalı veya dammeli ise kakalın okunur. Yine eğer sakin veya meftuh olan ط ظ) (ص ve harflerinden sonra meftuh bir lâm harfi gelirse bu lâm,(ل) İmâm Nâfi(ا) nin ikinci râvîsi (ج) Verş tarafından kalın olarak okunmuştur. İşte kalın okunan bu lâm harflerine, lâm-ı tağlîz veya lâm-i mufahhame denir. gibi. ı (ل) kelimelerinin lâm الطلق - الصلوة - الظ ل م - ا ظ ل م 16 Benli, s.17; Pakdil, s.48

26 Âsim kıraatinde sadece (للا) lafzındaki lâm harfleri, öncesi fethalı veya dammeli olduğu zaman kalın okunurlar. نون اخلفات.5 İhfa nununa denir. İhfâ olunan nûn, ihfâ harflerinden önce gelen, zâtı gidip, ğunnesi bâkî kalan sâkin nûn dur. Sakin nûn; ihfâ ya da iklâb pozisyonunda iken nâkıs hâle gelir ve ihfâ harflerinden hangisi geliyorsa onun karışımı bir ses alır, fakat ğunnesi bâki kalır. ينكثون misalinde olduğu gibi. Not: Kıraat, kelimelerde meydana gelen keyfiyetlere denir. 3. Mahreç Bölgeleri 1. Boğaz Mahreci (Üç Mahreç 6 Harf) ه أ احللق أقصى.A أ Hemze: Hemze, boğazın aksa l-halk denilen en son bölümünden yani boğazın göğse bitiştiği yerden çıkar. 17 و ال ذ ين ي ؤ م ن ون ب م ا أ ن ز ل إ ل ي ك و م ا أ ن ز ل م ن ق ب ل ك و ب ا ل خ ر ة ه م ي وق ن ون إ ي اك ن ع ب د و إ ي اك ن س ت ع ين ا ه د ن ا الص ر اط ال م س ت ق يم Elif ise bizatihi okunan bir harf değil, med harfi olduğu için boğaz ile ağız boşluğundan :(ا) (cevf den) çıkar. 18 ق ال ي ا ن وح إ ن ه ل ي س م ن أ ه ل ك إ ن ه ع م ل غ ي ر ص ال ح ف ل ت س أ ل ن م ا ل ي س ل ك ب ه ع ل م إ ن ي أ ع ظ ك أ ن ت ك ون م ن ال ج اه ل ي ن (ا-أء) Hemze ile Elif arasındaki farklar Hamze boğaz harfidir; elif ise ağız boşluğundan çıkar Hamze kelimede daima harekeli olur; elif ise hareke almaz 17 Benli, s Benli, s.21

27 Bazı kelimelerde elifler okunmadığı halde yazılmıştır veya ilk olarak elifle yazıldığı için o şekilde muhafaza edilmiştir. Hamze, harfler tablosunda ilk harf olarak, elif ise lam elifine bağlı olarak yazılır. Hamzenin sabit bir resmi yoktur. Önündeki harfin harekesine göre değişir. Fetha olduğunda,(أ) elif ötre olduğunda,(ؤ) vav esre olduğunda (ئ) ya üzerinde olur., جاء Hamze kendinden önceki harf sakin olursa hamze hiçbir zaman resimli yazılmaz Gibi دفء ه Boğazın aksa l-halk denilen en uzak noktasından yani boğazın göğse bitiştiği yerden çıkar. Karından çıkarılacağı yönündeki görüşler doğru değildir. 19 خ ت م للا ع ل ى ق ل وب ه م و ع ل ى س م ع ه م و ع ل ى أ ب ص ار ه م غ ش او ة و ل ه م ع ذ اب ع ظ يم Bakara 7 ك ت ب ع ل ي ه أ ن ه م ن ت و ل ه ف أ ن ه ي ض ل ه و ي ه د يه إ ل ى ع ذ اب الس ع ي ر Hac 4 ح ع وسط احللق.B Boğazın "vesatu l-halk" denilen orta kısmından çıkar. Ağız açık vaziyette iken boğaz ortasının hafifçe sıkılmasıyla çıkar. İnce bir harftir. Gerek fethalı halinde gerekse le (ا) uzatırken dilin kökü kabartılmadan ince olarak okunmalıdır. 20 Şuara 83 الص ال ح ات - ح م يم - ا ص ح اب - ح ج اب - ن وح - ص ال ح - م ن ت ح ت ه ا ر ب ه ب ل ي ح ك اما و أ ل ح ق ن ي ب الص ال ح ين ح ع Boğazın ortasından yani "vesatu l-halk" denilen orta kısmından parlak olarak çıkan ince bir harftir. Boğazın ortasının hafifçe sıkılmasıyla çıkarılır. Dilin dibi çökertilerek, kabartılmadan telaffuz edilir. (ح) harfinde olduğu gibi gerek fethalı halinde, gerekse le (ا) uzatırken dilin kökü kabartılmadan ince olarak okunmalıdır. Parlak ve çingi bir ses çıkarılmalıdır. Harfin telaffuzu, puslu bir hava ya da soluk bir renk pozisyonunda olmadığı gibi, aşırlığa giderek "Ayn çatlatıyor" tarzında da olmamalıdır. 21 ل ي س ع ل ى ا ل ع م ى ح ر ج و ل ع ل ى ا ل ع ر ج ح ر ج و ل ع ل ى ال م ر يض ح ر ج و م ن ي ط ع للا و ر س ول ه ي د خل ه ج ن ات ت ج ر ي Fetih 17 م ن ت ح ت ه ا ا ل ن ه ار و م ن ي ت و ل ي ع ذ ب ه ع ذ اباا أ ل ي اما س ب ع ع ج اف - ع ه د ع ن د ك - ع ل ي ه م ب ع ل م - ي ع ذ ب ه ع ذ اباا - م ر ج ع ك م ج م يعاا - ي ش ف ع ع ن د ه خ غ أدىن احللق.C خ Boğazm edne l-halk" denilen giriş kısırımdan yani boğazm ağza en yakın olan kısmından çıkan kalın bir harftir. (خ خ ( gibi harfi varmış (خ) Horlama sesine benzer bir özelliğe sahipse de birden fazla sükûnlu şeklinde telaffuz etmekten sakınmak lazımdır. İnce okumaktan kaçınılmalıdır. Bu harfi okurken ağzın açık, dil kökünün kabarık olmasına ve ağız içinin sesle doldurulmasına dikkat edilmelidir. Bu harf telaffuz edilirken, fethalı ve dammeli ise kalın, kesralı ise kendisi kalın, harakesi ince olmalıdır. 22 خ ت م - ي خ د ع ون - ال خ ي ر ت - ي خ ط ف - و ب ا ل خ ر ة - خ ل ق ك م - ف ا خ ر ج - خ ال د ون - خ و ف - و ل ي ؤ خ ذ 19 Benli, s Benli, s Benli, s Benli, s. 22

28 غ Mahreç yeri boğazın ağza en yakın olan kısmı (edne l-halk), yani boğazın üst giriş kısmıdır. Dil kökünün kabartılarak kalın okunmasına dikkat edilir. Gargara yaptığımız zamanki sese benzemektedir. Bu harfin, fethalı ve dammeli iken kalın, kesralı iken kendisinin kalın, harakesinin ise ince olmasına dikkat edilmelidir. Bu harf özellikle sükûnlu olarak okunurken ses ağızdan dışarı verilmeli, boğazda yutulmamalıdır. Eğer yutulursa (ع) harfinin sesiyle karışarak iki harfin karışımından oluşan farklı bir ses ortaya çıkar. Bu yüzden )ع(,)ح( ve (ه) harflerinin dışındaki harflerin sükûnlu olarak okundukları durumlarda mutlaka ses dışarı verilmeli, yutulmamalıdır. 23 ب غ ي ر - ب غ ض ب - غ ي ر ال م غ ض وب - ن غ ف ر - ف ي ط غ يا ن ه م - و ا غ ر ق ن ا - ر غ داا - غ ي ب - ب ال غ ي ب 2. Dil Mahreci (10 Mahreç 18 Harf) Mahreci ق Dil kökü karşı damaktan çıkar. Mahreci ك Mahrecinin bir parmak üstünden çıkar ق Mahreci ج ش ي Dil ortası üst Damaktan çıkar 23 Benli, s. 26

29 ض Mahreci ل Mahreci Dil ucuyla üst ön dişetinden çıkartılır. Bu harfin sakinleri çıkartılırken ravm yapmmak gerekir. ن Mahreci Dil ucuyla üst ön dişetinden çıkartılır. Ğunne sıfatı vardır. Bütün hareke türevlerinde ğunne sıfatı vardır. ر Mahreci Dil ucu iki üst ön dişlerin hemen üstündeki damaktan çıkar. ت د ط Mahreci Dil ucuyla üst ön dişlerin diplerine doğru dayandırılarak çıkar.

30 ث ذ ظ Mahreci Dil ucu üst tarafı üst ön dişlerin başlarına değmesiyle çıkarlar. Üçüde peltek harftir. En az peltek olan ظ harfi en peltek olan ise ث harfidir. ز س ص Mahreci Dil ucu alt ön dişlerin üstinden çıkar. Safir sıfatı her üçünün ortak sıfatıdır.

31 3. Dudaklar Mahreci ( 2 Mahreç 4 Harf) ف Mahreci İki üst ön dişin alt dudağın iç tarafına basmasıyla çıkar. و م ب Mahreci ب harfi dudakalrın sert bir şekilde kapanmasıyla meydana gelir. م harfi dudakların yumuşak şekilde kapanmasıyla meydana gelir. و dudakalr ön tarafa doğru ötre pozisyonunda uzatılarak çıkartılır. Üç harekesinde de pozisyon aynıdır. ب de ğunne yapmaktan sakın. و harfinde dudakları çok fazla büzme. 4. Cevf Ağız Boşluğu (1 Mahreç 3 Harf) ا ي و Mahreci Harf-i med olan bu harfler ağız ve boğaz boşluğundan çıkar. En geniş alana sahip mahreçlerdir. 5. Hayşum Ğunne Genizden gelen sese denir. Ğunne sıfatlı konular:

32 1. İhfa 2. iklab 3. İdğam-ı Meal Ğunne 4. İdğam-ı Misleyn Meal Ğunne 5. Dudak İfası 6. İdğam-ı Mütecaniseyn ب -م maddesi 7. İdğam-ı Şemsiyye Meal Ğunne م ve Şeddeli ن 8. Şeddeli Sevme gayriyi gönül âşıka bir yâr yetişir Dil-i dîvâneye bir dilber ü dildâr yetişir Secdeyi vechullah ise maksudun ey dil Kıblegah itmeye bir dilberi didar yetişir Medet Ya sultanım!