Anadolu Üniversitesi Mühendislik Fakültesi Endüstri Mühendisliği Bölümü. Doç. Dr. Nil ARAS ENM411 Tesis Planlaması Güz Dönemi

Transkript

1 Andolu Üniversitesi Mühendislik Fkültesi Endüstri Mühendisliği Bölümü Doç. Dr. Nil ARAS ENM411 Tesis Plnlmsı Güz Dönemi

2 2 Tesis (fcility) Tesis : Belli bir iş için kurulmuş ypı Tesis etmek : Kurmk, temelleştirmek to fcilitte : Kolylştırmk Tesis : Belli bir işin dh koly ypılmsı için düzenlenmiş oln rçlr

3 3 Tesis örnekleri Binlr, fbriklr

4 4 Tesis örnekleri Atölyeler

5 5 Tesis örnekleri Tezghlr, techiztlr

6 6 Tesis örnekleri El letleri

7 7 Tesis örnekleri Tesist (ğ vey şebeke)

8 8 Tesis örnekleri Tşım yükleme rçlrı Hizmet kesiminde vezne, meliythne vb. bölümler Herhngi bir bir iş için yrılmış lnlr

9 9 Tesis Plnlmsının (TP) Önemi Çok eskiden beri popüler bir konu... Cnlılrdki milyonlrc içgüdüsel fliyet, yer seçimi ve yerleşim düzenlemesi ile ilgilidir. Geçen yüzyıld snyi toplumun, günümüzde de snyi ötesi toplum geçişin getirdiği büyük ve ni değişimler, yerleşim problemlerini gelenekler ve lışknlıklrl çözülemeyecek hle sokmuştur. Ekonomide snyi sektörünün yerinin drlıp, hizmet sektörünün gelişmekte olmsıyl fbrik düzenleme, yer seçimi vb. terimlerin yerini dh geniş kpsmlı Tesis Plnlmsı terimi lmıştır.

10 10 Tesis Plnlmsının (TP) Önemi Günümüzde plnlnn tesisler, bir orgnizsyonun Tedrik Zinciri Mükemmelliğine (Supply Chin Excellence) erişmesine yrdım etmek zorunddır. Ürün, süreç vey tesis tsrımını ilgilendiren problemlerin çözümü, diğer işletme problemlerine göre dh uzun süre ve msrf gerektirir. Anck bu çözümlerin getireceği kznçlr d dh büyük olmktdır.

11 11 Tesis Plnlmsının (TP) Önemi Büyük ytırım gerektirir. Kuruluşun hreket serbestliğini yıllrc kısıtlyck oln uzun ve ort dönemli strtejik krrlr dynır. Tesis büyüklüğü (kpsite) / tesis yeri seçimi / tesis içi yer düzenlemesi / mlzeme ktrm sistemlerinin tsrımı

12 12 Tesis yer seçimi Tesis plnlmsı Tesis sistemleri Tesis tsrımı Tesis içi yerleşim düzenlemesi Mlzeme ktrm sistemi

13 13 Birimler rsındki hiyerrşik ilişki Snyi kompleksi Fbrik Atölye İş merkezi Tezgh Bir tesis kendinden dh büyük bir tesisin lt tesisi olbilir y d kendisi de dh küçük tesislerin bir ry gelmesiyle orty çıkbilir.

14 14 Tesis Tesis sdece bir ln ve burdki fiziki donnımdn ibret değildir. Tesisi tsrlyn, kurn, yrlyn, çlıştırn, kullnn, bkımını ypn ve gerekirse değiştiren insnlr; tesisin çlıştırılmsın yön veren bilgi, deneyim, tlimt gibi elle tutulmyn, gözle görülemeyen unsurlr d bütünün prçlrıdır.

15 15 Tesis, bir üretim vey hizmetin bzı süreçlerinin vey tmmının ypıldığı yer ve vrs- burdki üretimde kullnıln rçlrı d kpsyn genel bir kvrmdır. Bir üretim işletmesi için tesis plnlmsı, üretim tesisinin üretimi en iyi nsıl gerçekleştireceğini tyin etmektir. Tesis plnlm konusunun uygulnmsı, bsit kontrol listelerinden krmşık mtemtiksel modellere kdr geniş bir lnı kpsmktdır.

16

17 17 1. Tek noktd yoğunlşmış tesisler 2. Aln düzgün dğılmış tesisler 3. Sonlu syıd noktd yoğunlşmış tesisler

18 18 1. Tek noktd yoğunlşmış tesis Yer seçimi problemleri Tesisin büyüklüğü, yerleşimin ypılcğı bölge büyüklüğü ynınd çok çok küçüktür (ihml edilecek kdr). A, B, D ve E tesisleri, plnd birer nokt ile gösterilir B A D E

19 19 A, B, C, D, E, F, G, H, I, J, K ve L depolrı hritd birer nokt

20 20 2. Aln düzgün dğılmış tesisler Alt tesislerin ln düzgün olrk dğıldığı ve lnın her noktsının ynı değere ship olduğu vrsyılır. A, B, C, E ve F tesisleri, (genellikle) birer dikdörtgen ile gösterilir. A B YOL C E F

21 21 3. Sonlu syıd noktd yoğunlşmış tesisler Dikdörtgen dışı şekiller vrdır (L gibi) Alnlr birim krelerle, hrflerle temsil edilir. A, B, C ve D tesisleri, birim hücrelerle (birim krelerle) gösterilir. AAAAAAAAAAAAAAA AAAAAAAAAAAAAAA AAAABBBBBBBBBBB DDDDDDDDBBBBBBB DDDDDDDDCCCCCCC DDDDDDDDCCCCCCC

22 22 I III II AAAAAAAAAAAAAAA AAAAAAAAAAAAAAA AAAABBBBBBBBBBB DDDDDDDDBBBBBBB DDDDDDDDCCCCCCC DDDDDDDDCCCCCCC IV

23 23 ÖRNEK: Birim krelerle gösterim 10 x 10? A YOL C D B E A B YOL C D E

24 24 Duyrlılık Sdelik DENGESİ BÖLÜM GERÇEK ALAN BİRİM KARE ALANI GERÇEK ALANDAN SAPMA A B C D E YOL TOPLAM (70x50) 3500 (35x100) 3500

25 25 1. Tesislerin birbirine en ykın noktlrın göre (iyimser) 2. Tesislerin birbirlerine en uzk noktlrın göre (kötümser) 3. Aln ğırlık merkezlerine göre 4. Mlzeme lm/bırkm (/b) noktlrın göre

26 26 1. En ykın noktlr rsı (iyimser)

27 27 2.En uzk noktlr rsı (kötümser)

28 28 3. Aln ğırlık merkezleri rsı (ortlm)

29 29 4. Alm/Bırkm noktlrı rsı /b /b

30 30 1. Kuşuçuşu (KU) / Öklid / Düz [Eucliden] 2. Dikdoğrusl (DD)/ Zigzglı / Mnhttn / Şehir içi [Rectiliner] 3. Kuşuçuşunun kresi (KUK) [Squred Eucliden] 4. Tchebychev Uzklığı

31 1. Kuşuçuşu (KU) / Öklid / Düz [Eucliden] İki noktyı birleştiren en kıs yol bir doğru prçsıdır İki nokt rsınd engel olmyn durumlr, rzi hritlrı üzerindeki yer seçimi problemleri için uygun. 31

32 32

33 2. Dikdoğrusl (DD)/ Zigzglı /Mnhttn/ Şehir içi [Rectiliner] Şehir içi vey tölye içi yollr gibi birbirini dik olrk kesen yol şebekelerinin kullnılmsını gerektiren durumlr. AB=AbcdefgB=vb. 33 B Dikdoğrusl 2 A Kuş Uçuşu c b e d g f h Dikdoğrusl 1

34 34

35 35

36 36

37 3. Kuşuçuşunun kresi (KUK) [Squred Eucliden] 37 Yorulm, güç kybı gibi, mliyetlerin uzklığın kresi ile orntılı olrk rttığı vrsyıln durumlr (mliyet uzklık 2 ) Kuşuçuşu uzklığın kresi lınır.

38 38

39 39 4. Tchebychev Uzklığı Bzı durumlrd boyutlrdn biri diğerlerinden çok dh önemlidir. A<<B ols, A ve B rsındki uzklığı B belirler. B A

40 Tchebychev uzklık ölçümünün kullnılcğı bir örnek: Köprülü vinçler 40 Köprü, şryo, knc hızlrı frklı ise tşım süresini, en uzun yol hngi doğrultud lınıyors o belirler.

41 41

42 42 n boyutlu uzyd iki nokt A ve B olsun. A=( 1, 2,..., n ) ve B=(b 1,b 2,...,b n ) p, ölçüm şeklini belirleyen bir prmetre Boyut numrsı i Boyutun ğırlığı w i İki nokt rsı uzklık l p l p n i 1 w i i b i p 1 p

43 43 Düzlemde iki nokt: A = (x, y ) ve B = (x b, y b ) n=2 p, ölçüm şeklini belirleyen bir prmetre Boyut numrsı i Boyutlr verilen ğırlıklr ynı olsun İki nokt rsı uzklık l p p 1 Y Y X X p 1 b b p l p 1 p i b i p 1 p i b i i w p l p b p b p 2 2 p i n 1 i

44 44 p=1 için, uzklık ölçümü DİKDOĞRUSALDIR. l p X X b p Y Y b 1 p p l DD X X b Y Y b

45 45 p=2 için, uzklık ölçümü KUŞUÇUŞUDUR. p 1 p b p b p Y Y X X l 2 b 2 b KU 2 b 2 b KU Y Y X X l Y Y X X l

46 46 KUŞUÇUŞUNUN KARESİ lınırs, KUK uzklığı bulunur. l KUK X X b 2 Y Y b 2 2 l KUK 2 X X Y Y 2 b b

47 47 p= TCHEBYCHEV uzklığın krşı gelir. l Enb x x, y y t b b B A

48 48 1<p<2 için, uzklık KU dn fzl, DD dn zdır. Fiziki uzklıklr gerçekte tm nlmıyl KU olmdığı gibi, DD d değildir. l p x x b p y y b p 1 p B p A C

49 49

50 50 Minkowsky ve özel durumlr ( p>0 ) değerleri p=1, dikdoğrusl p=2, kuş uçuşu p=2 nin kresi, KUK p=, Tchebychev ld x xb y yb 2 2 k b b l x x y y k b b l x x y y l Enb x x, y y t b b