Doğayı anlamak için, Parçacıkları, Kuvvetleri ve Kuralları Bilmemiz gerekir. Gordon Kane,Süpersimetri

Transkript

1

2 EVREN NASIL İŞLER?

3 Doğayı anlamak için, Parçacıkları, Kuvvetleri ve Kuralları Bilmemiz gerekir. Gordon Kane,Süpersimetri

4 Evrenin olağanüstü karmaşıklığını açıklamak için küçüklerin dünyasını anlamak gerekir

5 Sezen Sekmen, Güncel sorunlar ve çözüm arayışı, CERN Türk Öğretmen Çalıştayı, 5 Şubat 2016

6 Modellerimiz; Gördüklerimize uymalı Gördüğümüz her şeyle tutarlı olmalı Henüz bakamadığımız şeyleri kestirebilmelidir. (Gilmore Robert, Kuarkların Büyücüsü)

7 Sezen Sekmen, Güncel sorunlar ve çözüm arayışı, CERN Türk Öğretmen Çalıştayı, 5 Şubat 2016

8

9 Açıklanamayan, açığa çıkarılması gerekenler neler? Bir alt alan özenle çalışılıp çözülürken, modeller ile yorumlanır ve öne sürülen düşünceler tekrar tekrar değişir. Gordon Kane, Süpersimetri

10 AÇIKLANAMAYAN NELER VAR? KÜTLE SORUNU µ leptonun kütlesi, elektronun kütlesinin yaklaşık 200 katı? Niye bütün nötrinolarin kütlesi bu kadar küçük?

11 AÇIKLANAMAYAN NELER VAR? ÇEŞNİ SORUNU Neden üç aile? Farklı ailelerin kütleleri niye birbirinden farklı? Lepton ve kuark aile sayıları niye birbirine eşit?

12 AÇIKLANAMAYAN NELER VAR? KUVVETLER FARKLILIĞI Kütleçekimi, elektromanyetik kuvvetten 1040 kat daha zayıftır. Bu kadar fark doğal bir şekilde nasıl ortaya çıkabilir? Tüm kuvvetleri anlatacak olan birleşik tek kuram nedir?

13 AÇIKLANAMAYAN NELER VAR???? Evrendeki Madde-Anti-Madde Asimetrisi

14 AÇIKLANAMAYAN NELER VAR? EVREN %49 görünen madde %26,8 karanlık madde??? %68,3 karanlık enerji???

15 Sezen Sekmen, Güncel sorunlar ve çözüm arayışı, CERN Türk Öğretmen Çalıştayı 5 Şubat, 2016

16 Sezen Sekmen, Güncel sorunlar ve çözüm arayışı, CERN Türk Öğretmen Çalıştayı 5 Şubat, 2016

17

18

19 STANDART MODELİN EKSİKLİKLERİNİ GİDERECEK KURAM ARAYIŞLARI??? Sezen Sekmen, Güncel sorunlar ve çözüm arayışı, CERN Türk Öğretmen Çalıştayı 5 Şubat, 2016

20 SÜPERSİMETRİ Bu parçacıklar nerede?

21 Sezen Sekmen, Güncel sorunlar ve çözüm arayışı, CERN Türk Öğretmen Çalıştayı 5 Şubat, 2016

22 SİCİM KURAMLARI En temel parçacığın bir sicim olduğunu, ve gözlemlediğimiz bütün diğer parçacıkların, bu sicimin açık ya da kapalı durumlarında farklı titreşimlerine karşılık geldiğini ön görür.

23 Sezen Sekmen, Güncel sorunlar ve çözüm arayışı, CERN Türk Öğretmen Çalıştayı 5 Şubat, 2016

24

25 LHC DE ARAYIŞLAR

26 Sezen Sekmen, Güncel sorunlar ve çözüm arayışı, CERN Türk Öğretmen Çalıştayı 5 Şubat, 2016

27 SM ile uyuşmayan herhangi bir gözlem bize SM ötesi fiziğin varlığını işaret edecek (Meraklısına Parçacık ve Hızlandırıcı Fiziği (Bora Akgün, Gökhan Ünel, Samim Erhan, Sezen Sekmen, Umut Köse, Veli Yıldız))

28 Sezen Sekmen, Güncel sorunlar ve çözüm arayışı, CERN Türk Öğretmen Çalıştayı 5 Şubat, 2016

29 Sezen Sekmen, Güncel sorunlar ve çözüm arayışı, CERN Türk Öğretmen Çalıştayı 5 Şubat, 2016

30 Sezen Sekmen, Güncel sorunlar ve çözüm arayışı, CERN Türk Öğretmen Çalıştayı 5 Şubat, 2016

31 NÖTRİNOLAR??? Beni göremediler! Nötrinolar maddeyle çok seyrek etkileşmeye girdiklerinden üstteki resimde gösterilmemiştir. Bu tip parçacıklar, enerjinin korunumu ilkesinden kayıp enerji sinyali hesaplanarak dolaylı yoldan gözlemlenir.

32 Sezen Sekmen, Güncel sorunlar ve çözüm arayışı, CERN Türk Öğretmen Çalıştayı 5 Şubat, 2016

33 Yıldızların gördüğümüz ışığı fotonlardan oluşur. Protonlar ve elektronlar yıldızları ve gezegenleri oluşturur. Nötrinolar ve LSP (varsa) evren boyunca mevcut olan madde biçimleri olacaktır. Sadece zayıf ve kütleçekimsel kuvvetleri hissettiklerinden, elektromanyetik ya da güçlü kuvvetleri hissetmediklerinden, yıldızların oluşumuna katılmayacaklar, kara madde olacaklardır. Süpersimetri, LSP' den oluşan kara maddenin var olduğunu öngörür En hafif süpereş (LSP); onun bozunup dönüşeceği daha hafif parçacığı yoktur, dolayısıyla kararlıdır. Kerem Cankoçak (Bilim ve Gelecek Ağustos 2012)

34

35 Daha ağır kütleli parçacıklar elde etmek (LHC) Düşük kütleli parçacıklar (LHC de protonlar) çok büyük kinetik enerjilerde çarpıştırılır. Parçacık hızlandırıcıları; bir parçacığın momentumunu artırmak, dalga boyunu azaltmak için kullanılır. Dalga boyu ne kadar küçükse, hedef hakkında o kadar bilgi edinilir. Parçacıklar kazandıkları yeni enerji ile yeni parçacıklar oluştururlar. Böylece ağır kararsız parçacıklar yaratılabilir ve özellikleri incelenebilir. Kerem Cankoçak (Bilim ve Gelecek Ağustos 2012)

36 Sezen Sekmen, Güncel sorunlar ve çözüm arayışı, CERN Türk Öğretmen Çalıştayı 5 Şubat, 2016

37 KAYNAKLAR: 1. Sezen Sekmen, Güncel sorunlar ve çözüm arayışı, CERN Türk Öğretmen Çalıştayı 5 Şubat, Altuğ Özpineci, Standart Model ve Ötesi, Bilim ve Teknik Dergisi, Tübitak, Gordon Kane, Süpersimetri 4. Brian Greene, Evrenin Zerafeti 5. Robert Gilmore, Kuarkların Büyücüsü 6. Meraklısına Parçacık ve Hızlandırıcı Fiziği (Bora Akgün, Gökhan Ünel, Samim Erhan, Sezen Sekmen, Umut Köse, Veli Yıldız) 7. Kerem Cankoçak (Bilim ve Gelecek Ağustos 2012)

38 Bir arada bulunmaktan Büyük heyecan duydum TEŞEKKÜRLER! DİLEK YILDIRIM Fen Blm. Öğretmeni İzmir Çiğli Mehpare Yağcı Anadolu İmam Hatip Lisesi