ARAŞTIRMA VE GELİŞTİRME FAALİYETLERİNE 5746 SAYILI KANUNLA SAĞLANAN YENİ DESTEK VE TEŞVİKLER VE BUNLARDAN YARARLANMA KOŞULLARI

Transkript

1 ARAŞTIRMA VE GELİŞTİRME FAALİYETLERİNE 5746 SAYILI KANUNLA SAĞLANAN YENİ DESTEK VE TEŞVİKLER VE BUNLARDAN YARARLANMA KOŞULLARI sayılı Araştırma ve Geliştirme Faaliyetlerinin Desteklenmesi Hakkında Kanunla yapılan düzenlemenin amacı nedir? 5746 sayılı Kanunla, sürdürülebilir büyümenin sağlanması, Ar-Ge faaliyetlerinin desteklenmesi suretiyle rekabet gücünün artırılması, Ar-Ge harcamalarının GSYİH içindeki payının yükseltilmesi, Katma değeri yüksek mal ve hizmet üretiminin artırılması, Verimliliğin artırılması suretiyle üretim maliyetlerinin düşürülmesi, Araştırmacı ve nitelikli işgücü istihdamının desteklenmesi, Yurtdışındaki Türk araştırmacıların yurt içinde istihdamının özendirilmesi, Ar-Ge kapsamındaki doğrudan yabancı yatırımların ülkeye girişinin hızlandırılması, Rekabet öncesi işbirliği projelerinin geliştirilmesi ve teşvik edilmesi, hedeflenmiştir. Kanunla ; yenilikçiliğe odaklanarak, istihdamı gelişmiş, katma değeri yüksek ürünler üreten, bu sayede verimliliği ve rekabetçiliği yüksek bir ekonomik ortam oluşturulması, böylelikle; ülkemizin uluslararası rekabet gücünü artıracak, ithalat bağımlılığını azaltacak, ihracatını artıracak, yenilikçilik kapasitesini geliştirecek, dünyadaki gelişmelere uygun bir altyapı oluşturulması; teşebbüsün, yenilikçiliğin ve verimliliğin teşvik edilmesi amaçlanmıştır. 2. Kanunla sağlanan destek ve teşviklerden kimler yararlanabilecektir? Kanunla sağlanan destek ve teşviklerden, a) KOSGEB tarafından 3624 sayılı Kanuna göre oluşturulan teknoloji merkezi işletmeler, b) münhasıran yurtiçinde araştırma ve geliştirme faaliyetlerinde bulunan ve en az elli tam zaman eşdeğer Ar-Ge personeli istihdam eden Ar-Ge merkezleri, c) kamu kurum ve kuruluşları ile kanunla kurulan vakıflar tarafından veya uluslararası fonlarca desteklenen Ar-Ge ve yenilik projeleri, d) örgün öğrenim veren üniversitelerin herhangi bir lisans programından bir yıl içinde mezun olabilecek durumdaki öğrenci, yüksek lisans veya doktora öğrencisi ya da lisans, yüksek lisans veya doktora derecelerinden birini ön başvuru tarihinden en çok beş yıl önce almış kişiler, yararlanabileceklerdir. Kanun kapsamındaki destek ve teşvik unsurlarından yararlananların, Kanunda öngörülen şartları taşıdıklarına ilişkin tespitler en geç iki yıllık süreler itibarıyla yapılacaktır.

2 3. Kanunda, araştırma ve geliştirme faaliyeti nasıl tanımlanmaktadır? 5746 sayılı Kanunda, araştırma ve geliştirme faaliyeti, kültür, insan ve toplumun bilgisinden oluşan bilgi dağarcığının artırılması ve bunun yeni süreç, sistem ve uygulamalar tasarlamak üzere kullanılması için sistematik bir temelde yürütülen yaratıcı çalışmalar, çevre uyumlu ürün tasarımı veya yazılım faaliyetleri ile alanında bilimsel ve teknolojik gelişme sağlayan, bilimsel ve teknolojik bir belirsizliğe odaklanan, çıktıları özgün, deneysel, bilimsel ve teknik içerik taşıyan faaliyetler olarak tanımlanmaktadır. 4. Ar-ge merkezi nedir? Ar-Ge merkezi, dar mükellef kurumların Türkiye deki işyerleri dahil, kanuni veya iş merkezi Türkiye de bulunan sermaye şirketlerinin; organizasyon yapısı içinde ayrı bir birim şeklinde örgütlenmiş, münhasıran yurtiçinde araştırma ve geliştirme faaliyetlerinde bulunan ve en az elli tam zaman eşdeğer Ar-Ge personeli istihdam eden, yeterli ar-ge birikimi ve yeteneği olan birimlerdir. Asgari ar-ge personeli sayısının hesabında, fiilen ve tam zamanlı olarak çalışan personelin üçer aylık dönemler itibarıyla ortalaması esas alınacaktır. 5. Ar-ge projesi nedir? Ar-Ge projesi, amacı, kapsamı, genel ve teknik tanımı, süresi, bütçesi, özel şartları, diğer kurum, kuruluş, gerçek ve tüzel kişilerce sağlanacak aynî ve/veya nakdî destek tutarları, sonuçta doğacak fikri mülkiyet haklarının paylaşım esasları tespit edilmiş ve Ar-Ge faaliyetlerinin her safhasını belirleyecek mahiyette ve bilimsel esaslar çerçevesinde hazırlanan projelerdir. 6. Yenilik nedir? 5746 sayılı Kanunda, yenilik, sosyal ve ekonomik ihtiyaçlara cevap verebilen, mevcut pazarlara başarıyla sunulabilecek ya da yeni pazarlar yaratabilecek; yeni bir ürün, hizmet, uygulama, yöntem veya iş modeli fikri ile oluşturulan süreçler ve süreçlerin neticeleri olarak tanımlanmıştır. 7. Kanunla sağlanan destek ve teşvikler nelerdir? 5746 sayılı Kanunla, ar-ge faaliyetinde bulunan ve belirlenen koşulları taşıyanlara, a) Ar-ge indirimi b) Gelir Vergisi stopajı teşviki, c) Sigorta primi desteği, d) Damga Vergisi istisnası, e) Teknogirişim sermayesi desteği

3 olmak üzere beş ayrı destek ve teşvik sağlanacaktır. Yukarıda sayılanların dışında, birden fazla kuruluşun, ölçek ekonomisinden yararlanmak suretiyle yeni süreç, sistem ve uygulamalar tasarlayarak verimliliği artırmak ve mevcut duruma göre daha yüksek katma değer sağlamak üzere, rekabet öncesinde ortak parça veya sistem geliştirmek ya da platform kurabilmek amacıyla yürütecekleri, Ar-Ge faaliyetlerine yönelik olarak yapılan ve fizibiliteye dayanan işbirliği anlaşması kapsamında, bilimsel ve teknolojik niteliği olan projeler olarak tanımlanan rekabet öncesi işbirliği projelerine de, işbirliğini oluşturan kuruluşların yaptıkları katkıların, harcamanın yapıldığı dönemde katkı sağlayan kuruluşların Ar-Ge harcaması olarak kabul edilmesi de hükme bağlanmıştır. Bu destek ve teşviklerin uygulanmasına ve denetimine ilişkin usul ve esaslar, TÜBİTAK ın görüşü alınmak suretiyle Maliye Bakanlığı ile Sanayi ve Ticaret Bakanlığı tarafından birlikte çıkarılacak yönetmelikle belirlenecektir. 8. Kanunla sağlanan destek ve teşviklerden hangi süreyle yararlanılabilecektir? 5746 sayılı Kanunla sağlanan destek ve teşviklerden, tarihinden başlanarak ( Kanunun Mart 2008 ayı içinde Resmi Gazete de yayımlandığı varsayımı ile), tarihine kadar yararlanılabilecektir. 9. Ar-ge indiriminin esası nedir? 5746 sayılı Kanunla sağlanan Ar-Ge indirimi, Ar-Ge ve yenilik harcamalarının tamamının Kurumlar Vergisi Kanununun 10 uncu maddesine göre kurum kazancının ve Gelir Vergisi Kanununun 89 uncu maddesi uyarınca ticari kazancın tespitinde indirim konusu yapılması esasına dayanmaktadır. Ayrıca bu harcamalar, Vergi Usul Kanununa göre aktifleştirilmek suretiyle amortisman yoluyla itfa edilecek, bir iktisadi kıymet oluşmaması halinde ise doğrudan gider yazılacaktır. 10. Kimler, ar-ge indiriminden yararlanabileceklerdir? Teknoloji merkezi işletmeleri, Ar-Ge merkezleri, kamu kurum ve kuruluşları ile kanunla kurulan vakıflar tarafından veya uluslararası fonlarca desteklenen Ar-Ge ve yenilik projeleri, ar-ge indiriminden yararlanabileceklerdir. 11. Kanunda, 500 ve üzerinde tam zaman eşdeğer Ar-Ge personeli istihdam eden ar-ge merkezleri için hangi ilave destekler sağlanmıştır? 500 ve üzerinde tam zaman eşdeğer Ar-Ge personeli istihdam eden Ar-Ge merkezleri, Ar-Ge ve yenilik harcamalarının tamamının yanı sıra o yıl yapılan Ar-Ge ve yenilik harcamasının bir önceki yıla göre artışının yarısını da Kurumlar Vergisi Kanununun 10 uncu maddesine göre kurum kazancının ve Gelir Vergisi Kanununun 89 uncu maddesi uyarınca ticari kazancın tespitinde indirim konusu yapabileceklerdir.

4 12. Kanunda, ilgili yıl kazancının yetersizliği sebebiyle yapılamayan ar-ge indirimi için neler öngörülüyor? Kazancın yetersiz olması nedeniyle ilgili hesap döneminde indirim konusu yapılamayan tutar, sonraki hesap dönemlerine devredilecek, devredilen tutarlar da, takip eden yıllarda Vergi Usul Kanunu na göre her yıl belirlenen yeniden değerleme oranında artırılarak dikkate alınacaktır. 13. Gelir vergisi stopajı teşvikinin esası nedir? Gelir Vergisi stopajı teşviki, ar-ge ve destek personelinin (kamu personeli hariç), bu çalışmaları karşılığında elde ettikleri ücretlerin, doktoralı olanlar için yüzde doksanının, diğerleri için yüzde sekseninin gelir vergisinden istisna edilmesi esasına dayanmaktadır. 14. Gelir vergisi stopajı teşvikinden nerelerde çalışan ar-ge ve destek personeli yararlanabilecektir? Gelir vergisi stopajı teşvikinden, teknoloji merkezi işletmelerinde, ar-ge merkezlerinde, kamu kurum ve kuruluşları ile kanunla kurulan vakıflar tarafından veya uluslararası fonlarca desteklenen ya da TÜBİTAK tarafından yürütülen ar-ge ve yenilik projelerinde, teknogirişim sermaye desteklerinden yararlanan işletmelerde ve rekabet öncesi işbirliği projelerinde çalışan ar-ge ve destek personeli yararlanabilecektir. 15. Sigorta primi desteğinin esası nedir? Sigorta primi desteği, ar-ge ve destek personeli (kamu personeli hariç) ile Teknoloji Geliştirme Bölgeleri Kanununun geçici 2 nci maddesi uyarınca ücreti gelir vergisinden istisna olan personelin; bu çalışmaları karşılığında elde ettikleri ücretleri üzerinden hesaplanan sigorta primi işveren hissesinin yarısının, her bir çalışan için beş yıl süreyle Maliye Bakanlığı bütçesine konulacak ödenekten karşılanması esasına dayanmaktadır. 16. Sigorta primi desteğinden nerelerde çalışan ar-ge ve destek personeli yararlanabilecektir? Sigorta primi desteğinden, teknoloji merkezi işletmelerinde, ar-ge merkezlerinde, kamu kurum ve kuruluşları ile kanunla kurulan vakıflar tarafından veya uluslararası fonlarca desteklenen ya da TÜBİTAK tarafından yürütülen ar-ge ve yenilik projeleri ile rekabet öncesi işbirliği projelerinde ve teknogirişim sermaye desteklerinden yararlanan işletmelerde çalışanlar yararlanabileceklerdir. 17. Gelir vergisi stopajı ve sigorta primi desteklerinden yararlanacak destek personeli için getirilen sınırlamalar nelerdir? 5746 sayılı Kanunda, gelir vergisi stopajı ve sigorta primi işveren hissesine ilişkin teşviklerden yararlanacak olan destek personelinin tam zaman eşdeğeri sayısının, toplam tam zamanlı Ar-Ge personeli sayısının yüzde onunu geçemeyeceği hükme bağlanmıştır.

5 18. Kanunda, gelir vergisi stopajı ve sigorta primi desteklerinden yararlanacak ar-ge ve destek personeli nasıl tanımlanmıştır? 5746 sayılı Kanunda, ar-ge personeli, ar-ge faaliyetlerinde doğrudan görevli araştırmacı ve teknisyenler ; destek personeli ise, ar-ge faaliyetlerine katılan veya bu faaliyetlerle doğrudan ilişkili yönetici, teknik eleman, laborant, sekreter, işçi ve benzeri personel olarak tanımlanmıştır. 19. Kanunla getirilen Damga Vergisi istisnası uygulamasının esası nedir? 5746 sayılı Kanunla ar-ge faaliyetlerine sağlanan Damga Vergisi istisnası, Kanun kapsamındaki her türlü ar-ge ve yenilik faaliyetleri ile ilgili olarak düzenlenen kağıtlardan damga vergisi alınmaması esasına dayanmaktadır. 20. Tekno girişim sermayesi nedir? Teknogirişim sermayesi, teknoloji ve yenilik odaklı iş fikirlerini, desteği veren merkezi yönetim kapsamındaki kamu idareleri tarafından desteklenmesi, uygun bulunan bir iş planı çerçevesinde, katma değer ve nitelikli istihdam yaratma potansiyeli yüksek teşebbüslere dönüştürebilmelerini teşvik etmek için yapılan sermaye desteği anlamına gelmektedir sayılı Kanunda, koşulları taşıyanlara bir defaya mahsus olmak üzere ve teminat alınmaksızın toplam Yeni Türk Lirasına kadar teknogirişim sermayesi desteğinin hibe olarak verilmesi, bu tutarın, her yıl Vergi Usul Kanunu hükümlerine göre belirlenen yeniden değerleme oranında artırılmak suretiyle uygulanması hükme bağlanmıştır. 21. Teknogirişim sermayesi desteğinden kimler yararlanabileceklerdir? Teknogirişim sermayesi desteğinden, a) örgün öğrenim veren üniversitelerin herhangi bir lisans programından bir yıl içinde mezun olabilecek durumdaki öğrenciler, b) yüksek lisans veya doktora öğrencileri, ya da, c) lisans, yüksek lisans veya doktora derecelerinden birini ön başvuru tarihinden en çok beş yıl önce almış kişiler, yararlanabileceklerdir. Kanunda, bu destekten yararlanacakların sayısının her yıl 100 ü geçemeyeceği hükme bağlanmıştır. 22. Ar-Ge ve yenilik faaliyetleri ile ilgili olarak alınan destelerle ilgili sınırlamalar nelerdir? Ar-Ge ve yenilik faaliyetlerinde bulunanların; kamu kurum ve kuruluşları, kanunla kurulan vakıflar ile uluslararası fonlardan aldıkları destekler özel bir fon hesabında tutulacak, bu fon, Gelir Vergisi Kanunu ve Kurumlar Vergisi Kanunu na göre vergiye tabi kazancın ve ilgili yılda yapılan ar-ge harcaması tutarının tespitinde dikkate alınmayacaktır.

6 Bu fonun, elde edildiği hesap dönemini izleyen beş yıl içinde sermayeye ilâve dışında herhangi bir şekilde başka bir hesaba nakledilmesi veya işletmeden çekilmesi mümkün olamayacaktır. Aksi takdirde, zamanında tahakkuk ettirilmeyen vergiler ziyaa uğratılmış sayılacaktır. 23. Rekabet öncesi işbirliği projesi nedir? Rekabet öncesi işbirliği projesi, birden fazla kuruluşun, ölçek ekonomisinden yararlanmak suretiyle yeni süreç, sistem ve uygulamalar tasarlayarak verimliliği artırmak ve mevcut duruma göre daha yüksek katma değer sağlamak üzere, rekabet öncesinde ortak parça veya sistem geliştirmek ya da platform kurabilmek amacıyla yürütecekleri, Ar-Ge faaliyetlerine yönelik olarak yapılan ve fizibiliteye dayanan işbirliği anlaşması kapsamında, bilimsel ve teknolojik niteliği olan projeye verilen addır sayılı Kanunla getirilen, rekabet öncesi işbirliği projeleri ile ilgili kurallar nelerdir? 5746 sayılı Kanunda, rekabet öncesi işbirliği projelerinde işbirliğini oluşturan kuruluşların bu işbirliğine yaptıkları katkıların, işbirliği protokolünde belirlenen kuruluşlardan biri adına açılacak özel bir hesapta izleneceği, özel hesaba aktarılan bu tutarların, harcamanın yapıldığı dönemde katkı sağlayan kuruluşların Ar-Ge harcaması olarak kabul edileceği ve proje dışında başka bir amaç için kullanılamayacağı, proje hesabında toplanan tutarların, proje özel hesabı açan kuruluşun kazancının tespitinde gelir olarak dikkate alınmayacağı hükme bağlanmıştır. 25. Kanunda öngörülen şartların ihlali veya teşvik ve destek unsurlarının amacı dışında kullanılmasının yaptırımları nelerdir? 5746 sayılı Kanunda öngörülen şartların ihlali veya teşvik ve destek unsurlarının amacı dışında kullanılması halinde, zamanında tahakkuk ettirilmemiş vergiler yönünden vergi ziyaı doğmuş sayılacak, sağlanan vergi dışı destekler ise 6183 sayılı Amme Alacaklarının Tahsil Usulü Hakkında Kanun hükümlerine göre ve gecikme zammı uygulanmak suretiyle tahsil edilecektir. 26. Kanunda öngörülen destek ve teşviklerden yararlananlar için getirilen sınırlamalar nelerdir? 5746 sayılı Kanun kapsamındaki indirim, istisna, destek ve teşviklerden yararlananlar, Gelir Vergisi Kanunu nun 89 uncu maddesinin birinci fıkrasının (9) numaralı bendi, Kurumlar Vergisi Kanunu nun 10 uncu maddesinin birinci fıkrasının (a) bendi ve 5084 sayılı Yatırımların ve İstihdamın Teşviki ile Bazı Kanunlarda Değişiklik Yapılması Hakkında Kanunun aynı mahiyetteki hükümlerinden ayrıca yararlanamayacaklardır. Örneğin, 5084 sayılı Kanun kapsamında bulunan illerden birinde faaliyet gösteren bir ar-ge merkezi, çalışanlarının ücretleri üzerinden hesaplanan gelir vergisi stopajı ve sigorta primi işveren hissesi desteklerinden yararlanma konusunda 5084 ve 5746 sayılı Kanunlar arasında bir tercih yapacaktır.

7 27. Kanunla, Gelir ve Kurumlar Vergisi Kanunlarının ar-ge indirimi ile ilgili hükümlerinde hangi değişiklikler yapılmıştır? 5746 sayılı Kanunla, Gelir Vergisi Kanunu nun 89 uncu maddesinin birinci fıkrasının (9) numaralı bendinde ve Kurumlar Vergisi Kanunu nun 10 uncu maddesinin birinci fıkrasının (a) bendinde yapılan değişikliklerle, vergi matrahlarının tespitinde indirim konusu yapılabilecek araştırma ve geliştirme harcamalarının oranı % 40 dan % 100 e çıkarılmıştır. Bu değişiklik uyarınca, 5746 sayılı Kanun kapsamında bulunmayan gelir ve kurumlar vergisi mükellefleri de, işletmeleri bünyesinde gerçekleştirdikleri münhasıran yeni teknoloji ve bilgi arayışına yönelik araştırma ve geliştirme harcamalarının tamamını vergi matrahlarının hesaplanması sırasında indirim konusu yapabileceklerdir.