EDİTÖRLER Prof. Dr. Mukadder BOYDAK ÖZAN Dr. Öğr. Üyesi Tuncay Yavuz ÖZDEMİR

Transkript

1 EDİTÖRLER Prof. Dr. Mukadder BOYDAK ÖZAN Dr. Öğr. Üyesi Tuncay Yavuz ÖZDEMİR Prof.Dr. Mukadder BOYDAK ÖZAN Prof. Dr. Ali TAŞ Doç. Dr. Ali KIŞ Doç. Dr. Niyazi ÖZER Doç. Dr. Muhammed TURHAN Dr. Öğr. Üyesi Alpaslan GÖZLER YAZARLAR Dr. Öğr. Üyesi Seda GÜNDÜZALP Dr. Öğr. Üyesi Tuncay Yavuz ÖZDEMİR Dr. Öğr. Üyesi Gönül ŞENER Dr. Öğr. Üyesi Ramazan YİRCİ Öğr. Gör. Dr. Hakan POLAT Dr. Zübeyde YARAŞ

2 ISBN: Editörler Prof. Dr. Mukadder BOYDAK ÖZAN Dr. Öğr. Üyesi Tuncay Yavuz ÖZDEMİR Kapak Bülent POLAT Mizanpaj Burhan MADEN Redaksiyon Muhammet ÖZCAN Baskı ve Cilt: Tarcan Matbaacılık Zübeyde Hanım Mahallesi, Samyeli Sokak, No: 15 Yenimahalle/Ankara Eposta: Tel: Matbaa Sertifika No: Birinci Baskı: 2017 İkinci Baskı: 2019 ASOS YAYINLARI e-posta: web: Tel: Yayıncının yazılı izni olmadan hiçbir şekilde çoğaltılamaz. Bu yayın benzerlik tespit programından geçirilmiştir. Bu yayın tarafından indekslenmiştir. Kitap yazarıları kitabın özgünlüğünden sorumludur.

3 EDİTÖRLER Prof. Dr. Mukadder BOYDAK ÖZAN Dr. Öğr. Üyesi Tuncay Yavuz ÖZDEMİR Prof.Dr. Mukadder BOYDAK ÖZAN Prof. Dr. Ali TAŞ Doç. Dr. Ali KIŞ Doç. Dr. Niyazi ÖZER Doç. Dr. Muhammed TURHAN Dr. Öğr. Üyesi Alpaslan GÖZLER YAZARLAR Dr. Öğr. Üyesi Seda GÜNDÜZALP Dr. Öğr. Üyesi Tuncay Yavuz ÖZDEMİR Dr. Öğr. Üyesi Gönül ŞENER Dr. Öğr. Üyesi Ramazan YİRCİ Öğr. Gör. Dr. Hakan POLAT Dr. Zübeyde YARAŞ

4 Bölümler ve Yazarları Birinci Bölüm: Sınıf Yönetiminin Temel Kavramları ve Sınıf Yönetim Yaklaşımları Prof. Dr. Ali TAŞ İkinci Bölüm: Sınıf Yönetimini Etkileyen İç ve Dış Faktörler Dr. Öğr. Üyesi Alpaslan GÖZLER Üçüncü Bölüm: Sınıfta Fiziksel Ortamın Düzenlenmesi Prof. Dr. Mukadder Boydak ÖZAN Dördüncü Bölüm: Sınıfta Zaman Yönetimi Dr. Öğr. Üyesi Gönül ŞENER Beşinci Bölüm: Öğretimsel İletişim Doç. Dr. Ali KIŞ - Doç. Dr. Niyazi ÖZER Altıncı Bölüm: Sınıfta Disiplin ve Davranış Yönetimi Dr. Öğr. Üyesi Tuncay Yavuz ÖZDEMİR Yedinci Bölüm: Motivasyon Doç. Dr. Niyazi ÖZER - Doç. Dr. Ali KIŞ Sekizinci Bölüm: Sınıfta Öğretim Süreci ve Planlanması Dr. Öğr. Üyesi Ramazan YİRCİ Dokuzuncu Bölüm: Sınıf Yönetiminde Öğretmen ve Liderlik Dr. Öğr. Üyesi Seda GÜNDÜZALP Onuncu Bölüm: Sınıfta İstenmeyen Davranışlar ve Yönetimi Doç. Dr. Muhammed TURHAN On Birinci Bölüm: Sınıfta Bireysel Farklılıklar ve Farklılıkların Yönetimi Öğr. Gör. Dr. Hakan POLAT

5 İçindekiler Bölümler ve Yazarları...4 ÖN SÖZ BÖLÜM I SINIF YÖNETİMİN TEMEL KAVRAMLARI VE SINIF YÖNETİM YAKLAŞIMLARI GİRİŞ Temel Kavramlar Sınıf Ortamının Özellikleri Sınıf Yönetiminde Dikkate Alınacak Boyutlar Sınıf Yönetim Yaklaşımları Sınıf Yönetimi ve Etkili Okul İlişkisi ÖZET SIRA SENDE KAYNAKLAR BÖLÜM II SINIF YÖNETİMİNİ ETKİLEYEN İÇ VE DIŞ FAKTÖRLER GİRİŞ Sınıf Yönetimini Etkileyen Faktörler Sınıf Dışı Faktörler Aile Çevre Kitle iletişim Araçları Toplumsal Kültür ve Değerler Okul Dışı Çevresel Etmenler Sınıf İçi Faktörler... 44

6 1. Sosyal ve Psikolojik Etmenler Öğretmenin Özellikleri Öğrencilerin Özellikleri ve Gereksinmeleri Fiziksel Ortam ve Oturma Düzeni ÖZET SIRA SENDE KAYNAKLAR BÖLÜM III SINIFTA FİZİKSEL ORTAMIN DÜZENLENMESİ GİRİŞ Sınıf Ortamının Fiziksel Özellikleri Fiziksel Ortamın Önemi Fiziksel Ortamın Değişkenleri Sınıf Büyüklüğü Öğrenci Sayısı Oturma Düzeni a. Klasik Oturma Düzeni b. Bireysel Yerleşim Düzeni c. Çok Gruplu Yerleşim Düzeni d. Tek Grup Yerleşim Düzeni Isı ve Işık Koşulları Renk Etkisi Hijyen Koşulları Olumsuz Ses Etkisi Nesnelerin Görsel Uyumu Sınıfın Fiziksel Ortamının Etkili Yönetilebilmesi İçin Öneriler Örnek Olay ÖZET SIRA SENDE KAYNAKLAR BÖLÜM IV SINIFTA ZAMAN YÖNETİMİ GİRİŞ Zaman Kavramı... 77

7 Zaman Türleri Objektif Zaman Subjektif Zaman Biyolojik Zaman Yönetsel Zaman Zaman Yönetimi Zaman Yönetiminde Temel Yaklaşımlar Kendini Toparla Yaklaşımı (Düzen) Savaşçı Yaklaşım (Hayatta Kalma ve Bağımsız Üretim) Hedef Yaklaşımı (Başarı) ABC Yaklaşımı (Önceliklerin Sıralanması ve Değerlerin Belirlenmesi) Sihirli Araç Yaklaşımı (Teknoloji) Zaman Yönetimi 101 Yaklaşımı (Beceriler) Kendini Akıntıya Bırak Yaklaşımı (Uyum ve Doğal Ritimler) İyileştirme Yaklaşımı (Özbilinç) Sınıfta Zaman Yönetimi Dersten Önce Zaman Yönetimi Derste Zaman Yönetimi Etkinlik Akışını Sağlama Etkinlik Geçişlerini Yönetme Ders Bitiminde Zaman Yönetimi Zaman Tuzakları Pareto İlkesi Sınıfta Etkili Zaman Yönetimi İçin Öneriler ÖZET SIRA SENDE KAYNAKLAR BÖLÜM V ÖĞRETİMSEL İLETİŞİM GİRİŞ İletişim nedir? İletişim Sürecinin Yapısı Kaynak Mesaj (İleti) Kanal

8 4. Alıcı Dönüt İletişim Türleri Sözlü İletişim Konuşma Dinleme Aktif Dinleme Ben Dili Özsaygı Geliştirici Dil Asgari Düzeyde Teşvik Asgari Düzeyde Teşvik Örnekleri Soru Sorma Yazılı İletişim Sözsüz İletişim Beden Dili Kişisel Alan Dokunma Gözler Giyiniş biçimi Ses tonu Diğer Bedensel Özelikler Sözsüz İletişimin İşlevleri İletişim Engelleri İletişim Engelleri Alternatifleri Eğitim Örgütleri ve İletişim Öğretmen ve İletişim Öğretimsel İletişim Öğretimsel İletişimde İletişimin Yönü Öğretimsel İletişim ve Öğrenmeye Etkisi Etkili Öğretimsel İletişim Sağlama Yolları Öğretimsel İletişimi Engelleyen Faktörler ÖZET SIRA SENDE KAYNAKLAR

9 BÖLÜM VI SINIFTA DİSİPLİN ve DAVRANIŞ YÖNETİMİ GİRİŞ Eğitim ve Disiplin Disiplin Modelleri Canter modeli Glasser Modeli Kounin Modeli Gordon Modeli Skinner Modeli Dreikurs Modeli Sınıf Yönetiminde Karşılaşılan Disiplin Sorunları ve Nedenleri Eğitim-Öğretim Programlarından Kaynaklanan Disiplin Sorunları Okul Yönetiminden Kaynaklanan Disiplin Sorunları Aile Kaynaklı Disiplin Sorunları Öğretmenden Kaynaklanan Disiplin Sorunları Sınıf Özelliklerinden Kaynaklanan Disiplin Sorunları Öğrenciden Kaynaklanan Disiplin Sorunları Sınıf Disiplinini Sağlamaya Yönelik Önlemler SINIF YÖNETİMİ MODELLERİ Tepkisel Model Önlemsel Model Gelişimsel Model Bütünsel Model ÖZET SIRA SENDE KAYNAKLAR BÖLÜM VII MOTİVASYON GİRİŞ Motivasyon İle İlgili Temel Kavramlar Motivasyon Nedir? Motivasyon Neden Önemlidir? Motivasyon Süreci Motivasyon Kuramları

10 1. İhtiyaçlar Hiyerarşisi Kuramı ERG (Varlık-İlişki-Gelişme) Kuramı Motivasyon-Hijyen Kuramı Başarı Güdüsü Kuramı Beklenti Kuramı Pekiştirme Kuramı Eşitlik Kuramı Örnek Olay Amaç Belirleme Kuramı Yükleme [Attribution] Kuramı Öz-belirleyicilik [Self-Determination] Kuramı Öğrencileri Öğrenmeye Güdülemek İçin Kullanılabilecek Bazı Stratejiler ÖZET SIRA SENDE KAYNAKLAR BÖLÜM VIII SINIFTA ÖĞRETİM SÜRECİ VE PLANLANMASI GİRİŞ Temel Kavramlar Öğretim Sürecinin Planlanması Başarılı Bir Planlama Nasıl Olmalıdır? Öğretim Sürecinin Planlanmasının Gerekliliği ve Yararları Plân Çeşitleri, Ünitelendirilmiş Yıllık ve Günlük Plânın Yapılışı Ünitelendirilmiş Yıllık Plân Ders Planı Sınıfta Öğretim Süreci Öğretim Süreci nasıl daha etkili hale getirilebilir? Okulun ve sınıfın fiziki düzenlemesi İstenmeyen öğrenci davranışlarına müdahale etme Güdüleme İletişim Özveri ve fedakârlık Öğretim Sürecine İlişkin Yaklaşımlar Çoklu Zekâ Kuramı

11 İşbirliğine Dayalı Öğrenme Kuramı Yapılandırmacılık (Yapısalcı Öğrenme) Kuramı Tam Öğrenme Kuramı Proje Tabanlı Öğrenme Bilgi İşleme Kuramı Probleme Dayalı Öğrenme Beyin Temelli Öğrenme Yaşam Boyu Öğrenme Kuantum Öğrenme ÖZET SIRA SENDE KAYNAKLAR BÖLÜM IX SINIF YÖNETİMİNDE ÖĞRETMEN VE LİDERLİK GİRİŞ Liderlik Öğretmenin Değişen Rolü: Lider Öğretmen Lider Öğretmenin Rolleri ve Davranışları Öğretmenin Liderlik Güçleri Ödül gücü Zorlayıcı güç Karizmatik güç Uzmanlık gücü Yasal Güç Liderlik Teorileri ve Öğretmen Liderliği Özellikler Teorisi Davranışsal Liderlik Teorisi Durumsal liderlik Teorisi Liderlik Tarzları ve Yeni Liderlik Yaklaşımları ile Lider Öğretmen Otokratik Öğretmen Liderliği Demokratik Öğretmen Liderliği Yetki Verici (Laissez-faire) Öğretmen Liderliği Etik Öğretmen Liderliği Karizmatik Öğretmen Liderliği Kültürel Öğretmen Liderliği

12 Vizyoner Öğretmen Liderliği Öğretimsel Öğretmen Liderliği Dönüşümcü (Transformasyonel) Öğretmen Liderliği Etkileşimci (Transaksiyonel) Öğretmen Liderliği Süper Öğretmen Liderliği Stratejik Öğretmen Liderliği Hizmetkâr Öğretmen Liderliği Paternalist Öğretmen Liderliği Otantik Öğretmen Liderliği Entelektüel Öğretmen Liderliği Lider Öğretmen Olabilmek ÖZET SIRA SENDE KAYNAKLAR BÖLÜM X SINIFTA İSTENMEYEN DAVRANIŞLAR VE YÖNETİMİ GİRİŞ İstenmeyen Davranış Nedir? İstenmeyen Davranışların Öğretmenden ve Okuldan Kaynaklanan Nedenleri Öğretmenden Kaynaklanan Nedenler Okuldan Kaynaklanan Nedenler İstenmeyen Davranışların Önlenmesi Sınıf Kurallarının Belirlenmesi Örnek Olma Pozitif İlişkiler Pekiştirme ve Ödüllendirme ÖZET SIRA SENDE KAYNAKLAR

13 BÖLÜM XI SINIFTA BİREYSEL FARKLILIKLAR VE FARKLILIKLARIN YÖNETİMİ GİRİŞ Bireysel Farklılıklar Eğitimde Bireysel Farklılıklar Cinsiyet Zekâ ve Yetenekler Kişilik İlgi Güdülenme (Motivasyon) Ön Bilgi Öğrenme Stilleri Sınıf İçinde Farklılıkların Yönetilmesi Öneriler ÖZET KAYNAKLAR

14

15 ÖN SÖZ Eğitimsel ve öğretimsel amaçlara ulaşmada eğitim sisteminin hücreleri olarak görebileceğimiz yapıtaşları sınıflardır. Sınıflarda gerçekleştirilen her türlü etkinlik, eğitim sistemindeki çıktıları olumlu ya da olumsuz olarak etkiler. Bu sebeple sınıfı etkili bir eğitim öğretim ortamı haline dönüştürmek oldukça önemlidir. Sınıf ortamını etkileyen tüm faktörleri etkili bir şekilde yönetmede en önemli görev şüphesiz ki öğretmene düşmektedir. Öğretmenin sınıfı yönetebilme becerisiyle, istenilen hedeflere ve başarıya ulaşma derecesi doğru orantılıdır. Bir sınıfın tüm unsurları (olumlu ya da olumsuz) etkin bir şekilde yönetildiği müddetçe başarı söz konusu olacaktır. Öğrenci başarısını, okul başarısını ve dolayısıyla eğitim sisteminin nihai hedeflere ulaşmasını bu denli etkileyen sınıf yönetiminin nasıl gerçekleştirilebileceğini ortaya koymak ve öğretmenlerimize rehber olmak maksadıyla yola çıkılan bu kitapta, adım adım sınıf yönetiminin boyutları ele alınarak açıklanmaya çalışılmıştır. Kitabı okumaya başlayan öğretmen adayları ve öğretmenler öncelikle sınıf yönetiminin temel kavramlarının ve sınıf yönetimi yaklaşımlarının ne olduğunu kavrayacak, sonrasında sınıf yönetimini etkileyen faktörlere ilişkin farkındalık oluşturacak, sınıfı etkin bir biçimde yönetmede fiziksel ortamın nasıl düzenlenmesi gerektiğini öğrenecek ve sınırlı bir süreyle sınırlanmış olan zamanı nasıl yöneteceği konusunda fikir sahibi olacaktır. Daha sonra öğretmenler, öğrencilerle etkili iletişim kurma yollarını, sınıfta disiplini sağlamada yapılacakları, öğrencileri nasıl motive edebileceğini ve öğretimsel etkinlikleri nasıl yönetebileceklerini tasavvur edebilecek; lider olarak öğretmenliği nasıl yürütebileceklerini, sınıf ortamında davranışları ve farklılıkları nasıl yönetebileceklerini öğrenmiş olacaklardır.