Noktalama işaretleri yine bir YGS konusudur. Anlaşılması kolay rahatlıkla yapılabilecek bir

Transkript

1 NOKTALAMA İŞARETLERİ Noktalama işaretleri yine bir YGS konusudur. Anlaşılması kolay rahatlıkla yapılabilecek bir konudur. Özellikle iki noktaya ve noktalı virgüle dikkat etmek gerekir. Yanlış yapma durumu diğer kısımlara göre daha yüksektir çünkü. Sorular daha çok boşluk doldurma tarzında olduğu için şıklardan gitmek daha mantıklıdır. Yani yukarıdaki parçaya aşağıdaki noktalama işaretlerinden hangisi getirilmeli dendiğinde tek tek kıyaslama yaparak en mantıklı noktalama işaretlerini koyulur. NOKTA (.) 1-) Cümlenin sonuna konur: Adnan herkesi eleştiriyordu. 2-) Kısaltmaların sonuna konur: Dr. Prof. Alm. 3-) Sayılardan sonra sıralama bildirmek için ıncı ekinin yerine kullanılır: II. Selim, 3. Sokak, Not: Arka arkaya sıralandıkları için virgülle veya çizgiyle ayrılan rakamlardan sadece sonuncu rakamdan sonra nokta konur: 1, 2 ve 3. Maddeler de gözden geçirildi. 4-) Tarihlerde kullanılır: ) Saatlerde kullanılır: ) Sayılarda binlik kısımları ayırmak için kullanılır: ) Matematikte çarpma işlemi yerine kullanılır: 6.5=30 1

2 VİRGÜL (,) 1-) Eş görevli kelime ve kelime gruplarının arasına konur. Evi, arabayı, laptopu ve telefonu satışa çıkardı. Yakışıklı, uzun boylu, mütevazi biriydi o. 2-) Sıralı cümleyi oluşturan cümleleri ayırmada kullanılır. Yavaşça yanıma geldi, biraz konuştu, ağlamaya başladı ve sonra gitti. Akşama kadar süren çalışma sonunda bitti, biz de biraz rahatladık. 3-) Cümlede özellikle belirtilmek istenen, söylenirken biraz durularak vurgulanan öğelerden sonra kullanılır. Dün, saatlerce onu düşündüğü biliyordum. Evde, hiç kimseye görünmeden yaşayabiliyordu. Seni, dünyadaki hiçbir şeye değişeceğini sanmıyorum. Şeyda, yıllardır güzelliğinden ödün vermiyordu. 4-) Adlaşmış sıfatların ve işaret zamirlerinin sıfat gibi anlaşılabileceği durumlarda kullanılır. Genç, avukata seslendi. İhtiyar, adama resmen yalvarıyordu. 5-) Bir durum, düşünce veya soruya kabul veya reddetmek için kullanılan evet, hayır, peki gibi sözcüklerden sonra kullanılır ama cevaptan sonra cümle devam etmiyorsa nokta koyulur. 2

3 Soruyu çözdün mü? Evet, çözdüm. Evet. 6-) Ara sözlerin başına ve sonuna konur. Afyon da, termalin başkentinde, dünyaya geldi. Duygu, sınıfın en çalışkan olanı, dünkü sınıftan kötü aldı. Not: Ara sözleri ayırmak için kısa çizgi de kullanılır. 7-) Mektuplarda, resmi yazışmalarda hitap için kullanılan kelimelerden sonra konur. Beyler, hemen yerinize oturun! Sevgili Anneciğim, Sayın Bakan, 8-) Tırnak içinde gösterilmeyen alıntı sözlerin başında ve sonunda kullanılır. Geliyorum, dedi. Dersinize çok çalışın, diyerek sınıftan ayrıldı. 9-) Uzun cümlelerde yüklemden uzak düşmüş olan öğeleri belirtmek için kullanılır. Selin, hayatının tamamını geçirdiği, dünyanın sayılı şehirlerden olan İstanbul da dün akşam geçirdiği kazada öldü. 10-) Anlama güç kazandırmak için tekrarlanan kelimeler arasına konur: Çocuk gideceğim, gideceğim deyip durdu. 11-) Matematikte kullanılır: 9,5 7,8 3

4 12-) Bibliyografik künyelerde yazar, eser, basımevi vb. maddelerden sonra konur: Ergin, Muharrem, Dede Korkut Kitabı, Ankara, NOKTALI VİRGÜL (;) 1-) Cümle içinde virgülle ayrılmış tür veya takımları birbirinden ayırmak için yani gruplandırma yapma için kullanılır. Dün yemekte dolma, salata, cacık; bugün ise balık, nohut ve lahmacun vardı. Serdar sayısal derslerden biyolojiden ve kimyadan; sözel derslerden tarih ve felsefeden kaldı. Refik Halit, Yakup Kadri ve Halide Edip realizm akımından; Nabizade Nazım, Hüseyin Rahmi ve Beşir Fuat naturalizm akımından etkilenmiştir. Pazardan elma, muz, armut; lahana, salatalık ve maydanoz aldı. Okuduğu kitaplar şunlardı: Bomba, Beyaz Lale, Kaşağı; Ankara, Yaban, Panorama. 2-) Özneyi, içinde virgüller bulunan öğeden ayırmak için kullanılır. Suat; Mehmet, Hüseyin ve Murat ı akşam yemeğine davet etti. Portakal; muz, çilek ve vişneden daha faydalıymış. 3-) Ama, fakat, ancak, çünkü, yoksa gibi bağlaçlarla bağlanan cümlelerde bu bağlaçlardan önce veya bunların yerine kullanılır. Düzenli çalıştı; ama yine de başarılı olamadı. Onunla konuşmaya çalıştım ancak; o benim suratıma bile bakmadı. 4

5 4-) Öğeleri arasında virgül bulunan sıralı cümleleri birbirinden ayırmak için konur. Doluya koydum, almaz; boşa koydum, dolmaz. Eli ayağına dolaşıyor; heyecanını, şaşkınlığını gizleyemiyordu. İKİ NOKTA (:) 1-) Açıklaması yapılacak veya örnek verilecek sözün ya da cümlenin sonuna konur. Sınıfta kalmasına sebep olan dersler şunlardı: fizik, kimya ve biyoloji. Ders çalışmasının arkasında yatan sebep şuydu: Evdekiler sürekli baskı yapıyor. Kendimi tanıtayım size: Türk Dili ve Edebiyatı Öğretmeniyim. 2-) Kavramlar tanımlanırken kullanılır. Sıfat: İsmi niteleyen veya belirten sözcüğe denir. 3-) Doğrudan yapılan aktarmalarda, aktarılan söz ya da yazıdan önce konur. Mevlana: Ne olursan ol yine de gel. dedi. Nurallah Ataç: Deneme benin ülkesidir. der. 4-) Matematikte bölme işlemi yerine kullanılır. 6:3 12:4 5-) İnternette Genel Ağ adreslerinde kullanılır: 6-) Edebî eserlerdeki karşılıklı konuşmalarda, konuşan kişinin adından sonra konur. Özellikle tiyatroda sık kullanılır. 5

6 Ferhat: Bu sene sorular nasıl olacak acaba? Selami: Her zaman nasıl oluyorsa bu sene de aynı olacak. Not: İki noktadan sonra gelen kelime ya da kelime grupları kendi için bağımsız cümle değeri taşıyorsa ve özel isimse büyük harfle diğer durumlarda küçük harfle başlar. Eğitim: Gelişmektir, yenilenmektir, büyümektir Bana hediye olarak şunları getir: laptop, telefon ve lcd. ÜÇ NOKTA (...) 1-) Tamamlanmamış cümlelerin sonuna konur. Yanımda bir arkadaş ve ben Dışarıda kar içimde hüzün 2-) Söylenmek istenmeyen sözcüklerin yerine veya argo kelimeler yerine kullanılır. Bu bilgiyi dan aldım. 3-) Olaylar, nitelikler, adlar, örnekler sıralandıktan sonra benzerlerinin de var olduğunu belirtmek için kullanılır. Kitaplarında her şeye yer verirdi: hayat, aile, çocuk 4-) Alıntılarda; başta, ortada ve sonda alınmayan bölümlerin yerine konur. Daha sonra Şenol da onun ardından konuşmaya başladı. 6

7 SORU İŞARETİ (?) 1-) Soru anlamı taşıyan cümlelerin sonunda kullanılır. Soruyu çözebilmiş mi? Not: Soru anlamı birden fazla olan cümlelerde soru işareti en sona konur ve önceki yerlere de soru işareti yerine virgül konur. Dün akşam eve erken mi gelmiş, geç mi gelmiş? 2-) Bir bilginin şüpheyle karşılandığı durumlarda soru işareti parantez içinde kullanılır. O sanatçı 1844(?) yılında hayata gözlerini yumdu. 3-) Soru ifadesi olmadığı hâlde soru anlamını taşıyan ifadelerden sonra da soru işareti konur. Adınız? ÜNLEM İŞARETİ (!) 1-) Şaşkınlık, sevinme, acı, korku, gibi farklı duyguları anlatan cümlelerde ve seslenmelerde kullanılır. Eyvah!, Ah ah!, Hey sen! 2-) Söylenilene inanılmadığını, durumla alay edildiğini ifade etmek için parantez içinde ünlem (!) işareti kullanılır. Erol sınıfın en çalışkanıymış.(!) 7

8 KISA ÇİZGİ (-) 1-) Satıra sığmayan kelimeler bölünürken satır sonuna konur: dinliyorum 2-) Cümlede ara sözleri ve ana cümleleri ayırmak için kullanılır. Ankara da- Türkiye nin başkentinde- olaylar bitmiyordu. Not: Kısa çizgi yerine virgül de kullanılabilir ama daha çok kısa çizgi tercih edilir. 3-) Dil bilgisinde ekleri ayırmada ve bir sözcüğün kökünün fiil olduğunu anlatmada kullanılır. Baş-lı-yor-um, gel- 4-) İki kelime arasında ve, ile anlamında ya da gruplarına göreviyle kullanılır yılları arasında nüfus Türkiye de artmış. Ankara- İstanbul arası kaç kilometre? 5-) Matematikte eksi işareti olarak kullanılır: 10-5=5 6-) Dilimize tam yerleşmemiş kimi sözcüklerde kullanılır: By-pass, check- up UZUN ÇİZGİ ( ) 1-) Konuşma metinlerinde cümlelerin veya sözlerin başında kullanılır: Öğretmen öğrencilere sordu: Çocuklar ödevlerinizi yaptınız mı? TIRNAK İŞARETİ ( ) 1-) Aktarma söz ya da cümleler tırnak içinde gösterilebilir. 8

9 Mevlana: Ne olursan yine gel. dedi. 2-) Özellikle vurgulanmak istenen sözcükler tırnak içinde verilebilir. Aslında eksiğimiz ahlak değil mi? 3-) Eser isimleri tırnak içine alınabilir: Kar Orhan Pamuk un özel romanlarından biridir. Not: Tırnak içindeki söze ek gelirse tırnaktan sonra gelir ve kesme işareti kullanılmaz. Elif Şafak Aşk ta değindiği konu çok güzeldi. KESME İŞARETİ ( ) 1-) Özel isimlere getirilen çekim eklerini ayırmak için kullanılır. Not 1: Özel isimler yapım eki aldıklarında kesme işaretiyle ayrılmaz, yapım ekinden sonra çekim eki gelirse kesme kullanılmaz. İstanbul a geleli 1 yıl olmuştu. Ankaralıdan kimseye zarar gelmez. Not 2: ler eki gil yapım ekinin yerini tutarsa kesme işaretiyle ayrılmaz. Ahmetler akşam bize gelecek. Sınıftaki Ahmet ler ayağa kalksın. 2-) Kısaltmalara getirilen ekler kesme işaretiyle ayrılır. ABD nin dünyadaki prestiji gün geçtikçe azalmaktadır. 9

10 3-) Harflerden eklerden ve rakamlardan sonra gelen ekleri ayırmada kullanılır. A dan sonra harf gelir bilen var mı? 4-) Onun hayatında 19 un yeri ayrıydı. 5-) Bazı sözcüklerde anlam karışıklığını önlemek için kullanılır. Kadı nın verdiği ceza ona çok ağır geldi.(hakim olan kadı bir de erkeğin karşıtı kadın anlamının karışmaması için) Tava nın rengi çok hoştu.(tavan ve tava) 6-) Konuşma sırasında ya da şiirde vezin gereği düşen sesi göstermek için kullanılır. N olur, karac oğlan PARANTEZ (AYRAÇ) 1-) Cümle içindeki açıklamalar parantez içinde gösterilebilir. Avrupa Birliği ndeki bazı ülkeler(ingiltere, Almanya) Türkiye nin üyeliğine karşı çıkıyordu. 2-) Bir sözcüğün eş anlamlısı parantez içinde verilebilir. Anlamdaş (Eş anlam) sözcüklere örnek verebilecek olan var mı? 3-) Yabancı sözcüklerin okunuşu parantez içinde gösterilebilir. Shakespeare(Şekspir) dünyaca tanınmış bir sanatçıdır. 4-) Tiyatro eserlerinde konuşanın hareketlerini, durumunu açıklamak için kullanılır. Tolga: (sinirli şekilde) sen ne yapıyorsun burada? Mustafa:(onu çok ciddiye almadan) Hiç oturuyorum. 10

11 Köşeli Ayraç [ ] 1-) Ayraç içine alınan bir açıklama için gereken yeni bir açıklama köşeli ayraç içinde yazılır. Eğik Çizgi ( / ) 1-) Dizeler yan yana yazıldığında aralarına konur: Dost dost diye nice nicesine sarıldım / Benim sadık yarim kara topraktır 2-) Adres yazarken apartman numarası ile daire numarası arasına ve semt ile şehir arasına konur: Kurtuluş Caddesi 15. Sokak no.: 10/5 Bakırköy/İstanbul Noktalama işaretleriyle ilgili ekstra bilgiler 1-) Açıklanan sözcükte çekim eki varsa çekim eki ayracın dışında da olsa kullanılabilir. Coğrafya (en zevkli ders )yı çok seviyordu. 2-) ve, veya, ya da bağlaçlarından önce ve sonra virgül kullanılmaz. 3-) Tırnak içine alınan ifadelerde bulunan noktalama işaretleri tırnak içinde kalır. 4-) Konuşmalar tırnak içinde ise konuşma çizgisi kullanılmaz. 5-) Tırnak içine alınanlar özel ya da cümle isi büyük harfle başlanır. 11