Biyoterörizm ve Besin Güvenliğine Diyetisyen Yaklaşımı: Mevcut Hızlı Teşhis Yöntemleri

Transkript

1 Biyoterörizm ve Besin Güvenliğine Diyetisyen Yaklaşımı: Mevcut Hızlı Teşhis Yöntemleri Hacettepe Beslenme ve Diyetetik Günleri V. Mezuniyet Sonrası Eğitim Kursu Hacettepe Üniversitesi Kongre Merkezi Yrd. Doç. Dr. Mevlüde Kızıl

2 BİYOTERÖRİZM Hastalık Kontrol ve Önleme Merkezine (CDC) göre; Biyoterörizm saldırıları; insan, hayvan ve bitkilerde hastalık yapan veya ölüme sebep olan virüs, bakteri, toksin, ve diğer zararlı ajanların kasıtlı olarak çevreye salınması olarak ifade edilmektedir.

3 Biyoterörizm Ajanı Ucuz Üretiminin kolay Çok miktarda üretilebilir Öldürücülüğü ve enfeksiyon oluşturma etkisi yüksek Çok düşük dozlarda bile enfeksiyon oluşturabilme Çevre koşullarına dirençli Etkin dağılıma sahip Hava, su ve yiyeceklerle yayılabilme Depolanabilir ve istenildiğinde dağıtıma hazır olabilme Etkili bir tedavisinin olmaması İnsandan insana bulaşabilme

4 Biyoterörizm Ajanı Biyolojik ajanlar farklı şekillerde kullanılabilmektedir. 1. Patojen veya toksinlerin enjekte edilmesi 2. Yiyecek, içecek, gıda katkı maddeleri veya ilaçlara katılması 3. Hedef bölgelere havaya püskürtülerek biyolojik bir saldırı oluşturulabilir

5 Biyolojik Ajanlar CDC ye göre A, B ve C kategorisi altında sınıflandırılmaktadır

6 A Kategorisi Bu gruptaki ajanlar kolayca bulaşan ve hızlı yayılabilen ajanlardır. Bu nedenle yüksek mortaliteye sebep olup önemli bir halk sağlığı sorununu ortaya çıkarmaktadır. Tularemi Anthrax (Şarbon) Çiçek hastalığı (smallpox) Botulinum toksini Plague (Veba) Viral hemorajik ateşi (Ebola, Sarı humma vb))

7 B Kategorisi B kategorisi altındaki ajanlar orta derecede yayılım özelliği gösteren ve daha düşük mortaliteye sebep olan biyolojik ajanlardır Brucella C. perfringens toksini Salmonella E coli O157:H7 Shigella S. aureus Glanders Melioidosis Psittakozis Q ateşi Risin Abrin Staphylococcal enterotoxin B Tifo Viral encephalitis Vibrio cholera Cryptosporidium paryum

8 C Kategorisi Yüksek mortaliteye neden olabilecek virüsler Nipah Virüsü Hantavirüs SARS H1N1 HIV/AIDS

9 POTANSİYEL BİYOLOJİK AJANLAR

10 POTANSİYEL BİYOLOJİK AJANLAR

11 POTANSİYEL BİYOLOJİK AJANLAR

12 YASAL DÜZENLEME

13

14 HIZLI TEŞHİS YÖNTEMLERİ

15 HIZLI TEŞHİS YÖNTEMLERİ Biyoterör ajanlarının erken teşhisi bu patojenik tehlikenin tedavisini ve kontrolünü sağlamayı kolaylaştırmaktadır. Son yılarda başta Real-time PCR olmak üzere DNA dizi analizlerinin yapıldığı birçok moleküler yöntemler geliştirilmiştir. Bunlar arasında, Multipleks PCR, PCR Elisa, proba dayalı sistemler, array teknolojileri yer almaktadır.

16 POLİMERAZ ZİNCİR REAKSİYONU (PCR)

17 NESTED PCR

18

19 Salmonella için moleküler kolonlama ve rekombinat DNA kullanılarak birçok hızlı teşhis yöntemleri geliştirilmiş, valide edilmiş ve piyasaya sunulmuş durumdadır. Bu hızlandırılmış Salmonella teşhisi hızlı birkaç saatten- 1 güne kadar süre içerisinde hızlı bir yanıt almamıza olanak sağlamaktadır.

20 SALMONELLA Ticari olarak Salmonella teşhisinde hızlı yöntemler; Yeni seçici besiyerleri Modifiye edilmiş geleneksel prosedürler Immunoloji bazlı ölçümler Nükleik asit bazlı ölçümler Elisa PCR Biyosensörler

21 Basillus anthracis teşhisinde ileri teknolojilere gereksinim 2001 yılında anthrax sporlarının posta yoluyla salınması sonucu ortaya çıkmıştır ve yakın zamanda geliştirilen bu teknolojilerin biyolojik saldırılara karşı savunmayı artıracak bir unsur olarak düşünülmektedir. İmmunomanynetik ayırma ve pyrosekans birlikte kullanılarak, B. anthracis sporlarının süt, içecek, su ve işlenmiş et ürününde hızlı, spesifik ve duyarlı teşhisine olanak sağlamıştır. 60 dk içerisinde güvenilir sonuçlar elde edilmiştir.

22 Escherichia, Salmonella, Shigella, Vibrio, Yersinia ve Francisella dünya çapında önemli besinlerle bulaşabilen biyolojik tehditlerdir. Bu 6 patojenin RT-PCR da tek bir seferde teşhisine olanak sağlayan yöntem geliştirilmiştir. 6 besin kaynalı olabilecek patojen (Salmonella typhimurium, Salmonella saintpaul, Shigella sonnei, Francisella novicida, Vibrio parahemolytica ve Yersinia pseudotuberculosis) RT-PCR ile hızlı teşhisinin yapılabileceği gösterilmiştir.

23 Altın-nanopartiküllü DNA biyosensörlerinin S. enteritidis DNA sının magnetik naopartiküllerle teşhisi sağlanabildiği gösterilmiştir.

24 Besinlerde uygun olmayan konservelerde bulunur fakat biyoterörist bir ajan olarak kullanımı enfeksiyon yoluyla daha mümkündür. BoNT teşhisinde daha hızlı, duyarlı ve asgari düzeyde eğitilmiş personelle yapılabilecek test çubuğu (Lateral Flow Device) geliştirilmiştir.

25

26 SONUÇ. Biyolojik ajanlar önemli halk sağlığı problemlerine neden olmaktadır. Birçok biyolojik ajan besinler yoluyla birçok insanı tehdit edebilmektedir. Diyetisyenler olarak özellikle besinlerle bulaşabilecek biyolojik ajanlar konusunda daha çok bilgi sahibi olmalıyız. Biyolojik ajanların besinlerde erken teşhisine yönelik girişimlerde bulunmalıyız.

27