Arıtma Çamurlarının Yönetimi ARITMA ÇAMURLARININ YÖNETİMİ VE YASAL ÇERÇEVE

Ebat: px

Şu sayfadan göstermeyi başlat:

Download "Arıtma Çamurlarının Yönetimi ARITMA ÇAMURLARININ YÖNETİMİ VE YASAL ÇERÇEVE"

Duygu Kut
8 yıl önce
İzleme sayısı:

1 Arıtma Çamurlarının Yönetimi ARITMA ÇAMURLARININ YÖNETİMİ VE YASAL ÇERÇEVE Prof. Dr. F. Dilek Sanin Orta Doğu Teknik Üniversitesi, Çevre Mühendisliği Bölümü Ankara Çamurun oluşumundan bertarafına kadar olan aşamaları tüm yönleri ile kapsayan sistematik bir yaklaşımlar bütünüdür. Çamurların yönetiminin bileşenleri: Çamur Hakkında Bilgi (içerik ve miktarlar) Çamur İşleme Süreçlerinin Değerlendirilmesi Çamur Bertaraf Yönteminin Seçimi Kanun ve Yönetmeliklerle Çizilen Çerçeve 2. Türk Alman GWP Günü, Nisan

aşamaları tüm yönleri ile kapsayan sistematik bir yaklaşımlar bütünüdür.

2 Arıtma Çamuru Çamurların İşlenmesi Toksik kimyasallar Fazla su Koku Yüksek miktarlar Çamurun çevre ve halk sağlığı açısından risk yaratabilecek özelliklerinin giderimi ve gerek arıtım gerek bertaraf aşamasındaki hacim ve maliyetleri düşürmek amacı ile arıtma çamurları fiziksel, kimyasal ve biyolojik işlemlere tabi tutulurlar. Tipik çamur işleme süreçleri aşağıdakileri içerir: Çamur yoğunlaştırma Stabilizasyon Ağır Metaller Şartlandırma Susuzlaştırma Patojenler Kurutma 3 4 2

düşürmek amacı ile arıtma çamurları fiziksel, kimyasal ve biyolojik işlemlere tabi tutulurlar.

3 Atıksu Arıtma Tesisleri Teknik Usuller Tebliği: Genelleştirilmiş çamur işleme, arıtma ve bertarafı akım şeması Arıtma Çamurlarının Bertarafı Dünyada yaygın olarak kullanılan 3 uygulama Düzenli Depolama Toprakta Kullanım Yakma Terk edilen uygulama: denize boşaltma 5 6 3

Bertarafı Dünyada yaygın olarak kullanılan 3 uygulama Düzenli

4 Denize Boşaltma Su Kirliliği Kontrolü Yönetmeliği (1988, 2004) Madde 26 Alıcı Ortama Doğrudan Boşaltım Esasları d) Her türlü katı atık ve artıklarla, arıtma çamurları ve fosseptik çamurlarının alıcı su ortamlarına boşaltılmaları yasaktır. Evsel katı atıkların depolandığı, yönetmelikler çerçevesinde tasarlanmış ve işletilmekte olan özel depolama sistemleridir. Arıtma çamurlarının da katı atıklarla depolanması mümkündür. Bu yaklaşım: Düzenli Depolama Ucuz ve kolay uygulanır bir yöntemdir. Geniş alan gerektirir, arazinin hızla dolmasına neden olur. Kentsel Atıksu Arıtımı Yönetmeliği (2006) Madde 6 Esaslar f) Her türlü katı atık, arıtma çamurları ve fosseptik çamurlarının alıcı su ortamlarına boşaltılmaları yasaktır. 7 Yüksek miktarda sızıntı suyu oluşumuna sebep olur. Çamurun geri dönüşümünü ve faydalı kullanımını öne çıkaran bir yöntem değildir. Organik madde içeriğinden dolayı büyük miktarlarda sera gazı salınmasına sebep olur. Ülkemizdeki atıksu arıtma tesislerinde oluşan çamurlarının %90 oranında düzenli/vahşi depolama ile bertaraf edildikleri bilinmektedir. 8 4

Arıtma çamurlarının da katı atıklarla depolanması mümkündür. Bu yaklaşım: Düzenli Depolama Ucuz ve kolay uygulanır bir yöntemdir. Geniş alan gerektirir, arazinin hızla dolmasına neden olur.

5 Düzenli Depolama Düzenli Depolama Katı Atıkların Kontrolü Yönetmeliği (1991, 2005) Madde 28 Arıtma Çamurunun Evsel Katı Atıklarla Birlikte Depolanması Arıtma çamurunun depolanabilmesi için içinde bulunan su oranının %65 olması gerekir. Ancak depo yeri işletmecileri, çamurun su oranının daha fazla olması halinde, deponun stabilitesini bozmayacağı, koku problemi ortaya çıkarmayacağı kanaatine varırlarsa, su oranı %75 e kadar olan çamurları kabul edebilirler. Atıkların Düzenli Depolanmasına Dair Yönetmelik (2010) Üç farklı sınıf düzenli depolama tesisi tanımlanmıştır I. Sınıf: tehlikeli atıkların depolanması için gerekli altyapıya sahip II. Sınıf: Belediye atıkları ile tehlikesiz atıkların depolanması için gerekli altyapıya sahip III. Sınıf: inert atıkların depolanması için gerekli altyapıya sahip Arıtma çamurları tehlikesiz olmaları durumunda belediye atıkları ile beraber II. Sınıf depolama tesislerinde depolanabilmektedirler

Ancak depo yeri işletmecileri, çamurun su oranının daha fazla olması halinde, deponun stabilitesini bozmayacağı, koku problemi ortaya çıkarmayacağı kanaatine varırlarsa, su oranı %75 e kadar olan

6 II. Sınıf Düzenli Depolama Tesisi Sınır Değerleri Eluat testi (Sıvı:Katı=10:1) Atıkların Düzenli Depolanmasına Dair Yönetmelik (2010) Geçici Madde 4: Atık Yönetimi Genel Esaslarına İlişkin Yönetmeliğin Ek 4 ünde tehlikesiz olarak sınıflandırılan arıtma çamurlarının (atık kodu: ; Kentsel atık suyun arıtılmasından kaynaklanan çamurlar), bu yönetmeliğin Ek 2 de verilen tüm parametrelerini sağlaması durumunda ve ağırlıkça % 50 kuru madde ihtiva etmesi, ön işleme tabi tutularak kötü kokunun giderilmesi ve kararlı hale getirilmesi kaydı ile II. Sınıf DDT kabulünde tarihine kadar ÇOK değeri aranmaz. (1) Çözünmüş Organik Karbon (ÇOK) sınır değeri atığın kendi ph değerinde sağlanamıyorsa, ph 7,5 8 değerinde test tekrarlanır ve sınır değerin aşılmadığı tespit edilir. Sınır değer aşılmıyorsa; Çözünmüş Organik Karbon (ÇOK) değerinin kabul kriterlerine uygun olduğu kabul edilir. (2)Toplam çözünmüş katı madde değerleri (TÇK), sülfat ve klorür değerlerine alternatif olarak kullanılabilir

parametrelerini sağlaması durumunda ve ağırlıkça % 50 kuru madde ihtiva etmesi, ön işleme tabi tutularak kötü kokunun giderilmesi ve kararlı hale getirilmesi kaydı ile II. Sınıf DDT kabulünde 1.

7 Atıkların Düzenli Depolanmasına Dair Yönetmelik Toprakta Kullanım Geçici Madde 1 Yönetmeliğin yürürlüğe girmesinden itibaren 5 yılın sonunda (2015 yılı sonu) depolamaya giden biyobozunur atık miktarının 2005 yılında üretilen toplam biyobozunur atık miktarının %75 ine, 8 yıl sonunda (2018 yılı sonu) aynı miktarın % 50 sine, 15 yıl sonunda (2025 yılı sonu) ise % 35 ine indirilme zorunluluğu vardır. Dolayısı ile arıtma çamurlarının depolama sahalarına atılması sürdürülebilir bir uygulama değildir. 13 Arıtma çamurlarının içeriğindeki besin elementleri ve organik maddeler çamurun düşük kaliteli bir gübre ya da toprak iyileştirici olarak kullanımını mümkün kılar. Toprakta kullanım çamurun geri dönüşümünü ve faydalı kullanımını sağlar. Ucuz ve kolay uygulanır bir yöntemdir. Ülkemizin toprakları özellikle organik açıdan fakir olduklarından toprakları zenginleştirir. Toprakta uzun vadede tuzluluğun artmasına neden olabilir. Çamur içindeki mikroorganizmalar, ağır metaller ve eser organikler endişe yaratmaktadır ve miktarları yönetmelikle kontrol edilmektedir. 14 7

vardır. Dolayısı ile arıtma çamurlarının depolama sahalarına atılması sürdürülebilir bir uygulama değildir.

8 Toprakta Kullanım Evsel ve Kentsel Arıtma Çamurlarının Toprakta Kullanımına Dair Yönetmelik (2010) Ham çamurun toprakta kullanımı yasaktır. Stabilize çamurun toprakta kullanımı için hem arıtma çamuru hem de kullanılacağı toprak için sınır değerler mevcuttur. Stabilize çamur eğer toprağın ph değeri 6 dan küçükse kullanılmaz. Kapasitesi bir milyon eşdeğer nüfusun üzerinde olan tesislerde oluşan arıtma çamurlarının en az %90 kuru madde değerine kadar kurutulması esastır. Ancak arıtma çamuru üreticileri %90 kuru madde değerine ulaşmadan kullanımının teknik ve ekonomik açıdan uygun olduğunu belgelemesi durumunda Bakanlıkça %90 kuru madde değerine ulaşması şartı aranmaz. Toprakta Kullanım

Stabilize çamur eğer toprağın ph değeri 6 dan küçükse kullanılmaz.

9 Toprakta Kullanım Arıtma Çamurlarının Yakıt ya da Ek Yakıt Olarak Kullanılması EK I-D MİKROBİYOLOJİK ANALİZ Arıtma çamuruna uygulanan stabilizasyon yöntemi sonucunda E. Coli nin en az 2 Log10 (% 99) indirgenmesi sağlanmalıdır 17 Arıtma çamurları yüksek organik madde içerdiklerinden ısıl değerleri yüksektir. Çamurun yakılarak bertarafındaki en önemli gereklilik çamurun kurutulmasıdır. Kurutulmuş arıtma çamurlarının ısıl değeri 2000 kcal/kg kcal/kg arasında yer alır. Bu değer düşük kalite bir linyitin ısıl değerine denktir. Arıtma çamurlarının yakılarak bertarafında yanma işlemi sonunda kütle % oranında azalır. Yakma sırasında oluşan baca gazlarının kontrolü gerekmektedir. Isıl Değer Nem 18 9

Çamurun yakılarak bertarafındaki en önemli gereklilik çamurun kurutulmasıdır. Kurutulmuş arıtma çamurlarının ısıl değeri 2000 kcal/kg - 5000 kcal/kg arasında yer alır.

10 Arıtma Çamurlarının Çimento Fabrikalarında Yakılması Avantajları Çamuru hammadde olarak kullanır, Çamurun ısıl değerinden faydalanılmasını sağlar, Çalışmalar kullanılan yakıtın ve oluşan klinkerin kütlesinin %1 inin çamurdan sağlanabildiğini göstermiştir, Atık ısı kullanılarak çamurun kurutulması sağlanabilir, Arıtma çamuru bertaraf problemini bütün olarak çözer, Atıkların Yakılmasına İlişkin Yönetmelik (2010) Yakma tesisi, ortaya çıkan yakıt anma ısıl güç değerinin %40 veya daha azını atıktan sağlıyorsa bu tesis beraber yakma tesisi olarak ele alınır. Bu tesis emisyon limit değerleri olarak Ek 2 deki sınır değerlere tabidir. Yakma tesisi ortaya çıkan yakıt anma ısıl güç değerinin %40 dan fazlasını atıktan sağlıyorsa bu tesis yakma tesisi olarak değerlendirilir. Kül ya da toksik kimyasalların oluşumu söz konusu değildir, Ek baca gazı temizleme sistemi gerektirmez, Çamurdaki patojenler bir risk oluşturmaz, Çamurun çimento fabrikalarında yakılması sera gazı salımı bakımından diğer çamur bertaraf uygulamalarına kıyasla küresel Bu tesis emisyon limit değerleri olarak Ek 4 deki sınır değerlerine tabidir. Atıkları beraber yakan tesisler (çimento fabrikaları dahil) için özel hükümler de Ek 2 de tanımlanmıştır. Baca gazında toplam toz, HCl, HF, NOx, ağır metaller, dioksin ve furanlar ile SO 2, TOK, CO sınır değerleri bulunmaktadır. ısınmaya sebep olan daha az ek sera gazı oluşturmaktadır

Yönetmelik (2010) Yakma tesisi, ortaya çıkan yakıt anma ısıl güç değerinin %40 veya daha azını atıktan sağlıyorsa bu tesis beraber yakma tesisi olarak ele alınır.

11 Sonuç Çamur yönetimi birçok unsuru içeren karmaşık bir konudur. Çamurun bertarafında eski yöntemlerden olan at kurtul yaklaşımı günümüzde kabul edilemez. Teşekkürler ekkürler Yeni yürürlüğe giren yönetmelikler sürdürülebilir bir çamur yönetimini gerektirmektedir. Çamur yönetim sistemlerinin oluşturulmasında entegre yaklaşımlarla resmin bütününü düşünmek kritiktir. Bu da yerel öncelikleri göz önüne almayı, risk ve fırsatları doğru değerlendirmeyi, ülkenin/yörenin özelliklerini göz önünde tutarak karar almayı gerektirmektedir

Teşekkürler ekkürler Yeni yürürlüğe giren yönetmelikler sürdürülebilir bir çamur yönetimini gerektirmektedir.

12 I. Sınıf Düzenli Depolama Tesisi Sınır Değerleri Eluat testi (Sıvı:Katı=10:1) Çamurun Kurutulması

13 Arıtma Çamuru Miktarları Ülke Çamur Miktarı (gkm/kişi.gün) Danimarka 72 Almanya 72 ABD 79 İspanya 67 İngiltere 63 Fransa 42 Avusturya 39 Türkiye 33 Kaynak: Sanin, F.D., Clarkson, W.C. ve Vesilind, P.A. Sludge Engineering, DEStech Publications Inc., ABD (2011)

42 Avusturya 39 Türkiye 33 Kaynak: Sanin, F.D., Clarkson, W.C. ve Vesilind, P.

Benzer belgeler

TEHLİKELİ ATIK ÖN İŞLEM TESİSLERİ

TEHLİKELİ ATIK ÖN İŞLEM TESİSLERİ i. Elleçleme (Handling) Tesisi Elleçleme tesisi, uygun tehlikeli ve tehlikesiz endüstriyel atıkların, parçalanması ve termal bertaraf tesislerinin istediği fiziksel şartları