4.0 Enfeksiyonların Önlenmesi

Transkript

1 4.0 Enfeksiyonların Önlenmesi Aşılama 7. Giriş (15 dak) 1. Derse başlarken öğrencilere hangi aşıları olduklarını sorun örneğin, çocuk felci, MMR, Verem veya herhangi bir tatil aşılanması oldularsa hangi aşılar olduklarını sorun. 2. Bağışıklığın arttırılması için bakterisel ve virütik hastalıklara karşı aşılanmanın bir metot olduğunu hatırlatın. 3. Aşılama ve bağışıklık kazanmak için mikropların diş kesimlerinden zararsız bir kısmın alınıp enjekte edildiğini, ve antikorların bunlara karşı geliştiği ve nasıl savaşması gerektiğini öğrendikleri ve bu kötü mikropların tekrar saldırması halinde bu hastalıklara karşı savaşabildiklerini anlatın. 4. Aşıların nasıl çalıştığını TS 1 de özetlendiği şekilde ve SH 1 yardımıyla açıklayın. Antikorların anneden bebeğe anne sütü ile geçtiğini ve yeni doğan bebekleri hastalıklardan koruduğunu açıklayın. 5. Öğrencilere mikropların diş kabuklarını çabucak değiştirebildiklerini ve bu nedenle bazı mikroplara karşı bilim adamlarının aşı geliştirmelerinin çok zor olduğunu ve bu nedenle grip gibi hastalıklar için her yıl aşı geliştirildiğini anlatın. Ana Aktivite (35 Dak) 1. Bu aktivite en iyi 2-3 kişilik öğrenci gruplarıyla gerçekleştirilir. 2. Her öğrenciye birer kopya SH 1 ve SW 1, SW 2 ve SW 3 temin edin 3. Öğrencilere kızamık hakkında ne bildiklerini sorun? Öğrencilere kızamığın çok bulaşıcı ve aşıyla engellenebilen ve kızamık virüsünün neden olduğu bir hastalık olduğunu anlatın. Kızamığın en hızlı yayılan ve çocuklar için ölümcül olan kızarıklık ve yüksek ateş hastalığı olduğundan bahsedin. 4. Dünya Sağlık Örgütü (WHO) küresel olarak tüm sağlık raporlarını ve kayıtlarını tutarak bulaşıcı hastalıkları önlemek için öneriler ve kılavuzlar geliştirmektedir. Dünyadaki kızamık nedeniyle olan ölümler 1980 lerde o kadar fazlaydı ki WHO üyesi ülkeler bir ulusal aşılama servisi oluşturarak kızamık aşısıyla bu hastalığın ortadan kaldırılmasını amaçladıklarını anlatın. 5. Sınıfa, SW 1 deki tablonun WHO tarafından toplanan verilere göre hazırlandığını anlatın. Öğrenciler, her 1000 kişilik nüfusa göre hazırlanan formülü kullanarak Avrupa ve Afrika bölgelerindeki hastalık durumlarını karşılaştırmalıdır. 6. Sınıfa SW 2 temin edin, verileri kullanarak bir çubuk grafik oluşturmalıdırlar. Bu grafikte hem WHO Avrupa Bölgesi hem de WHO Afrika Bölgesi verilerine göre oluşturulmalıdır. Sınıf ile her bölgedeki yıllara göre kızamık trendini tartışın. Öğrencilere bu trendin en belirgin yerlerini sorun. 7. Her gruba bir SW 3 kopyası temin edin ve bir grup olarak soruları cevaplamalarını isteyin. Daha sonra sınıfta cevapları tartışın. a lerde, Dünya Sağlık Örgütü (WHO) artan sayıda ülkelerde aşılama kampanyalarının oluştuğunu rapor etti. Bu aşılama kampanyalarının Avrupa ve Afrika ülkeleri için hangi yıllarda olduğunu tahmin ettiklerini sorun? Kızamık vakalarında ve yıllarında görülen sert düşüş Avrupa daki aşılama programlarının larda tavan yaptığını göstermektedir. Afrika da 2 ayrı azalış görmekteyiz, larda yapılan aşılama programları ve bir azalmaya neden olmuş aynı şekilde artan aşılamalar ikinci ve üçüncü düşüşleri gerçekleştirmişlerdir. b. Afrika da Avrupa ya nazaran daha fazla salgın görülmesinin nedenleri ne olabilir? Aşılama programları Avrupa da daha iyi organize edilmiş ve uygulanmıştır böylelikle Avrupa da daha fazla kişi Afrika bölgesine göre aşılanmıştır.

2 4.0 Enfeksiyonların Önlenmesi Aşılama Giriş (15 dak) 1. Derse başlarken öğrencilere hangi aşıları olduklarını sorun örneğin, çocuk felci, MMR, Verem veya herhangi bir tatil aşılanması oldularsa hangi aşılar olduklarını sorun. 2. Bağışıklığın arttırılması için bakterisel ve virütik hastalıklara karşı aşılanmanın bir metot olduğunu hatırlatın. 3. Aşılama ve bağışıklık kazanmak için mikropların diş kesimlerinden zararsız bir kısmın alınıp enjekte edildiğini, ve antikorların bunlara karşı geliştiği ve nasıl savaşması gerektiğini öğrendikleri ve bu kötü mikropların tekrar saldırması halinde bu hastalıklara karşı savaşabildiklerini anlatın. 4. Aşıların nasıl çalıştığını TS 1 de özetlendiği şekilde ve SH 1 yardımıyla açıklayın. Antikorların anneden bebeğe anne sütü ile geçtiğini ve yeni doğan bebekleri hastalıklardan koruduğunu açıklayın. 5. Öğrencilere mikropların diş kabuklarını çabucak değiştirebildiklerini ve bu nedenle bazı mikroplara karşı bilim adamlarının aşı geliştirmelerinin çok zor olduğunu ve bu nedenle grip gibi hastalıklar için her yıl aşı geliştirildiğini anlatın. 6. Ana Aktivite (35 Dak) 1. Bu aktivite en iyi 2-3 kişilik öğrenci gruplarıyla gerçekleştirilir. 2. Her öğrenciye birer kopya SH 1 ve SW 1, SW 2 ve SW 3 temin edin 3. Öğrencilere kızamık hakkında ne bildiklerini sorun? Öğrencilere kızamığın çok bulaşıcı ve aşıyla engellenebilen ve kızamık virüsünün neden olduğu bir hastalık olduğunu anlatın. Kızamığın en hızlı yayılan ve çocuklar için ölümcül olan kızarıklık ve yüksek ateş hastalığı olduğundan bahsedin. 4. Dünya Sağlık Örgütü (WHO) küresel olarak tüm sağlık raporlarını ve kayıtlarını tutarak bulaşıcı hastalıkları önlemek için öneriler ve kılavuzlar geliştirmektedir. Dünyadaki kızamık nedeniyle olan ölümler 1980 lerde o kadar fazlaydı ki WHO üyesi ülkeler bir ulusal aşılama servisi oluşturarak kızamık aşısıyla bu hastalığın ortadan kaldırılmasını amaçladıklarını anlatın. 5. Sınıfa, SW 1 deki tablonun WHO tarafından toplanan verilere göre hazırlandığını anlatın. Öğrenciler, her 1000 kişilik nüfusa göre hazırlanan formülü kullanarak Avrupa ve Afrika bölgelerindeki hastalık durumlarını karşılaştırmalıdır. 6. Sınıfa SW 2 temin edin, verileri kullanarak bir çubuk grafik oluşturmalıdırlar. Bu grafikte hem WHO Avrupa Bölgesi hem de WHO Afrika Bölgesi verilerine göre oluşturulmalıdır. Sınıf ile her bölgedeki yıllara göre kızamık trendini tartışın. Öğrencilere bu trendin en belirgin yerlerini sorun. 7. Her gruba bir SW 3 kopyası temin edin ve bir grup olarak soruları cevaplamalarını isteyin. Daha sonra sınıfta cevapları tartışın. a lerde, Dünya Sağlık Örgütü (WHO) artan sayıda ülkelerde aşılama kampanyalarının oluştuğunu rapor etti. Bu aşılama kampanyalarının Avrupa ve Afrika ülkeleri için hangi yıllarda olduğunu tahmin ettiklerini sorun? Kızamık vakalarında ve yıllarında görülen sert düşüş Avrupa daki aşılama programlarının larda tavan yaptığını göstermektedir. Afrika da 2 ayrı azalış görmekteyiz, larda yapılan aşılama programları ve bir azalmaya neden olmuş aynı şekilde artan aşılamalar ikinci ve üçüncü düşüşleri gerçekleştirmişlerdir. b. Afrika da Avrupa ya nazaran daha fazla salgın görülmesinin nedenleri ne olabilir? Aşılama programları Avrupa da daha iyi organize edilmiş ve uygulanmıştır böylelikle Avrupa da daha fazla kişi Afrika bölgesine göre aşılanmıştır.

3 4.0 Enfeksiyonların Önlenmesi Aşılar Ana Aktivite (35 dak) c. Kızamık aşısının tüm Afrika daki insanları aşılamasına neler engel olabilir? Savaş, açlık, şüphe, sağlık eğitimi eksikliği, devlet desteğindeki eksiklik, alt yapı eksikliği, aşıları ulaştırma zorluğu, aşılama ile ilgili bilgi eksikliği gibi nedenler tüm kişilerin aşılanmasını engelleyen faktörlerdir. d. Nüfus içinde kızamık aşısı olanların sayısı düşük seviyeye düşerse ne olur? Aşılama düşük seviyeye düştüğü zaman, toplum tekrar bu hastalıkla karşılaşır. e. Niçin aşılanma yalnızca kişisel bir sağlık konusu değildir aynı zamanda bir toplumsal sağlık konusudur? Enfeksiyon hastalıklarının çoğu oldukça bulaşıcıdır. Biz kendimizi aşılanarak korusak bile aşı olmayan diğerleri hasta olup hastalığı aşı olmayanlara bulaştırabilmektedirler. Eğer daha fazla kişi aşılanırsa hastalık tekrarlama çevrimine girmez. Bu nedenle toplum bağışıklığı, hastalıkların salgın hale gelmelerini engeller. Günümüz toplumlarında küresel dolaşımın oldukça ucuz ve kolay olması ile enfekte olmuş bir insan bir hastalığı 24 saat içinde tüm dünyaya yayabilir. Toplum bağışıklığı ise salgınları engeller. f. Bir bulaşıcı hastalığı tamamen ortadan kaldırabilmek için neler yapılmalıdır? Tüm hedef gruplara ulaşan geniş kapsamlı ve sürekli bir aşılama programı bir hastalığı ortadan kaldırmak için yegane yoldur. Ancak bu şekilde tüm hastalıkları ortadan kaldırmak imkansızdır. Kuş gribi gibi bazı hastalık mikropları insanlar dışında da yaşayabilmektedirler. g. Niçin grip aşısı İnfluenza virüsünü ortadan kaldırmadı? Bir aşı vücudun aşı mikrobunu bir hastalık mikrobu gibi görüp antikorlarını oluşturmasını ve bu seçilmiş hastalıklarla savaşmasını amaçlar. Bu antikorlar daha sonra bu virüsün dış çeperimdeki antijenlere yapışarak Beyaz kan hücrelerinin bunları tahrip etmelerini sağlar. İnfluenza virüsüde aynı zamanda bu antijenlerini çok kısa sürede değiştirebilmektedir. Bu sürede de bilim adamları uygun aşıları üretememektedir. h. Niçin aşılar bir tedavi uygulaması değil de bir önleme uygulamasıdır? Aşılar vücudun bağışıklık sistemlerini takviye etmek için uygulanmaktadır. Ve vücuda bu aşı ile ilgili bir hastalık mikrobu girdiği zaman bağışıklık sistemi onunla savaşmaya hazır olacaktır ve hastalığı engelleyecektir. İlave Aktivite 1. Sınıfta herkese birer kopya SW 3 temin edin 2. Her Öğrenci verilen dünya haritasını inceleyerek her ülkeye seyahat etmek için hangi aşılardan olunması gerektiğini düşünmelidir. Öğrenciler aynı zamanda hastalıkları ve bunlara neden olan mikropları da isimlendirmelidirler. Bu konuyla ilgili bilgiler sitelerinden veya yerel bir tıp merkezinden temin edilebilir.

4 Öğretmen Cevap Kağıdı 1 SW 1 deki verileri kullanarak aşağıdaki tabloyu ve grafiği tamamlayın Her 1000 kişide rapor edilen Kızamık sayısı Başlık : Yıllar Avrupa Afrika Her 1000 kişi için rapor edilen Kızamık sayısı WHO Avrupa ve Afrika için 100 Her 1000 kişide rapor edilen Kızamık vakaları sayıları 90 Başkalarının da sonuçlarınızı anlayabilmeleri için, grafiğinizin neyi göstermek istediğini açıklamak için X ve Y eksenlerini belirlemeniz gerekmektedir ETİKET 30 Açıklama 20 Afrika Bölgesi Avrupa Bölgesi 10 0

5 Gerçekler Raporu Bağışıklık sistemimiz patojenik mikroplara karşı temel bir savunma sistemimizdir. Eksersizler, dinlenme ve dengeli bir diyet sistemi bağışıklık sistemimizin gelişmesine ve enfek siyonları engelleme sine yardım ederler Aşılamalar bağışıklık sistemimize yardımcı olur aşılamalar tedavi amaçlı değil bağışıklık sisteminin hastalığa neden olan mikrobu tanıması ve tahrip etmesi için yapılır. Aşılar patojenik mikropların zayıflatılmış veya aktif olmayan bir versiyonudur. Bağışıklık sistemi aşıya zararlı bir mikrop olduğu düşüncesiyle saldırırlar. Beyaz kan hücreleri bir çok antikor üreterek aşı hücrelerinin üzerindeki antijenlere bağlanırlar. Antikorlar tüm aşı hücrelerini onlar size hasta etmeden hemen tahrip ederler ve kan içerisinde yıllarca kalırlar ve daha sonra eğer vücuda girebilirlerse gelecek olan gerçek patojenik mikropları tahrip etmek için beklerler. Grip gibi bazı mikroplar antijenlerini değiştirerek bağışıklık sistemini aldatabilirler. Bu nedenle her yıl yeni Aşıların kullanılmasıyla Su çiçeği gibi daha önceleri görülen çok sayıda hastalıklar grip aşıları ortaya çıkmaktadır. günümüzde ortadan kalkmışlardır. Bir aşılama ancak bireyi hastalıktan

6 Aşağıdaki veriler Dünya Sağlık Örgütü tarafından tanımlanmış Avrupa ve Afrika bölgelerindeki nüfusu ve rapor edilen kızamık vakalarını göstermektedir. Bu bilgi genel olarak karşılaştırma yapabilmek amacıyla her 1000 kişilik nüfusa göre rapor edilmiştir ve belgelenmiştir. Üçüncü kolonda her 1000 kişilik nüfusa göre raporlanan vaka sayısını hesaplamak için şu formülü kullanın: B / (A / 1000) A = 1000 x Nüfus ve BWHO = rapor edilen kızamıkbölgesi vakaları. Avrupa Yıllar Nüfus x 1000 Raporlanan Kızamık Vakaları Raporlanan vakalar/1000 nüfus WHO Afrika Bölgesi Yıllar Nüfus x 1000 Nüfus x

7 SW 1 deki verileri kullanarak aşağıdaki tabloyu ve grafiği tamamlayın Her 1000 kişide rapor edilen Kızamık sayısı Yıllar Avrupa Afrika Başlık Başkalarının da sonuçlarınızı anlayabilmeleri için, grafiğinizin neyi göstermek istediğini açıklamak için X ve Y eksenlerini belirlemeniz gerekmektedir ETİKET 30 Açıklama

8 Sonuçlar lerde Dünya Sağlık Örgütü (WHO) ulusal aşılanma servislerini oluşturup bağışıklık kapsama alanında artış olan ülke sayısının arttığını bildirdi. Bu bağışıklık programının Avrupa ve Afrika nın hangi ülkelerinde artmış olabileceğini düşünüyorsunuz? Sebeplerini açıklayın. 2. Afrika da Avrupa ya nazaran neden daha fazla kızamık vakası olduğunun nedenlerini belirtebilir misiniz? 3. Afrika daki tüm insanlara kızamık aşısının ulaşmasını engelleyen konular neler olabilir? 4. Nüfustaki kızamık aşısı sayısı çok düşük bir seviyeye düşerse neler olabilir? 5. Niçin aşılanma kişisel bir sağlık konusu olmayıp toplumsal bir sağlık konusudur? 6. Bulaşıcı bir hastalığın tamamen ortadan kaldırılması için neler yapılmalıdır? 7. Niçin Grip aşısı grip virüsünü tamamen ortadan kaldırmadı? 8. Niçin aşılanma bir tedavi yöntemi değil de önleyici bir önlemdir?

9 Aşağıdaki kutulara, haritadaki her bölgeyi ziyaret ettiğiniz zaman gerekebilecek aşıların listesini yapınız Kanada: Batı Avrupa: Rusya: Uzak Doğu: Asya: G. Amerika: Afrika: Avustralya: